Współczesne systemy

rolniczego

gospodarowania



Słownik Agro-bio-techniczny

Słownik Agro-bio-techniczny

(Lublin,

1992): Sposób zagospodarowania
przestrzeni rolniczej w zakresie
produkcji roślinnej i zwierzęcej
oraz

metod

przetwarzania

pozyskiwanej biomasy, wyceniony
kryteriami

ekologicznymi

i

ekonomicznymi.

Podziały współczesnych systemów

Podziały współczesnych systemów

rolniczych

rolniczych

Wg Prof. M. Górnego i badaczy –

specjalistów

zachodnioeuropejskich

(do połowy lat

90. ub. w.)

System rolnictwa

konwencjonalneg

o

System rolnictwa

ekologicznego

- rolnictwo
ekstensywne
- rolnictwo
intensywne
- rolnictwo
integrowane

- rolnictwo
biologiczne
- rol. biodynamiczne

Wg J. Tyburskiego i innych (2000 r.)

Wg J. Tyburskiego i innych (2000 r.)

Systemy

konwencjonal

ne

Systemy

niekonwencjonalne

-

r. ekstensywne

- r. intensywne
- r. integrowane

-

r. ekologiczne

- r. chroniące
bioróżnorodność
- r. wielofunkcyjne

Wg Witolda Niewiadomskiego, Stanisława

Nawrockiego

i Leszka Malickiego

System

rolnictwa

„konwencjonaln

ego”

(synonimy)

System

rolnictwa

ekologiczneg

o (synonimy)

System

rolnictwa

integrowane

go

(synonimy)

- uprzemysłowione
- utechnicznione
- klasyczne
- tradycyjne
- zindustrializowane

-

biodynamiczne

- organiczne
- biologiczne
- alternatywne
-

znaturalizowane
- biologiczno-

organiczne

-

zintegrowane

- harmonijne
-

zrównoważone
- ekologiczno-

ekonomiczne

Rolnictwo intensywne

Rolnictwo intensywne

– jako wysokonakładowe,

ukierunkowane na maksymalizację wytwórczości

rolniczej,

głównie

poprzez

intensywne

wykorzystanie przemysłowych środków produkcji.

W systemie tym funkcjonują gospodarstwa

wyspecjalizowane

w

uprawie

określonych

gatunków

bądź

grup

roślin

(włącznie

z

monokulturami), w produkcji ogrodniczej oraz w

fermowym – przemysłowym chowie zwierząt.

Rolnictwo ekstensywne

– typ gospodarowania

występujący od wielu lat na obszarach wiejskich
o

rozdrobnionych

gospodarstwach,

słabej

infrastrukturze technicznej oraz w małym
stopniu wykorzystujący osiągnięcia wiedzy i
techniki. Charakteryzują go niskie nakłady
finansowe oraz niska wydajność jednostkowa
zarówno produkcji roślinnej jak i zwierzęcej.
Wytwórczości tej często towarzyszy naruszanie
zasad poszanowania i ochrony środowiska; z
reguły produkcja towarowa stanowi tu niewielką
część, a jest raczej nastawiona na zaspokajanie
potrzeb właściciela gospodarstwa i jego rodziny.

Sposób gospodarowania

ukierunkowany

na maksymalizację zysku, osiąganego
dzięki dużej wydajności roślin i zwierząt.
Wydajność

tę

uzyskuje

się

w

wyspecjalizowanych

gospodarstwach,

stosujących technologie produkcji oparte
na

dużym

zużyciu

przemysłowych

środków produkcji i małych nakładach
robocizny.

Rolnictwo konwencjonalne

System oparty o gospodarkę naturalną, wykorzystujący zdobycze

wiedzy w zakresie uwarunkowań ekologicznych i biologicznych
produkcji rolniczej, wykluczający stosowanie przemysłowych
(syntetycznych) środków podstawowych i wspomagających; chodzi o
pestycydy oraz nawozy mineralne w produkcji roślinnej oraz pasze
przemysłowe, antybiotyki i inne dodatki – w chowie i hodowli
zwierząt. Obiekty rolnicze (gospodarstwa) są tu traktowane jako
„organizmy” zamknięte pod względem obiegu materii i energii. Ich
struktura organizacyjna i produkcyjna jest wielokierunkowa t.j.
obejmująca uprawę roślin polowych i ogrodniczych oraz chów
(hodowlę) kilku gatunków zwierząt użytkowych.

Rolnictwo ekologiczne

System ten charakteryzuje się stosunkowo dużą
pracochłonnością

i

oszczędną

gospodarką

energetyczną. W krajach Europy zachodniej bywa
on określany mianem rolnictwa organicznego lub
biologicznego,

z

wyodrębnieniem

swoistego

sposobu gospodarowania na roli – zwanego
biodynamicznym.

System prowadzenia gospodarstwa rolniczego oparty o zasadę

zintegrowanej

produkcji

roślinnej

i

zwierzęcej,

charakteryzującej

się

optymalizacją

oraz

równowagą

nakładów i efektów. Przemysłowe środki produkcji (nawozy
mineralne i pestycydy) są stosowane tu w umiarkowanych
ilościach, wspomagając całokształt poczynań i przedsięwzięć
agrotechnicznych. System ten w harmonijny sposób
wykorzystuje postęp techniczny i biologiczny w uprawie roślin
i chowie zwierząt, chroniąc jednocześnie środowisko przed
skażeniami i zanieczyszczeniami pochodzenia chemicznego,
gospodarczego itp.. Odmianą systemu integrowanego jest
system zachowawczy (sustainable), zapobiegający degradacji
gleby i wód oraz zapewniający zachowanie naturalnego i
kulturowego krajobrazu obszarów wiejskich.

Rolnictwo integrowane

Ważniejsze wyróżniki współczesnych

systemów rolniczych

1 -

1 -

Konwencjonaln

Konwencjonaln

y

y

2 -

2 -

Ekologiczn

Ekologiczn

y

y

3 -

3 -

Integrowany

Integrowany

Obiekt rolniczy (gospodarstwo – farma)

Obiekt rolniczy (gospodarstwo – farma)

1. Wyspecjalizowany w produkcji roślinnej (często bez

inwentarza żywego), bądź nastawiony na intensywny
(przemysłowy) chów jednego gatunku zwierząt

2. Traktowany jako układ zamknięty. Produkcja

wielokierunkowa (roślinna – polowa, ogrodnicza i na
uż. zielonych, połączona z chowem kilku gatunków
zwierząt))

3. Umiarkowanie wyspecjalizowany (zrównoważona

produkcja roślinna i zwierzęca; ta ostatnia złożona z
1 – 2 gatunków inwentarza)

Zmianowanie (dobór i następstwo

Zmianowanie (dobór i następstwo

roślin)

roślin)

1. Specjalistyczne, uproszczone – złożone z 2-3

gatunków, z udziałem w strukturze
zasiewów 70-80% wybranej grupy roślin
(głównie zbóż)

2. Tradycyjne – wielopolowe z udziałem roślin

motylkowatych bez wyraźnej przewagi
określonej grupy; częsta uprawa mieszanek
i mieszanin

3. Uproszczone, ograniczone do 3-5 gatunków

z udziałem roślin motylkowatych; może
dominować określona grupa ziemiopłodów

Międzyplony

Międzyplony

1. Uprawiane sporadycznie – „niechętnie”;

głównie ze względów organizacyjnych i
produkcyjnych

2. Trwały element płodozmianu (około 50%

zasiewów); najczęściej mieszanki z udziałem
roślin motylkowatych

3. Wykorzystywane

jako

czynnik

tzw.

„sanitarny” (regenerujący) i dla celów
paszowych; rośliny krzyżowe, trawy i
motylkowate;

często

pozostawiane

w

postaci mulczu.

1. Przewaga mineralnego. Organiczne często w

formie plonów ubocznych (słoma, liście), a w

przypadku przemysłowych ferm – gnojowica i

gnojówka

2. Tylko organiczne w postaci kompostu; ewentualne

dodatki minerałów naturalnych

3. Organiczne i mineralne, w zależności od

zasobności gleby i wymagań uprawianych roślin

Formy nawożenia

Formy nawożenia

1. Równe pobranie przez rośliny lub większe (dla

poprawy zasobności gleby)

2. Dodatki naturalnych minerałów do kompostu lub

bezpośrednio do gleby

3. Równe lub o 20% mniejsze od pobrania przez

rośliny

Dawki składników mineralnych:

Dawki składników mineralnych:

fosfor i potas

fosfor i potas

1. Ekonomicznie uzasadnione; także z nadmiarem

bądź niedoborem

2. Nie stosuje się

3. Jak w konwencjonalnym z uwzględnieniem

warunków ekologicznych

Azot

Azot

1. Kwalifikowany z zakupu, zaprawiany, często

otoczkowany i preparowany

2. Własny lub z innych gospodarstw ekologicznych;

nie zaprawiany

3. Jak w systemie konwencjonalnym

Dobór materiału siewnego

Dobór materiału siewnego

1. Intensywna

ochrona

chemiczna

przeciwko

chwastom, chorobom i szkodnikom, włącznie z
zabiegami

„wyprzedzającymi”

(doglebowe

stosowanie pestycydów przed siewem roślin); nikły
udział zabiegów mechanicznych

2. Pielęgnacja

roślin

głównie

mechaniczna,

stosowanie preparatów tylko naturalnych (głównie
wyciągów roślinnych); podstawowe znaczenie –
profilaktyki

3. Integrowana ochrona i pielęgnacja mechaniczno –

chemiczna; stosowanie środków chemicznych przy
respektowaniu

tzw.

progów

szkodliwości

(biologicznych i ekonomicznych)

Pielęgnacja i ochrona zasiewów

Pielęgnacja i ochrona zasiewów

1. Skoncentrowany

i

wyspecjalizowany

(zwykle

ograniczony do 1 gatunku), oparty głównie o pasze
przemysłowe i przy dużym zagęszczeniu zwierząt
(fermowy, bateryjny); nastawiony na wysokie
wydajności i zyski

2. Zapewniający przede wszystkim tzw. „dobrostan”

zwierząt

(spełnienie

podstawowych

potrzeb

bytowych, fizjologicznych i behawioralnych);
jednoczesny chów kilku gatunków, żywionych
głównie paszami z własnego gospodarstwa lub w
ramach

wymiany

(zakupu)

z

innymi

gospodarstwami ekologicznymi

3.

Pośrednie formy i technologie

Chów i hodowla zwierząt

Chów i hodowla zwierząt