Współczesny człowiek wykreowany przez świat i czasy, w których żyjemy, jest nie tylko
zobowiązany odnosić sukcesy zawodowe, opływać w bogactwo (a w najgorszym razie żyć na
odpowiednim poziomie), ale powinien się jeszcze rozwijać, być zdrowy i oczywiście żyć w
harmonii: być szczęśliwy.
Oprócz inteligencji, wykształcenia, oczytania, uwrażliwienia na sztukę, pragniemy samorealizacji,
życia w poczuciu spełnienia i harmonii. Kobiety powinny być niezależne i spontaniczne, a
mężczyz
ni silni i odważni. To z jednej strony trywialny stereotyp, a drugiej prawdziwie
uwewnętrznione wyzwanie współczesności.
Szukamy, więc, dróg do owej harmonii. Każdy z nas trochę inaczej definiuje słowo szczęście, ale
wszyscy jesteśmy zgodni w twierdzeniu, że warto go szukać i o nie zabiegać.
Kiedyś wydawało się nam, że potrzeba odnoszenia sukcesu, zdobywania świata, potrzeba znaczenia
i niezależności stoi w opozycji do potrzeby rozwoju duchowego, potrzeby życia w zgodzie z
samym sobą, potrzeby harmonii. Najczęściej jedno wykluczało drugie. Teraz pragniemy jednego i
drugiego. Takie uogólnione pojmowanie szczęścia zaczyna pojawiać się nie tylko w szklanym
okienku i w kolorowych gazetach, ale również w zakamarkach naszych myśli, w marzeniach.
Szczęście i harmonia we wszystkich dziedzinach: w pracy, w domu. Chcemy kochać, być
kochanymi, przyjaz
nić się, przeżywać radość, odnosić sukcesy zawodowe, finansowe. Czy można
mieć wszystko? Nasze pragmatyczne głowy to wiedzą, ale nasze stęsknione zmysły i serca po
prostu wyruszają w drogę. Ryzykując wewnętrzny konflikt, ryzykując wydatki, stratę czasu i
pewnie wiele innych trudności decydujemy się szukać.
Świat daje nam wielkie możliwości w owych poszukiwaniach. Zmalał, skurczył się: możemy
szukać w Beskidzie Niskim, Nowym Jorku i w Nepalu. Tyle propozycji otwiera się przed
poszukiwaczami. Tyle obietnic na szczęście daje nam świat.
Na przykład podróżowanie jest piękne. Podróżowanie romantyczne: śladami Szekspira po Italii,
śladami Whartona po Paryżu, śladami naszego pierwszego obozu studenckiego po Węgrzech.
Gdy nasz temperament i wiek predestynują nas do tego, abyśmy stan ekscytacji i pobudzenia
kojarzyli ze szczęściem, mamy do swojej dyspozycji wszelkie sporty, tzw. ekstremalne. Możemy
skoczyć ze spadochronem, sami lub w tandemie z pilotem, zjeżdżać na nartach z niedostępnych
lodowców, nurkować wśród wraków, penetrować jaskinie, wspinać się itd. Jeśli spojrzymy w stronę
fascynującej kultury Wschodu i zapragniemy smaku transcendencji, możemy uprawiać jogę,
zapisać się na tai chi, medytować, uprawiać sztukę układania kwiatów, orgiami. Możemy zapisać
się na kurs aromaterapii, akupresury, reiki lub feng shui.
I tak przypominamy sobie nasze ciała, jako jedną z dróg do szczęścia. Ciało również pragniemy
udoskonalać, ponieważ wierzymy w to, że zdrowsze, piękniejsze, lepiej odżywione pomoże nam w
przeżywaniu radości życia. Bardzo modne stały się farmy zdrowia i urody, siłownie, baseny,
masaże, kursy makrobiotyki, czy gotowania zgodnie z zasadą pięciu elementów.
Nasza lista dróg, nasza mapa penetracji własnych potrzeb dopiero się rozpoczyna. Niektórzy z nas
kończą drugi lub trzeci fakultet, MBA, zapisują się na trening asertywności, trening budowania
trwałych związków, treningi interpersonalne. Najodważniejsi, aby odnalez
ć wewnętrzną harmonię,
szczęście, są gotowi wybrać się w niezwykle fascynującą, ale i niekiedy trudną wędrówkę w głąb
siebie: ta droga - to psychoterapia.
Wśród wielu szkół psychoterapii pragniemy odnalez
ć dla siebie tę swoją, najbardziej
odpowiadającą naszym potrzebom. Warto więc poznać tradycje poszczególnych szkół
terapeutycznych, ich historię, podstawowe założenia oraz specyfikę.
Krótko o historii terapii Gestalt
Twórca terapii Gestalt, Frederic Perls, był postacią barwną i kontrowersyjną. Zdobył uznanie, jako
jeden z najskuteczniejszych i największych psychoterapeutów na świecie, obok Freuda, Ericksona i
Rogersa.
Droga Perlsa do sformułowania zasad terapii Gestalt wiodła przez studiowanie medycyny,
psychoanalizy, fascynację teatrem i psychodramą, filozofią egzystencjalną, w szczególności
egzystencjalizmem dialogującym Bubera, holizmem. y
ródła intelektualne Gestaltu tkwią w
psychologii postaci, która zresztą dała nazwę temu podejściu terapeutycznemu (Gestalt - z języka
niemieckiego znaczy  postać ) i w teorii pola Kurta Lewina. Perls zajmował się też fenomenologią
 badaniem spostrzegania rzeczy takimi jakimi się jawią. Stąd celem i zasadą terapii Gestalt stało
się uświadamianie (awareness, proces bezpośredniej świadomości teraz
niejszości we wszystkich
jej wymiarach; rodzaj falującej uwagi, czujności intelektualnej, cielesnej i emocjonalnej, skupionej
na podmiocie wewnętrznym, a więc na mnie samym.
W ciągu ostatnich 20 lat terapia Gestalt zajęła ważne miejsce wśród koncepcji terapeutycznych
stosowanych w Europie. Za życia Perlsa i po jego śmierci teoria i praktyka Gestalt były rozwijane
przez jego uczniów i współpracowników. Do z
ródeł, z których czerpał Perls, dodali oni
współczesną wiedzę i wyniki badań psychologicznych, biologicznych i socjologicznych,
zachowując zasady wynikające z fenomenologicznych, psychologicznych, egzystencjalnych i
holistycznych podstaw Gestaltu. Początkowo Gestalt rozwijał się w Ameryce, tworząc dwa główne
nurty, reprezentowane przez uczniów Fritza i Laury Perls. Współcześnie, podejście to rozwija się
prężnie w Europie. Kolejne pokolenia terapeutów twórczo przekształcają stworzony przez Perlsa,
całościowy sposób podejścia do psychoterapii i człowieka. Obecnie w takich krajach jak Wielka
Brytania, Niemcy, Francja, Belgia, Norwegia, Hiszpania, Czechy, Polska terapia Gestalt rozwija się
bardzo dynamicznie.
Podstawowe założenia terapii Gestalt
Co może interesować osoby szukające dla siebie odpowiedniej formy pomocy, wsparcia czy
rozwoju? Każde podejście teoretyczne ma swoje określone założenia, tezy oraz wypracowane przez
lata praktyki metody terapeutyczne. W terapii Gestalt ważnych i wartych opisania jest wiele
aspektów, natomiast fundamentalne dla efektów terapii wydaje się być spotkanie, jakie
każdorazowo odbywa się w gabinecie terapeutycznym i rodzaj relacji, która tworzy się pomiędzy
terapeuta a klientem.
Najbardziej istotne są następujące stwierdzenia, które łączą teorię i praktykę terapeutyczną, budują
specyficzną relację terapeuta  klient, charakteryzując terapię Gestalt:
Możesz dokonać zmiany
Człowiek szukający nowej drogi dla siebie przychodzi do gabinetu psychoterapeuty głównie po to,
by uzyskać pomoc w osiągnięciu zmiany. Obojętnie, czy cierpi po rozstaniu z bliską osobą,
przeżywa smutek, rozpacz depresji, czy dręczą go lęki, natręctwa, dokuczają mu objawy
psychosomatyczne, czy też pragnie polepszyć jakość swojego życia i związków, w których jest:
przychodzi po zmianę.
Psychoterapia jest twórczym procesem zmieniania świadomości i zachowań. Rozumiana jest jako
przekształcenie jednej formy istnienia w inną  gestu w nowy sposób zachowania, jednej emocji w
drugą, symbolu w intuicje itp. Transformacja, metamorfoza jest cechą twórczości i psychoterapii.
W Gestalcie podstawowa odpowiedzialność terapeuty polega na dostarczeniu struktury,
zdyscyplinowanego procesu, stworzeniu warunków, w których klient może w aktywny sposób
badać samego siebie, poszerzać rozumienie siebie i świata oraz dokonywać zmiany. Pod wpływem
bogactwa takiego doświadczenia i wiedzy terapeuty, elementy doświadczeń życiowych klienta
ulegają rozwojowi, udoskonaleniu. Psychoterapia staje się procesem rozwoju, specjalną formą
uczenia się, kontaktem, prawdziwym spotkaniem człowieka z człowiekiem, determinującym
zmianę.
W pracy terapeutycznej klient eksploruje nowe możliwości, przekształcając sztywne, nawykowe
zachowania w elastyczny system samooparcia. W tym kontekście zmiana jest odkrywaniem siebie,
swoich możliwości samoregulacji, procesem świadomego sięgania do otoczenia, po to co jest
potrzebne, nadawaniem nowego sensu doświadczeniu i przekraczaniem ograniczeń.
Jesteś odpowiedzialny za jakość swojego życia
Terapia Gestalt zakłada, że człowiek jest zdolny do samoregulacji, czyli, że posiada cały potencjał
do zaspokajania swoich potrzeb, do podejmowania własnych wyborów i do kierowania swoim
zachowaniem.
Często w gabinecie terapeuty i w życiu wypowiadane są słowa:  Jestem taki, że& , nie mogę& ,
muszę& , nie potrafię& , przez to, że miałem&  . Takie przekonania zamykają możliwość
poznawania nowych obszarów w sobie samym, autentycznego  stawania się , bycia i brania.
Dopóki człowiek wierzy, że jego problemy powodowane są jakąś zewnętrzną siłą, proces zmiany
nie może następować. Podkreślanie znaczenia bycia odpowiedzialnym autorem swojego życia,
dotyczy również używanego przez gestaltystów sformułowania:  klient zamiast  pacjent . Choć
nie oddaje to w pełni znaczenia angielskiego słowa  client , czyni relację spotkaniem osób, z
których żadna nie jest bierna, chora, pozbawiona sprawstwa.. Każda ma swoją odpowiedzialność.
W koncepcji terapii Gestalt bycie odpowiedzialnym za swoje wybory niesie poczucie siły i
wolności.
Jesteś fenomenem, a nasze spotkanie jest możliwe tylko  tu i teraz
Każdy jest fenomenem, doświadczając tego, kim jest. Fenomenologia wyposażyła Gestalt w metodę
zrozumienia opartą na doświadczalnym wnikaniu w sytuację i spostrzeganiu tego, co oczywiste,
odsłonięte. Fenomenolodzy oferują podejście, w którym stajemy się bardziej świadomi tego, co
dzieje się w danym momencie. Szczęśliwym, smutnym, wzruszonym można być tylko tu i teraz, w
tej, przeżywanej właśnie chwili. Ani w przeszłości, ani w przyszłości.
Gestalt kładzie nacisk na prawo do odmienności każdego i ceni indywidualizm i swoistość. Jest
egzystencjalnym spotkaniem ludzi. Właśnie spotkanie, nazywane relacją Ja  Ty, jest potężnym
filarem procesu psychoterapii. Psychoterapeuta nie zakłada apriorycznego, monolitycznego
przekonania dotyczącego tego, kim jest klient i co jest dla niego najlepsze, lecz pozwala klientowi
odkryć się w trakcie takiego spotkania. Z tego też powodu terapia Gestalt jest podobna do kreacji -
obydwie strony podkreślają odkrywanie prawdziwego kontaktu i prawdziwych uczuć.
To Ty nadajesz sens
U z
ródeł teorii Gestalt leży również filozofia egzystencjalna. Egzystencjaliści podkreślali, że życie
samo w sobie nie ma sensu. To człowiek nadaje znaczenie i sens swojemu doświadczeniu, kiedy
dokonuje wyborów. W psychoterapii możemy spotkać wielu ludzi , którzy nie potrafią nadać sensu
swojemu życiu (wyjątkowo dotkliwie odczuwają ten aspekt klienci w depresji).
To, co możemy jako terapeuci dla nich zrobić, to pomóc im tworzyć własne życie. Egzystencjalny
aspekt pojmowania człowieka w podejściu Gestalt podkreśla swoistość i odmienność każdego. To
moje osobiste, oryginalne podejście do własnego doświadczenia nadaje mi ludzką godność. Jak
powiedział Sartre:  Ważne jest nie to, co ze mną zrobiono, lecz to co ja sam zrobiłem z tym, co ze
mną zrobiono. 
Proces nadawania znaczenia jest ciągły. Jeżeli mijasz przydrożny kamień, może on nie zaistnieć w
polu Twojej świadomości, ale jeżeli skierujesz kroki w jego stronę, podniesiesz go, wybierając
spośród innych kamieni, stanie się Twoim. Możesz zobaczyć, jaki jest, zbadać jego powierzchnię,
kształt, zapach, smak, nazwać, czym jest lub może do czego jest podobny. Zdecydować, co chcesz z
nim zrobić.
A przecież ,  obiektywnie to wciąż ten sam kamień, którego mogłeś nie zauważyć. Świadomość ,
że to ja nadaję sens mojemu życiu, niesie za sobą poczucie wolności i odpowiedzialności za swoje
zachowania, uczucia, wybory. Doświadczając wolności i odpowiedzialności, dotykamy też lęku i
egzystencjalnej samotności. Często w obronie przed lękiem, rezygnujemy z wolności i nie bierzemy
odpowiedzialności za swoje życie.  Chciałbym się zmienić  bywa wyrazem pragnienia ucieczki
od samego siebie, przekonania, że jak tylko będę taki jak wzór, model, moje cierpienie zniknie.W
terapii Gestalt klient odkrywa siebie i swoje możliwości twórczego przystosowania, zdrowienia,
porzucając iluzję  zamiany .
Arnold Beisser sformułował  paradoksalną teorie zmiany :
To ja nadaję sens każdemu aktowi mojego życia, a jeśli pragnę się zmienić, to pozostając
sobą, sobą inaczej, a nie kimś innym niż ja sam.
Zastosowanie terapii Gestalt
Oprócz wymienionych podstawowych zasad, jest jeszcze wiele odnoszących się do metodologii,
technik. Jako forma leczenia, Gestalt ma zastosowanie przede wszystkim w psychoterapii grupowej
i indywidualnej osób dorosłych. Innym zastosowaniem są treningi interpersonalne, grupy rozwoju
osobistego. Jeszcze innym polem zainteresowania terapii Gestalt może być praca z młodzieżą.
Ten wielowymiarowy model terapeutyczny ma odniesienie do jednostki i jej funkcjonowania, a
przekształcony miewa zastosowanie w innych dziedzinach życia np. w zarządzaniu organizacjami i
zasobami ludzkimi w organizacjach. Szkolenie i coaching oparty na koncepcji Gestalt sprzyja
kreatywności i realizacji celów/potrzeb w organizacjach.
Należy podkreślić, że psychoterapia Gestalt jest sposobem profesjonalnego pomagania, opartym na
teorii naukowej, ciągle asymilującym zdobycze nowoczesnej psychologii. Jako taki, ma określone
cele i aspiracje.
Klient, poprzez twórcze zaangażowanie w proces zmiany ma możliwość:
" zyskania większej świadomości samego siebie, swojego ciała, uczuć;
" uczenia się, w jaki sposób być autorem swoich doświadczeń i nie przypisywać ich innym;
" stania się świadomym swoich potrzeb i rozwijania umiejętności, przy pomocy których może
je zaspokajać bez naruszania praw innych ludzi;
" doświadczania kontaktu ze swoimi wrażeniami i zmysłami, ucząc się smakować, dotykać,
widzieć, słyszeć korzystając ze wszystkich aspektów samego siebie;
" świadomego doświadczania swojej siły i umiejętności radzenia sobie;
" uwrażliwienia się na swoje otoczenie, jednocześnie zdobywając umiejętność chronienia się
w sytuacjach potencjalnie toksycznych lub destrukcyjnych;
" uczenia się ponoszenia odpowiedzialność za swoje działania i ich konsekwencje;
" korzystania i czerpania radości ze świadomości swojej wyobraz
ni, marzeń i ich wyrażania.
Podstawowym zadaniem terapeuty Gestalt jest towarzyszenie klientowi w poszukiwaniu sensu jego
aktualnego doświadczenia, w rozwoju i dokonywaniu zmiany z pełnym poszanowaniem dla jego
odrębności, niezależności i wrażliwości.
Gestalt w Polsce
Krakowski Instytut Terapii Gestalt, Oddział Krakowski Polskiego Stowarzyszenia Psychologów
Praktyków ma 20-letnia tradycję. Obecnie kształci i certyfikuje psychoterapeutów w oparciu o
standardy European Association for Gestalt Therapy (EAGT), której jest członkiem jako jedyny
ośrodek w Polsce. Organizacja ta reprezentuje terapeutów Gestalt i jest uznawana przez Europejskie
Stowarzyszenie Psychoterapii. W wielu miastach w Polsce powstają ośrodki skupiające
psychoterapeutów Gestalt, legitymujących się odpowiednimi kwalifikacjami i certyfikatami (np.
Ośrodek Terapii i Rozwoju Gestalt w Warszawie).W 2005 roku powstało Polskie Towarzystwo
Psychoterapii Gestalt (PTPG), skupiające terapeutów i osoby szkolące się w tym podejściu. PTPG
podjęło starania o reprezentowanie polskich psychoterapeutów na forum EAGT.