SB ZABIJA KS. POPIEŁUSZKĘ

19 października 1984 trzej

funkcjonariusze SB porywają
ks. Popiełuszkę w Górsku na

drodze Bydgoszcz – Toruń. Wiozą

go w bagażniku, brutalnie biją,

kneblują, wreszcie przywiązują do

nóg księdza worek z kamieniami.

Jadą na tamę we Włocławku. Tam

wrzucają ofiarę do wody.

Nie wiadomo, czy ks. Popiełuszko

jeszcze żył, czy zmarł

w wyniku wcześniejszych tortur

NADAJE PODZIEMNE RADIO „S”

12 kwietnia 1982 pierwszą audycję nadaje
w Warszawie Radio „Solidarność”

POWSTAJE PODZIEMNA TKK

22 kwietnia 1982 w Warszawie powstaje
Tymczasowa Komisja Koordynacyjna „S”.
Tworzą ją szefowie czterech regionów,
którzy ukrywali się od 13 grudnia:
Zbigniew Bujak (Mazowsze),
Władysław Frasyniuk (Dolny Śląsk),
Władysław Hardek (Małopolska),
Bogdan Lis (Gdańsk)

ŚWIDNIK, 5

5 L

LU

UT

TE

EG

GO

O 1

19

98

82

2

Zaczynają się manifestacyjne spacery

mieszkańców w czasie nadawania

„Dziennika Telewizyjnego”.

Ta forma protestu przenosi się

do innych miast

Ważniejsze ośrodki
internowania

Miejsca, gdzie zginęli ludzie
w czasie stanu wojennego
i miejsca niewyjaśnionych
zabójstw z lat 1983-89,
co do których są poważne
podejrzenia, że sprawcami
byli funkcjonariusze SB

Trasa pielgrzymki
Jana Pawła II w 1983 r.

Trasa pielgrzymki
Jana Pawła II w 1987 r.

Ostatnia droga
ks. Popiełuszki

Większe strajki,
które wybuchły
po 13 grudnia

Większe strajki
spacyfikowane przez ZOMO
po 13 grudnia

Gdańsk: 16 grudnia – Stocznia Gdańska,
Północna, Remontowa
Jastrzębie Zdrój: 15 grudnia – kopalnie
Manifest Lipcowy (czterech górników po-
strzelonych), Jastrzębie, Moszczenica;
Katowice: 16 grudnia – Wujek, dziewięciu
zabitych górników
Kraków: 16 grudnia – Huta im. Lenina
Kraśnik: 19 grudnia – Fabryka Łożysk Tocz-
nych
Lublin: noc z 16 na 17 grudnia – Fabryka Sa-
mochodów Ciężarowych
Szczecin: 15 grudnia – Stocznia im. War-
skiego.
Świdnik: 16 grudnia – Wytwórnia Sprzętu
Komunikacyjnego
Tarnów: 18 grudnia – Zakłady Mechanicz-
ne i Silników Elektrycznych
Warszawa: 14 grudnia – Ursus; 15 grudnia
– Huta Warszawa; 16 grudnia – FSO
Wrocław: 13 grudnia – zakłady komunika-
cji miejskiej; noc z 14 na 15 grudnia – uni-
wersytet i politechnika; 15 grudnia – Fabry-
ka Maszyn Rolniczych „Agromet-Archime-
des”; 16 grudnia – wojsko i milicja tylko czę-
ściowo stłumiły strajki we Wrocławskim
Przedsiębiorstwie Robót Inżynieryjnych,
Hutmenie, Polarze, Fabryce Automatów To-
karskich i Zakładzie Urządzeń Automatycz-
nych. Polar i FAT strajkują do 19 grudnia;
17 grudnia – Mostostal

Miejsca ważniejszych
demonstracji ulicznych
w stanie wojennym

GDAŃSK

13-17 grudnia ’81 – nieustanne walki pod
bramą Stoczni Gdańskiej. W nocy z 14 na 15
grudnia ZOMO przeprowadza nieudany atak.
Następnego dnia w pacyfikacji użyto czołgów
i helikopterów. Aresztowano 80 przywódców
strajku. 17 grudnia pod pomnikiem Poległych
Stoczniowców odbywa się wielka manifesta-
cja z żądaniem uwolnienia aresztowanych. Mi-
licja używa broni, śmiertelnie postrzelono
20-letniego Antoniego Browarczyka, a dwie
inne osoby zostały ranne.
3 maja ’82 – gwałtowne starcia w centrum
miasta. Demonstranci budują barykady na uli-
cach Starówki, bronią ich przy użyciu kamieni
i butelek z benzyną. Barykada na ul. Kartuskiej
z rur kanalizacyjnych i śmietników jest tak so-
lidna, że musi ją rozbijać czołg. Manifestanci
idą z centrum na osiedle Zaspa, pod blok Le-
cha Wałęsy, domagając się jego uwolnienia.
31 sierpnia ’82 – ludzi składających kwia-
ty i demonstrujących pod pomnikiem Poleg-
łych Stoczniowców atakuje ZOMO. Starcia
rozlewają się na całe Śródmieście, na kilku
ulicach powstają barykady. Milicja po raz pier-
wszy używa pożyczonego z wojska pojazdu-
-dmuchawy WUS, który za pomocą silnika od-
rzutowego wyrzuca strumień gazu łzawiące-
go. W czasie zamieszek śmierć ponosi jeden
z demonstrantów – Piotr Sadowski (zatruty
gazem łzawiącym), co najmniej 33 osoby są
ranne.
11-12 października ’82 – protest przeciw-
ko delegalizacji „Solidarności”. Strajk %

% w Stoczni im. Lenina trwa do 13 paździer-
nika. W trakcie zamieszek w gdańskim
Wrzeszczu trafiony z pistoletu sygnałowego
w głowę zostaje Wacław Kamiński, w wyni-
ku obrażeń umiera dwa tygodnie później.

KATOWICE

31 sierpnia 1982 – zomowcy rozganiają wie-
lotysięczny tłum, pałując i przez wiele godzin
goniąc ludzi po ulicach.

KRAKÓW

13 maja ’82 – wieczorem po nabożeństwie
w bazylice mariackiej kilkanaście tysięcy osób
zbiera się wokół pomnika Adama Mickiewi-
cza, ZOMO atakuje ludzi pałkami, granatami
łzawiącymi, armatkami wodnymi, zatrzyma-
nym urządza „ścieżki zdrowia”.

NOWA HUTA

31 sierpnia ’82 – ZOMO atakuje pochód kil-
ku tysięcy hutników, którzy bronią się kamie-
niami, butelkami i kulkami łożyskowymi, część
przedziera się do kościoła na osiedlu Bieńczy-
ce, po mszy wybuchają regularne walki z ZO-
MO, manifestanci budują barykady i palą kil-
ka aut MO i SB, potyczki trwają do rana.
13-15 października ’82– demonstracje prze-
ciw delegalizacji „S”, manifestanci rozbijają
m.in. oddziały milicji broniące pomnika Leni-
na i na kilka godzin opanowują centralne pla-
ce i ulice. W czasie walk oficer SB Andrzej Au-
gustyn zastrzelił 19-letniego Bogdana Włosika.

LUBIN

31 sierpnia ’82 – najtragiczniejsza demon-
stracja. ZOMO użyło broni z ostrą amunicją.
„Jeździli jak kowboje, strzelając za uciekają-
cymi ludźmi” – wspominał Edward Wertka,
do którego strzelano dwa razy. Andrzej Traj-
kowski i Mieczysław Poźniak zginęli przy ba-
rykadach na ul. Kopernika. Michał Adamo-
wicz, który uciekał przez łąkę, został trafiony
w głowę – zmarł trzy dni później. Osiem osób
trafiło do szpitali z ranami postrzałowymi.

POZNAŃ

13 lutego ’82 – demonstracje i starcia z mi-
licją. W wyniku doznanych obrażeń zmarł je-
den z manifestantów – Wojciech Cieślewicz.

SZCZECIN

3 maja ’82 – zacięte walki z ZOMO, wielo-
tysięczny tłum na kilka godzin przejął władzę
w centrum miasta. Manifestanci budowali ba-
rykady, spalili milicyjny hotel, uszkodzili bądź
spalili kilkadziesiąt milicyjnych pojazdów.
Szczecińską specjalnością w walce z ZOMO
były proce i amunicja do nich – granulki ru-
dy żelaza (całe ich hałdy leżały w porcie), któ-
re przebijały milicyjne tarcze. Rozwścieczo-
ne ZOMO wrzucało granaty gazowe do miesz-
kań – w jednym z nich zmarł zatruty gazem
portowiec Władysław Durda. Zacięte walki
trwały aż do wieczora 5 maja.

WARSZAWA

3 maja ’82 – walki zaczynają się od ataku zo-
mowców na demonstrantów na pl. Zamko-
wym, trwają na ulicach Starówki, potem w róż-
nych częściach Śródmieścia. W wyniku pobi-
cia przez ZOMO umierają w następnych
dniach trzy osoby: Jolanta Lenartowicz, Mie-
czysław Radomski i Adam Szulecki.
31 sierpnia ’82 – kilkutysięczne grupy ma-
nifestujących walczą z milicją w różnych czę-
ściach miasta, niektóre do późnego wieczo-
ra. Według MSW w protestach uczestniczy
70 tys. ludzi.

WROCŁAW

31 sierpnia ’82 – na ulice wychodzi ponad
50 tys. ludzi. Śródmieście pokrywa się siecią
barykad. ZOMO używa broni. Rannych jest
osiem osób, dwie osoby – Kazimierz Michal-
czyk i Tadeusz Woźniak – umierają później
w szpitalu.
Na podstawie informacji zebranych przez redakcje
lokalne „Gazety” i innych źródeł

STRAJKOWAŁY TAKŻE KOPALNIE: Halemba w Ru-
dzie Śląskiej, XXX-lecia PRL (dziś Pniówek) w Pa-
włowicach, 1 Maja w Wodzisławia Śląskim (zlikwi-
dowana), Staszic w Katowicach, ZMP w Żorach (zlik-
widowana), Julian w Piekarach Śląskich (dziś Zakład
Górniczy Piekary), Wieczorek w Katowicach, Mysło-
wice, Rozbark w Bytomiu (w likwidacji), Lenin w My-
słowicach (dziś Wesoła), Andaluzja w Piekarach Ślą-
skich, Borynia w Jastrzębiu Zdroju, Anna w Pszowie

ŹRÓDŁA:
Antoni Dudek, Tomasz Marszałkowski, „Walki uliczne w PRL
1965-1989”, Geo, Kraków 1999
Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, „Solidarność w podziemiu”, Wy-
dawnictwo Łódzkie, Łódź 1990
Jan Skórzyński, Marek Pernal, „Kalendarium Solidarności
1980-89”, Świat Książki, Warszawa 2005
„»Solidarność« podziemna 1981-89”, red. Andrzej Friszke,
Warszawa 2006
„Stan wojenny w dokumentach władz PRL 1980-1983”, oprac.
Bogusław Kopka, Grzegorz Majchrzak, IPN, Warszawa 2001
„Stan wojenny w Polsce, kalendaria wydarzeń 13 XII 1981
– 31 XII 1982”, MSWiA, Warszawa 1999
„W stanie”, Wyd. Karta, Warszawa 1991

LĘDZINY: Kopalnia
Ziemowit strajkuje
do 23 grudnia

BIERUŃ: Kopalnia
Piast – najdłuższy
strajk – do 28 grud-
nia

MAPA STANU

D F

D F

MAPA STANU

MIEJSCE INTERNOWANIA
LECHA WAŁĘSY

II

III

LEGENDA

GRAFIKA: WAWRZYNIEC ŚWIĘCICKI