W szesnastą rocznicę stanu wojennego w Polsce

CIENIOM GÓRNIKÓW

Ida pancry na "Wujek"

Przyszli nocą w uśpiony dom,

Zabierali nas chyłkiem jak zbóje,

Drzwi zamknięte otwierał łom.

Idą, idą pancry na "Wujek."

A gdy opadł i strach i gniew,

Stanął wybór: kopalnia strajkuje,

Choć staniała bardzo nasza krew.

Idą, idą pancry na "Wujek."

W tłum przy bramie do matek i żon

Z płacht na murach klejonych zlatuje

Czarną treścią komunikat WRON.

Idą, idą pancry na "Wujek."

Kilof, łańcuch ściska nasza dłoń,

Wózków szereg bieg czołgów wstrzymuje

Już milicja repetuje broń.

Idą, idą pancry na "Wujek."

Płaczą znicze ku zabitych chwale,

Ale zgasła nadzieja na potem,

Gdzie twe czyste rece, generale?

Zawracają pancry z powrotem.

"Anonim"

Górnik I z "Wujka":

Jeden czołg ustawił się w poprzek ulicy i rozpędził się prosto na bramę, na której wisiał
obraz Matki Boskiej i portret Papieża. Bramę oczywiście rozwalił, wspiął się na ustawione za
nią wózki, lecz nie sforsowal tego, zaplątał się w złomie, nawet szpule z kablem górniczym
wyciągnął za sobą. Drugi raz próbował, też bez skutku. Potem odjechał kawałek dalej. Obok
bramy wjazdowej był mur, za murem drzewo - w tym miejscu znowu się rozpędził, rozwalił
mur, wspiął się na drzewo, drzewo poszło. Jeszcze po tym rumowisku zaczął jeździć,
poszerzył otwór, wyjechał i stanął z boku. Wtedy do akcji wkroczyło ZOMO.

Kopalnia "Wujek," 16 grudnia

Górnik II z "Wujka":

Mieli nas wykurzyć jak szczury i bić. Ale to się im nie udało. Dlaczego? Bo ludzie mieli
takie nerwy, taka zadziorność w nich powstała i wiedzieliśmy na sto procent, że wojsko nie
będzie do nas strzelało z ostrej broni. Tankietki były prowadzone przez wojskowych. Wtedy
ludzie powskakiwali na te wozy i szturmem przegonili zomowców za płot. Jeszcze wtedy nie
bylo ofiar.

Kopalnia "Wujek," 16 grudnia

Górnik I z "Wujka":

Usłyszałem dwie serie z karabinu maszynowego. Myślałem, że to z czołgu, ale nie, bo
czołg ma większy kaliber. To byl uliczny k-m, jak oni go nazywają. Taki malutki, krótki. Z tej

broni zostały oddane dwie serie i sześciu ludzi padło trupem. Ale nikt z nas wtedy nie zdawał
sobie sprawy, że ci ludzie nie żyją.

Kopalnia "Wujek," 16 grudnia

Uczestnik pacyfikacji "Wujka" :

Padły te strzały. Stało się to o wpół do drugiej. Siedemnasto-osobowy pluton specjalny,
dowodzony przez chor. Romana Cieślaka, otrzymał przed akcją broń z ostrą amunicją. To
właśnie ten oddział wchodzący w skład zwartej tyraliery funkcjonariuszy MO, liczącej dwustu
ludzi, posuwał się krok za krokiem za czołgiem, torującym drogę w murze. W ten sposób
tyraliera dotarła do placyku koło wagi. Czołg cofnął się nieco i zomowcy znaleźli się nagle w
bezpośredniej bliskości górników. Leciały w stronę atakujących cegły, kamienie, żelazne
nakrętki. Od uderzeń ciężkich przedmiotów pękały tarcze i hełmy. Nacierającym zaczęła
grozić klęska - górnicy w tym miejscu przeważali liczbą. Strzelano krótkimi seriami. Po dwa,
trzy strzały, nawet pojedyncze. A więc tak, jakby celowano do konkretnych ludzi, a nie w
obronie włsnej, przed nacierającym tłumem. Strzały padały z odległosci najwyżej trzydziestu
metrów.

Kopalnia "Wujek," 16 grudnia (z materialow MSW)

* * *

Biegłam z innymi, z innymi,

przez śnieg mielony ciężarem gąsienic,

w przodzie kobiety krzyczały "ZABILI!"

Potem krew, tyle krwi na ziemi.

"Anonim"

* * *

Żołnierz z grupy szybkiego reagowania:

My boimy się tak samo jak inni ludzie. Jak sie okazało - boimy się nawet bardziej niż
górnicy. W "Wujku" szli wprost na czołgi, wozy pancerne. Z siekierami, łomami, łańcuchami,
z absolutną determinacją. Boże, co tam się działo. Blokujące się wzajemnie czołgi,
wypadający zza nich zomowcy o wyglądzie bestii - oddział specjalny. Biegli wprost na
górników, którzy rzucili się z taką siłą, że początkowo w czasie tej jatki uzyskali przewagę.
Sam widziałem jednego, który jakimś metalowym narzędziem zaatakował zomowca, tak że
odciął mu rękę wraz z ramieniem.

W potwornym chaosie jeden z czołgów utknął nad szybem i nie mógł się wycofać.
Otoczyła go grupa górników i zaczęła polewać benzyną. Na szczęście zauważył to nasz
dowódca - wrzeszczał że w środku są żołnierze. Górnicy zawahali się. Ktoś powiedział, że
jeśli to żolnierze, to nawet pomogą im się wydostać. Ale jeśli tam są zomowcy, to rozszarpią
gołymi rękami.

Śląsk, grudzień 1981

* * *

Synku, kto Cię zastrzelił?

Jak to się wszystko stało?

W kopalni nie powiedzieli,

Chociaż chodziłam, pytałam...

Sąsiadki wpadną na chwilę,

posiedzą, trochę popłaczą-

Synku, gdybym tam była...

Za co?

"Anonim"

* * *

Zabici z kopalni "Wujek"

Już nigdy nie wyjdą

Z głębokich szybów naszego sumienia

Fedrują fedrują

Ich oczy zasypane ziemią

Są otwarte

W naszej pamięci

Oni w niej pracują pracują

"Mat."

* * *

Znowu łamiemy się czarnym opłatkiem

polskiego losu

noc w ciemnościach brodzi

tryumfalnie huczy radio

w eterze zagłuszają prawdę

że moc truchleje

Bóg się rodzi

"M.K."

* * *

Poległym

Położyłeś ich Panie jednakowym rzędem

Jak miecze upuszczone i złożone tarcze,

Lecz oni razem z nami na Twój sąd przybędą

I jednako wraz z nami przed Tobą zaświadczą.

O spraw niech spoczywają bez wspomnień i tęsknot

Niech od nowa skończonych mąk nie wspomni żaden.

Nędza ich przed Chrystusem - bogatsza od szczęścia,

A śmierć u czoła - wspanialsza niż diadem.

"Anonim"

* * *

Modlitwa górników Kopalni "Wujek"

(wedlug Psalmu 144)

Boże, pieśń nową będziemy Ci śpiewać,

grać Ci będziemy na dziewięciu strunach,

smyczkiem węgielnym, czarnym jak antracyt.

O Panie, nie chmurz swych niebios

i nie ciskaj piorunem w hałdy, aby zadymiły.

Wyciągnij swą rękę z wysoka

i zdejmij opaskę z oczu przerażonej,

której usta mówią na wiatr.

Niech ujrzy, że jej prawica jest pusta,

a waga w jej lewicy - fałszywa.

Daj ludowi łaskę miłości do Kaina,

choć zbrodnię swoją dzisiaj nazwał prawem.

Zasiej pokój w duszach naszych sierot,

aby mogły, jak młode topole,

pomyślnie rosnąć wysoko ponad chwasty.

I ulecz rany w sercach naszych matek,

niech ucichnie lament na polskich ulicach.

Tomasz J. Kaźmierski (21 listopada 1997)

* * *

Raport z oblężonego miasta

(fragmenty)

................................................................................

wieczorem lubię wędrować po rubieżach Miasta

wzdłuż granic naszej niepewnej wolności

patrzę z góry na mrowie wojsk ich światła

słucham hałasu bębnów barbarzyńskich wrzasków

doprawdy niepojęte że Miasto jeszcze się broni

................................................................................

cmentarze rosną maleje liczba obrońcow

ale obrona trwa i będzie trwała do końca

i jeśli miasto padnie a ocaleje jeden

on będzie niósł miasto w sobie po drogach wygnania

on będzie Miasto

patrzymy w twarz głodu twarz ognia twarz śmierci

najgorsza ze wszystkich - twarz zdrady

i tylko sny nasze nie zostały upokorzone

Zbigniew Herbert (1982)

(Wybór: Andrzej M. Kobos)

Źródła:

Poezja stanu wojennego, Puls, London 1982

W Stanie, Wydawnictwo Karta, Warszawa 1991

Wiersz Poległym ze zbiorów Bruno Stasiaka

Wiersz Modlitwa górnikow Kopalni "Wujek" od jego autora

Zbigniew Herbert: Raport z oblężonego miasta, Instytut Literacki, Paryż 1984

Copyright © 1997-1999

Zwoje