„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bolesław Augustowski

Wykonywanie badań i zabiegów z zakresu radiologii
interwencyjnej i hemodynamiki 322[19].Z3.07

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr n med. Marzena Janczarek
dr n med. Maciej Szajner



Opracowanie redakcyjne:
mgr Bolesław Augustowski



Konsultacja:
mgr Ewa Łoś

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[19].Z3.07
„Wykonywanie badań i zabiegów z zakresu radiologii interwencyjnej i hemodynamiki”,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik elektroradiologii.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Organizacja pracowni angiograficznej i hemodynamicznej

.

Przygotowanie

pacjenta do badań

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

9

4.1.3. Ćwiczenia
4.1.4. Sprawdzian postępów

10
11

4.2. Diagnostycznie badania naczyniowe w pracowniach radiologii

interwencyjnej i hemodynamiki

12

4.2.1. Materiał nauczania

12

4.2.2. Pytania sprawdzające

20

4.2.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Współuczestniczenie w zabiegach embolizacji naczyń krwionośnych

20
21
22

4.3.1.

Materiał nauczania

22

4.3.2. Pytania sprawdzające

24

4.3.3. Ćwiczenia
4.3.4. Sprawdzian postępów

25
25

4.4. Zabiegi interwencyjne. Angioplastyka

26

4.4.1. Materiał nauczania

26

4.4.2. Pytania sprawdzające

29

4.4.3. Ćwiczenia
4.4.4. Sprawdzian postępów

29
30

5. Sprawdzian osiągnięć

31

6. Literatura

36

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Kontynuujesz naukę zawodu w systemie, w którym treści nauczania są podzielone na

moduły. Każdy z nich jest jeszcze podzielony na jednostki modułowe. Asystowanie podczas
wykonywania badań i zabiegów z zakresu radiologii interwencyjnej i hemodynamiki, to
jednostka modułowa, do której otrzymałeś Poradnik. Poradnik będzie Ci pomocny
w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu i asystowaniu podczas badania w pracowniach
radiologii interwencyjnej i hemodynamiki.

W Poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać aby bez problemów

korzystać z Poradnika,

– cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie opanujesz podczas pracy z Poradnikiem,
– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki

modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału nauczania jednostki modułowej,

– literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

322[19].Z3.03

Wykonywanie mammografii

322[19].Z3.01

Wykonywanie rentgenografii

i asystowanie podczas rentgenoskopii

322[19].Z3.02

Wykonywanie radiodiagnostyki

stomatologicznej

322[19].Z3.04

Asystowanie podczas wykonywania

badań

ultrasonograficznych

322[19].Z3.05

Wykonywanie badań

przy użyciu tomografu komputerowego

322[19].Z3.06

Wykonywanie badań przy użyciu rezonansu

magnetycznego

322[19].Z3.07

Wykonywanie badań i zabiegów

z zakresu radiologii interwencyjnej

oraz hemodynamiki

322[19].Z3

Diagnostyka obrazowa

322[19].Z3.08

Wykonywanie densytometrii

322[19].Z3.09

Wykonywanie badań izotopowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w zespole,

−

komunikować się ze współpracownikami i pacjentem

−

obsługiwać komputer,

−

charakteryzować budowę organizmu człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem układu
krążenia,

−

charakteryzować czynności organizmu, podstawowe procesy z zakresu patologii
narządowych i patofizjologii,

−

charakteryzować zjawisko promieniowania jonizującego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

określić zasady bezpiecznej pracy w pracowni radiologii interwencyjnej i hemodynamiki,

−

scharakteryzować wyposażenie pracowni radiologii interwencyjnej i hemodynamiki,

−

scharakteryzować zabiegi i badania wykonywane w pracowni radiologii interwencyjnej
i hemodynamiki,

−

określić wskazania i przeciwwskazania do wykonania zabiegów interwencyjnych oraz
badań hemodynamicznych,

−

określić zasady postępowania z pacjentem po badaniu i zabiegu,

−

scharakteryzować powikłania zabiegów interwencyjnych,

−

nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem oraz współpracownikami,

−

zarejestrować pacjenta,

−

udzielić informacji dotyczących przygotowania pacjenta do badania oraz miejsca i terminu
badania,

−

przygotować psychicznie i fizycznie pacjenta do badań i zabiegów,

−

zorganizować stanowisko pracy do wykonania badań i zabiegów, zgodnie z wymaganiami
ergonomii,

−

przygotować sprzęt i aparaturę medyczną stosowaną w radiologii interwencyjnej i podczas
badań hemodynamicznych oraz ocenić jej sprawność techniczną,

−

obsłużyć urządzenia komputerowe wchodzące w skład aparatury,

−

zastosować środki ochrony radiologicznej pacjenta i osoby wykonującej badanie,

−

wykonać czynności zawodowe technika elektroradiologa podczas wykonywania zabiegów
interwencyjnych,

−

wykonać czynności zawodowe technika elektroradiologa podczas wykonywania badań
hemodynamicznych,

−

przygotować wynik badania do opisu przez lekarza,

−

wywołać i utrwalić rentgenogram w ciemni automatycznej i cyfrowej,

−

określić cechy prawidłowego technicznie rentgenogramu,

−

określić wartość techniczną i diagnostyczną wyniku badania,

−

zlokalizować zmiany patologiczne na rentgenogramie,

−

udokumentować wyniki przeprowadzonych badań i zabiegów,

−

posłużyć się specjalistycznymi programami komputerowymi,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony
od porażenia prądem elektrycznym, ochrony radiologicznej oraz zasady aseptyki
i antyseptyki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Organizacja pracowni angiograficznej i hemodynamicznej.

Przygotowanie pacjenta do badań

4.1.1. Materiał nauczania

W ostatnich latach dokonał się istotny postęp w zakresie diagnostyki obrazowej. Szybko

się rozwija także radiologia interwencyjna.

Angiografia to badanie diagnostyczne służące zobrazowaniu naczyń krwionośnych. Polega

na podaniu do naczynia radiologicznego środka kontrastującego, a następnie obserwacji tego
naczynia w czasie fluoroskopii (prześwietlenia) i uwidocznieniu na zdjęciu rentgenowskim.
Stopień zaczernienia naczynia na zdjęciu pozwala ocenić jego przebieg, a także światło
(przekrój wnętrza naczynia).

Obecnie w medycynie stosuje się cyfrową angiografię subtrakcyjną (DSA - ang. Digital

Subtraction Angiography), która pozwala uzyskać dokładniejszy obraz naczyń przy użyciu
znacznie mniejszej ilości środków kontrastowych i dawek promieniowania.
Angiografia coraz rzadziej stosowana jest jako badanie diagnostyczne. Wypierana jest przez
ultrasonografię dopplerowską, angiografię rezonansu magnetycznego (angio-MR) oraz
tomografię komputerową (angio-CT). Angiografia jest podstawą obrazowania w angioplastyce
i radiologii zabiegowej. Wykonywana jest w pracowni badań naczyniowych.

Organizacja pracowni.

Pracownicy pracowni radiologii interwencyjnej to lekarz radiolog interwencyjny, któremu

asystują

przy

wykonywaniu

zabiegów:

pielęgniarka

dyplomowana

oraz

technik

elektroradiolog.

Pracownia angiograficzna powinna być urządzona w taki sposób, aby zapewnić wygodny

dostęp do stołu zabiegowego z obu stron, zarówno w celu położenia pacjenta (możliwość
podjechania wózkiem lub łóżkiem szpitalnym), jak i swobodnego poruszania się personelu
w trakcie wykonywania zabiegu. Wszelki sprzęt potrzebny do zabiegów powinien być
umieszczony w pracowni w taki sposób, aby można było z niego łatwo i szybko korzystać,
a jednocześnie nie był narażony na uszkodzenie i utratę sterylności.

Wyposażenie pracowni angiograficznej:

−

aparat rentgenowski wyposażony w tor wizyjny wysokiej rozdzielczości,

−

ramię „C” na którym jest umieszczony wzmacniacz obrazu oraz lampa rentgenowska,
umożliwiające wykonywanie zdjęć rentgenowskich w różnych projekcjach, bez zmiany
pozycji pacjenta,

−

monitor umożliwiający obserwację przebiegu badania,

−

aparatura rejestrująca stan hemodynamiczny pacjenta,

−

stół zabiegowy,

−

strzykawka automatyczna do angiografii,

−

umywalka z bieżącą wodą,

−

odpowiednia ilość gniazd elektrycznych,

−

szafki i szuflady na sterylny sprzęt do zabiegów, stoliki zabiegowe,

−

osłony radiologiczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

aparat do znieczulenia ogólnego,

−

ssak elektryczny,

−

statyw na kroplówkę,

−

pojemniki na odpady.

Aparaty angiograficzne

Podstawowym wymogiem współczesnego aparatu angiograficznego jest praca w systemie

cyfrowej angiografii subtrakcyjnej (DSA). Akwizycja oraz rejestracja obrazu powinna
następować w formie cyfrowej. Obraz ten może być rejestrowany na filmach za pomocą
cyfrowego procesora lub zapisywany na CD-R. Nie jest akceptowane (ze względu na bardzo
niską jakość) rejestrowanie sygnału VHS z monitora angiografu. Nagrania video VHS i CD-R
AVI nie spełniają obowiązujących standardów.

−

najnowsze opcje techniczne w zakresie aparatury angiograficznej to: - tzw. szybka rotacja;
polega ona na wykonywaniu badania w czasie kilkusekundowego obrotu układu lampa-
wzmacniacz. Uzyskuje się wtedy kilkadziesiąt obrazów badanej przestrzeni w różnych
projekcjach. Tak uzyskane dane są następnie przetwarzane przy pomocy dodatkowej
konsoli diagnostycznej i otrzymuje się trójwymiarowe obrazy naczyń krwionośnych,

−

zastosowanie płaskiego detektora obrazowego.

Kolejnym wymogiem jest wykonanie badania według ścisłej procedury tzn. z przezskórnego
nakłucia tętniczego naczynia obwodowego metodą Seldingera; nie jest akceptowane
wykonanie

badania

z

podania

środka kontrastowego do żyły obwodowej.

Wymogi dotyczące sprzętu i wykonywania badań angiograficznych są zawarte
w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 r.

W rozdziale II § 11 p 5 rozporządzenia zapisano:
5. Podczas diagnostycznych badań przy pomocy angiografu pracującego w technice cyfrowej
angiografii subtrakcyjnej (DSA) należy:
1) zawsze, gdy tylko jest to możliwe z punktu widzenia warunków klinicznych, stosować

fluoroskopię pulsacyjną oraz funkcje zatrzymania ostatniego obrazu (LIH) i road mapping;

2) akwizycję danych obrazowych i rejestrację obrazów wykonywać w technice cyfrowej;
3) środek kontrastowy podawać ze strzykawki automatycznej;
4) badanie wykonać techniką Seldingera poprzez przezskórne nakłucie tętnicy.

Rozdział 3 rozporządzenia całości poświęcony jest radiologii zabiegowej.

W pracowni angiograficznej obowiązują przepisy BHP takie jak we wszystkich

pracowniach rentgenowskich.

Przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki w pracowniach angiograficznych jest bardzo

ważne, z uwagi na inwazyjny charakter badań i zabiegów. Personel jest zobowiązany do
zmiany ubrania i obuwia na robocze. Wszystkie czynności związane z przygotowaniem
pacjenta do zabiegu, jego wykonaniem i zakończeniem należy wykonywać w rękawiczkach
jednorazowych. Należy przestrzegać zasad i procedur mycia i dezynfekcji rąk, które są
umieszczone w każdej pracowni przy umywalce. Pielęgniarka i lekarz wykonujący badanie
powinni być ubrani w sterylne fartuchy i rękawiczki, a niekiedy także w czepki i maseczki.
Wszystkie serwety do obłożenia pola nakłucia i sprzęt potrzebny do wykonania zabiegu muszą
być sterylne.

Ochrona radiologiczna w pracowniach angiograficznych ma zasadnicze znaczenie,

ponieważ zarówno pacjent, jak i zespół zabiegowy przebywają w zasięgu działania
promieniowania rentgenowskiego. Zabiegi trwają zwykle od 0,5 h do 2 h, a czas fluoroskopii

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

waha się w granicach 1-60 min. Pacjenta przed zbędnym napromienieniem chroni się stosując
blendy oraz ograniczając czas fluoroskopii i ilość wykonanych zdjęć do niezbędnego minimum.
Personel powinien pracować w fartuchach ołowiowych i stosować osłony tarczycy. Do
dyspozycji ma także osłony zamontowane przy stole zabiegowym i ruchomą ściankę
ołowiową.
Przygotowanie pacjenta do badań.

Przygotowanie pacjenta do badania lub zabiegu z zakresu radiologii interwencyjnej

i hemodynamiki nie zależy od obszaru badania. Do wszystkich badań i zabiegów wymagana
jest hospitalizacja, ponieważ po zabiegu pacjent wymaga co najmniej 24-godzinnej obserwacji
na oddziale szpitalnym, z uwagi na inwazyjność zabiegów i możliwość wystąpienia powikłań,
np. krwiaka w miejscu nakłucia, odcinkowej zakrzepicy , zatorowości obwodowej.
W przypadku planowanego badania wskazane jest, aby pacjent był na czczo, z uwagi na
konieczność podania środka cieniującego i związaną z tym możliwość wystąpienia nudności
i wymiotów.
Do badań i zabiegów naczyniowych oraz zabiegów w obrębie dróg żółciowych układamy
pacjenta na plecach. Zabiegi w obrębie dróg moczowych wymagają ułożenia na brzuchu.
Przed każdym badaniem angiograficznym konieczne jest sprawdzenie tętna na tętnicach
udowych, ewentualnie pachowych, które stanowią drogę dostępu do układu tętniczego
pacjenta. Miejsce nakłucia tętnicy musi być ogolone i zdezynfekowane.
Większość badań i zabiegów wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Zabiegi w obrębie
mózgu, oraz badania u pacjentów nie reagujących na polecenia wymagają znieczulenia
ogólnego lub sedacji.
Przed badaniem lub zabiegiem z zakresu radiologii interwencyjnej i hemodynamiki należy
poinformować pacjenta, że jest to badanie inwazyjne, które wymaga nakłucia tętnicy udowej
lub pachowej, a także podania środka cieniującego. Konieczne jest wyjaśnienie pacjentowi na
czym polega badanie lub zabieg, który będzie wykonany, określenie jakie znieczulenie zostanie
zastosowane i dlaczego, uprzedzenie o możliwych powikłaniach. Należy odpowiedzieć na
ewentualne pytania pacjenta i wyjaśnić wątpliwości. Pacjent powinien wyrazić pisemną zgodę
na wykonanie badania lub zabiegu.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób powinien być rozmieszczony sprzęt w pracowni angiograficznej

i hemodynamicznej ?

2. Z czego składa się wyposażenie pracowni angiograficznej i hemodynamicznej ?
3. Dlaczego zasady aseptyki i antyseptyki są tak ważne w pracowni angiograficznej

i hemodynamicznej ?

4. Na czym polega ochrona radiologiczna pacjenta i personelu w pracowni angiograficznej

i hemodynamicznej ?

5. Jakie są drogi dostępu do układu tętniczego?
6. Jak powinien być przygotowany pacjent do badania naczyniowego?
7. Dlaczego pacjenci pracowni naczyniowej powinni być hospitalizowani?
8. Jaki rodzaj znieczulenia stosujemy najczęściej przy badaniach naczyniowych?
9. W jakiej pozycji układamy pacjenta do poszczególnych zabiegów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj plan pracowni angiograficznej i jej wyposażenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych fragment poświęcony organizacji pracowni

angiograficznej i jej wyposażeniu,

2) naszkicować plan pracowni, zaznaczając stałe elementy wyposażenia kolorem czarnym,

a przenośne zielonym,

3) opisać elementy wyposażenia,
4) porównać otrzymane wyniki z pracami innych grup.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier format A4, długopis, czarny i zielony pisak,

−

linijka, gumka,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika,

Ćwiczenie 2

W 3 osobowych grupach przygotujcie się do rozmowy, mającej na celu, poinformowanie

pacjenta o przebiegu planowanego zabiegu naczyniowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych fragmenty poświęcone przygotowaniu pacjenta do

badania lub zabiegu z zakresu radiologii interwencyjnej i zapoznać się z nimi,

2) określić sposoby znieczulenia w zależności od stanu pacjenta i rodzaju zabiegu,
3) zaplanować miejsce nakłucia pacjenta w zależności od rodzaju zabiegu i wyjaśnić sposób

jego przygotowania,

4) wyjaśnić jakie powikłania są możliwe w trakcie i po zabiegu,
5) zapisać informacje o których będziesz rozmawiał z pacjentem w punktach,
6) przedyskutować propozycje z innymi grupami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, długopis,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić jaką funkcję pełni ramię C ?





2) wymienić rodzaje osłon radiologicznych?





3) określić zasady aseptyki i antyseptyki stosowane w pracowni?





4) nazwać poszczególne elementy wyposażenia pracowni?





5) wymienić miejsca nakłucia pacjenta w zależności od rodzaju zabiegu?





6) określić sposoby znieczulenia?





7) wymienić

możliwe

powikłania

w

trakcie i po zabiegach

naczyniowych?





8) wyjaśnić dlaczego pacjent powinien zgłosić się na zabieg na czczo?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Diagnostyczne

badania

naczyniowe

w

pracowniach

radiologii interwencyjnej i hemodynamiki

4.2.1. Materiał nauczania

Angiografia to metoda badania obrazowego układu naczyniowego polegająca na

rejestrowaniu obrazów światła naczyń krwionośnych w poszczególnych fazach po podaniu
środka cieniującego.
Badania angiograficzne można podzielić na: arteriografie (badania tętnic) i flebografie (badania
żył).
Arteriografie w zależności od obszaru badania dzielimy na przeglądowe z użyciem cewnika
typu pigtail do których zaliczamy:

−

aortografię piersiową,

−

arteriografię łuku aorty,

−

arteriografię tętnic kończyn dolnych,

Wybiórcze z użyciem różnego rodzaju cewników wybiórczych, np.:

−

arteriografię tętnic mózgowych(szyjnych i kręgowych),

−

arteriografię tętnicy nerkowej,

−

arteriografię pnia trzewnego,

−

arteriografię tętnic oskrzelowych,

−

arteriografię tętnic wieńcowych.

Flebografie:

−

kończyny dolnej lub górnej w których środek cieniujący podaje się przez wenflon,

−

kawografia dolna lub górna do których używa się cewnika przeglądowego.

Podstawową techniką angiograficzną jest obecnie angiografia cyfrowa subtrakcyjna (DSA)

– badanie diagnostyczne obszaru ciała rejestrujące dwa obrazy rentgenowskie (RTG), jeden po
drugim (rys.1). Są one elektronicznie zapisywane w formie cyfrowej, w tym jeden w postaci
negatywu. Ich połączenie spowoduje, że wszystkie detale znikną tworząc jednolity, szary
obraz. Jednak jeśli między dwiema ekspozycjami wstrzyknie się do krwiobiegu określoną ilość
środka cieniującego, jedyną rzecz, którą będzie można zobaczyć, to kontrast widoczny
w naczyniach krwionośnych. Wszystkie inne szczegóły, w tym także kości zaciemniające
obraz, pozostaną szare. Dużą zaletę tej metody stanowi brak konieczności użycia cewnika oraz
możliwość wstrzyknięcia kontrastu bezpośrednio do żyły zamiast do tętnicy. Ponieważ
końcowy zapis angiografii subtrakcyjnej rejestrowany jest w formie cyfrowej, obraz można
wzmocnić elektronicznie.

Badanie daje możliwość wykrycia i określenia rodzaju zmian patologicznych w obrębie

naczyń, np.: utrudnienie przepływu krwi, zmiana kształtu naczynia i narządów. Szczególnym
rodzajem badania jest ocena naczyń wieńcowych serca czyli tzw. koronarografia. Ponadto,
badanie angiograficzne służy wykryciu patologicznych naczyń poprzez uwidocznienie ich
nieprawidłowego ułożenia przestrzennego. Badanie można jednocześnie połączyć z zabiegiem
leczniczym, polegającym na podaniu w żądane miejsce w układzie naczyniowym leku
(chemioterapeutyk, leku rozpuszczającego skrzeplinę) lub na wykonaniu terapeutycznego
zamknięcia naczynia (zapobieganie krwotokom, wywoływanie martwicy tkanki guza
nowotworowego).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Rys. 1. Angiograf (źródło-katalogi firm produkujących sprzęt medyczny)

Wskazania do wykonania badania

W postępowaniu diagnostycznym:

−

podejrzenie zmian naczyniowych w mózgowiu (malformacja naczyniowa, tętniak naczyń
mózgowych),

−

podejrzenie guza mózgu - możliwość uwidocznienia unaczynienia patologicznego,

−

guzy i zwężenia tętnic nerkowych,

−

podejrzenie zmian miażdżycowych w naczyniach w obrębie aorty, naczyń miednicy oraz
naczyń kończyn dolnych,

−

podejrzenie tętniaka aorty i dużych naczyń,

−

guzy wątroby,

−

zmiany miażdżycowe w naczyniach szyjnych,

−

inne.

W postępowaniu interwencyjnym:

−

poszerzanie zwężonych naczyń cewnikiem zakończonym specjalnym balonikiem,

−

zamknięcie światła (embolizacja) pojedynczych naczyń specjalnymi spiralkami
(np. zamykanie naczyń w malformacji naczyniowej),

−

podawanie w obrębie zmiany patologicznej leków za pomocą cewnika wprowadzonego do
naczyń ( np. chemioterapeutyków w nowotworach),

−

rozpuszczanie zatorów tętniczych przez podawanie leków przez wprowadzony do tętnic
cewnik, którego końcówka znajduje się w pobliżu zatoru (najczęściej jest to skrzeplina),

−

inne.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób przygotowania do badania

Do badania pacjent powinien zgłosić się na czczo. Każdy pacjent musi osobiście podpisać

zgodę na przeprowadzenie badania, zapoznając się wcześniej z trybem badania i ewentualnymi
następstwami. Przed badaniem pacjent otrzymuje leki uspokajające.
W przypadku pacjentów z wysokim ciśnieniem tętniczym konieczne jest przyjęcie leków
obniżających ciśnienie krwi. Badania nie wykonuje się u osób z wolem nadczynnym tarczycy,
uczulonych na jodowe środki kontrastowe, wysokim ciśnieniem tętniczym krwi, skazą
krwotoczną. Unika się wykonywania badania u osób z alergią lub uczuleniem na leki. Badanie
wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub znieczuleniu ogólnym, u dzieci badanie wykonuje
się w znieczuleniu ogólnym.

Badanie angiograficzne jest badaniem inwazyjnym, dlatego powinno być wykonane jako

badanie ostatnie i tylko w przypadku istnienia bezpośrednich wskazań do badania. Zwykle
badanie to jest poprzedzone tomografią komputerową w przypadku badania mózgowia
badaniem ultrasonograficznym (usg) lub badaniem dopplerowskim. Wyniki poprzedzających
badań dodatkowych powinny być dostarczone przed wykonaniem badania angiograficznego.

Sposób wykonania arteriografi

Po dokładnym przeczytaniu skierowania, pacjenta układa się na stole zabiegowym

w pozycji leżącej na plecach, sprawdza tętno na tętnicach udowych (w pachwinach),
ewentualnie na tętnicach kończyny górnej. Najczęstszym miejscem nakłucia jest prawa tętnica
udowa. Przed badaniem miejsce nakłucia musi być ogolone i zdezynfekowane. Pielęgniarka
przykrywa pacjenta sterylnymi prześcieradłami. Lekarz badający znieczula miejsce nakłucia 2%
lidokainą, a następnie nakłuwa poprzez niewielkie nacięcie skóry. Używa się do tego celu
dwuczęściowej igły złożonej z kaniuli i stalowego mandrynu lub igły jednoczęściowej. Kiedy
koniec igły znajdzie się w świetle tętnicy (widoczny wypływ krwi), lekarz wprowadza do niej
prowadnik (wąski giętki pręcik o średnicy kilku milimetrów). Po usunięciu igły, poszerza się
kanał dilatatorem, a następnie wprowadza cewnik diagnostyczny. Strzykawka automatyczna
umożliwia podawanie środka cieniującego pod ciśnieniem warunkującym wypływ nawet do 20
ml/s i tym samym dobre wypełnienie łożyska naczyniowego, zwłaszcza w arteriografii
przeglądowej.

Badania przeglądowe to takie, w których środek cieniujący podaje się do aorty na różnej

wysokości w zależności od rodzaju badania. Do ich wykonania używa się cewnika typu pigtail.
Zawinięty kształt cewnika i dodatkowe otwory w jego ściankach pozwalają na
zakontrastowanie aorty i dobrą jakość zdjęć dokumentujących badanie.

Badania wybiórcze to takie, w których cewnikuje się poszczególne tętnice odchodzące od

aorty. Używa się do nich różnego rodzaju cewników wybiórczych (rys. 2). Nazwy badań
pochodzą od tętnic, które są badane, np. arteriografia tętnicy nerkowej, wątrobowej, szyjnej
lub kręgowej.

Rys. 2. Cewnik do angiografii (źródło-katalogi firm produkujących sprzęt medyczny)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Po podaniu środka cieniującego ręcznie lub przy pomocy strzykawki automatycznej,

wykonuje się serię zdjęć obrazujących przepływ krwi w badanej okolicy od fazy tętniczej do
żylnej. Równocześnie, przez ten sam cewnik, możliwe jest podawanie leków, poszerzanie
naczynia bądź zamknięcie światła naczynia przez wytworzenie "czopów" (embolizacja).
Zwykle wykonuje się około 20 zdjęć rentgenowskich w różnych projekcjach (głównie boczne i
przednio-tylne) celem dokumentacji badania.

W trakcie wykonywania badania pacjent nie może się ruszać. Ponadto przez kilka sekund,

kiedy podawany jest kontrast i wykonuje się zdjęcia pacjentowi, zwykle nakazuje się
wstrzymać oddech. Podawanie kontrastu może wywołać krótkotrwałe dolegliwości
("uderzenie gorącej fali do głowy", bóle głowy, niekiedy zawroty głowy, szum w uszach lub
błyski przed oczyma), o których natychmiast należy poinformować badającego.
Po wykonaniu badania lekarz wyciąga cewnik oraz zakłada opatrunek uciskowy na nakłute
naczynie w celu zahamowania krwawienia.

Do każdego badania naczyniowego potrzebny jest zespół składający się z radiologa

zabiegowego, pielęgniarki zabiegowej i technika elektroradiologii.

Zadaniem technika jest:

−

obsługa aparatury rentgenowskiej,

−

obsługa strzykawki automatycznej,

−

wykonywanie dokumentacji badań,

−

przygotowanie pacjenta do badania,

−

pomoc pozostałym członkom zespołu ubranym w sterylne fartuchy i rękawiczki

(podawanie sprzętu, środka cieniującego, otwieranie leków, podłączanie dodatkowej
aparatury).

Badanie trwa zwykle około godziny, choć może się przedłużyć nawet do 2 godzin.

Informacje, które należy zgłosić wykonującemu badanie

Przed badaniem:

−

alergia,

−

aktualnie przyjmowane leki,

−

wyniki wszystkich poprzedzających badań,

−

wysokość ciśnienia tętniczego krwi,

−

obecność wola nadczynnego tarczycy,

−

skłonność do krwawień (skaza krwotoczna),

−

ciąża.

W czasie badania:

−

wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból),

−

jakiekolwiek objawy po podaniu dożylnego środka cieniującego (duszność, zawroty
głowy, nudności).

Po badaniu pacjent jest odwożony na wózku na oddział szpitalny, gdzie przez co najmniej

24 godziny powinien leżeć i nie wykonywać większych ruchów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Możliwe powikłania po badaniu

Rzadko mogą wystąpić następujące powikłania:

−

krwiak w miejscu nakłucia naczynia,

−

oderwanie części ściany tętnicy lub miażdżycowej blaszki przyściennej i spowodowanie
zatoru naczyniowego,

−

przebicie ściany naczynia przez końcówkę cewnika,

−

wstrzyknięcie śródścienne środka kontrastowego, którego następstwem może być
powstanie tętniaka naczyniowego,

−

zakrzep wewnątrznaczyniowy,

−

objawy wtórne po podaniu dożylnego środka kontrastowego (wysypka, zaczerwienienie
i obrzęk skóry, nudności, wymioty, zawroty głowy, zapaść naczyniowa).

Angiografia mózgowa

W zależności od lokalizacji domniemanego ogniska chorobowego można wykonać

badanie określonej tętnicy mózgu (np. szyjnej, kręgowej) lub wszystkich naczyń mózgowych
(panangiografia mózgowa) (rys. 3). Badanie angiograficzne wykonuje się przy podejrzeniu
obecności tętniaka lub malformacji naczyniowej. Czasami wskazaniem do badania jest
planowane leczenie operacyjne, np. zwężenia lub niedrożności tętnicy. W niektórych typach
nowotworów mózgu wykonuje się badanie angiograficzne dla uwidocznienia wszystkich
naczyń związanych z guzem, co ułatwia podjęcie decyzji o rozległości planowanego leczenia
neurochirurgicznego.

U pacjentów z dużym ryzykiem powikłań (zły stan ogólny, uczulenie na kontrast - środek

cieniujący) wykonuje się badanie przy pomocy cyfrowej angiografii substrakcyjnej (DSA).
W tym rodzaju angiografii używa się niewielkiej ilości kontrastu.

Rys. 3. Przykład mózgowej angiografii z użyciem kontrastu jodowego (źródło-katalogi firm produkujących

sprzęt medyczny)

Angiografia nerkowa (arteriografia nerkowa, badanie naczyniowe nerek)

Angiografia nerkowa jest to obrazowa metoda badania unaczynienia nerek oraz

otaczających je narządów z użyciem promieni rentgenowskich. Obraz naczyń i unerwionych
przez nie narządów uzyskuje się poprzez podanie przez specjalny cewnik środka cieniującego
(pochłaniającego silnie promieniowanie rentgenowskie) do aorty brzusznej w okolicę odejścia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

tętnic nerkowych lub w sposób bezpośredni do jednej z tętnic nerkowych (angiografia
celowana). Środek kontrastowy podany do układu tętniczego ulega stopniowemu wydalaniu
do dróg moczowych i dzięki temu, w końcowej części badania, można przejść do fazy
urograficznej.

Badanie to umożliwia ocenę stanu unaczynienia nerek. Dotyczy to zarówno głównych pni

tętnicy nerkowej, jak też naczyń wewnątrznerkowych. W przypadku stwierdzenia zwężenia
tętnicy nerkowej, angiografia pozwala ocenić poziom oraz stopień przewężenia światła
naczynia lub naczyń. Przy jej pomocy można także wykryć obecność unaczynionych tworów
wewnątrz nerki lub też w jej bezpośrednim sąsiedztwie (np. guzów), bądź obszarów
pozbawionych unaczynienia (np. zawał nerki). Niekiedy w trakcie przeprowadzania badania
angiograficznego przez założony cewnik można pobierać próbki krwi do badania (np. dla
oznaczenia aktywności substancji hormonalnej produkowanej w nerkach - reniny). Jak
wspomniano powyżej, angiografia może dotyczyć unaczynienia obu nerek lub może być
badaniem wybiórczym, bezpośrednim (angiografia celowana).

Wskazania diagnostyczne i terapeutyczne do wykonania angiografii nerkowej.

Wskazania diagnostyczne:

−

nadciśnienie nerkowo-naczyniowe,

−

zwężenie tętnicy nerkowej,

−

anomalie naczyniowe dotyczące układu moczowego,

−

guzy nerki i nadnerczy,

−

zator tętnicy nerkowej,

−

urazy nerek,

−

ocena unaczynienia nerki przeszczepionej,

−

inne.
Wskazania terapeutyczne:

−

przezskórna angioplastyka wewnatrznaczyniowa (PTA),

−

założenie stentu przy nadciśnieniu nerkowo-naczyniowym,

−

embolizacja.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

Rodzaje cewników używanych najczęściej w angiografii nerkowej:

−

zagiety cewnik Shepherda,

−

cewnik wieloselektywny,

−

cewnik C2.

Sposób przygotowania do badania

Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie powinno się doprowadzić do wypróżnienia

(jeśli to konieczne to przy pomocy lewatywy). Badanie powinno być wykonane u pacjentów
pozostających na czczo. Są to niezbędne warunki dla uzyskania lepszego obrazu ponieważ
w innym przypadku nerki i drogi moczowe mogą być przesłonięte przez gazy lub kał
zalegający w jelitach. U pacjentów odwodnionych podaje się dodatkowe ilości płynów
w postaci wlewów dożylnych w przeddzień lub w dniu badania. U osób wykazujących
skłonności do uczuleń badanie wykonuje się pod osłoną leków przeciwuczuleniowych oraz
często w obecności anestezjologa. Przed przystąpieniem do wykonania badania konieczne jest
także ogolenie miejsca nakłucia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, przy badaniu dzieci może zaistnieć

konieczność znieczulenia ogólnego.

Badania poprzedzające

Lekarz prowadzący określa zakres koniecznych badań dodatkowych zwłaszcza

oceniających wydolność krążenia oraz funkcje nerek. Konieczne jest wykonanie badania
stężenia kreatyniny w surowicy, ze względu na możliwość krwawienia w trakcie lub po
badaniu. Celowe jest także wykonanie podstawowych wskaźników układu krzepnięcia. Wyniki
tych badań powinny być przedstawione lekarzowi wykonującemu badanie.

Przebieg angiografii nerkowej

Pacjenta do badania układa się w pozycji na wznak. Skóra w okolicy pachwiny okładana

jest jałowymi serwetami, a następnie odkażana. Miejsce wprowadzenia cewnika jest
znieczulane miejscowo (np. lignokaina). Po zlokalizowaniu tętnicy udowej jest ona nakłuwana
specjalną igłą, przez którą wprowadzony jest cewnik naczyniowy wykonany ze specjalnego
materiału dającego możliwość prześledzenia jego położenia na monitorze aparatu (tzw. metoda
Seldingera). Cewnik wprowadzony zostaje do aorty brzusznej w okolicę odejścia tętnic
nerkowych lub też bezpośrednio do jednej z tętnic. Następnie cewnik zostaje połączony
z przewodem

prowadzącym

do

automatycznej

strzykawki

wypełnionej

środkiem

kontrastującym (np. uropolina) (rys. 4). Lekarz wykonujący badanie po upewnieniu się
o prawidłowym położeniu cewnika podaje ze strzykawki automatycznej odpowiednią ilość
kontrastu. Po zakończeniu badania lekarz usuwa cewnik z tętnicy i zakłada opatrunek
uciskowy na miejsce wkłucia. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z dołączonymi
niekiedy kliszami rentgenowskimi. Badanie trwa zwykle kilkadziesiąt minut.

Rys. 4. Angiografia tętnic nerki (źródło-katalogi firm produkujących sprzęt medyczny)

.

Informacje, które należy zgłosić wykonującemu badanie

Przed badaniem:

−

nadwrażliwość na leki używane do znieczulenia miejscowego lub środki kontrastowe,

−

skłonność do uczuleń,

−

skłonność do krwawień (skaza krwotoczna),

−

aktualnie przyjmowane leki,

−

ciąża.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

W czasie badania:

−

wszelkie nagłe dolegliwości (ból, duszność, świąd skóry).
Po badaniu zgodnie z zaleceniami podanymi przez lekarza, nie należy wstawać, bądź

zdejmować opatrunku uciskowego bez porozumienia z lekarzem prowadzącym.

Możliwe powikłania po badaniu:

−

wystąpienie krwiaka w miejscu wprowadzenia cewnika,

−

odczyn uczuleniowy po środkach kontrastowych.

Koronarografia

Koronarografię wykonuje się w Pracowni Hemodynamicznej, w niektórych szpitalach

w Radiologicznej Pracowni Badań Naczyniowych.
Koronarografia, jest badaniem, które ma na celu znalezienie miejsc, w których są zwężone
tętnice wieńcowe (rys. 5).

Badanie to wykonywane jest w pozycji leżącej i znieczuleniu miejscowym.

Cały zabieg

wykonywany jest pod kontrolą obrazu rentgenowskiego, materiał cewnika pochłania
promieniowanie rentgenowskie i dzięki temu cewnik jest widoczny na ekranie monitora.
Do tętnicy udowej wprowadzana jest tzw. koszulka naczyniowa a przez nią specjalny cewnik,
który przez aortę prowadzony jest do naczyń wieńcowych serca. Koszulka naczyniowa
usuwana jest natychmiast po badaniu lub po kilku godzinach (do 6 h). Odpowiednia końcówka
cewnika zapewnia dostęp do poszczególnych naczyń wieńcowych. Gdy końcówka cewnika
znajduje się w naczyniu wieńcowym wstrzykiwany jest kontrast i robione są zdjęcia
rentgenowskie tętnic wieńcowych, które później zostaną zgrane na płytę CD lub kasetę VHS.
Następnie kardiolog ocenia zmiany miażdżycowe w naczyniach i kwalifikuje pacjenta do
leczenia zachowawczego lub zabiegu zwanego angioplastyką - PTCA (potocznie -
balonikowanie). Po zabiegu pacjent pozostaje w łóżku około 24 godziny utrzymując nakłutą
kończynę w pozycji wyprostowanej. Koronarografia jest zabiegiem stosunkowo bezpiecznym
jednak mogą się zdarzyć powikłania. Najczęściej należą do nich reakcje na kontrast pod
postacią bólów głowy, nudności, odruchów wymiotnych, objawy uczulenia (wysypka,
zaczerwienienie skóry, kaszel, duszność). Ponadto mogą wystąpić powikłania związane
z nakłuciem naczynia, takie jak krwiaki, krwawienia, tętniaki.

Rys. 5. Koronarografia (źródło-katalogi firm produkujących sprzęt medyczny)

.

Koronarografia trwa około 20 minut. Jeśli zachodzi dodatkowo potrzeba jednoczasowego

wykonania angioplastyki wieńcowej (PCI), zajmie to nieco więcej czasu - najczęściej do
50- 60 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest arteriografia?
2. Jakie są drogi dostępu naczyniowego do badania tętnic?
3. Czym różnią się badania przeglądowe od wybiórczych?
4. Z jakich osób składa się zespół wykonujący badania naczyniowe?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj badania diagnostyczne wykonywane w pracowniach radiologii

interwencyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych fragment poświęcony angiografiom,
2) opisać zasadę wykonywania arteriografii i flebografii,
3) przedstawić w formie tabeli podobieństwa i różnice w różnych rodzajach angiografii

biorąc pod uwagę użyty sprzęt, miejsce dostępu naczyniowego, położenie pacjenta na
stole zabiegowym itp.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika,

−

papier formatu A4, długopis.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj badania diagnostyczne wykonywane w pracowni hemodynamiki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać

w

materiałach

dydaktycznych

fragment

poświęcony

badaniom

hemodynamicznym,

2) opisać zasady wykonywania badań hemodynamicznych,
3) przedstawić w formie tabeli podobieństwa i różnice w różnych rodzajach badań

hemodynamiki,

4) porównać wyniki z pracami innych grup.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika,

−

papier formatu A4, długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.4.1. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie arteriografii?





2) zdefiniować pojęcie flebografii?





3) wymienić sprzęt potrzebny do wykonania arteriografii?





4) wymienić zadania technika w trakcie wykonywania badań

naczyniowych?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.3. Współuczestniczenie w zabiegach embolizacji naczyń

krwionośnych

4.4.1. Materiał nauczania

Embolizacja należy do najpowszechniej stosowanych metod radiologii zabiegowej. Jej

celem jest zamkniecie nieprawidłowego naczynia lub całej grupy naczyń. Metoda ta polega na
przezskórnym umieszczeniu cewnika we właściwym naczyniu, a następnie wprowadzeniu
przez jego światło materiału embolizacyjnego. Rozwój techniki cewnikowania naczyń
w oparciu o nowoczesny sprzęt do angiograficzny (mikrocewniki współosiowe, bezpieczne
prowadniki itp.) pozwala wybiórczo wprowadzić cewnik do dowolnie wybranego naczynia.
Embolizację zawsze poprzedza badanie angiograficzne, które potwierdza rozpoznanie i jest
podstawą doboru ilości i rodzaju materiału embolizacyjnego, drogi dojścia oraz stopnia
wybiórczości zabiegu. Embolizację przeprowadza się zwykle w znieczuleniu miejscowym,
a cieżki stan chorego nie jest przeciwwskazaniem do jej wykonania. Materiał embolizacyjny
musi być jałowy, nietoksyczny, nieuczulający, odpowiednio twardy, cieniujący w obrazie
rentgenowskim, a także łatwy do wprowadzenia przez cewnik angiograficzny. Stosownie do
charakteru, miejsca i rozległości zmiany patologicznej wykorzystywane są różne materiały
embolizacyjne. Zamknięcie głównego pnia naczynia z pozostawieniem jego rozgałęzień nosi
nazwę embolizacji centralnej. Jako materiału embolizacyjnego używa się w tych przypadkach
spiral lub balonów odczepialnych. Zamknięcie obok pnia naczyniowego również jego
rozgałęzień do poziomu przedwłośniczek określane jest jako embolizacja obwodowa.
Najczęściej stosowanymi wtedy materiałami embolizacyjnymi są: spongostan, alkohol
poliwinylowy oraz kleje cyjanoakrylowe. Trzeci rodzaj embolizacji: embolizacja kapilarna,
polega na zamknięciu całego drzewa naczyniowego wraz z włośniczkami. Ten typ embolizacji
wymaga użycia alkoholu etylowego. Embolizacja znajduje zastosowanie w leczeniu
malformacji naczyniowych, krwawień i krwotoków o różnej etiologii, a także bogato
unaczynionych guzów nowotworowych. Może być także wykorzystana przy wyłączeniu
naczyń lub narządów, których nieprawidłowa czynność prowadzi do dalszych wtórnych zmian
patologicznych, np. embolizacja małej marskiej nerki u chorego z nadciśnieniem tętniczym krwi
pochodzenia naczyniowo-nerkowego. Embolizacja najczęściej stanowi alternatywę dla zabiegu
chirurgicznego lub jest jego uzupełnieniem. W przypadkach nowotworów może być
postępowaniem przygotowującym do leczenia operacyjnego lub pozostaje jedynie zabiegiem
paliatywnym.

Po embolizacji u chorych może wystąpić zespół poembolizacyjny, który jest reakcją

organizmu na miejscowe zaburzenie krążenia i obecność w naczyniu krwionośnym ciała
obcego, jakim jest materiał embolizacyjny. Nasilenie i charakter objawów zależy od rozległości
obszaru zaopatrzenia zamkniętego naczynia, wprowadzonego materiału embolizacyjnego,
czynności życiowej embolizowanych narządów, a także od osobniczej wrażliwości chorego.
Objawy zespołu poembolizacyjnego w postaci bólu i wzrostu temperatury ciała ustępują
zwykle po 2-3 dniach. Częstość występowania powikłań związanych z zabiegiem embolizacji
nie przekracza 1% przypadków. Najpoważniejszym powikłaniem embolizacji jest
niezamierzone podanie materiału embolizacyjnego do innego naczynia. Może się to zdarzyć,
gdy embolizowane naczynie stanowi wspólne unaczynienie różnych narządów. Decyzja
o zastosowaniu embolizacji jako metody leczenia powinna być podejmowana zawsze wspólnie
z lekarzem klinicystą leczącym chorego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Embolizacja tętnic macicznych.

Wskazania:

−

obfite, przedłużone miesiączki,

−

mięśniaki o średnicy 5-12 cm.

Przeciwwskazania:

−

bezobjawowy przebieg choroby,

−

zaburzenia krzepnięcia.

Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Embolizacja polega na

wprowadzeniu trwałego materiału embolizacyjnego (cząsteczki alkoholu poliwinylowego
o średnicy 0,3-1mm) kolejno do obu tętnic macicznych, w celu odcięcia dopływu krwi do
mięśniaków macicy. Niedokrwienie prowadzi do degeneracji guza.

Przez nakłucie tętnicy udowej, wprowadzany jest do aorty, powyżej rozwidlenia cewnik

typu pigtail. Używając strzykawki automatycznej wykonuje się arteriografię tętnic biodrowych.
Na podstawie tego badania radiolog wprowadza cewnik wybiórczy do tętnicy biodrowej
wewnętrznej, a następnie do tętnicy macicznej. Cząsteczki alkoholu poliwinylowego
wymieszane z solą fizjologiczną i środkiem cieniującym, są podawane pod kontrolą skopii do
momentu wypełnienia łożyska naczyniowego. Następnie cewnik jest wprowadzany do drugiej
tętnicy macicznej, którą również należy zamknąć. Kontrolna arteriografia po zakończeniu
zabiegu pozwala ocenić i udokumentować jego skuteczność.

Pacjentka po założeniu opatrunku uciskowego na 3 godz. Pozostaje w pozycji leżącej

przez 24 godz. Po zabiegu konieczne jest leczenie zespołu poembolizacyjnego, który objawia
się bólem, nudnościami, podwyższoną leukocytozą i stanami podgorączkowymi. Są one
wynikiem martwicy, której ulega niedokrwiony guz.

Embolizacja naczyniaków mózgu

Malformacje tętniczo-żylne mózgu zwane naczyniakami, to anomalnie rozwojowe naczyń

krwionośnych. Mają zwykle postać gniazda czyli kłębu splątanych naczyń, które stanowi
połączenie

poszerzonych

tętnic

i

żył. Są one często źródłem krwawienia

podpajęczynówkowego. Powodują też niedokrwienie mózgu, ponieważ zasysają dużą ilość
krwi, co zaburza prawidłowe krążenie mózgowe. Naczyniaki można leczyć chirurgicznie,
stereoradiochirurgicznie lub przez embolizację.
Embolizacja naczyniaka polega na wprowadzeniu cewnika prowadzącego 5F lub 6F do tętnicy
szyjnej lub kręgowej w zależności od umiejscowienia zmiany. Przez cewnik ten wprowadzany
jest mikrocewnik 1.5F lub 1.8F, który przy pomocy mikroprowadnika powinien dotrzeć do
gniazda naczyniaka. Mikroprowadnik musi mieć końcówkę uformowaną w odpowiedni łuk
aby można było łatwiej nim manewrować. Przez mikrocewnik podawana jest mieszanina kleju
cyjanoakrylowego z lipiodolem (oleistym środkiem cieniującym), pod kontrolą fluoroskopii.
Celem zabiegu jest wyłączenie z krążenia gniazda wady tętniczo-żylnej lub zmniejszenie jego
rozmiarów przed planowanym zabiegiem radiochirurgicznym lub neurochirurgicznym.
Wymieszanie kleju z lipiodolem pozwala z jednej strony uzyskać jego odpowiednie
rozcieńczenie a z drugiej daje możliwość obserwowania momentu podawania kleju na
monitorze.

Powikłania:

−

zaklejenie nieprawidłowego naczynia,

−

przyklejenie cewnika do naczynia,

−

krwawienie podpajęczynówkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Embolizacja tętniaków wewnątrzczaszkowych

Wskazania:

−

tętniaki w obszarze tętnic kręgowych i ich odgałęzień,

−

tętniaki podklinowe,

−

tętniaki u pacjentów pozostających w ciężkim stanie klinicznym,

−

tętniaki u pacjentów nie wyrażających zgody na leczenie operacyjne.

Przeciwwskazania:

−

tętniaki bardzo małe < 2mm i bardzo duże > 25mm średnicy,

−

tętniaki z szeroką szyją w stosunku do wielkości worka tętniaka,

−

duża krętość naczyń i rozległe zmiany miażdżycowe,

−

zaburzenia krzepnięcia krwi,

−

uczulenia na środek cieniujący,

−

niewydolność nerek,

−

tętniaki wrzecionowate.

Embolizacja polega na szczelnym wypełnieniu worka tętniaka spiralami embolizacyjnymi.

Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym i poprzedzony wykonaniem angiografii
w celu oceny wielkości i budowy tętniaka oraz odejścia jego szyi od naczynia macierzystego.

Do zabiegu używa się cewników współosiowych. Cewnik prowadzący umieszczany jest

w przedczaszkowym odcinku jednego z wielkich naczyń domózgowych. Mikrocewnik
mózgowy wprowadzany jest współosiowo i przy użyciu mikroprowadnika umieszczany we
wnętrzu worka tętniaka. Przez mikrocewnik wprowadza się do worka tętniaka spirale
odczepiane elektrolitycznie lub pneumatycznie. Spiralę odczepia się dopiero wtedy kiedy ułoży
się odpowiednio w worku tętniaka. Wprowadza się kolejno tyle spiral, aby wypełnić szczelnie
cały worek tętniaka. Zaczyna się od spirali największej, o średnicy zwoju równej średnicy
tętniaka, kolejne są coraz mniejsze. W czasie zabiegu wykonuje się kontrolne serie zdjęć, aby
sprawdzić czy krew wpływa jeszcze do worka tętniaka. Szczelne wypełnienie spiralami
zabezpiecza tętniak przed pęknięciem.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są wskazania i przeciwwskazania do embolizacji tętnic macicznych?
2. Dlaczego do zabiegu używamy różnych rodzajów cewników ?
3. Jakim środkiem embolizuje się tętnice maciczne?
4. Na czym polega zespół poembolizacyjny?
5. Co to jest naczyniak tętniczo-żylny?
6. W jaki sposób leczone są naczyniaki i tętniaki?
7. Jaki jest cel poszczególnych embolizacji?
8. Z czego składa się mieszanina do embolizacji naczyniaka i jaka jest rola poszczególnych

składników?

9. W jaki sposób mogą być odczepiane spirale używane do embolizacji tętniaków?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj sposób wykonania i cel zabiegu embolizacji tętnic macicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych fragment poświęcony embolizacji tętnic

macicznych i zapoznać się z nim,

2) wymienić i krótko scharakteryzować cewniki używane przy zabiegu,
3) opracować algorytm wykonania zabiegu,
4) wypisać zadania technika elektroradiologa podczas zabiegu,
5) przygotować projekt ulotki informacyjnej dla pacjentek na temat możliwości leczenia

mięśniaków macicy metodą embolizacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika,

−

papier formatu A4, długopis.

Ćwiczenie 2

Porównaj przebieg embolizacji tętniaków i naczyniaków, biorąc pod uwagę sprzęt i środki

używane do zabiegów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych fragment poświęcony embolizacjom w obrębie

naczyń mózgowych,

2) rozpoznać rodzaje cewników używanych do tych zabiegów i podać ich nazwy,
3) opisać środki embolizacyjne i wskazać, który do jakiego zabiegu jest używany,
4) wykonać ćwiczenie w formie tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika,

−

opis wyposażenia pracowni angiografii,

−

papier formatu A4, długopis.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie embolizacji?





2) wymienić sprzęt potrzebny do embolizacji tętnic macicznych?





3) określić zadania poszczególnych członków zespołu zabiegowego?





4) zdefiniować pojęcia tętniak i naczyniak?





5) wyjaśnić na czym polega embolizacja tętniaka?





6) wymienić wskazania i przeciwwskazania do embolizacji tętniaka?





7) wymienić możliwe powikłania przy zabiegu embolizacji naczyniaka?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.4. Zabiegi interwencyjne. Angioplastyka

4.4.1. Materiał nauczania

Radiologia interwencyjna

Radiologia interwencyjna, zwana inaczej chirurgią wewnątrznaczyniową jest nową, szybko

rozwijającą się specjalnością medyczną zajmującą się leczeniem niektórych schorzeń za
pomocą metod wykorzystywanych przez radiologów do cewnikowania naczyń.
Zabiegi wykonywane pod kontrolą technik wizualizacyjnych (promieni rentgenowskich,
ultrasonografii lub urządzeń do magnetycznego rezonansu) można podzielić na następujące,
zasadnicze grupy:
Układ naczyniowy

−

poszerzanie zwężeń naczyń tętniczych,

−

zakładanie”stenów” naczyniowych,

−

udrażnianie zamkniętych tętnic i żył,

−

embolizacja tętnic w przebiegu nowotworów,

−

embolizacja tętniaków, naczyniaków naczyń mózgowych i rdzenia,

−

zakładanie filtrów do żyły głównej dolnej,

−

wytwarzanie zespoleń naczyniowych, pomiędzy układem wrotnym i systemowym
w przypadkach nadciśnienia wrotnego.

Drogi żółciowe

−

drenaż zewnętrzny, wewnętrzny,

−

poszerzanie zwężeń, zakładanie protez i stentów,

−

usuwanie złogów.

Przewód pokarmowy

−

rozszerzanie zwężeń przełyku, zespoleń przełykowych i jelita grubego,

−

protezowanie przetok przełykowo-oskrzelowych.

W ostatnich latach liczba wykonywanych zabiegów tego typu gwałtownie wzrasta,

głównie ze względu na ich małą inwazyjność i stosunkowo dużą skuteczność. Do rozwoju
chirurgii śródnaczyniowej przyczyniło się wielu wybitnych radiologów, wśród których
w pierwszym rzędzie należy wymienić C. Dottera ze Stanów Zjednoczonych Ameryki,
W. Portsmanna z Niemiec i A. Gruntziga ze Szwajcarii. Dziś ta nowa specjalność, znajdująca
się na pograniczu radiologii i chirurgii, rodzi nowe wyzwania dla organizatorów ochrony
zdrowia, instytucji zajmujących się kształceniem lekarzy, lekarskich towarzystw naukowych
oraz przemysłu produkującego sprzęt medyczny.
W Polsce istnieje dotychczas zaledwie kilka ośrodków radiologii interwencyjnej. Głównie są to
Instytuty Radiologii Akademii Medycznych.

Angioplastyka to zabieg przezskórny polegający na poszerzeniu naczyń krwionośnych,

które zostały zwężone lub zatkane w wyniku choroby naczyniowej serca, kończyn dolnych lub
narządów wewnętrznych. Zabieg polega na wprowadzeniu do zwężonego naczynia cewnika
z niewielkim balonikiem (średnice balonu – od 1,5 – 4,5 mm – w tętnicach wieńcowych i do 6
– 8 mm w tętnicach obwodowych). Napompowanie go (ciśnienia od 10 do 24 atmosfer)
w odpowiednim miejscu pozwala poszerzyć zwężoną tętnicę. Podczas zabiegu zazwyczaj
zakłada się także stenty do poszerzonego naczynia. Zabieg pierwotnej angioplastyki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

wykonywany w świeżym zawale serca pozwala znacząco ograniczyć śmiertelność
okołozawałową. Zabieg angioplastyki wykonywany w stabilnej chorobie wieńcowej znacznie
poprawia jakość życia pacjentów.

Angioplastyka balonowa.

Wskazania:

−

zwężenia i odcinkowa niedrożność naczyń powstałe na tle miażdżycowym,

−

zwężenia naczyń pozapalne, pourazowe, popromienne i pooperacyjne.

Zabieg polega na mechanicznym poszerzeniu zwężonego odcinka tętnicy lub żyły przy

pomocy cewnika balonowego. Po wykonaniu angiografii i znalezieniu miejsca zwężenia,
wprowadza się do niego prowadnik, a po nim cewnik z balonem o odpowiednio dobranej
średnicy i długości. Balon wypełnia się środkiem cieniującym pod ciśnieniem 8 do 16 atm. Przy
użyciu strzykawki wysokociśnieniowej. Blaszki miażdżycowe zostają zgniecione, światło
tętnicy odtworzone i przywrócony prawidłowy przepływ krwi.

W dużych tętnicach poszerzenia utrzymują się latami. Tętnice mniejszego kalibru gorzej

reagują na poszerzanie balonem i znacznie szybciej obserwuje się nawroty zwężeń.

Aby zabezpieczyć tętnicę przed ponownym zwężeniem można wprowadzić do niej protezę

wewnątrznaczyniową czyli stent (rys. 6). Jest to konstrukcja metalowa (druciana lub
wykrawana z walca), wprowadzana przezskórnie do naczynia na cewniku w postaci złożonej
i w sposób kontrolowany rozprężana wewnątrz naczynia.

Obecnie dostępne są dwa rodzaje stentów: samorozprężalne i rozprężane na balonie.

Stenty samorozprężalne są mechanicznie składane na cewniku i pokryte osłonką. Uwolnienie
stentu odbywa się przez zsuniecie osłonki, a wtedy stent sam się rozpręża. Implantacja stentu
rozprężanego na balonie wygląda podobnie jak angioplastyka balonowa, z tym, że na balon
założony jest stent. Wypełnienie balonu pod ciśnieniem powoduje rozprężenie i uwolnienie
stentu. Po opróżnieniu balon jest wycofywany, a stent pozostaje przywracając drożność
naczyniu.

Rys. 6. Stenty naczyniowe (źródło-katalogi firm produkujących sprzęt medyczny)

Angioplastyka tętnic wieńcowych (PTCA, balonikowanie)

Jest to zabieg polegający na poszerzaniu zwężonych lub udrażnianiu zamkniętych tętnic

serca za pomocą specjalnych baloników. Jest on stosowany w leczeniu choroby
niedokrwiennej serca. Najlepsze efekty uzyskuje się, gdy wykonuje się go u chorych z dławicą
piersiową, aby zapobiec zawałowi serca. Zabiegi te przeprowadza się zarówno w świeżym
zawale serca, jak i po jego wystąpieniu.

Kwalifikacja do zabiegu:

−

do tego zabiegu powinien kwalifikować lekarz kardiolog po wcześniej wykonanej
koronarografii,

−

zabieg ten nie jest wykonywany u wszystkich osób ze stwierdzoną chorobą niedokrwienną
serca,

−

pacjenta kwalifikuje się do zabiegu na podstawie oceny zaawansowania zmian w tętnicach
i ogólnego stanu zdrowia oraz możliwości technicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Przygotowanie do planowego zabiegu

−

w dniu zabiegu pacjent powinien być na czczo i mieć dokładnie wygolone obie pachwiny.

Przebieg zabiegu

Zabieg wykonywany jest w sali zabiegowej pracowni hemodynamiki – bez znieczulenia

ogólnego. Pacjent znajduje się w pozycji leżącej. Zabieg rozpoczyna się od wprowadzenia igły
(po uprzednim znieczuleniu miejscowym) do tętnicy udowej lub ramiennej. Następnie
metalową igłę zamienia się na plastikową – tzw. koszulkę naczyniową. Przez koszulkę
wprowadza się cienkie wężyki (tzw. cewniki) do tętnicy udowej przez aortę aż do właściwej
tętnicy wieńcowej, która ma być poszerzana. Ich umiejscowienie kontroluje się przy pomocy
prześwietlenia rentgenowskiego. Przez cewniki wprowadza się odpowiedni balonik i ustawia
się go w zwężonym miejscu, a następnie pompuje się do niego płyn pod bardzo wysokim
ciśnieniem, dochodzącym nawet do 20 atmosfer, przez jedną do kilku minut. Często należy
nadmuchiwać balonik wielokrotnie.

W wielu sytuacjach wszczepia się tzw. stenty zapobiegające zwężaniu się tętnicy. Po

poszerzeniu tętnicy efekt ocenia się za pomocą wstrzyknięcia kontrastu (koronarografia).
Koszulkę pozostawia się przez kilka godzin po zabiegu (rzadko do następnego dnia) jako
„wentyl bezpieczeństwa”, gdyż istnieje ryzyko zamknięcia się tętnicy wieńcowej krótko po
zabiegu, a w takim przypadku zabieg należy natychmiast powtórzyć.

Po zabiegu przez 24 do 48 godzin obowiązuje leżenie płasko na plecach, aby nakłuta

tętnica (w pachwinie) mogła się zagoić (nie dotyczy to chorych, u których zabieg wykonywano
przez tętnicę ramienną – “z ręki”). Zabieg trwa od 30 minut do 2 godzin w przypadkach
trudniejszych. Po zabiegu przez około tydzień należy oszczędzać nakłutą nogę tzn. nie
wykonywać forsownych wysiłków, przysiadów, unikać zbyt długich marszy i nie pochylać się.
Pozwala to uniknąć późnego krwawienia z nakłutej tętnicy.

Powikłania zabiegu

Jest to zabieg inwazyjny, a więc obarczony pewnym ryzykiem. Ryzyko to jest bardzo

niewielkie, ale wzrasta u osób w podeszłym wieku, zwłaszcza tych w ciężkim stanie
i z chorobami współistniejącymi, takimi jak: cukrzyca, niewydolność nerek. Najczęstszym
powikłaniem jest powstanie krwiaka (siniaka) na udzie w miejscu nakłucia tętnicy. Rzadziej
występują tzw. tętniaki rzekome. W trakcie zabiegu lub krótko po nim może dojść do zawału
serca lub zatrzymania akcji serca i zgonu. Są to jednak sporadyczne sytuacje.

Drenaż dróg żółciowych

Wskazania:

−

żółtaczka mechaniczna.

Zabieg rozpoczyna się badaniem USG, które pozwala ocenić szerokość dróg żółciowych

oraz ich położenie. Pacjent do zabiegu układany jest w pozycji na plecach z prawą ręką
ułożoną pod głową, a lewą wzdłuż ciała. Miejsce nakłucia musi być zdezynfekowane
i obłożone sterylnymi serwetami. Lekarz nakłuwa przewód żółciowy igłą Chiba i podaje środek
cieniujący, aby uwidocznić drogi żółciowe. Następnie przez igłę wprowadza się prowadnik,
a po usunięciu igły, po prowadniku umieszcza się w poszerzonych przewodach żółciowych
cewnik drenujący typu pigtail, przez który żółć odpływa na zewnątrz do podłączonego
pojemnika. Jest to drenaż zewnętrzny.

Jeżeli jest możliwość przejścia przez przeszkodę w drogach żółciowych (najczęściej

naciek nowotworowy) do dwunastnicy, wykonuje się drenaż zewnętrzno-wewnętrzny.
Wówczas w drogach żółciowych umieszcza się cewnik drenujący, który dalszą swoją częścią
pozostaje w dwunastnicy, a bliższą w drogach żółciowych, a jego koniec na zewnątrz. Liczne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

otwory w ścianie cewnika umożliwiają odpływ żółci przez cewnik do dwunastnicy. Cewnik
należy płukać roztworem soli fizjologicznej, przez koniec pozostający na zewnątrz, aby
zapewnić jego drożność.

Protezowanie dróg żółciowych polega na umieszczeniu stentu w zwężonym odcinku

dróg żółciowych (rys. 7).

Rys. 7. Stenty dróg żółciowych

Rys. 7. Stenty do protezowania dróg żółciowych

(źródło-katalogi firm produkujących sprzęt medyczny)

Usuwanie kamieni z dróg żółciowych.

W przypadku pozostawienia kamienia w drogach żółciowych w czasie zabiegu

operacyjnego, możliwe jest usunięcie go przez dren Kehra lub kanał po nim. Służy do tego
koszyczek Dormia. Należy wprowadzić go do dróg żółciowych i umieścić tak, aby kamień
znalazł się między drutami koszyczka. Wtedy należy, na ile to jest możliwe, wciągnąć
koszyczek do prowadzącego cewnika i razem z kamieniem usunąć na zewnątrz.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób musi być przygotowany pacjent do drenażu dróg żółciowych?
2. Czym różni się drenaż zewnętrzny od zewnętrzno-wewnętrznego ?
3. Na czym polega protezowanie dróg żółciowych?
4. W jaki sposób usuwamy kamienie z dróg żółciowych?
5. Jaki jest mechanizm działania cewnika balonowego?
6. Jakie są rodzaje stentów naczyniowych?
7. Jakie są wskazania do angioplastyki balonowej?
8. W jakich wypadkach po angioplastyce balonowej wskazana jest implantacja stentu

naczyniowego?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj sprzęt do

zabiegów interwencyjnych w obrębie dróg żółciowych.

Zapoznaj się z zasadami aseptyki i antyseptyki przy drenażu dróg żółciowych. Zapoznaj

się ze sprzętem używanym przy zabiegach w obrębie dróg żółciowych. Zapoznaj się
z prowadzeniem dokumentacji medycznej w pracowni ultrasonografii przy wykonywaniu
zabiegów w obrębie wątroby i dróg żółciowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych fragment poświęcony zasadom wykonywania

zabiegów w obrębie dróg żółciowych i zapoznać się z nim,

2) rozpoznać rodzaje cewników używanych do zabiegów w obrębie dróg żółciowych

i przyporządkować je do poszczególnych zabiegów,

3) przygotować sprzęt potrzebny do drenażu dróg żółciowych i określić funkcje

poszczególnych elementów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika,

−

wyposażenie pracowni angiografii.

Ćwiczenie 2

Opracuj algorytm wykonania zabiegu angioplastyki u pacjenta ze zwężeniem tętnicy

nerkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych fragment poświęcony angioplastyce balonowej

i protezowaniu wewnątrznaczyniowemu i zapoznać się z nim,

2) obejrzeć dokumentację zdjęciową z angiografii pacjentów ze zwężeniami tętnic,
3) wskazać na zdjęciu miejsce zwężenia tętnicy nerkowej,
4) opracować w formie algorytmu przebieg zabiegu,
5) wybrać potrzebny sprzęt i uzasadnić wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika,

−

radiogramy angiograficzne,

−

wyposażenie pracowni angiografii,

−

papier formatu A4, długopis.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: zewnętrzny i zewnętrzno-wewnętrzny drenaż

dróg żółciowych?





2) zdefiniować pojęcie: protezowanie dróg żółciowych?





3) określić funkcje poszczególnych elementów zestawu do drenażu dróg

żółciowych?





4) wyjaśnić jak działa koszyczek Dormia?





5) zdefiniować pojęcie angioplastyka balonowa?





6) zdefiniować pojęcie protezowanie wewnątrznaczyniowe?
7) opisać budowę i zasadę działania cewnika balonowego?





8) opisać budowę i zasadę działania stentu naczyniowego?





9) odszukać na rentgenogramie miejsce zwężenia tętnicy?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań.
5. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X.

7. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie

zakreślić odpowiedź prawidłową.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

10. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do wyposażenia pracowni angiograficznej nie należy

a) strzykawka automatyczna.
b) aparat USG.
c) osłony radiologiczne.
d) ramię C.

2. Pacjent przed arteriografią nie musi

a) być na czczo.
b) być hospitalizowany.
c) wyrazić zgody na badanie.
d) być znieczulony ogólnie.

3. Kontrastowe badanie tętnic to

a) arteriografia.
b) angiografia.
c) flebografia.
d) cholangiografia.

4. Najczęściej wykorzystywanym dostępem naczyniowym do wykonania arteriografii jest

a) prawa tętnica pachowa.
b) lewa tętnica pachowa.
c) prawa tętnica udowa.
d) lewa tętnica udowa.

5. Które z wymienionych badań jest arteriografią wybiórczą

a) aortonefrografia.
b) arteriografia łuku aorty.
c) arteriografia tętnic kończyn dolnych.
d) arteriografia tętnicy podobojczykowej.

6. Cewnika typu pigtail używamy do badania

a) arteriografia tętnicy nerkowej.
b) flebografia kończyny dolnej.
c) aortografia piersiowa.
d) koronarografia.

7. Zabieg polegający na przezskórnym założeniu cewnika do dróg żółciowych w celu

odprowadzenia zalegającej żółci to
a) cholecystektomia.
b) cholangiografia przezskórna.
c) zewnętrzny drenaż dróg żółciowych.
d) protezowanie dróg żółciowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

8. Nefrostomia to

a) badanie układu moczowego z użyciem środka cieniującego.
b) przez skórne wprowadzenie cewnika do układu kielichowo-miedniczkowego nerki

w celu odprowadzenia zalegającego moczu.

c) badanie kontrastowe tętnic nerkowych.
d) zakładanie protezy moczowodu.

9. Angioplastyka balonowa to

a) embolizacja tętniaka przy pomocy balonu odczepialnego.
b) rozszerzanie zwężonego naczynia przy pomocy cewnika z balonem.
c) implantacja stentu naczyniowego rozprężanego na balonie.
d) implantacja stentu zwartego.

10. Do embolizacji tętnic macicznych używamy

a) kleju cyjanoakrylowego.
b) alkoholu poliwinylowego.
c) spiral odczepialnych.
d) koreczków ze spongostanu.

11. Badanie angiograficznej można zarejestrować na

a) serii zdjęć rentgenowskich.
b) taśmie kinematograficznej.
c) na płycie CD.
d) wszystkie wyżej wymienione.

12. Badania naczyniowe odzwierciedlają

a) szerokość tętnic.
b) zarysy wewnętrzne żył.
c) zarysy wewnętrzne tętnic.
d) wszystkie wyżej wymienione.

13. Zastawki żylne uwidaczniają się w świetle

a) żył kończyn górnych.
b) żył kończyn dolnych.
c) tętnic kończyn górnych.
d) tętnic kończyn dolnych.

14. Flebografia obrazuje naczynia

a) limfatyczne.
b) żylne.
c) tętnicze.
d) wieńcowe.

15. Ciężkim powikłaniem po angiografii jest

a) przedłużające się krwawienie.
b) krwiak w miejscu wkłucia.
c) oderwanie blaszki miażdżycowej.
d) przetoka tętniczo-żylna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

16. Arteriografia obrazuje naczynia

a) limfatyczne.
b) żylne.
c) tętnicze.
d) wieńcowe.

17. Koronarografia uwidacznia naczynia

a) limfatyczne.
b) żylne.
c) tętnicze.
d) wieńcowe.

18. Arteriografia tętnicy płucnej wykonywana jest u pacjentów z podejrzeniem

a) gruźlicy.
b) sarkoidozy.
c) zatoru tętnicy płucnej.
e) wszystkie wyżej wymienione.

19. Embolizacja w leczeniu nowotworów jest stosowana jako leczenie

a) radykalne.
b) paliatywne.
c) zachowawcze.
d) nie ma zastosowania.

20. Farmakoterapia celowana stosowana jest w przypadku

a) krwawień z przewodu pokarmowego.
b) rekanalizacji naczyń.
c) leczenia nowotworów.
d) wszystkie wyżej wymienione.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywania badań i zabiegów z zakresu radiologii interwencyjnej
i hemodynamiki

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

6. LITERATURA

1. Daniel B.: Pruszyński B.: Anatomia radiologiczna. PZWL, Warszawa 2005
2. Daniel B.: Atlas anatomii radiologicznej człowieka. PZWL, Warszawa 1998
3. Leszczyński S. (red.): Radiologia. Tom I-III. PZWL, Warszawa 1984
4. Picard J., D.: Metody obrazowania żył. Medical Press, Gdańsk 1999
5. Walecki J.: Pruszyński B.: Leksykon radiologii i diagnostyki obrazowej. PZWL,

Warszawa 2003

6. Zgliczyński S. (red.): Radiologia. PZWL, Warszawa 1989