Żebractwo we współczesnej Polsce
jako kwestia społeczna
Wydanie drugie uzupełnione i rozszerzone
Kazimiera Król
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie
Konin 2010
Tytuł
Żebractwo we współczesnej Polsce jako kwestia społeczna
Wydanie drugie uzupełnione i rozszerzone
Autor
Kazimiera Król
Recenzja naukowa
prof. dr hab. Henryk Januszek
Rada Wydawnicza
dr hab. Wojciech Poznaniak – przewodniczący,
dr hab. Jan Grzesiak, dr Marek Naglewski, dr hab. Mirosław Pawlak,
dr hab. Antoni Sobczak, prof. dr hab. Marian Walczak,
mgr inż. Ewa Kapyszewska – sekretarz Rady
Redakcja i korekta
Maria Sierakowska
Projekt okładki
Agnieszka Jankowska
Skład i łamanie
Krzysztof Przybylak
Druk i oprawa
Drukarnia Wydawnicza TRANS-DRUK
ul. Północna 10, 62-510 Konin
tel. 63 245 83 31
www.transdruk.pl; transdruk@transdruk.pl
ISBN 978-83-88335-61-7
© Copyright by Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie
© Copyright by Kazimiera Król
Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie
ul. kard. S. Wyszyńskiego 3C, 62-510 Konin
tel. 63-249-72-09
e-mail: wydawnictwo@konin.edu.pl
Spis treści
PRZEDMOWA DO DRUGIEGO WYDANIA
9
WStęP
13
ROZDZIAŁ I
ŻEBRACtWO W ŚWIEtLE LItERAtURY.
DEFINIOWANIE PROBLEMU
17
1. Ewolucja zjawiska żebractwa
17
2. Historia działań przeciwżebraczych na przykładzie Miejskiego
Komitetu Walki z Żebractwem w Poznaniu
36
3. Współczesne definiowanie żebractwa
44
4. Badanie problemu żebractwa we współczesnej Polsce
51
ROZDZIAŁ II
StRUKtURA PRZEStRZENNA I SPOŁECZNA
ZJAWISKA ŻEBRACtWA W POLSCE
57
1. Struktura przestrzenna
57
2. Społeczno-demograficzna struktura żebrzących
59
2.1. Struktura płci
60
2.2. Struktura wieku
61
2.3. Stan cywilny
62
2.4. Struktura wykształcenia
63
2.5. Struktura narodowościowa
65
2.6. Stan zdrowia
65
2.7. Struktura dochodów i wydatków pochodzących z jałmużny 67
2.8. Staż żebraczy
67
2.9. Dynamika zjawiska żebractwa
68
4
Kazimiera Król, Żebractwo we współczesnej Polsce...
ROZDZIAŁ III
UWARUNKOWANIA ZJAWISKA ŻEBRACtWA
73
1. Uwarunkowania mikrospołeczne
73
2. Uwarunkowania makrospołeczne
79
2.1. Bezrobocie
79
2.2. Ubóstwo
82
2.3. Bezdomność
83
3. Uwarunkowania żebractwa – podsumowanie
91
ROZDZIAŁ IV
ŻEBRACtWO JAKO StYL ŻYCIA.
tYPOLOGIA ŻEBRACtWA
93
1. Żebractwo stacjonarne, żebractwo wędrowne (włóczęgostwo)
94
2. Żebractwo bierne, żebractwo czynne
96
3. Żebractwo płytkie (okazjonalne) a żebractwo głębokie
97
4. Żebractwo instytucjonalne (filantropijne)
99
5. Żebractwo jako zawód
100
ROZDZIAŁ V
RODZAJE FIGUR ŻEBRACZYCH.
SOCJOtECHNIKI ŻEBRACZE
105
1. Figura „nikt”
106
2. Figura „ofiara losu”
108
3. Figura „kaleka”
109
4. Figura „kwestarz”
111
5. Figura „współczesny trędowaty”
112
6. Figura „dziad”
114
7. Figura „menel”
115
8. Figura „żebrak okazjonalny”
116
9. Figura „wędrowiec”
117
10. Figura „komunikacyjna”
118
11. Figura z rekwizytem
119
12. Figura „grajek uliczny”
122
13. Figura „kościół w tle”
123
14. Dziecko w różnych figurach żebraczych
124
5
Spis treści
ROZDZIAŁ VI
OCENA SPOŁECZNA ZJAWISKA ŻEBRACtWA
127
1. Charakterystyka stosunku społeczeństwa do żebractwa
127
2. Charakterystyka stosunku przechodniów – potencjalnych
jałmużników do procederu żebractwa
133
ROZDZIAŁ VII
ŻEBRACtWO W ŚWIEtLE PRAWA W POLSCE
137
1. Regulacje prawne kwestii żebractwa
137
2. Wybrane podmioty działające na rzecz pomocy osobą
żebrzącym i ograniczania żebractwa
151
ROZDZIAŁ VIII
DROGI WYCHODZENIA Z ŻEBRACtWA
171
1. Znaczenie działań na rzecz minimalizacji żebractwa
171
2. Przeciwdziałanie procederowi żebractwa – wybrane programy 172
2.1. Program realizowany w Poznaniu
172
2.2. Program realizowany we Wrocławiu
175
2.3. Program realizowany w Krakowie
176
ROZDZIAŁ IX
PROPONOWANE KIERUNKI ZMIAN
181
1. Polityka społeczna państwa
181
2. Pomoc społeczna
188
ROZDZIAŁ X
SŁOWNICZEK GWARY ŻEBRACZEJ I ULICZNEJ
195
SŁOWNICZEK
196
ZAKOŃCZENIE
201
BIBLIOGRAFIA
203
WYKAZ FOtOGRAFII
211
6
Kazimiera Król, Żebractwo we współczesnej Polsce...
WYKAZ tABEL
213
WYKAZ RYSUNKóW
213