Strona główna

>

Wady wymowy

>

Rozpoznanie i korekcja

Gammacyzm i kappacyzm to wady wymowy polegające na nieprawidłowej realizacji głosek
tylnojęzykowych.

Gammacyzm - nieprawidłowa wymowa głoski „g”.

Kappacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski „k”.

Głoski te najczęściej albo w ogóle nie są realizowane, albo w miejscu zwartych,
tylnojęzykowych, welarnych „k” i „g” występują zwarte przedniojęzykowo-zębowe „t” i „d”.
Niekiedy są realizowane w postaci zwarcia krtaniowego, którego brzmienie przypomina
wygłosowy dźwięk pojawiający się po samogłosce w przeczącej partykule nie, jeśli ta
występuje w roli równoważnika zdania (Kania, 1982). Najwięcej przypadków dotyczy jednak
zamiany głosek „k” i „g” na głoski „t” i „d”, co wynika stąd, że w artykulacji tych głosek
biorą udział te same partie mięśni. Przy „k” i „g” - mięsień podłużny dolny, który skraca
język, uwypukla jego grzbiet i kieruje przód języka na dno jamy ustnej, a w wypadku głosek
„t” i „d”- mięsień podłużny górny, który skraca język, a jego przód unosi do góry.

Wśród przyczyn zaburzeń realizacji głosek „k” i „g”, wymienia się niską sprawność ruchową
języka, a w szczególności jego tylnej części. Może to wynikać z ograniczonych możliwości
językowych. Zamiast wysklepienia się tylnej części języka i zwarcia z podniebieniem
miękkim, szczególnie, gdy po „k”, „g” występuje któraś z samogłosek szeregu przedniego,
np. „e”, „i”, miejsce zwarcia przesuwa się do przodu jamy ustnej.

Postacie wadliwej realizacji głosek tylnojęzykowych:

1. Kappacyzm

właściwy

i gammacyzm

właściwy

deformacja tych głosek jest wynikiem zwarcia krtaniowego, w rezultacie którego
powstają brzmienia zbliżone do k, g.

2. Parakappacyzm

i paragammacyzm

zamiana zwartych tylnojęzykowych „k, ki”, „g, gi” na zwarte zębowe „t, ti”, „d, di”
lub „h” zjawisko to występuje jako etap przejściowy w procesie kształtowania
i rozwoju mowy dziecka, lecz w przypadku przedłużania się do 6 roku życia
uznawane jest za wadę wymowy. Przykład: kura - „tura”, kino - „tino”)

3. Mogikappacyzm

i mogigammacyzm

opuszczanie głosek tylnojęzykowych zwartych: k, ki, g, gi Głoski te nie występują
w systemie fonetycznym dziecka Przykład: kura - „ura”, kino - „ino”, głowa - „łowa”,
itp.).

Postępowanie logopedyczne

Ćwiczenia wstępne

Sposób powstawania tych głosek wymaga określonej sprawności wymienionych partii mięśni,
czyli doprowadzenia do uchwycenia i zrozumienia przez dziecko różnicy w ich pracy.
W związku z tym na etapie wstępnym przeprowadza się ćwiczenia polegające na unoszeniu
języka i tworzeniu jego zwarcia z podniebieniem twardym (język dotyka do wałka
dziąsłowego) oraz na opuszczaniu go na dno jamy ustnej tak, aby doszło do wysklepienia

grzbietu języka w tylnej części jamy ustnej i wytworzenia się w tym miejscu zwarcia.
Dostarcza to właściwych tym głoskom wrażeń kinestetycznych.

Sposoby wywołania głosek: k, g

I sposób: po wyćwiczeniu mięśni języka najczęściej wystarczy poprosić dziecko, by
umieściło język na dnie jamy ustnej, a jego czubek przy dolnych zębach, następnie szeroko
otworzyło buzię tak, aby uniemożliwić kontakt grzbietu języka z podniebieniem i w tym oto
układzie próbowało wypowiedzieć głoskę „t”. Logopeda może pomóc dziecku przytrzymując
grzbiet języka szpatułką. Czasami może pomaga mocne odchylenie dziecka do tyłu
lub ułożenie go w pozycji leżącej.

II sposób: dziecko w pozycji leżącej lekko odchyla głowę w tył, logopeda lub dobrze
poinstruowany rodzic może podawać dziecku na język (środkową część) małą ilość płynu
(woda, lejący kisiel) i poprosić, aby nie połykało od razu, lecz próbowało podtrzymywać płyn
w tylnej części jamy ustnej. Ćwiczenie należy zademonstrować i powtórzyć z dzieckiem kilka
razy aż do uzyskania efektu w postaci bulgotania (jak przy płukaniu gardła). Jeśli dziecko ma
nadwrażliwą jamę ustną, można zastosować podawanie wody kroplomierzem.

III sposób: wymawianie sylab: „to” lub „ta” i „do”, „da”, z jednoczesnym przytrzymaniem
przodu języka palcem lub szpatułką. Powoduje to wysklepienie się i zwarcie tylnej części
języka z podniebieniem, co jest niezbędne do uzyskania głosek „g” i „k”.

Po wywołaniu głosek kontynuuje się terapię zgodnie z metodyką postępowania
logopedycznego.

Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda

Strona główna

>

Wady wymowy

>

Rozpoznanie i korekcja