Prawo konstytucyjne państw

Unii Europejskiej

Wykłady w roku akademickim 2008/2009

opracowanie Anna Łabno

2

Formy rządów

Federacja – koncepcja suwerenności
podzielonej – zakres kompetencji
ustawodawczych; Niemcy – federalizm
wykonawczy do kooperatywnego;
przewaga federacji polega na
nadrzędności prawa federacji nad
prawem krajów.

Konfederacja;

Autonomia; regionalizm.

opracowanie Anna Łabno

3

Prawa i wolności jednostki

Rozwój historyczny.

Generacje. Status negativus, status positivus.

Zasada godności jednostki.

Związanie aktami prawa międzynarodowego.

Koncepcje konstytucjonalizacji: model klauzuli
generalnej/niemiecki; model egzemplifikacji.

opracowanie Anna Łabno

4

Systemy rządów państw
demokratycznych

Ogólne założenia

System rządów zrównoważonych –

System parlamentarno-gabinetowy

Wywodzi si

ę

z systemu rz

ą

dów mieszanych

opracowanie Anna Łabno

5

Zasada podziału władzy – dążenie do
równowagi w systemie; USA.

Zasada nadrzędności parlamentu -
Szwajcaria

opracowanie Anna Łabno

6

rządy mieszane – warunki

uchwalenia ustawy

Monarchia - król

Demokracja
Izba Gmin

Arystokracja
Izba Lordów

Polibiusz

opracowanie Anna Łabno

7

John Locke:

-

Synteza podziału władzy i rz

ą

dów

zrównowa

ż

onych

-

Władza ustawodawcza

-

Władza wykonawcza

-

Władza federacyjna.

opracowanie Anna Łabno

8

Monteskiusz

Władza ustawodawcza

Władza wykonawcza

Władza sądownicza

opracowanie Anna Łabno

9

Systemy ustrojowe
(

zasada trójpodziału władzy)

Parlamentarno – gabinetowy

Prezydencki

Mieszany (w ujęciu współczesnym).

opracowanie Anna Łabno

10

System parlamentarno-gabinetowy cechy

Zasada równowagi władz

Rząd ponosi odpowiedzialność przed
parlamentem, ale egzekutywa może
rozwiązać parlament

Rząd musi posiadać zaufanie parlamentu

Ministrowie mogą być członkami rządu; a
rząd ma inicjatywę ustawodawczą

Na czele rządu stoi premier, a nie głowa
państwa

opracowanie Anna Łabno

11

Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności
politycznej, ale nie posiada też szerokiego
zakresu władzy dyskrecjonalnej (szersze
uprawnienia premiera);

Akty urzędowe głowy państwa wymagają
kontrasygnaty premiera lub innego członka
rządu;

Struktura organów władzy i ich kompetencje
nie są oparte o podział władzy – mimo to
używa się określeń właściwych podziałowi.

opracowanie Anna Łabno

12

System prezydencki cechy

Zasada podziału władzy

Egzekutywa nie ponosi odpowiedzialności

politycznej; parlament nie może być

rozwiązany

Niepołączalność stanowisk w parlamencie

i we władzy wykonawczej

Powszechne wybory głowy państwa

Ścisłe rozdzielenie funkcji i kompetencji;

niedopuszczalność inicjatywy

ustawodawczej władzy wykonawczej

opracowanie Anna Łabno

13

Silnie rozwinięty mechanizm „hamowania
i równoważenia się” władz

Weto głowy państwa wobec aktów
parlamentu

Szczególne uprawnienia władzy
sądowniczej wobec pozostałych władz –
co warunkuje demokratyczność systemu.

opracowanie Anna Łabno

14

Systemy rządów mieszanych

Łączą elementy systemu rządów
parlamentarno-gabinetowych i
prezydenckich.

Można wyróżnić dwa modele:
półprezydencki i parlamentaryzmu
zracjonalizowanego

opracowanie Anna Łabno

15

Początki: konstytucja weimarska

: układ

parlament- rząd- prezydent. Rząd jest
zależny od relacji parlament – prezydent.

II Rzeczypospolita

Rozwój po II wojnie światowej

Rozwój po II wojnie światowej

:

1958 – V Republika Francuska

1976 – Republika Portugalska

III Rzeczpospolita

Litwa

opracowanie Anna Łabno

16

Ustrój Francji – system półprezydencki

Art. 5 konstytucji;

Podwójna odpowiedzialność rządu;

Udział prezydenta w tworzeniu i bieżącej
działalności rządu, a po reformie
konstytucji na zasadzie prerogatywy
wykonuje uprawnienia w dziedzinie
wymiaru sprawiedliwości, obrony
narodowej, spraw międzynarodowych i
europejskich.

opracowanie Anna Łabno

17

Premier:

Określa i prowadzi politykę Narodu;

„Polityka Narodu” nie obejmuje spraw
zagranicznych, obrony narodowej i
wymiaru sprawiedliwości.

opracowanie Anna Łabno

18

Blok konstytucyjny

Konstytucja z 1958 r.;

Podstawowe zasady uznane przez ustawy
Republiki;

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z
1789r.;

Wstęp do Konstytucji z 1946 r.

opracowanie Anna Łabno

19

System kanclerski - Niemcy

Niemcy są państwem:

Republikańskim;

Demokratycznym;

Federalnym;

Prawnym;

Socjalnym.

opracowanie Anna Łabno

20

Szczególny charakter Bundesratu – za
pośrednictwem tej izby kraje
współuczestniczą w sprawowaniu władzy
ustawodawczej i administracyjnej.

Skład = delegaci rządów krajowych;

Działalność ustawodawcza:

-

normy wyłączne;

-

Normy konkurencyjne;

-

Normy ramowe

opracowanie Anna Łabno

21

Władza wykonawcza

Słaba pozycja prezydenta (wybór przez
Zgromadzenie Federalne: Bundestag +w
równej im liczbie przedstawiciele wybrani
przez parlamenty krajowe).

Funkcje głównie reprezentacyjne.

opracowanie Anna Łabno

22

Kanclerz i rząd federalny

Dwie fazy powołania rządu:

1. powołanie kanclerza

2. na wniosek kanclerza prezydent
powołuje skład rządu.

Bundestag nie uczestniczy w powołaniu
ministrów.

Odpowiedzialność polityczną ponosi tylko
kanclerz

opracowanie Anna Łabno

23

Kanclerz ponosi wyłączna
odpowiedzialność polityczną przed
Bundestagiem;

Kanclerskie wytyczne polityki rządu wiążą
każdego ministra.

opracowanie Anna Łabno

24

Zasada nadrzędności parlamentu –
system parlamentarno-komitetowy.

Cechy

Nadrzędność parlamentu

Wielofunkcyjny charakter kompetencji
parlamentu

Parlament ma władzę zwierzchnią nad
egzekutywą – brak odpowiedzialności politycznej
rządu przed parlamentem i możliwości
rozwiązania parlamentu (skrócenie kadencji)

Pełna samodzielność organizacyjna parlamentu.
Odrzucenie kontroli konstytucyjności prawa

opracowanie Anna Łabno

25

Komitetowy charakter egzekutywy –
podległość parlamentowi i kolegialność w
działalności

Rozwinięcie zasady demokracji
bezpośredniej jako gwarancji demokracji

opracowanie Anna Łabno

26

Szwajcaria: podział władzy, czy

jedność władzy????

Zasada podziału władzy jest swoiście
rozumiana; system polityczny odróżnia
się od parlamentarnego i prezydenckiego.

Formalna dominacja Zgromadzenia
Federalnego – najwyższa władza;
sprawuje nadzór nad Radą Federalną;
może zlecać zadania Radzie Federalnej.

opracowanie Anna Łabno

27

cd.

Rada Narodowa i Rada Kantonów –
dwuizbowość równorzędna. W dziedzinie
funkcji ustawodawczej oznacza to
równorzędne uprawnienia:

Postępowanie ustawodawcze może być
wszczęte w obu izbach; do uchwalenia
ustawy potrzebna jest zgoda obu izb.

opracowanie Anna Łabno

28

cd

Rada Federalna – najwyższa władza
rządząca i wykonawcza – art. 174 Konst.

Wybiera Zgromadzenie Federacji w
liczbie 7 członków – art. 175.

Rotacyjny prezydent i wiceprezydent
Rady (wybierani przez Zgromadzenie
Federacji na okres 1 roku ). Brak
kompetencji władczych.

opracowanie Anna Łabno

29

System rządów konsocjonalnych

Specjalny skład Rady Federalnej – układ
segmentów;

Weto wzajemne – dążenie do
porozumienia jako warunek sprawowania
władzy.

opracowanie Anna Łabno

30

Wielka Brytania

Konstytucja materialna – brak konstytucji
w znaczeniu formalnym;

Monarchia parlamentarna;

Państwo jednolite, ale dewolucja na rzecz
Szkocji, Walii i Irlandii Północnej;

Zasada suwerenności parlamentu.

opracowanie Anna Łabno

31

Zasada suwerenności parlamentu

:

oznacza zwierzchnią władzę parlamentu;
uprawniony jest stanowić dowolne
prawo, wobec dowolnych osób; ustawa
może działać wstecz; formalnie nie
istnieje kontrola konstytucyjności prawa;
żaden sąd nie może kwestionować
ustawy, ani odmówić jej stosowania.

opracowanie Anna Łabno

32

System rządów w Wielkiej Brytanii

Źródła prawa:

Konstytucja w znaczeniu materialnym –
brak konstytucji pisanej;

Powszechne prawo zwyczajowe –
common law. Prawo to jest tworzone
przez sądy, które opierają się na prawie
zwyczajowym tworzonym przez inne sądy
– tak powstawało i powstaje prawo
zwyczajowe.

opracowanie Anna Łabno

33

Źródła prawa cd

Konwenanse konstytucyjne – są to
zachowania, które powszechnie uznaje
się za obowiązujące, np. lider zwycięskiej
partii zostaje premierem; konwenans nie
mają charakteru normy prawnej;

Opinie autorytetów.