Geneza powstania krajowych baz sprzętu specjalistycznego

Do czasu powołania Państwowej Straży Pożarnej realizacja zadań

z zakresu ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego.

wysokościowego i wodnego traktowana była jako czynność

pomocnicza, drugoplanowa. Spowodowane to było brakiem

formalno-prawnego obowiązku realizowania tego typu działań. Z

tego powodu straże pożarne wyposażone byty jedynie w śladowe

ilości sprzętu niezbędnego do realizacji tego rodzaju zadań. Ów-

czesne ratownictwo techniczne ograniczało się

przeważnie do drobnych czynności z zakresu

interwencji nie związanych z gaszeniem

pożarów. Znany jest w przeszłości wypadek, że

dla udokumentowania zakładanej tezy o

zmniejszaniu się liczby zagrożeń pożarowych,

statystycznie interwencje związane v

występowaniem zadymienia w obiektach bez

podejmowania działań gaśniczych zaliczane

byty do grupy ratownictwa technicznego.

Nałożenie w 1992r. na Państwową Straż

Pożarną nowych zadań bez zbudowania bazy

sprzętowej niezbędnej do ich realizacji spo-

wodowało, że wiele czynności ratowniczych

wykonywano technikami zastępczymi lub

odpowiedni do tego rodzaju działań sprzęt

dysponowany byt z jednostek zlokalizowanych

w znacznej odległości od miejsca zdarzenia.

Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej ani

ustawa o ochronie przeciwpożarowej nie

przewidywały okresu przejściowego, co

oznaczało, że trudne i odpowiedzialne zadania

natężone zostały na jednostki ochrony

przeciwpożarowej bez określenia czasu, w

którym mogłyby one przygotować się do ich

realizacji.

W tych warunkach podjęto wiele

przedsięwzięć, które w krótkim czasie miały

przygotować jednostki ratowniczo-gaśnicze

PSP do realizacji tych zadań. Większość z nich.

ze względów finansowych, dotyczyła głównie

poczynań organizacyjnych, zmian programów

szkolenia w szkołach PSP oraz zmian w procesie doskonalenia

zawodowego funkcjonariuszy pożarnictwa. Ponieważ o skuteczności

czynności ratowniczych decyduje wypadkowa fachowości ratownika

i profesjonalność narzędzi pracy, którymi się posługuje - głównym

problemem stało się pozyskanie dla jednostek ratowniczo-gaśniczych

nowoczesnego sprzętu ratowniczego. Na podstawie analizy

występujących zagrożeń oraz statystyki zdarzeń opracowano w

Komendzie Głównej PSP normatywy wyposażenia jednostek

ratowniczo-gaśniczych w poszczególne rodzaje sprzętu. Znalazło to

wyraz w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych z dnia 7

sierpnia 1992 r. w sprawie udziału PSP w akcjach ratownictwa

chemicznego i technicznego oraz zasad szkolenia i wyposażenia Pań-

stwowej Straży Pożarnej w sprzęt i środki techniczne.

Zarządzenie to w grupie sprzętu do ratownictwa chemicznego i

technicznego ustaliło następujący normatyw:

• lekki samochód ratownictwa drogowego z normatywnym

wyposażeniem - minimum l na 100 000 mieszkańców,

• ciężki samochód ratownictwa technicznego z normatywnym

wyposażeniem - minimum l na 200 000 mieszkańców,

• lekki samochód rozpoznania chemiczno-ekologicznego i

radiologicznego z normatywnym wyposażeniem - minimum l na 200

000 mieszkańców,

• ciężki samochód ratownictwa chemicznego z normatywnym

wyposażeniem - minimum l na 2 000 000 mieszkańców,

• samochód ratownictwa wodnego z normatywnym wyposażeniem

- minimum l na 2 000 000 mieszkańców,

• ciężki dźwig ratowniczy z normatywnym wyposażeniem -minimum

l na 4 000 000 mieszkańców,

• lekki dźwig ratowniczy do 20 ton - minimum l na 500 000

mieszkańców,

• przyczepa do oddzielania olejów od wody (separator) - minimum l

na 500 000 mieszkańców.

Wyposażenie JRG w wymieniony sprzęt było niewystarczające.

Daleko odbiegało od przyjętych normatywów. W 1992 r. w grupie

samochodów ratownictwa drogowego potrzeby normatywne opiewały

na 380 pojazdów, a jednostki na terenie kraju dysponowały zaledwie 48

samochodami (12,6 proc, potrzeb). Zaspokojenie potrzeb w zakresie

innych grup sprzętu wynosiło:

ciężkie samochody ratownictwa technicznego - 53 proc., lekkie

samochody ratownictwa chemicznego -14,2 proc., ciężkie samochody

ratownictwa chemicznego - 53 proc. samochody ratownictwa wodnego

- 36 proc,, lekkie dźwigi ratownicze - 27 proc., separatory oleju - 9

proc.

Przy tak znacznym braku zaspokojenia zapotrzebowania na sprzęt

ratowniczy - adaptowano na potrzeby ratownicze wiele samochodów

pożarniczych eksploatowanych w jednostkach, wyposażając je w sprzęt

o innym niż dotychczas przeznaczeniu lub też karosując je sposobem

gospodarczym w jednostkach straży pożarnej na samochody

ratownicze. W tych warunkach sprzęt ten ułatwiał działania

podejmowane przez jednostki, ale nie spełniał wymogów stawianych

przed profesjonalnym sprzętem ratowniczym. Ciągle trudna sytuacja

budżetowa państwa nie gwarantowała uzupełnienia występujących

braków w dającej się przewidzieć przyszłości.

W tej sytuacji w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa KG

PSP powstała koncepcja utworzenia krajowych baz sprzętu

specjalistycznego. Zamierzano grupować w nich zakupowany sprzęt

ratowniczy przeznaczony do realizacji nowych zadań postawionych

przed naszą służbą (przynajmniej do czasu normatywnego wyposażenia

JRG w niezbędny sprzęt). Bazy te miały ułatwić realizację zadań

ratowniczych podczas akcji skomplikowanych, dużych i długotrwałych.

Miały także przeciwdziałać sytuacji, w której ze względu na rozmiar

lub charakter zdarzenia Państwowa Straż Pożarna - ustawowo

odpowiedzialna

za realizację zadań - byłaby bezradna, a w kraju nie byłoby innych sił

zdolnych do podjęcia skutecznych działań ratowniczych. Do czasu

wyposażenia jednostek w sprzęt określony normami przewidywano

dysponowanie sił i środków zgrupowanych w bazach sprzętu

specjalistycznego do zdarzeń, do których inne jednostki ratowniczo-

gaśnicze nie byty jeszcze przygotowane, Koncepcja przewidywała

utworzenie krajowych baz sprzętu specjalistycznego w Szczecinie,

Gdańsku. Olsztynie, Bydgoszczy, Białymstoku, Poznaniu, Łodzi,

Warszawie, Wrocławiu. Kielcach, Lublinie, Katowicach, Krakowie i

Rzeszowie. Rozmieszczenie baz wynikało ze skali występowania

miejscowych zagrożeń, jak również czasu dojazdu jednostek

ratowniczych do każdego rejonu kraju. W skrajnych wypadkach

odległości od miejsc zdarzeń, do których muszą one dotrzeć

alarmowo, wynoszą około 350 km.

Założono,

że docelowe wyposażenie bazy sprzętu

specjalistycznego będzie obejmować: samochód terenowy rozpo-

znawczo-ratowniczy, ciężki samochód ratownictwa drogowego,

ciężki samochód ratownictwa technicznego klasy RW2, ciężki

samochód ratownictwa technicznego klasy RW5, żuraw samojezdny

o udźwigu ponad 30 ton, lekki samochód ratownictwa chemicznego,

ciężki samochód ratownictwa chemiczno-ekologicznego, samochód

cysterna do przewozu cieczy agresywnych, samochód kontenerowy z

neutralizatorami. samochód ratownictwa medycznego z wyposaże-

niem do udzielania pomocy podczas akcji z dużą liczbą poszko-

dowanych. samochód ratownictwa wodnego ze sprzętem

pływającym, samochód ratownictwa wysokościowego, separator

oleju, zapory do ograniczania rozlewów olejowych, spycharkę,

koparkę, śmigłowiec ratowniczy, sprzęt zabezpieczenia kwater-

mistrzowskiego, komory ćwiczebne, psy ratownicze, kontener do

międzynarodowych działań ratowniczych w ramach uzgodnień

konwencji INSARAG.

Pierwotne założenia organizowania baz przewidywały skromne.

bardziej realne (ze względów finansowych) wyposażenie.

Przeważyła jednak koncepcja, że normatywne wyposażenie bazy,

chociaż na ówczesnym etapie nieosiągalne, powinno stanowić

kierunek docelowy ich usprzętowienia. Czas pokazał, jak bardzo

korzystne było takie właśnie założenie.

Początkowo koncepcja organizowania krajowych baz sprzętu

specjalistycznego miała służyć czasowemu przeciwdziałaniu

drastycznym brakom wyposażenia w specjalistyczny sprzęt ra-

towniczy jednostek mających tworzyć Krajowy System Ratow-

niczo-Gaśniczy. Z upływem czasu, pod wpływem dużych, tragi-

cznych zdarzeń, między innymi takich, jak pożar lasu w Kuźni

Raciborskiej, przeobraziła się ona w stale struktury, mające na celu

podejmowanie działań ratowniczych wykraczających poza

możliwości jednostek ratowniczo-gaśniczych posiadających

standardowe wyposażenie. O konieczności utworzenia takich

jednostek przekonało się między innymi kierownictwo resortu spraw

wewnętrznych, parlamentarzyści RP, przedstawiciele innych

organów władzy wykonawczej, na których spoczywał obowiązek

zapewnienia odpowiednich warunków do prowadzenia działań

ratowniczych podczas miejscowych i nadzwyczajnych zagrożeń. W

procesie decyzyjnym istotny okazał się również wypadek, który

zdarzył się w Gdańsku w drugi dzień Wielkanocy, 17 kwietnia 1995

r. Przyspieszył on podjęcie decyzji rządowych o zorganizowaniu

krajowych baz sprzętu specjalistycznego PSP.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że okres kilkudniowych świąt,

jak Boże Narodzenie czy Wielkanoc, jest czasem najbardziej

niekorzystnym z punktu widzenia sprawności systemu ratowniczego.

Wynika to z ograniczonych możliwości wykorzystania potencjału

ratowniczego tkwiącego w nieczynnych wówczas

przedsiębiorstwach, zakładach pracy i innych podmiotach gospo-

darczych nie pracujących w systemie ciągłym. Wiele rozwiązań

organizacyjnych w systemach ratowniczych przyjmuje taki właśnie

okres za punkt wyjściowy do ustalania minimalnego normatywu

sprzętowego i osobowego dla prowadzenia skutecznych działań ra-

towniczych.

Wspomniana akcja ratownicza w Gdańsku pokazała nasze

plusy, ale obnażyła także nasze braki w przygotowaniu do

prowadzenia działań ratowniczych o takiej skali trudności. Ujawniły

się wszystkie wcześniej zgłaszane przez komendanta głównego PSP

obawy odnośnie braków głównie w zabezpieczeniu sprzętowym

jednostek wchodzących w skład funkcjonującego od kilku tygodni

Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Efektem prac rządu,

który zapoznał się z analizą zaistniałego zdarzenia była decyzja o

rozwinięciu wcześniej przygotowanej koncepcji i utworzeniu 14

krajowych baz sprzętu specjalistycznego (o co zabiegał komendant

główny PSP). Główną rolę w wypracowaniu tej decyzji odegrał

Komitet Spraw Obronnych Rady Ministrów, kierując do komendanta

głównego dyrektywę o następującej treści:

Utworzyć w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego w

województwach (...) krajowe bazy sprzętu specjalistycznego. W
związku z powyższym zobowiązano komendanta głównego PSP do
opracowania zasad funkcjonowania baz. Przygotowana koncepcja
winna uwzględniać prognozowanie działań ratowniczo-gaśniczych,
zróżnicowanie liczbowe i rodzajowe proponowanego sprzętu oraz
aktualne uwarunkowania finansowe. Koszty związane z budową lub
adaptowaniem pomieszczeń oraz z zakupem Środków technicznych
winny być pokryte z budżetu państwa i środków pozabudżetowych.
Termin utworzenia krajowych baz sprzętu specjalistycznego - 31
grudnia 1998 r.

st. bryg. mgr inż. Marek PŁOTICA

dyrektor Biura Kwatermistrzowskiego KG PSP