krakow.wyborcza.pl

Oszuści działają, pilnuj swojego
numeru PESEL!

9 — 11 minut

Statystyki są zatrważające. W samym 2017 r. doszło do 47 tysięcy
prób wyłudzenia kredytu lub pożyczki, a udało się powstrzymać
zaledwie 6 tysięcy z nich.

Jak to możliwe? Choć wiele osób wciąż nie zdaje sobie z tego
sprawy, oszustom do wyłudzenia pieniędzy wystarczą podstawowe
dane, takie jak imię, nazwisko i numer PESEL. Jak je zdobywają?
Według danych Ministerstwa Cyfryzacji rocznie ponad pół miliona
osób w Polsce zgłasza utratę, zaginięcie lub zniszczenie dowodu
osobistego. Jednocześnie też sami udostępniamy nasze dane
wyjątkowo często.

Jak pokazują

wyniki

badań przeprowadzonych przez Konferencję

Przedsiębiorstw Finansowych oraz Instytut Rozwoju Gospodarczego
SGH, ponad 65 proc. respondentów zostawiła lub okazała swój
dowód osobisty do 10 razy w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy.
Niektórzy robili to nawet i kilkadziesiąt razy, na szczęście było to
niewiele ponad 4 proc. badanych.

Większy niepokój mogą wzbudzić inne wyniki badania – jak się
bowiem okazuje, zaledwie 17 proc. respondentów deklaruje, że wie,
że z ich dokumentów nie zostały spisane żadne dane osobowe. Z
kolei aż 31 proc. nie ma pojęcia na temat danych, jakie zostały
spisane. Jak deklaruje reszta, w posiadaniu usługodawców

najczęściej zostawiają imię i nazwisko (87,5 proc.) oraz PESEL (78
proc.). W około 60 proc. przypadków dane osobowe, które były
przekazywane usługodawcom to data urodzenia, miejsce
zamieszkania oraz seria i numer dowodu osobistego.

Wystarczy jedna nieuczciwa osoba

Najczęściej swoje dane lub dowód udostępniamy w bankach i
firmach pożyczkowych (50,3 proc.

odpowiedzi

), urzędach (46,1

proc.), w szpitalach i przychodniach (46 proc.), na poczcie lub w
firmie kurierskiej (31,4 proc.), w hotelach (10,1 proc.), czy w
wypożyczalniach sprzętu (5 proc.). We wszystkich tych sytuacjach
wystarczy jedna nieuczciwa osoba, by doszło do kradzieży danych.
Wyposażony w nie oszust może z łatwością zaciągnąć na nie
pożyczkę przez internet – wystarczy wypełnić formularz i wykonać
przelew weryfikacyjny z konta bankowego, które wcześniej sami
możemy założyć w sieci.

Inna

opcja to kupno na raty najnowszego

smartfonu, czy innego drogiego sprzętu. I choć przy odbiorze
przesyłki teoretycznie powinniśmy pokazać dokument tożsamości, w
praktyce z tego obowiązku można się z łatwością wykpić.

– O konsekwencjach wyłudzenia naszych danych dowiadujemy się
najczęściej dopiero otrzymując wezwanie do zapłaty od firmy
windykacyjnej, nakaz zapłaty z sądu albo, co gorsza, gdy nasze
konto zostanie zajęte przez komornika – mówi Anna Marcinkowska,
pełnomocnik Zarządu ds. Strategii i Inwestycji w Kaczmarski Group
Sp. z o.o. – Każdy z nas ma świadomość, że zgubienie karty
kredytowej, czy płatniczej wymaga natychmiastowej reakcji i jej
zastrzeżenia. Wiele osób zdaje sobie również sprawę, że konieczne
jest szybkie zastrzeżenie zgubionego czy skradzionego dowodu
osobistego. Jednak to nie sam dokument jest w tym przypadku
najważniejszy, ale znajdujące się na nim dane. Niestety, rzadko kiedy

uzmysławiamy sobie, że nie tylko kradzież tzw. „plastiku” jest dla nas
groźna, ale sam dostęp do naszych danych, które mogą być
wykorzystane w nieuczciwym celu.

PESEL jak DNA

Jak podkreśla Marcinkowska, PESEL jest jak nasze DNA, w pełni
identyfikuje nas jako osobę fizyczną. Używamy go zresztą bardzo
często. Zawierając umowę przez internet, weryfikując tożsamość w
instytucjach finansowych, placówkach służby zdrowia, czy nawet
rezerwując pokój hotelowy. PESEL jest też na receptach, z którymi
udajemy się do apteki.

– Co do zasady fakt, że musimy podawać takie dane jest w naszym
interesie. Nie chcemy przecież, by z wykupionych przez nas usług
np. w prywatnej placówce służby zdrowia korzystał ktoś inny, a
zweryfikować naszą tożsamość w jakiś sposób trzeba. Wymaganie
podania tego rodzaju danych nie jest zresztą w żaden sposób
nieuprawnione. Trzeba po prostu zachować czujność, na przykład
zwracać uwagę, które dane są spisywane, czy ktoś wychodzi z
naszym dowodem na zaplecze, czy nie jest on przypadkiem
kserowany – radzi Marcinkowska.

Dodaje też, że wszędzie tam, gdzie nasze dane są przetwarzane,
zawsze mamy prawo zapytać o to, w jaki sposób są one chronione
oraz komu udostępniane. – Tym bardziej że od

25 maja

we

wszystkich krajach europejskich obowiązuje nowe rozporządzenie o
ochronie danych osobowych, tzw. RODO – podkreśla.

Uwaga na wakacjach

Szczególną ostrożność powinniśmy zachować w trakcie wakacji. To
właśnie na wakacyjnych wyjazdach przebywamy często w tłumie, a
w turystycznych miejscowościach jesteśmy bardziej niż zwykle

narażeni na kradzież dowodu osobistego czy prawa jazdy.
Jednocześnie, nawet jeśli dokładnie pilnujemy dokumentów, często
jesteśmy proszeni o podawanie swojego PESEL-u lub pokazywanie,
a nawet zostawianie dowodów osobistych w różnych miejscach.
Jesteśmy na to narażeni praktycznie

codziennie

– w hotelu, w którym

się meldujemy, w wypożyczalni kajaków czy rowerów, w warsztacie
samochodowym podczas sprawdzania auta przed dłuższym
wyjazdem (tam często zostawiamy dowód rejestracyjny). O okazanie
dowodu tożsamości często proszą również przewoźnicy.

Warto też zwrócić uwagę na oferty pracy wakacyjnej – część
ogłoszeń może się bowiem okazać fikcyjna i służyć wyłącznie
zgromadzeniu kluczowych informacji potrzebnych do popełnienia
przestępstwa. Dane mogą w takich sytuacjach zostać skradzione i
bezprawnie użyte.

– Sami często też wykazujemy sporą niefrasobliwość. Dla przykładu:
niejednokrotnie widziałam w mediach społecznościowych 18-latków
chwalących się swoim pierwszym dowodem osobistym. Na zdjęciu
dokładnie widać wszystkie dane – mówi Marcinkowska.

Jak się zabezpieczyć

Jak przyznaje, nie istnieje niestety żaden sposób, który zabezpieczy
nasze dane w stu procentach. Są jednak narzędzia pozwalające na
sprawdzenie, czy ktoś nieuprawniony nie posługuje się przypadkiem
naszymi danymi osobowymi. Większość banków, firm
pożyczkowych, energetycznych czy operatorów telekomunikacyjnych
przy zawieraniu umowy z nowym klientem sprawdza go w Krajowym
Rejestrze Długów. Zgłaszając się do KRD można uzyskać raport
przedstawiający jakie podmioty chciały uzyskać informacje na temat
naszego numeru PESEL.

Zrobił tak m.in. pan Kamil (nie chce ujawniać nazwiska). Jak się

okazało, o jego PESEL było w ostatnim czasie 17 zapytań, z czego
tylko jedno złożył on sam. Reszta była próbami wyłudzeń lub
faktycznymi wyłudzeniami. Mężczyzna poinformował wszystkie
wymienione w raporcie firmy, że środki finansowe zostały wyłudzone
na jego dane, przesłał im też skany zawiadomienia złożonego na
policji. Co w tej sprawie najgorsze, to fakt, że jego dowód wcale nie
został skradziony ani zagubiony. Jak podejrzewa, dane mogły wyciec
np. w trakcie skanowania dowodu w placówkach bankowych lub przy
podpisywaniu umowy z operatorem telekomunikacyjnym.

Ostatecznie sześć podmiotów potwierdziło wyłudzenia na jego dane,
dodatkowo drogą elektroniczną na jego dowód osobisty został
otwarty rachunek bankowy, z którego wychodziły przelewy
potwierdzające tożsamość podczas prób wyłudzenia pożyczek (tzw.
przelew weryfikujący za złotówkę).

Kradzieży będzie więcej

– Jednym z rozwiązań, które mogą nas zabezpieczyć jest m.in.
platforma ChronPESEL.pl, która oparta jest o powiadomienia
dotyczące wykorzystania naszych danych z KRD. Platforma nie tylko
w czasie rzeczywistym rejestruje zapytania o nasz numer PESEL,
ale także natychmiast powiadamia o tym SMS-em. Wiedząc, że ktoś
próbuje go wykorzystać, możemy szybko zareagować,
powiadamiając odpowiednie firmy i instytucje oraz zminimalizować
konsekwencje, jakie mogą nas spotkać. Niestety, sama wiedza może
jednak nie wystarczyć, dlatego do ChronPESEL.pl dołożyliśmy
jeszcze usługę asysty i ochrony prawnej – mówi Anna Marcinkowska.

I dodaje: – Musimy mieć świadomość, że przy tak szybko
postępującym rozwoju technologii i usług elektronicznych, nasze
dane pojawiają się w sieci coraz częściej. Skala ich kradzieży będzie
nieubłaganie rosła, podobnie jak rośnie rynek usług świadczonych

przez internet. Sami zresztą tego jako konsumenci oczekujemy,
ułatwia nam to przecież załatwienie wielu codziennych spraw.
Równocześnie jednak wiąże się z większym zagrożeniem. Musimy
mieć świadomość konsekwencji wyłudzenia i zawczasu podjąć
odpowiednie kroki gwarantujące skuteczną ochronę.