Nieco na temat kółek lat czterdziestych XIX wieku...

(opracowane w 100% na Jakóbcu, zero Szczukina, I believe)

pauza twórcza - od takiego momentu rozpoczyna się okres lat 40. dla rosyjskiej

literatury. W tym okresie wybitni twórcy albo kończą swoją działaność smiercią
naturalną (Lermontow, Kolcow, Kryłow) bądź po prostu ogłaszają swoje ostatnie dzieła

(Gogol – Martwe Dusze i opowiadanie Szynel). Wpływ nauk przyrodniczych, formujący
się we Francji wczesny pozytywizm i rozwój szkoły naturalnej bezpośrednio wpływają
na dalszy rozwój rosyjskiej literatury.

Postać Wissariona Bielińskiego a szkoła naturalna

szkoła naturalna – wczesna forma realizmu rosyjskiego, główne jej źródła to:

•

nacisk nauk przyrodniczych na literaturę (zainteresowanie
przyrodoznawstwem)

•

wpływ prozy obyczajowej o tendencjach empirycznych i etnograficznych

•

wpływ prozy Gogola (przede wszystkim

Martwych Dusz;

*duxja>душа^^

)

•

wpływ tzw. „szkicu fizjologicznego” - mała proza formy opisowej z elementem
etnograficznym, atrybutami obyczajowości

Generalnie wśród artystów rodzi się przekonanie, że praca artystyczna powinna

czerpać z pracy naukowej chociażby metodą – badaniem i opisem rzeczywistości.

•

głoszenie postaw antyromantycznych

•

romantyzm – synonim pięknoduchowskiej, nie liczacej się z rzeczywistością,
postawy wobec życia

•

romantyzm to nośnik kompromitujących tradycji literackich

•

Hasło:”Socjalność albo śmierć”, czyli odejście od idei romantycznej jednostki na
rzecz zainteresowania problemami społeczeństwa

•

myśl rosyjskiego relizmu

•

po 1844 r. Wokół krytyka grupuje się szereg pisarzy „talentów” w tym:

Dostojewski, Niekrasow, Turgieniew

•

szybkie wypełnienie „luki twórczej” - Dostojwski ogłasza nowelę

Sobowtór, a

Turgieniew opowiadania z cyklu

Zapiski myśliwego

•

ewolucja od małych form (opoiadania, nowele) do wielkiej formy – powieści

•

okres Wiosny Ludów, represje cara Mikołaja I i śmierć Bielińskiego zamykają
działalność szkoły

Rola raznoczyńców

Po rozpadzie szkoły naturalnej jej byli przedstawiciele w dalszym ciągu podtrzymują
jej ideologię. Jednak kwestie historyczne tj. Wojna Rosji z Turcją znacząco wpływa na
losy i kierunek rozwoju literatury. Wojna dała obraz beznadziejnego stanu społecznego
i politycznego Rosji, stąd bodziec do kreowania reform i odnowy kraju poprzez
następne pokolenie – rola przypada inteligencji, która nie wywodzi się ze szlachty,
czyli raznoczyńcom.

Miesięcznik „Otieczestwiennyje zapiski” a okcydentaliści

•

od 1839 redaktorem jest Andrriej Krajewski

•

Bieliński zajmuje się działem krytyki i bibliografii

•

pismo staje się „trybuną postępowej Rosji”

•

Hercen w łamach czasopisma drukuje prace filozoficzne (

Dyletantyzm w nauce,

Listy o badaniu przyrody i Kto winien?)

•

z pismem współpracują: Aleksiej Kolcow, Mikołaj Niekrasow, Iwan Turgieniew,
Fiodor Dostojewski, Michaił Lermontow

•

pismo staje się organem radykalnego odłamu okcydentalistów (zapadników),
którzy zwalczali ruch słowianofilski

•

cel okcydentalistów: przenieść do kraju demokratyczne zdobycze państw

zachodnich

•

w tym celu: program reform społecznych (zniesienie prawa pańszczyźnianego)

•

wyniku tzw. Zrywu wolnościowego zapoczątkowanego Wiosną Ludów rząd
carski zastosował konktrolę również miesięcznika

Skupienie wokół Sowriemiennika

•

w 1836 r. Założony przez Puszkina

•

kontynuacja tradycji bojowych miesięcznika „Otieczestwiennyje zapiski”

•

w ciągu jednego roku (1847) na łamach pisma pojawiają się znane teksty

Hercena, Turgieniewa, wiersze Niekrasowa, ...

•

potem ofensywa antyfeudalna – atak na prawo pańszczyźniane

•

w wyniku tzw. Zrywu wolnościowego zapoczątkowanego Wiosną Ludów rząd
carski zastosował konktrolę również tego miesięcznika

Ugrupowanie pietraszewców

•

ugrupowanie Michaiła Butaszewicza – Pietraszewskiego

•

miało na celu zmianę stosunków społecznych i politycznych Rosji

•

punktem wyjścia stała się teoria społeczna Fouriera (stąd urupowanie
nazywano czasem „rosyjskimi fourierystami”)

•

Kieszonkowy słownik wyrazów obcych – broszura będąca pierwszym ich
wystąpieniem (popularyzowała pod pretekstem objaśnień słonikowych pogląd i
postępowe idee)

•

„piątki Pietraszewskiego” - główna forma działalności, meetengi przy
swobodnych dyskusjach

•

głowni członkowie: Dostojewski (ten wszędzie dupę wteknie, nie?), Aleksiej
Pleszczejew, Aleksander Palm

•

rząd za ich działaność baaardzo surowo biedaków potraktował – Dostojewski
między innymi zesłany na karę śmierci przez rozstrzelanie

•

w dniu rozstrzelania wielki sjurpriz: ułaskawieni (właściwie kara śmierci
zmieniona na karę katorgi. O tych przeczyciach można poczytać w

Idiocie

właśnie Dostojewskiego)

Ruch Słowianofilów

•

idealizowali starą Rosję

•

głosili poglądy o odrębności rozwoju historycznego kraju

•

przeciwstawili się jakimkolwiek koneksjam z Zachodem

•

generalnie ruch konserwatywny

•

po represjach, które także i Słowianofilów nie minęły, ruch ten rozbił się na dwa
obozy (później zrodził się kolejny odłam):

1. słowianofilstwo oficjalne

•

reprezentowane przez wydawców, redaktorów czasopisma

Moskwitianin i

profesorów uniwersytetu moskiewskiego (Michaił Pogodin i Stiepan
Szewyriew)

•

formuła: „prawosławie, samodzierżawie i ludowość”

•

w przeciwieństwie do właściwych słowaniofilów byli lojalni wobec
narzucanego im reżymu, zwalczali opozycję, wpływowi

2. właściwi słowianofile
-> opozycyjny wobec reżymu, prześladowany przez władze
-> należeli tutaj potomkowie starych rodów szlacheckich
->idealizacja starej osiadłej szlachty rosyjskiej
->niechęć wobec reżymu była niechęcią niezależnej szlachty wobec
urzędniczego państwa

3. młodosłowianofile

(to ten kolejny odłam)

->pod względem politycznym zbliżali się do „właściwych słowianofilów” z
różnicą jednak poglądu na społeczeństwo:
->wyrazicielem cech narodowych wg nich jest środowisko kupieckie
->zwalczali szlachtę

krzyczeć na: Dawid Stoszko.