Stefania Skwarczyńska

Niedostrzeżony problem podstawowy genologii

•

w genologii panuje chaos, wyraża się:

→

brakiem powszechnie obowiązujących tez

→

obiegiem niedostatecznie uzasadnionych twierdzeń

→

brakiem koordynacji poszczególnych działów

→

wewnętrznymi sprzecznościami

•

poszukiwanie źródeł „choroby” genologii

•

rzeczywistość rodzajów literackich – spór miedzy „realistami” a „nominalistami”

•

dzisiejsza genologia jest obciążona zdyskwalifikowaną już genologią tradycyjną oraz różnymi teoriami
literackimi

za główną przyczynę chaosu uznajemy brak istotnego rozeznania co do samego przedmiotu badań
genologicznych

•

odpowiedź, że przedmiotem badań genologii są rodzaje literackie jest błędna

•

w polu widzenia genologii znajdują się t wor y t r oj aki e, które są ze sobą powiązane, ale się różnią, a
genologia miesza je ze sobą – nie dostrzega problematyki każdego z tych trojakich tworów

•

t w o r y t r o j a k i e :

1.

przedmioty genologiczne = rodzaje, gatunki i odmiany literackie

2.

pojęcia genologiczne = pojęcia odzwierciedlające poznawczo przedmioty genologiczne

3.

nazwy genologiczne = nazwy wskazujące przedmioty genologiczne, będące równocześnie
nosicielkami odnośnych i pojęć genologicznych

•

te twory genologia miesza i traktuje wymiennie

•

w rezultacie wygląda to tak, jakby rejestr rzeczywistych przedmiotów genologicznych był ustalany na
podstawie istnienia tworów językowych o charakterze nazw / o pozorach nazw, a nie odwrotnie – od
istniejących przedmiotów, którym przyporządkowane zostają nazwy

•

genologia odkrywa w nierozpoznanym materiale literackim nierozpoznane dotąd struktury i nadaje im
nazwy

•

podstawowe rzędy genologiczne to: przedmioty genologiczne, pojęcia genologiczne, nazwy
genologiczne

przedmiot genologiczny: swoista rzeczowość i obiektywność, niezależność w istnieniu od myśli poznawczej
→

odkrycie nierozpoznanego dotąd gatunku literackiego. Podmioty genologiczne istnieją wyłącznie w

materiale literackim, dopiero ich odbicie w pojęciu genologicznych stwarza niejaki pozór jakby uwolnienia się
od konkretnego materiału literackiego. Miejsce przedmiotów genologicznych znajduje się w świecie form

→

współczesna nauka o literaturze jest skłonna widzieć przedmioty genologiczne jako formy

→

formom tym przypisujemy znaczenie struktur

→

całość utworu literackiego jest oparta w swej indywidualnej konstrukcji na strukturze rodzajowej

nie istnieją przedmioty genologiczne poza materiałem literackim

nie ma utworu literackiego bez kośćca rodzajowego

jeden utwór może być zbudowany na podstawie więcej niż jednej formy rodzajowej → instrumentacja
rodzajowa utworu literackiego

geneza przedmiotów genologicznych: osobną grupę stanowią rodzaje literackie, osobną gatunki literackie i
osobną odmiany literackie.
Rodzaje różnią się od gatunków i odmian pod względem swej natury i charakteru, a nie tylko pod względem
większej i mniejszej ilości cech przy takiej samej naturze i charakterze

geneza rodzajów literackich: nie da się uchwycić momentu historycznego ich krystalizacji

→

są równie stare jak sam komunikat językowy

→

coś jakby formy naturalne

geneza rodzajów i odmian literackich: krystalizują się w pewnym konkretnym czasie

→

krystalizowały się pod wpływem pewnych konkretnych warunków historyczno-społecznych

→

można określić je jako formy historyczne

1939 – kongres w Lyonie poświęcony
sporom genologicznym

•

struktury przedmiotów genologicznych są w bezpośrednim związku ze strukturą komunikatu językowego

•

modyfikacyjne warianty struktury to coś jak warianty funkcjonalne

•

forma rodzajowa – jeżeli zaistnieje chociaż raz w jednym utworze językowym – jest powołana do
istnienia, a wiec nie musi pojawiać się w szeregu utworów, aby sądzić o jej istnieniu

•

modelem do którego powinny być przymierzane różne egzemplarze jednej struktury rodzajowej jest jej
egzemplarz chronologicznie pierwszy

pojęcia genologiczne: myślowe odzwierciedlenie i całościowe ujęcie istotnych cech przedmiotów czy zjawisk
→

takie myślowe odbicia poszczególnych przedmiotów genologicznych, które by je ujmowały w strukturalnej

ich pełni przez istotne dla poszczególnych struktur właściwości

•

spora część funkcjonujących w genologii pojęć genologicznych nie odpowiada wymaganiom nauki

nazwy genologiczne: wskazują poszczególne przedmioty genologiczne oraz są nośnikami odnośnych pojęć
genologicznych → jeśli nazwa nie spełnia tych dwóch funkcji, to jest pseudonazwą i nie ma dla niej miejsca w
obrębie literaturoznawstwa

•

sam fakt wytwarzania się słów o charakterze genologicznym stanowi świadectwo faktycznego istnienia
i obiektywnej rzeczywistości przedmiotów genologicznych

•

w nazewnictwie genologicznym panuje chaos