Badzio Jagiełło Analiza przebiegu snu jako czynnik różnicujący najczęstsze zespoły psychopatologiczne u pacjentów hospitalizowanych

P R A C A OR YG I N A L NA

SEN

ISSN 1641–6007

Sen 2002, Tom 2, Nr 1, 1–14

www.sen.viamedica.pl

Adres do korespondencji:
Hanna Badzio-Jagiełło
I Klinika Chorób Psychicznych
Akademii Medycznej w Gdańsku
ul. Dębinki 7 (bud. 25)
80–211 Gdańsk
tel.: (0 58) 349 26 55
faks: (0 58) 349 27 48

Analiza przebiegu snu

jak

jako czynnik różnicujący

o czynnik różnicujący

najczęstsze zespoły psychopatologiczne

u pacjentów hospitalizowanych

Usefulness of sleep disorders analysis in differentiating of the most

Usefulness of sleep disorders analysis in differentiating of the most
frequent mental disorders in inpatients

frequent mental disorders in inpatients

Hanna Badzio-Jagiełło

I Klinika i Katedra Chorób Psychicznych Akademii Medycznej w Gdańsku

n Abstract

Usefulness of sleep disorders analysis

Differentiating the most frequent mental disorders by the use of particular sleep disturbanc-
es appearing in them, and presenting the possibility of quantitative measurement of pa-
tients’ complaints on sleep were the goals of the study.

Sleep of 211 inpatients (96 male and 115 female; mean age: 42.69 ± 14.02) was analysed.
They were divided into six diagnostic groups including the following disorders: organic,
schizophrenic, reactive, depressive with and without somatic features, and personality dis-
orders. Sleep disorders in each group were analysed by dividing night sleep into three parts:
falling into sleep, sleep during the night and awakening. Original questionnaires created for
analysing sleep disorders in mental illness were used.

Patients were differentiated according to basic sleep parameters and special indicators of
sleep disorders based on subjective (given by patients in questionnaires) and objective (giv-
en by doctors and nurses in hospital) sleep evaluation.

The following differences between groups of patients were found: sleep during the night and
awakening was most disturbed in organic disorders, in schizophrenics relatively small amount
of sleep disturbances appeared, and in reactive disorders all parts of sleep were significant-
ly disturbed when compared to other groups. In depression with somatic features awaken-
ing was most disturbed, and in depression without somatic features also falling into sleep.
Patients with personality disorders had biggest problems with falling into sleep.

Results of the study point out that sleep disorders are met in all psychopatological syn-
dromes. Their intensification and type is significantly different in particular syndromes.

Key words: sleep disorders, mental disorders, sleep questionnaire

www.sen.viamedica.pl

SEN

2002, Tom 2, Nr 1

n Wstęp

W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci jesteśmy świad-

kami intensyfikacji badań nad zaburzeniami snu, co wy-
nika zarówno z powszechności występowania tych za-
burzeń, jak i z poważnych konsekwencji, jakie mogą one
powodować.

Zaburzenia snu są jednym z częściej spotykanych pro-

blemów dotyczących zdrowia człowieka. Roczną choro-
bowość z powodu najczęstszego z zaburzeń snu — bez-
senności — określa się na 35% [1, 2]. Badania epidemio-
logiczne wskazują, że w porównywalnych pod względem
cywilizacyjnym krajach (Stany Zjednoczone, kraje Eu-
ropy Zachodniej, Izrael, Australia), odsetek populacji cier-
piącej na zaburzenia snu, głównie w postaci bezsennoś-
ci, wynosi około 30–40% [1, 3–6]. W Stanach Zjednoczo-
nych w 1988 roku koszty spowodowane przez zaburze-
nia snu oszacowano na 92,5–107,5 mld dolarów, w tym
bezpośrednie koszty leczenia bezsenności stanowiły
około 15,4 mld dolarów [2].

Najczęstszymi przyczynami zaburzeń snu są szeroko

rozumiane zaburzenia psychiczne [7–10]. Przyjmuje się,
że 2/3 pacjentów poradni zdrowia psychicznego uskarża
się na zaburzenia snu [11–13]. Wyniki badań wskazują,
że udział czynników psychicznych, jako przyczyn zabu-
rzeń snu, wynosi 62–90% [14, 15]. Z badań obejmują-
cych pacjentów poradni zaburzeń snu wynika, że u 70%
z nich zaburzenia snu nie były związane ze schorzenia-
mi somatycznymi [16, 17].

Wyrazem wzrostu zainteresowania problematyką za-

burzeń snu są próby ich klasyfikacji. Pierwszą międzyna-
rodową klasyfikacją zaburzeń snu była DCSAD (Diagno-
stic Classification of Sleep and Arosual Disorders) z 1979
roku [18]. W wyniku rewizji tej klasyfikacji w 1990 roku
powstała Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu
(ICSD, International Classification of Sleep Disorders) [15].
Zawiera ona między innymi kategorię „Zaburzenia snu
związane z chorobami psychicznymi”. Wielu badaczy snu
uważa, że słabą stroną klasyfikacji ICSD jest oparcie jej na
kryteriach niemal wyłącznie polisomnograficznych, z po-
minięciem subiektywnych skarg pacjentów [19]. Ponadto
klasyfikacja ta nie wyróżnia podziału snu nocnego na
3 odrębne jego okresy, czyli zasypianie, sen śródnocny
i poranne przebudzenie (określane także jako I, II i III faza
snu nocnego), co ma istotne znaczenie praktyczne [20].

Niezależnie od prób klasyfikacji zaburzeń snu, po-

dejmowano tę problematykę w podstawowych systemach
klasyfikacyjnych zaburzeń psychicznych. W IX Między-
narodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn Zgo-
nów (ICD-9) [21] i w trzeciej rewizji Podręcznika Dia-
gnostyki i Statystyki Zaburzeń Psychicznych Amerykań-
skiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-III) nadal nie
wyodrębniono zaburzeń snu jako osobnej grupy [22].
W kolejnej rewizji tej klasyfikacji — DSM-III-R [23] — wy-
dzielono rozdział — „Zaburzenia snu” [4], a w czwartej

wersji — DSM-IV [25] — „Zaburzenia snu związane z za-
burzeniami psychicznymi”. W części dotyczącej zabu-
rzeń psychicznych obowiązującej Międzynarodowej Sta-
tystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych
(ICD-10) znajduje się rozdział „Nieorganiczne zaburze-
nia snu” [24]. Ponadto różne zaburzenia snu, występu-
jące w zaburzeniach psychicznych, scharakteryzowa-
no w Słowniku Objawów Zaburzeń Psychicznych dla
ICD-10 [26]. Autorzy ICD-10 przyznają, że kryteria tej kla-
syfikacji nie w pełni odpowiadają podziałowi zaburzeń
snu zależnych od zaburzeń psychicznych według ICSD [27].
Powyższy przegląd ważniejszych klasyfikacji, zarówno
zaburzeń snu, jak i zaburzeń psychicznych, pozwala
stwierdzić, że nadal należy doskonalić systemy klasyfi-
kacyjne.

Powszechnie prowadzone badania, mające wyjaśnić

zależność charakteru zaburzeń snu od zaburzeń psychicz-
nych, w dużej części opierają się na badaniach polisom-
nograficznych [28–30]. Określono cechy wzorca snu
występującego w depresji z objawami somatycznymi (tj.
depresji endogennej) [31–33] oraz w zespole depresyjnym
w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej [34].
Prowadzono także badania nad zaburzeniami snu w schi-
zofrenii [8, 35], w zespołach maniakalnych [36], u pacjen-
tów z lękiem uogólnionym [5], neurastenią [37], zabu-
rzeniem typu borderline [28], z zespołem stresu poura-
zowego [38], a także w przebiegu organicznych uszko-
dzeń centralnego układu nerwowego [30].

Obecnie podkreśla się znaczenie uwzględnienia, obok

danych polisomnograficznych, czynnika subiektywnego
w ocenie zaburzeń snu, co znajduje odzwierciedlenie
w badaniach, w których wykorzystuje się autorskie kwe-
stionariusze [38–43]. Stwierdzono, że między wynikami
uzyskanymi za pomocą obu metod nie zachodzi oczeki-
wana wysoka korelacja [44, 45].

Powyższy problem rozpatrywali znani badacze snu.

Zespół złożony z Nofzingera i wsp. dokonał przeglądu pi-
śmiennictwa z lat 1966–1991 na temat polisomnograficz-
nych badań nad zaburzeniami snu, związanymi z zespo-
łami psychopatologicznymi. Badacze ci postulowali, aby
uwzględnić rezultaty tych badań w tworzonej wówczas
czwartej rewizji DSM i dostosować ją do ICSD — klasyfi-
kacji zaburzeń snu opierającej się na kryteriach polisom-
nograficznych [34]. Vgontzas i wsp. [19] w komentarzu do
artykułu Nofzingera i wsp., zarzucili autorom, że skupili
się głównie na pracach dotyczących badań polisomnogra-
ficznych, nie poświęcając szczególnej uwagi publikacjom
omawiającym problem od strony zaburzeń psychicznych,
w których główny nacisk położono na skargi zgłaszane
przez pacjentów. Dowodzili oni, że badania polisomno-
graficzne nie dostarczają danych, które w dostatecznym
stopniu mogłyby być przydatne w różnicowaniu zaburzeń
psychicznych na podstawie kryteriów wynikających
z przebiegu snu [19]. Obydwa zespoły wybitnych badaczy

www.sen.viamedica.pl

SEN

Hanna Badzio-Jagiełło, Analiza przebiegu snu

snu były zgodne, że problem klasyfikacji zaburzeń snu,
występujących w przebiegu zaburzeń psychicznych, sta-
nowi nierozwiązany do chwili obecnej i ważny problem
natury poznawczej i praktycznej.

Ten brak jednolitego i spójnego systemu klasyfikacji,

wiążącego rodzaje zaburzeń snu z określonymi zespoła-
mi psychopatologicznymi — zaburzeniami psychiczny-
mi — ogranicza możliwości diagnostyczne i może pro-
wadzić do drugorzędnego traktowania zaburzeń snu
wśród objawów psychopatologicznych. W wyniku tego
zaburzenia snu można rozpatrywać w oderwaniu od ich
przyczyny i leczyć objawowo, z oczywistą szkodą dla
pacjenta, na co zwracają uwagę liczni autorzy [13, 14,
30, 32, 46].

Celem niniejszej pracy było ustalenie charakterysty-

ki przebiegu snu w najczęstszych zespołach psychopa-
tologicznych.

n Materiał i metody

Początkowo grupę badaną stanowiło 291 pacjentów,

przyjętych do I Kliniki Chorób Psychicznych Akademii
Medycznej w Gdańsku w ciągu 6 miesięcy. Z grupy tej
wyłączono 80 osób ze względu na niemożność współ-
pracy bądź brak zgody na badanie. Pozostałych 211 pa-
cjentów (96 mężczyzn i 115 kobiet, w wieku 17–84 lat;
średnia wieku: 42,69 ± 14,02 lat) zdiagnozowano psychia-
trycznie według kryteriów ICD-10. Utworzono 12 grup dia-
gnostycznych, które przedstawiono w tabeli 1.

Grup 7–12 nie kwalifikowano do analizy statystycz-

nej ze względu na małą liczebność. Do dalszej analizy
włączono pacjentów przyporządkowanych do grup dia-
gnostycznych 1–6 (194 osoby). Charakterystykę badanej
populacji przedstawiono w tabeli 2.

Każdego pacjenta poinformowano o celu i sposobie

wykonywania badania, a następnie włączano go do pro-

gramu na podstawie jego ustnej zgody. Warunkiem uzy-
skania informacji od rodziny była zgoda pacjenta. Włą-
czenie pacjenta do badań nie miało wpływu na stosowa-
nie farmakoterapii. Badania prowadzono za zgodą Komi-
sji Etyki nr TKEBN/466/98.

Badanie przeprowadzano przez 3 pierwsze doby po-

bytu w klinice. Uzyskiwane informacje dotyczyły także
okresu poprzedzającego hospitalizację. Zastosowane na-
rzędzia umożliwiały zebranie informacji dotyczących:
— parametrów snu w okresie zdrowia lub optymalne-

go samopoczucia — „okres zdrowia” (Z);

— parametrów snu w czasie aktualnego epizodu choro-

by, przed podjęciem leczenia — „okres choroby” (C);

— parametrów snu w pierwszych 3 dobach hospitali-

zacji — „okres hospitalizacji” (H).

Narzędzia badawcze

Badania przeprowadzono za pomocą „Wielowymia-

rowego Systemu Oceny Zaburzeń Snu” (WSOZS), które-
go autorami są: Nowicki, Badzio-Jagiełło, Majkowicz, Ja-
kitowicz — zweryfikowanego psychometrycznie [40, 47]
i przeznaczonego do analizy przebiegu snu u chorych
z zaburzeniami psychicznymi. Aby informacje były jak
najbardziej obiektywne, nadrzędną zasadą tworzenia
narzędzi badawczych było pozyskiwanie danych z róż-
nych źródeł.

W skład WSOZS wchodzą:

„Arkusz Badania Lekarskiego” (ABL) będący proto-
kołem badania lekarskiego oceniający sen przed wy-
stąpieniem choroby („Z”), w pierwszym jej okresie,
jeszcze przed podjęciem leczenia („C”) oraz określa-
jącym stan obecny („H”);

Skale wypełniane przez pacjenta w ciągu pierwszych
3 dób hospitalizacji („H”): „Skala Samooceny Snu”
(SSS), w której pacjent graficznie dokonuje oceny

Tabela 1. Liczebność grup diagnostycznych (na podstawie ICD-10) — pierwszych 6 grup włączonych do dalszej

analizy

Grupa diagnostyczna

Numer grupy

Liczebność grupy

Grupa zaburzeń organicznych

Grupa zaburzeń schizofrenicznych

Grupa depresji z cechami somatycznymi

Grupa zaburzeń reaktywnych

Grupa zaburzeń osobowości

Grupa depresji bez cech somatycznych

Grupa zaburzeń maniakalnych na podłożu CHAD

Grupa zaburzeń na podłożu alkoholowym

Grupa zaburzeń urojeniowych

Grupa zaburzeń maniakalnych na podłożu schizoafektywnym

Grupa zaburzeń depresyjnych na podłożu schizoafektywnym

Grupa depresji z objawami psychotycznymi

www.sen.viamedica.pl

SEN

2002, Tom 2, Nr 1

3 okresów snu — zasypiania, snu nocnego i przebu-
dzenia oraz „Skala Samooceny Zmęczenia” (SSZ),
w której pacjent graficznie oraz wybierając odpowie-
dzi z listy objawów, ocenia stopień zmęczenia o go-
dzinie: 8.00, 14.00 i 20.00;

„Inwentarz higieny snu i występowania parasomnii”
— wersja dla pacjenta (IHP-P) oraz wersja dla jego
rodziny (IHP-R);

„Karta Obserwacji Snu” (KOS) zawierająca dane po-
chodzące z obserwacji pielęgniarskich. Karta została
opracowana na podstawie pielęgniarskiej karty ob-
serwacji snu według Pużyńskiego [41].

Sposób przeprowadzania badania za pomocą WSOZS,

obliczania wyników oraz ich całościowej interpretacji zo-
stanie przedstawiony w kolejnym opracowaniu. Dla celów
niniejszej pracy zastosowano elementy analizy polegające
na rangowaniu i obliczaniu wskaźników zaburzeń snu.

Metody analizy statystycznej

Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycz-

nej za pomocą komputerowych pakietów statystycznych:
Statistica oraz SPSS. Przy wszystkich weryfikacjach hi-
potez przyjęto poziom istotności a = 0,05.

Za zmienne zależne przyjęto: 1) bezpośrednie wyni-

ki pomiarów dokonanych za pomocą zastosowanych na-
rzędzi; 2) wskaźniki zaburzeń snu opracowane na pod-
stawie danych pierwotnych tych zmiennych, które mia-
ły istotne znaczenie różnicujące grupy diagnostyczne.
Główną zmienną niezależną była przynależność do gru-
py diagnostycznej.

Analizę wyników przeprowadzono dwustopniowo:

A. Analiza podstawowych parametrów snu. Dane na te-

mat przebiegu snu pacjentów przedstawiono za po-
mocą liczb w odniesieniu do każdego badanego pa-
rametru. Następnie dokonano porangowania śred-
nich dla każdego parametru w poszczególnych gru-
pach diagnostycznych. Za pomocą testu Kruskala-
-Wallisa wyodrębniono te parametry snu, które istot-
nie statystycznie różnicują grupy diagnostyczne. Dla
każdego z wyodrębnionych parametrów przeprowa-
dzono analizę statystyczną dla par zmiennych (test
U Manna-Whitneya), co pozwoliło znaleźć istotne
różnice między poszczególnymi grupami diagno-
stycznymi.

B. Analiza wskaźników zaburzeń snu. W celu przed-

stawienia przebiegu snu utworzono 4 wskaźniki za-
burzeń snu: 1) zasypiania, 2) snu nocnego, 3) prze-
budzenia, 4) zmęczenia w ciągu dnia. W skład każ-
dego ze wskaźników weszły zmienne istotnie różni-
cujące grupy diagnostyczne. Liczbowy udział zmien-
nych w utworzonych wskaźnikach określono po
przedstawieniu wartości poszczególnych zmiennych
na skali stupunktowej. Wskaźniki utworzono na pod-
stawie wzoru:

gdzie: W — wartość wskaźnika, x

— wartość i-tej zmiennej ABL, k — liczba

zmiennych ABL, y

— wartość i-tej zmiennej KOS, l — liczba zmiennych KOS,

— wartość i-tej zmiennej SSS i SSZ, m — liczba zmiennych SSS i SSZ

Tabela 2. Charakterystyka pacjentów

Liczebność

Zakres wieku

Średnia wieku ± SD

Grupa 1

Mężczyźni

31–84

53,01 ± 14,19

Kobiety

43–82

59,00 ± 13,75

Razem

31–84

54,39 ± 14,19

Grupa 2

Mężczyźni

19–54

32,92 ± 13,88

Kobiety

18–57

32,29 ± 14,02

Razem

18–57

33,52 ± 14,02

Grupa 3

Mężczyźni

27–76

53,20 ± 14,16

Kobiety

24–70

50,03 ± 13,97

Razem

24–76

51,09 ± 13,93

Grupa 4

Mężczyźni

19–64

39,55 ± 14,12

Kobiety

17–62

41,93 ± 14,01

Razem

17–64

41,17 ± 14,04

Grupa 5

Mężczyźni

17–47

27,37 ± 14,22

Kobiety

24–47

33,33 ± 13,54

Razem

17–47

29,00 ± 13,99

Grupa 6

Mężczyźni

35–65

46,25 ± 14,15

Kobiety

21–60

40,14 ± 13,71

Razem

21–65

42,36 ± 13,71

SD — odchylenie standardowe

www.sen.viamedica.pl

SEN

Hanna Badzio-Jagiełło, Analiza przebiegu snu

Wartości wskaźnika dla poszczególnych grup diagno-

stycznych ustalono, określając średnie nasilenie wskaź-
nika w populacji danej grupy. Wskaźniki mogły przybie-
rać wartości 0–100. Konstrukcja wskaźników umożliwiała
porównywanie ich między sobą.

n Wyniki

Analiza podstawowych parametrów snu

W stosunku do każdego z analizowanych okresów

(„Z”, „C”, „H”) wyodrębniono zmienne różnicujące ba-
dane grupy diagnostyczne. Zmienne, które nie różnico-
wały istotnie statystycznie grup diagnostycznych, wyłą-
czono z dalszych rozważań.

I. W „okresie zdrowia” („Z”) grupy diagnostyczne nie-

mal nie różniły się między sobą pod względem badanych
parametrów snu. Stwierdzono jedynie statystycznie istotną
różnicę między wyodrębnionymi grupami diagnostyczny-
mi pod względem „Liczby godzin snu w nocy” (test Kru-
skala-Wallisa). Analiza statystyczna dla par zmiennych (test
U Manna-Whitneya) wskazuje, że istnieją statystycznie
istotne różnice między grupą 2 (zaburzenia schizofrenicz-
ne), której pacjenci podawali największą liczbę godzin snu
w nocy (średnio 8 h), a grupami 1, 3, 4, 6, (czas snu < 8 h),
a także między grupą zaburzeń reaktywnych a grupą de-
presji bez cech somatycznych.

II. W „okresie choroby” („C”) wzorzec snu w każdej

z grup diagnostycznych w porównaniu z okresem zdrowia
uległ zmianom. Pomiędzy badanymi grupami diagno-
stycznymi wystąpiły różnice umożliwiające ich porów-
nywanie. Parametry istotnie statystycznie różnicujące
między sobą badane grupy diagnostyczne można przy-
porządkować poszczególnym okresom snu:

Parametry zasypiania (Z): Z1. „Godzina położenia się

do łóżka”, Z2. „Czas oczekiwania na zaśnięcie”, Z3. „Go-
dzina zaśnięcia”,

Parametry snu śródnocnego (S): S1. „Liczba godzin

snu w nocy”, S2. „Liczba nocy bezsennych w ciągu tygo-
dnia”, S3. „Subiektywna ocena snu nocnego”,

Parametry przebudzenia (P): P1. „Godzina przebudze-

nia się rano”, P2. „Subiektywna ocena przebudzenia”, P3.
„Subiektywna ocena samopoczucia po obudzeniu”.

Istotne statystycznie różnice między poszczególny-

mi parametrami w badanych grupach (test U Manna-
Whitneya) przedstawiały się następująco:

Z1. „Godzina położenia się do łóżka” — stwierdzono

istotne różnice między grupą 3 (średnia godzina położe-
nia się — 21.50) a grupami 4, 5 i 6, w których średnia
godzina położenia się była późniejsza (odpowiednio:
22.30, 23.10 i 23.10).

Z2. „Czas oczekiwania na zaśnięcie” — znamienne

różnice stwierdzono między grupą 4 (najdłuższy ze
wszystkich grup średni czas oczekiwania na zaśnięcie
— 90 min) a grupami 2 i 3 (odpowiednio: 10 i 30 min)
oraz między grupami 2 i 6 (60 min).

Z3. „Godzina zaśnięcia” — pacjenci z grupy 3 zasy-

piali najwcześniej, istotne różnice stwierdzono mię-
dzy grupą 3 a grupami 4, 5 i 6 oraz między grupą 2
a grupami 4 i 6.

S1. „Liczba godzin snu w nocy” — znamienne różni-

ce zaobserwowano między grupą 6 (najmniejsza średnia
liczba godzin snu — 5 h 30 min) a grupami 2, 3 i 5 oraz
między grupą 4 a grupami 2 i 3.

S2. „Liczba nocy bezsennych w ciągu tygodnia”

— pacjenci z grupy 1 podawali większą liczbę bezsen-
nych nocy (średnio 1,4 w tygodniu) niż pacjenci z grup
2, 3, 4, 5 i 6 (odpowiednio: 0,25; 0,4; 0,7, 0,2; 0,1). Istotne
różnice stwierdzono między grupą 1 a grupami 2, 3, 5 i 6
oraz między grupą 4 a grupami 2 i 3.

S3. „Subiektywna ocena snu nocnego” — znamienne

różnice zaobserwowano między grupą 4 a grupami 2 i 6
oraz między grupą 3 a grupami 5 i 6. W grupie 6 najwię-
cej było dobrych ocen (63,6%), podczas gdy najmniej
odnotowano ich w grupie 4 (15,8%).

P1. „Godzina przebudzenia się rano” — najwcześniej-

sza średnia godzina przebudzenia występowała w gru-
pie 1 (ok. 5.45). Istotne różnice stwierdzono między
grupą 1 a grupą 2 i 4 oraz między grupą 5 a grupami 3 i 6.

P2. „Subiektywna ocena przebudzenia” — odnotowa-

no znamienne różnice między grupą 2 (największy odse-
tek dobrych ocen — 58,3%) a grupami 1, 3, 4 i 6 (w gru-
pie 6 — najmniejszy odsetek ocen pozytywnych: 9,1%).

P3. „Ocena samopoczucia po obudzeniu” — istotne

różnice stwierdzono między grupą 2 (największy odse-
tek dobrych ocen — 54,2%) a grupami 1, 3 i 6 (oceny
pozytywne — odpowiednio 10,0%; 8,9%; 9,1%).

Powyższa charakterystyka uwidoczniła różnice w na-

sileniu zaburzeń poszczególnych okresów snu w badanych
grupach diagnostycznych. W grupie zaburzeń organicz-
nych najwyższe wartości osiągają parametry określające
okres snu nocnego (S) i okres przebudzenia (P). W grupie
zaburzeń schizofrenicznych rangi wartości przeciętnych
wszystkich badanych parametrów są niskie w porówna-
niu z pozostałymi grupami. W grupie depresji z cechami
somatycznymi najwyższe wartości osiągają parametry
określające okres przebudzenia (P), w grupie zaburzeń
reaktywnych wszystkie 3 okresy snu są znacząco zabu-
rzone w stosunku do innych badanych grup. W grupie
zaburzeń osobowości najwyraźniej jest zaburzony okres
zasypiania (Z), a w grupie depresji bez cech somatycznych
— okres zasypiania (Z) i okres przebudzenia (P). Charak-
terystykę tę przedstawiono na rycinach 1–6 (im wyższa
ranga, tym nasilenie zaburzeń jest większe).

Rozkład wartości badanych parametrów wskazuje na

różnice w nasileniu zaburzeń kolejnych okresów snu
w poszczególnych grupach diagnostycznych.

Wnioski z dokonanej charakterystyki porównawczej

przedstawiono w tabeli 3, która ukazuje, jakie okresy snu
były najbardziej zaburzone w poszczególnych grupach
diagnostycznych.

www.sen.viamedica.pl

SEN

2002, Tom 2, Nr 1

Rangi

wartoœ

zeciêtnych

badanych

parametrów

Badane parametry

III okres snu

II okres snu

I okres snu

Rangi

wartoœci

eciêtnych

badanych

arametrów

Badane parametry

III okres snu

II okres snu

I okres snu

Rangi

wartoœci

zeciêtnych

badanych

parametrów

Badane parametry

III okres snu

II okres snu

I okres snu

Rycina 1. Charakterystyka grupy zaburzeń organicznych przedstawiona za pomocą parametrów snu

Rycina 2. Charakterystyka grupy zaburzeń schizofrenicznych przedstawiona za pomocą parametrów snu

Rycina 3. Charakterystyka grupy depresji z cechami somatycznymi przedstawiona za pomocą parametrów snu

www.sen.viamedica.pl

SEN

Hanna Badzio-Jagiełło, Analiza przebiegu snu

Rangi

wartoœci

eciêtnych

badanych

parametrów

Badane parametry

III okres snu

II okres snu

I okres snu

Rangi

wartoœci

eciêtnych

badanych

arametrów

Badane parametry

III okres snu

II okres snu

I okres snu

Rangi

wartoœci

zeciêtnych

badanych

parametrów

Badane parametry

III okres snu

II okres snu

I okres snu

Rycina 4. Charakterystyka grupy zaburzeń reaktywnych przedstawiona za pomocą parametrów snu

Rycina 5. Charakterystyka grupy zaburzeń osobowości przedstawiona za pomocą parametrów snu

Rycina 6. Charakterystyka grupy depresji bez cech somatycznych przedstawiona za pomocą parametrów snu

www.sen.viamedica.pl

SEN

2002, Tom 2, Nr 1

III. Okres hospitalizacji („H”)
Do parametrów istotnie statystycznie różnicujących

badane grupy diagnostyczne (test Kruskala-Wallisa)
w okresie „H” należą:

1. Arkusz Badania Lekarskiego (ABL): „godzina poło-

żenia się do łóżka” „liczba godzin snu w nocy”, „długość
trwania przebudzeń śródnocnych”, „liczba nocy bezsen-
nych w ciągu tygodnia”, „ocena samopoczucia po obu-
dzeniu”, „subiektywna ocena przebudzenia”;

2. Skala Samooceny Snu (SSS): „samoocena zasypia-

nia”, „samoocena snu nocnego”, „samoocena przebudzenia”;

3. Skala Samooceny Zmęczenia (SSZ): „samoocena

zmęczenia o godzinie 8.00”, „samoocena zmęczenia o go-
dzinie 14.00”, „samoocena zmęczenia o godzinie 20.00”;

4. Karta Obserwacji Snu (KOS): „godzina zaśnięcia”,

„liczba godzin snu”, „samopoczucie po obudzeniu”.

Powyższe parametry zaburzeń snu różnicujące istot-

nie statystycznie grupy diagnostyczne w okresie „C” i „H”
poddano dalszej analizie.

Analiza wskaźników zaburzeń snu

Na podstawie parametrów różnicujących badane gru-

py diagnostyczne w okresach „C” (aktualnego epizodu

Tabela 3. Zaburzenia poszczególnych okresów snu

Grupa diagnostyczna

I okres snu (Z)

II okres snu (S)

III okres snu (P)

1. Grupa zaburzeń organicznych

–

2. Grupa zaburzeń schizofrenicznych

–

3. Grupa depresji z cechami somatycznymi

–

4. Grupa zaburzeń reaktywnych

5. Grupa zaburzeń osobowości

–

6. Grupa depresji bez cech somatycznych

–

„+” okresy snu z wyraźnie nasilonymi zaburzeniami; „–” okresy snu bez istotnych zaburzeń

Tabela 4. Zmienne tworzące wskaźniki zaburzeń snu

Arkusz Badania Lekarskiego (ABL)

Obserwacje

Samoocena

Okres aktualnego epizodu

Okres początku

snu (KOS)

pacjenta

choroby przed hospitalizacją (C)

hospitalizacji (H)

(SSS, SSZ)

1. Wskaźnik

Godzina położenia się do łóżka,

Godzina położenia

Godzina zaśnięcia

Samoocena

zaburzeń

godzina zaśnięcia,

się do łóżka

zasypiania

zasypiania (wZ)

czas oczekiwania na zaśnięcie

2. Wskaźnik

Liczba godzin snu w nocy,

Liczba godzin snu

Samoocena snu

zaburzeń snu

liczba nocy bezsennych

długość trwania przebudzeń

nocnego

nocnego (wS)

w ciągu tygodnia, subiektywna

śródnocnych, liczba nocy

ocena snu nocnego

bezsennych w ciągu tygodnia

3. Wskaźnik

Godzina przebudzenia się rano,

Subiektywna ocena

Ocena

Samoocena

zaburzeń

subiektywna ocena przebudzenia,

przebudzenia,

samopoczucia

przebudzenia

przebudzenia (wP) subiektywna ocena samopoczucia

ocena samopoczucia

po obudzeniu

4. Wskaźnik

—

Samoocena

zmęczenia (wM)

zmęczenia

choroby) i „H” (pierwszych 3 dób hospitalizacji), utwo-
rzono wskaźniki zaburzeń snu. Zmienne tworzące po-
szczególne wskaźniki zaburzeń snu przedstawiono
w tabeli 4.

Wartości poszczególnych wskaźników obliczonych na

podstawie wzoru podanego w części „Metody analizy
statystycznej” przedstawiono w tabelach 5–8. Im wyższa
jest wartość wskaźnika, tym większe nasilenie zaburzeń
snu. Tabele zawierają także wyniki analizy istotności róż-
nic między średnimi wartościami wskaźników zanoto-
wanych w poszczególnych grupach diagnostycznych.

Za pomocą analizy statystycznej stwierdzono, że

utworzone wskaźniki zaburzeń snu istotnie różnicują
między sobą badane grupy diagnostyczne i na ich pod-
stawie można scharakteryzować badane grupy.

Wartości wskaźników kształtują się następująco: w gru-

pie zaburzeń organicznych wskaźnik snu nocnego (wS),
wskaźnik przebudzenia (wP) oraz wskaźnik zmęcze-
nia (wM) przybierają wartości wyższe od wartości prze-
ciętnej dla całej populacji (ryc. 7). W grupie zaburzeń
schizofrenicznych wszystkie wartości wskaźników
przyjmują wartości poniżej przeciętnych dla całej ba-
danej grupy, a wskaźnik zmęczenia również osiąga naj-

www.sen.viamedica.pl

SEN

Hanna Badzio-Jagiełło, Analiza przebiegu snu

Tabela 6. Rozkład wartości wskaźnika zaburzeń snu nocnego (wS)

Grupa diagnostyczna

Wskaźnik zaburzeń snu nocnego (wS)

Średnia

Mediana

Wyniki testu LSD

47,23

15,74

49,95

32,19

61,46

Istotne różnice:

28,26

9,30

26,25

21,57

33,90

2 vs. 1 p < 0,05

37,40

12,52

35,31

30,11

46,58

2 vs. 3 p < 0,05

39,58

12,48

38,63

31,68

47,97

2 vs. 4 p < 0,05

32,91

10,94

35,88

21,36

42,57

1 vs. 3 p < 0,05

33,76

11,70

33,42

24,05

41,56

1 vs. 5 p < 0,05

Cała badana grupa

146

36,88

12,90

35,02

27,44

45,75

1 vs. 6 p < 0,05

Tabela 5. Rozkład wartości wskaźnika zaburzeń zasypiania (wZ)

Grupa diagnostyczna

Wskaźnik zaburzeń zasypiania (wZ)

Średnia

Mediana

Wyniki testu LSD

63,45

13,32

65,01

50,76

75,76

Istotne różnice:

58,73

8,75

57,16

51,47

65,03

1 vs. 6 p < 0,05

60,26

9,47

58,63

51,53

66,10

2 vs. 4 p < 0,05

68,13

11,19

67,57

58,24

77,16

2 vs. 6 p < 0,05

62,78

5,22

60,69

59,75

65,21

3 vs. 4 p < 0,05

72,78

11,69

68,18

66,46

87,54

3 vs. 6 p < 0,05

Cała badana grupa

146

64,45

11,14

63,98

56,18

72,82

5 vs. 6 p < 0,05

Tabela 7. Rozkład wartości wskaźnika zaburzeń przebudzenia (wP)

Grupa diagnostyczna

Wskaźnik zaburzeń przebudzenia (wP)

Średnia

Mediana

Wyniki testu LSD

68,97

14,24

65,29

56,87

79,99

Istotne różnice:

50,42

11,77

47,33

41,11

58,64

2 vs. 1 p < 0,05

66,72

12,88

66,08

56,41

75,91

2 vs. 3 p < 0,05

61,38

14,66

62,32

49,82

71,25

2 vs. 4 p < 0,05

59,12

12,76

59,85

50,07

69,73

2 vs. 6 p < 0,05

67,16

14,23

64,76

56,29

77,40

Cała badana grupa

146

61,63

14,60

62,18

49,82

72,52

Tabela 8. Rozkład wartości wskaźnika zmęczenia (wM)

Grupa diagnostyczna

Wskaźnik zmęczenia (wM)

Średnia

Mediana

Wyniki testu LSD

60,44

24,87

67,33

39,33

87,17

Istotne różnice:

33,24

25,22

41,83

26,12

52,19

2 vs. 1 p < 0,05

57,15

25,75

52,19

36,83

71,92

2 vs. 3 p < 0,05

57,14

24,37

52,19

35,92

68,25

2 vs. 4 p < 0,05

54,70

21,64

52,19

43,66

73,50

2 vs. 5 p < 0,05

59,80

20,30

59,67

37,33

74,33

2 vs. 6 p < 0,05

Cała badana grupa

173

51,94

26,35

52,19

35,58

66,50

SD — odchylenie standardowe

www.sen.viamedica.pl

SEN

2002, Tom 2, Nr 1

niższą wartość w porównaniu z innymi grupami diagno-
stycznymi (ryc. 8). W grupie depresji z cechami soma-
tycznymi najwyższą wartość osiąga wskaźnik zaburzeń
przebudzenia, wyraźnie wyższy od przeciętnej dla całej
badanej; podobnie wskaźnik zaburzeń snu śródnocnego
jest jednym z najwyższych w całej badanej populacji (ryc.
9). W zaburzeniach snu pacjentów z grupy zaburzeń
reaktywnych wszystkie wskaźniki charakteryzujące tę
grupę przyjmują wartości wyższe od wartości przeciętnych
dla całej populacji (ryc. 10). W grupie zaburzeń osobo-
wości wszystkie wskaźniki osiągają wartości niższe od war-
tości przeciętnych, poza wskaźnikiem zmęczenia (wM)
(ryc. 11). Grupa depresji bez cech somatycznych charak-
teryzuje się najsilniej wyrażonymi zaburzeniami okresu
zasypiania (wZ) (ryc. 12).

Wskaźniki zaburzeń snu przeanalizowano także pod

kątem ich zależności od płci, wieku i masy ciała pacjen-
tów. Nie stwierdzono zależności wskaźników zaburzeń snu
od masy ciała. Stwierdzono istotny statystycznie wpływ
wieku pacjentów na wartość wskaźnika zaburzeń snu noc-
nego (dodatnia korelacja z wiekiem; współczynnik kore-
lacji Persona = 0,3903; p < 0,001). Również wskaźnik prze-
budzenia zależał od wieku pacjentów, wartość wskaźnika
korelowała dodatnio z wiekiem chorych (współczynnik
korelacji Persona = 0,3855; p < 0,001). Płeć pacjentów
miała wpływ na wskaźnik zaburzeń przebudzenia (wP)

i wskaźnik zmęczenia (wM). Wpływ płci badanych na war-
tość wskaźników odzwierciedlały wyższe wartości śred-
nie wskaźnika w grupie kobiet w porównaniu z grupą
mężczyzn (wP kobiet = 64,59; wP mężczyzn = 57,854;
wM kobiet = 56,42; wM mężczyzn = 46,77).

n Omówienie wyników i dyskusja

Wyniki badań autorów potwierdziły spostrzeżenia

innych badaczy, że zaburzeniom psychicznym bardzo
często towarzyszą zaburzenia snu [14, 15], które wystę-

artoœæ

wskaŸników

zabur

zeñ

snu

Zasypianie

(wZ)

Sen nocny

(wS)

Przebudzenie

(wP)

Zmêczenie

(wM)

100

62,78

32,90

59,12

54,70

Rycina 11. Wskaźniki snu w grupie zaburzeń osobowości

Rycina 9. Wskaźniki snu w grupie depresji z cechami somatycznymi

artoœæ

wskaŸników

zabur

zeñ

snu

Zasypianie

(wZ)

Sen nocny

(wS)

Przebudzenie

(wP)

Zmêczenie

(wM)

100

60,26

37,40

66,72

57,15

artoœæ

wskaŸników

zabur

zeñ

snu

Zasypianie

(wZ)

Sen nocny

(wS)

Przebudzenie

(wP)

Zmêczenie

(wM)

100

63,45

47,23

68,97

60,44

Rycina 7. Wskaźniki snu w grupie zaburzeń organicznych

Rycina 10. Wskaźniki snu w grupie zaburzeń reaktywnych

artoœæ

wskaŸników

zabur

zeñ

snu

Zasypianie

(wZ)

Sen nocny

(wS)

Przebudzenie

(wP)

Zmêczenie

(wM)

100

68,13

39,58

61,38

57,14

Rycina 8. Wskaźniki snu w grupie zaburzeń schizofrenicznych

artoœæ

wskaŸników

zabur

zeñ

snu

Zasypianie

(wZ)

Sen nocny

(wS)

Przebudzenie

(wP)

Zmêczenie

(wM)

100

58,73

28,26

50,42

33,24

www.sen.viamedica.pl

SEN

Hanna Badzio-Jagiełło, Analiza przebiegu snu

ze wzorcem snu dla wieku, z typowym skróceniem snu
i zmniejszeniem jego wydajności [30, 31, 48, 49].

Analiza wskaźników zaburzeń snu potwierdza powyż-

sze wyniki. Wyraźnie wyższe są w tej grupie wartości
wskaźników snu nocnego (wS), przebudzenia (wP) oraz
zmęczenia (wM). Uzyskane wyniki charakteryzujące pa-
cjentów z zaburzeniami organicznymi są zgodne z ob-
serwacjami klinicznymi.

Grupa 2 — u pacjentów z grupy zaburzeń schizofre-

nicznych nasilenie zaburzeń wszystkich 3 okresów snu jest
najmniejsze ze wszystkich badanych grup. Wynik ten nale-
ży interpretować ostrożnie, ponieważ w badanej grupie
dominowali pacjenci z przewagą negatywnych objawów
schizofrenii. Zaburzenia snu w ostrej psychozie z objawa-
mi wytwórczymi prawdopodobnie byłyby bardziej nasilo-
ne. Uważa się natomiast (ICSD), że w stanach przewlekłych
w schizofrenii wydajność snu jest prawidłowa [15].

Wartości wskaźników zaburzeń snu przyjmują w tej

grupie wartości poniżej średnich z innych grup, a wskaź-
nik zmęczenia także osiąga najniższą wartość w porów-
naniu z innymi grupami diagnostycznymi

Grupa 3 — pacjenci z grupy depresji z cechami soma-

tycznymi wyróżniają się występowaniem zaburzeń głów-
nie w trzecim okresie snu (P). Wyniki badań polisomno-
graficznych i klinicznych potwierdzają występowanie
niemal patognomicznych dla tej postaci depresji obja-
wów [15, 31, 33, 34, 44].

Analiza wskaźników snu również potwierdziła uzy-

skane wyniki — najwyższą wartość osiąga wskaźnik prze-
budzenia (wP), wyraźnie wyższy od średniej dla innych
grup; podobnie wskaźnik zaburzeń snu śródnocnego (wS)
jest jednym z najwyższych w całej badanej populacji.
Obraz snu pacjentów z grupy depresji z cechami soma-
tycznymi odpowiada obserwacjom klinicznym.

Grupa 4 — pacjenci z grupy zaburzeń reaktywnych

charakteryzowali się wyraźnymi zaburzeniami we
wszystkich 3 okresach snu. Prace na temat zaburzeń snu
w zaburzeniach reaktywnych opisują ich występowanie
oraz zaburzenia wszystkich okresów snu [5, 34, 37].

Wszystkie wskaźniki cechujące tę grupę przyjmują

wartości wyższe od wartości średnich dla całej popula-

Rycina 12. Wskaźniki snu w grupie depresji bez cech somatycznych

artoœæ

wskaŸników

zabur

zeñ

snu

Zasypianie

(wZ)

Sen nocny

(wS)

Przebudzenie

(wP)

Zmêczenie

(wM)

100

72,77

33,76

67,16

59,80

artoœæ

wskaŸników

zabur

zeñ

snu

Zasypianie

(wZ)

Sen nocny

(wS)

Przebudzenie

(wP)

Zmêczenie

(wM)

100

64,45

36,88

61,63

51,94

Rycina 13. Wskaźniki snu w całej badanej grupie

powały we wszystkich analizowanych grupach diagno-
stycznych. Ponadto analiza uzyskanych wyników wyka-
zała, że istnieją istotne statystycznie różnice ilościowe
i jakościowe przebiegu snu, pozwalające różnicować mię-
dzy sobą poszczególne grupy diagnostyczne.

Aby uzyskać jak najpełniejszy obraz zaburzeń snu,

analizowano dane przedchorobowe (w tzw. „okresie zdro-
wia”), dane z początków choroby przed rozpoczęciem
leczenia („okres choroby”) oraz dane z bezpośredniej
obserwacji w trakcie pierwszych 3 dób hospitalizacji
w klinice autorów („okres hospitalizacji”).

Jak wynika z badań autorów, wartość różnicującą mają

parametry przebiegu snu pochodzące z „okresu choroby”
oraz „okresu hospitalizacji”. Dane z „okresu zdrowia” nie
różnicowały istotnie grup diagnostycznych. Wyjątkiem
była grupa schizofrenii, w której stwierdzano wydłużenie
okresu snu w porównaniu z innymi grupami. Wymaga to
dalszego wyjaśnienia, jednak prawdopodobnie jest to ce-
cha osobowości przedchorobowej (schizoidalnej) albo
objaw występujący już w początkowym okresie choroby,
który pacjenci oceniają jeszcze jako okres zdrowia.

W „okresie choroby” wzorzec snu uległ istotnym sta-

tystycznie zmianom we wszystkich grupach diagno-
stycznych. Dzięki analizie podstawowych parametrów
snu w poszczególnych grupach diagnostycznych wy-
różniono charakterystyczne cechy przebiegu snu w róż-
nych zespołach psychopatologicznych. Przeprowadzo-
no analizę wskaźników zaburzeń snu, co pozwoliło na
ilościowe porównanie różnych parametrów snu we
wszystkich badanych grupach (im wyższa wartość
wskaźnika, tym zaburzenia snu były bardziej nasilone).
Wskaźniki obejmowały parametry z „okresu choroby”,
ale przede wszystkim opierały się na danych z „okresu
hospitalizacji”, pozwalającego na bezpośrednią obser-
wację i ocenę snu u pacjentów w ciągu pierwszych 3 dób
pobytu w klinice.

Podsumowując uzyskane wyniki, można określić na-

stępujące wzorce przebiegu snu dla poszczególnych grup:

Grupa 1 — pacjenci z grupy zaburzeń organicznych

wyróżniają się nasilonymi zaburzeniami drugiego (S)
i trzeciego (P) okresu snu. Wyniki te są również zgodne

www.sen.viamedica.pl

SEN

2002, Tom 2, Nr 1

cji, co jest zgodne z klinicznymi obserwacjami specyficz-
nego stosunku do objawów w tej grupie pacjentów.

Grupa 5 — u pacjentów z grupy zaburzeń osobo-

wości występowały zaburzenia pierwszego okresu snu
(Z), co może świadczyć o ustalonym, nawykowym
wzorcu snu (opóźnionym zasypianiu). W doniesie-
niach dotyczących badań wzorca snu u tych pacjen-
tów autorzy podają długotrwałe i niespecyficzne za-
burzenia snu [28, 34].

Przeprowadzona przez autorów analiza wskaźników

wykazała, że wszystkie (poza wskaźnikiem zmęczenia)
osiągają wartości niższe od wartości średnich z całej ba-
danej populacji pacjentów.

Grupa 6 — u pacjentów z grupy depresji bez cech

somatycznych typowe są zaburzenia zarówno pierwsze-
go (Z), jak i trzeciego (P) okresu snu; może to być jednym
z elementów diagnostyki różnicowej z depresją z ce-
chami somatycznymi, gdzie — jak wspomniano wyżej
— zaburzony jest głównie trzeci okres snu [20, 31, 32, 46].

Grupa depresji bez cech somatycznych charakteryzu-

je się także wyraźnie wyższym wskaźnikiem zaburzeń za-
sypiania (wZ) niż grupa depresji z cechami somatyczny-
mi. Natomiast wskaźniki zaburzeń przebudzenia (wP) mają
podobne i stosunkowo wysokie wartości w obu grupach.

Przedstawiona charakterystyka zaburzeń przebiegu snu

w poszczególnych zespołach psychopatologicznych zna-
miennie statystycznie różnicuje omawiane grupy diagno-
styczne. Okazuje się, że badanie parametrów snu w okre-
sie choroby przed rozpoczęciem leczenia, jak również
obserwacja przebiegu snu w początkowym okresie hospi-
talizacji mogą istotnie wspomagać proces diagnostyczny.

n Wnioski

Zaburzenia snu są objawem występującym we
wszystkich badanych zespołach psychopatologicz-
nych.

Nasilenie zaburzeń snu oraz ich rodzaj istotnie róż-
nicują poszczególne grupy diagnostyczne.

n Streszczenie

Analiza przebiegu snu

Celem pracy było przeprowadzenie różnicowania najczęstszych zespołów psychopatologicznych za pomocą występują-
cych w nich zaburzeń snu. Grupę badaną stanowiło 211 hospitalizowanych pacjentów (96 mężczyzn i 115 kobiet) w wieku
17–84 lat (średnia wieku 42,69 ± 14,02 lat). Chorych, zgodnie z kryteriami ICD-10, zaliczono do 6 grup diagnostycznych:
zaburzeń organicznych, zaburzeń schizofrenicznych, depresji z cechami somatycznymi, zaburzeń reaktywnych, zaburzeń
osobowości i depresji bez cech somatycznych. Zaburzenia snu rozpatrywano w odniesieniu do 3 okresów snu: zasypiania, snu
śródnocnego i przebudzenia. Parametry przebiegu snu badano za pomocą Wielowymiarowego Systemu Oceny Zaburzeń Snu.

Badane grupy diagnostyczne różnicowano na podstawie analizy podstawowych parametrów przebiegu snu oraz wskaźników
zaburzeń snu utworzonych na podstawie danych subiektywnych (samoocena pacjenta) oraz obiektywnych (obserwacja snu
w warunkach klinicznych przez pierwsze 3 doby hospitalizacji).

Analiza uzyskanych wyników uwidoczniła istotne statystycznie różnice w nasileniu zaburzeń snu w badanych grupach
diagnostycznych. W grupie zaburzeń organicznych najbardziej zaburzony był okres snu śródnocnego i okres przebudzenia.
W grupie zaburzeń schizofrenicznych oceniane parametry snu były zaburzone w najmniejszym stopniu w porównaniu z pozo-
stałymi grupami, natomiast w grupie zaburzeń reaktywnych wszystkie 3 okresy snu były istotnie zaburzone. W grupie zabu-
rzeń osobowości najwyraźniej zaburzony był okres zasypiania. W grupie depresji z cechami somatycznymi najbardziej zabu-
rzone były parametry okresu przebudzenia, a w grupie depresji bez cech somatycznych — zarówno parametry przebudzenia,
jak i zasypiania.

Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że zaburzenia snu są objawem występującym we wszystkich badanych zespołach
psychopatologicznych. Nasilenie zaburzeń snu oraz ich rodzaj różnicuje w sposób istotny poszczególne grupy diagnostyczne.

Słowa kluczowe: zaburzenia snu, zaburzenia psychiczne, system oceny snu

www.sen.viamedica.pl

SEN

Hanna Badzio-Jagiełło, Analiza przebiegu snu

Piśmiennictwo

Report of Gallup Organization for the National Sleep Founda-
tion. Sleep in America: A National Survey of U. S. Adults. Los
Angeles, Ca: National Sleep Foundation, 1991.

Stoller M.K. Economic Effects of insomnia. Clin. Therap. 1994;
16,5: 873–897.

Kales J.D., Kales A., Bixler E.O. Biopsychobehavioral correlates
of insomnia. V. Clinical characteristic and behavioral correlates.
Am. J. Psychiatry 1984; 141: 1371–1376.

4. Lavery S. The healing power of sleep. Gaia Books Limited. Lon-

dyn 1997.

Lund H.G., Bech P., Eplov L., Jennum P., Wildschiodtz G. An epi-
demiological study of REM latency and psychiatric disorders.
J. Affect. Disord. 1991; 23: 107–112.

Weissman M.M., Greenwald S., Nino-Murcia G., Dement W.C.
The morbidity of insomnia uncomplicated by psychiatric disor-
ders. Gen. Hosp. Psychiatry 1997; 19: 245–250.

Benca R.M., Obermeyer W.H., Thisted R.A., Gillin J.C. Sleep and
psychiatric disorders. A meta-analysis. Arch. Gen. Psychiatry 1992;
49: 651–668 (discussion: 669–670).

Haffmans P.M., Hoencamp E., Knegtering H.J., van Heycop ten-
Ham B.F. Sleep disturbance in schizophrenia. Br. J. Psychiatry
1994; 165: 697–698.

9. Saletu B., Brandstätter N., Frey R., Saletu-Zyhlarz G.M., Dan-

tendorfer K., Berger P. i wsp. Clinical aspects of sleep disorders
— experiences with 817 patients of an ambulatory sleep clinic;
comment. Klin. Wochenschr. Wien 1997; 109: 390–399.

10. Szelenberger W. Farmakologia snu. Leki psychotropowe 1993;

4: 9–19.

11. Gislason T., Reynisdottir H., Kristbjarnarson H., Benediktsdottir

B. Sleep habits and sleep disturbances among the elderly — an
epidemiological survey. J. Intern. Med. 1993; 234: 31–39.

12. Jarosz M. Podstawowe zespoły psychopatologiczne i uwagi ogól-

ne o ustaleniu rozpoznania. W: Bilikiewicz A., Strzyżewski W.
red. Psychiatria PZWL, Warszawa 1992.

13. Jernajczyk W. Bezsenność: Farmakoterapia: możliwości i ograni-

czenia. Leki psychotropowe 1993; 4: 3–8.

14. Szelenberger W., Skalski M. Badania rozpowszechnienia zabu-

rzeń snu wykonane przez CBOS na zlecenie Kliniki Psychiatrycz-
nej AM w Warszawie 1996 (w opracowaniu).

15. Diagnostic Classification Steering Committee of the American

Sleep Disorders Association: ICSD-International Classification of
Sleep Disorders: diagnostic and coding manual. Allen Press Inc.
Lawrence, Kansas 1990.

16. Saiz-Riuz J. Sleep disorders in bipolar depression. J. Psychosom.

1994; 38: 55–60

17. Skalski M. Sen i zaburzenia snu. Terapia 1994; 13: 3–10.
18. Association of Sleep Disorders Center: Diagnostic Classification

of Sleep and Arosual Disorders. Sleep 1979; 2: 1–137.

19. Vgontzas A.N., Kales A., Bixler E., Vela-Bueno A. Commentary

(for) Sleep disorders related to another mental disorder (nonsub-
stance/primary): a DSM-IV literature review. J. Clin. Psychiatry
1993; 54: 256–259.

20. Nowicki Z., Jakitowicz J. Sleep EEG in patients with unipolar and

bipolar affective diorder. First International Congress of the Polish
Sleep Research Society. Book of Abstracts, Warszawa 1994; 31–32.

21. Międzynarodowa klasyfikacja chorób, urazów i przyczyn zgo-

nów. Rewizja IX. Rozdział V. Zaburzenia psychiczne. IPN, War-
szawa 1983.

22. American Psychiatric Associaton. Diagnostic Criteria from Dia-

gnostic and Statistical Manual of Mental Disorders — Third Edi-
tion (DSM-III). Washington D.C. 1980.

23. American Psychiatric Associaton. Diagnostic Criteria from Dia-

gnostic and Statistical Manual of Mental Disorders — Third Edi-
tion Revised (DSM-III-R). Washington D.C. 1987.

24. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania

w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. UWM „Vesalius”,
IPN, Kraków-Warszawa 1998.

25. American Psychiatric Associaton. Diagnostic Criteria from Dia-

gnostic and Statistical Manual of Mental Disorders — Fourth
Edition (DSM-IV). Washington D.C. 1993.

26. Isaac M., Janèa A., Sartorius N. Słownik objawów zaburzeń psy-

chicznych dla ICD-10, IPN, Warszawa 1997.

27. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania

w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. UWM „Vesalius”,
IPN, Kraków–Warszawa 1998; 107.

28. Battaglia M., Ferini-Strambi L., Smirne S., Bernardeschi L., Bel-

lodi L. Ambulatory polysomnography of never-depressed border-
line subjects: a high-risk approach to rapid eye movement laten-
cy. Biol. Psychiatry 1993; 33: 326–334.

29. Ohayon M.M., Caulet M. Insomnia and psychotropic drug con-

sumption. Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry, 1995;
19: 421–431.

30. Reynolds C.F. 3rd, Spiker D.G., Hanin I., Kupfer D.J. Electroence-

phalographic sleep aging and psychopatology: new data and sta-
te of the art. Biol. Psychiatry 1983; 18: 139–155.

31. Kupfer D.J., Reynolds C.F. 3rd, Urlich R.F., Shaw D.H., Coble P.A.

EEG sleep, depression and aging. Neurobiol. Aging 1982; 3:
351–360.

32. Nowicki Z., Jakitowicz J. Sleep EEG in diagnosing endogenous

depressive syndromes and antidepressants efficiency. W: Sze-
lenberger W., Kukwa A. red. Sleep. Physiology and pathology.
Warszawa 1995, 119–131.

33. Nowicki Z. Przydatność kliniczna badań poligraficznych snu

w zespołach depresyjnych, rozprawa habilitacyjna, Gdańsk
1990.

34. Nofzinger E.A., Buysse D.J., Reynolds C.F. 3rd, Kupfer D.J. Sleep

disorders related to another mental disorder (nonsubstance/pri-
mary): a DSM-IV literature review. J. Clin. Psychiatry 1993; 54:
244–255.

35. Keshavan M.S., Tandon R. Sleep abnormalities in schizophre-

nia: pathophysiological significance. Psychol. Med. 1993; 23:
831–835.

36. Hudson J.I., Lipinski J.F., Keck P.E. Jr., Aizley H.G., Vuckovic A.,

Zierk K.C. i wsp. Polysomnographic characteristics of schizoph-
renia in comparison with mania and depression. Biol. Psychiatry,
1993, 34, 191–193.

37. Farmer A., Jones I., Hillier J., Llewelyn M., Borysiewicz L., Smith

A. Neuraesthenia revisited: ICD-10 and DSM-III-R psychiatric
syndromes in chronic fatigue patients and comparison subjects.
Br. J. Psychiatry 1995; 167: 503–506.

38. Woodward S.H., Bliwise D.L., Friedman M.J., Gusman D.F. Sub-

jective versus objective sleep in Vietnam comba veterans hospi-
talized for PTSD. J. Trauma Stress 1996; 9: 137–143.

39. Brylewski J.E., Wiggs L. A questionnaire survey of sleep and

night-time behaviour in a community-based sample of adults
with intellectual disability. J. Intellect. Disabil. Res. 1998; 42:
154–162.

40. Badzio-Jagiełło H., Nowicki Z., Jakitowicz J., Majkowicz M., Trze-

biatowska I., Wichowicz H. Kwestionariusz do kompleksowej
oceny zaburzeń snu. Psychiatr. Pol. 1998, Streszczenia Prac XXXIX
Zjazdu Psychiatrów Polskich, Bydgoszcz 06.06.1998, 6–7.

41. Pużyński St. Projekt systemu dokumentacji oceny klinicznej le-

ków psychotropowych. Biuletyn IPN, 1975; 6, 3: 11–18.

42. Soldatos C.R. The assessment of insomnia: Rationale for a new

scale based on ICD-10 principles. W: Szelenberger W., Kukwa A.
red. Sleep. Physiology and pathology. Warszawa 1995; 119–131.

43. Szymczak J.T., Zenelt M. Metoda ankietowa badań snu. Mate-

riały III Krajowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Badań nad
Snem, Bydgoszcz 28–30.09.1997.

44. Armitage R., Trivedi M., Hoffmann R., Rush A.J. Relationship

between objective and subjective sleep measures in depressed
patients and healthy controls. Depress. Anxiety 1997; 5: 97–102.

45. Balan S., Spivak B., Mester R., Leibovitz A., Habot B., Weizman A.

Psychiatric and polysomnographic evaluation of sleep distur-
bances. J. Affect. Disord. 1998; 49: 27–30.

www.sen.viamedica.pl

SEN

2002, Tom 2, Nr 1

46. Bilikiewicz T. Psychiatria kliniczna. Wyd. VII, PZWL, Warsza-

wa 1989.

47. Badzio-Jagiełło H., Nowicki Z., Jakitowicz J., Majkowicz M., Wiś-

niewski G. Konstrukcja i ocena psychometrycznych właściwości
kwestionariuszy zaburzeń snu. Materiały III Krajowego Zjazdu Pol-
skiego Towarzystwa Badań nad Snem, Bydgoszcz 28–30.09.1997.

48. Edinger J.D., Fins A.I., Sullivan R.J. Jr, Marsh G.R., Dailey D.S.,

Hope T.V. i wsp. Sleep in the laboratory and sleep at home:
comparisons of older insomniacs and normal sleepers. Sleep
1997; 20: 1119–1126.

49. Ekiert H., Jernajczyk W. Normy wzorca EEG snu dla zdrowej popu-

lacji polskiej w wieku 60–79 lat. Psychiatr. Pol. 1994; 4: 489–496.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
STAN CYWILNY JAKO CZYNNIK RÓŻNICUJĄCY KONDYCJĘ BIOLOGICZNĄ MĘŻCZYZN
Wskaźnik masy ciała jako czynnik rokowniczy umieralności wewnątrzszpitalnej wśród pacjentów oddziału
Choroba przewlekła jako czynnik ryzyka krzywdzenia emocjonalnego dziecka, Dziecko- Metody terapii
praca, Praca jako czynnik odradzający i umoralniający jednostkę i s, Praca jako czynnik odradzający
Aktywność i kreatywność własna jako czynnik rozwoju psychicznego
Analiza rysunku rodziny jako źródło
Zazdrość jako czynnik?terminujący zachowania czlowieka
14 Ruchy jako czynnik zmiany spolecznej
Analiza rysunku rodziny jako źródło(1), Arteterapia
referat swiatopoglad jako czynnik ukierunkowujacy ksztalcenie w swietle pedagogiki kulturyx
infrastruktura techniczna jako czynnik rozwoju gospodarczego
Praca jako czynnik odradzający i umoralniający jednostkę i s
meteorologia, opracowanie meteorologiczne, Termika powietrza jako czynnik ekologiczny w leśnictwie
analiza potencjału firmy (kluczowe czynniki sukcesu)

więcej podobnych podstron