SCHEMATY BLOKOWE

Jadwiga Chudzicka

1

BUDOWA

Zasady projektowania schematów

blokowych

Jadwiga Chudzicka

2

Schemat blokowy jest to graficzne

przedstawienie algorytmu, w którym

wyraźnie widać następstwo akcji.

W schematach wykorzystuje się

symbolikę matematyczną do opisu

czynności w algorytmie i prostą

symbolikę graficzną do określenia

następstwa tych czynności.

SYMBOLE W SCHEMATACH

BLOKOWYCH

Jadwiga Chudzicka

3

W blokach umieszczamy warunki,

komentarze lub instrukcje, zapisywane

przy użyciu zwykłej symboliki

matematycznej. Jednakże, dla

zwiększenia przejrzystości zapisu, w

instrukcji przypisania wykorzystuje się

symbol strzałki (



) lub podwójny znak

":=" (tak, jak w Pascalu), albo np. znak

"=" (tak, jak w języku C).

Zasady tworzenia

schematów blokowych



W algorytmie można wyróżnić

następujące klasy czynności:

◦

arytmetyczne,

◦

logiczne,

◦

organizacyjne,

◦

wejścia,

◦

wyjścia.

Jadwiga Chudzicka

4

Zasady tworzenia schematów

blokowych – c.d.



Schemat składa się z sieci bloków, w

których występuje jedna lub więcej

czynności tej samej klasy.



Następstwo bloków w schemacie jest

ustalone przy pomocy łączących je linii

ciągłych ze strzałkami, obrazującymi

drogę przepływu informacji.



Bloki zawierające czynności różne od

logicznych posiadają co najmniej jedno

wejście i tylko jedno wyjście.

Jadwiga Chudzicka

5

Zasady tworzenia schematów

blokowych – c.d.



Bloki zawierające czynności logiczne

posiadają co najmniej jedno wejście i

dokładnie dwa wyjścia.



Każdy schemat posiada jeden

początek i jeden koniec.



Jeśli schemat jest rysowany w

częściach, wówczas koniec jednej

części i początek drugiej są

oznaczane łącznikiem z tą samą cyfrą

w środku.

Jadwiga Chudzicka

6

Symbole geometryczne w

schematach blokowych

Wyróżnia się różne typy algorytmów:

sekwencyjne, rozgałęzione, cykliczne

(iteracyjne), proceduralne, rekurencyjne,

równoległe itd. Stąd wynika potrzeba

użycia różnych figur geometrycznych

(prostokąt, romb, koło, równoległobok,

linia itd.) do graficznego przedstawiania

algorytmów i tworzenia połączeń między

poszczególnymi blokami.

Następne slajdy przedstawiają symbole

graficzne, ich nazwy i przeznaczenie w

schematach blokowych.

Jadwiga Chudzicka

7

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Blok

graniczny

Ta

figura

oznacza

miejsce

rozpoczęcia,

zakończenia

lub

przerwania

działania

algorytmu. W każdym algorytmie muszą się
znaleźć dokładnie dwie takie figury: jedna z
napisem "Początek", oznaczająca początek
algorytmu,

druga

z

napisem

"Koniec",

oznaczająca koniec algorytmu. Najczęściej
popełnianym błędem w schematach blokowych
jest umieszczanie kilku stanów końcowych,
zależnych od sposobu zakończenia algorytmu.
Blok symbolizujący początek algorytmu ma
dokładnie jedną strzałkę wychodzącą i żadnej
wchodzącej, a blok symbolizujący koniec ma co
najmniej jedną strzałkę wchodzącą i żadnej
wychodzącej.

Jadwiga Chudzicka

8

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Blok

operacyjny

Jest to figura oznaczająca

proces. Przedstawia

wykonanie operacji,

których opis jest wewnątrz

tego bloku. Umieszcza się

tam operację lub ich grupę,

w wyniku czego ulega

zmianie wartość, postać

lub miejsce zapisu danych

w pamięci komputera.

Jadwiga Chudzicka

9

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Blok

wejścia/wyj-

ścia

W równoległoboku wpisuje się

operację wprowadzania /

wyprowadzania danych

odpowiednio do/z pamięci

operacyjnej komputera. Może

to być opis słowny np.

"Wyświetl x na ekranie" lub

stosowna instrukcja

zaczerpnięta z jakiegoś

popularnego języka

programowania, np. Read(x).

Jadwiga Chudzicka

10

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Blok

decyzyjny

Romb symbolizuje blok decyzyjny.
Umieszcza się w nim działanie
logiczne (np. warunek "x < 0"). Z
dwóch wybranych wierzchołków
rombu wyprowadza się w postaci
strzałek

dwie

możliwe

drogi

oznaczające spełnienie bądź nie
warunku; nad tymi strzałkami
wpisuje się etykiety – odpowiednio -
"Tak" lub „Nie”.

Jadwiga Chudzicka

11

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Blok

cykliczny

W takim bloku wpisuje się operację
modyfikowania rozkazu lub grupy
rozkazów, powodującą zmianę w
przebiegu procesu przetwarzania,
np.

operację dodawania liczb

powtarzaną n-krotnie dla kolejnych
wartości a

i

można zapisać w bloku

cyklicznym jako:

Jadwiga Chudzicka

12

Symbol

graficzny

i jego nazwa

Opis

Blok

podpro -

gramu

Ta figura symbolizuje proces, który został już

zdefiniowany i dlatego nie ma potrzeby

ponownego

definiowania

w

miejscu

wystąpienia takiego bloku w algorytmie.

Można to porównać do procedury lub funkcji,

którą definiuje się raz w programie, by

następnie móc ją wielokrotnie wywoływać.

Warunkiem użycia bloku podprogramu jest

więc wcześniejsze zdefiniowanie procesu. Do

schematu blokowego danego algorytmu

można wówczas dołączyć drugi schemat

definiujący ten proces, zaczynający się od

bloku

podprogramu

(zamiast

bloku

granicznego - początkowego), a dalej

zbudowany tak, jak inne schematy.

Jadwiga Chudzicka

13

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Linia

kierunkowa

Poszczególne elementy
schematu łączy się za
pomocą strzałek, które
określają kierunek
przepływu danych lub
kolejność wykonywania
działań.

Jadwiga Chudzicka

14

Symbol graficzny

Opis

Ten rodzaj linii
oznacza skrzyżowanie
dróg, kiedy drogi lub
kierunki są ze sobą
związane logicznie.

Jadwiga Chudzicka

15

Symbol graficzny

Opis

Ten rodzaj linii oznacza
łączenie dróg przepływu
danych lub kierunków,
wskazujących kolejność
wykonywanych działań.

Jadwiga Chudzicka

16

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Łącznik wewnątrz

stronicowy

Ten łącznik wskazuje wejście/wyjście do/z
wyodrębnionych fragmentów schematu
znajdujących się na jednej stronie.
Możemy się nim posłużyć, gdy np.
następna operacja do wykonania
znajduje się kilka bloków dalej lub bliżej.
Wówczas, aby nie rysować długich linii
lub by uniknąć krzyżowania strzałek
(schemat byłby mniej czytelny) lepiej jest
wykorzystać łącznik. Umieszczamy w
jednym miejscu łącznik z określonym
symbolem w środku (np. cyfrą, literą) i
doprowadzamy do niego strzałkę.

Jadwiga Chudzicka

17

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Ciąg dalszy

opisu:

Łącznik wewnątrz

stronicowy

Następnie w innym miejscu kartki

umieszczamy drugi łącznik z

takim samym symbolem w środku

i wyprowadzamy z niego strzałkę.

Przykład:

Jadwiga Chudzicka

18

op

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Łącznik

międzystronicowy

Pięciokąt wskazuje wejście/wyjście
do/z wyodrębnionych fragmentów
schematu rozmieszczonych na
różnych stronach; przydatny w
złożonych algorytmach, które nie
mieszczą się na jednej stronie. Aby
uniknąć niejednoznaczności, łącznik
ten powinien zawierać dwa elementy:
numer strony i etykietę, określającą
operację, z którą jest on związany.

Przykład na następnym slajdzie

Jadwiga Chudzicka

19

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Ciąg dalszy:

Łącznik

międzystronicowy

Przykład łącznika ze strony 1. do 2.:

Łącznik wyjściowy zawiera numer strony, do
której przechodzimy, czyli 2, a w łączniku
wejściowym jest podany numer strony 1, gdyż z
tej strony przechodzimy.

Jadwiga Chudzicka

20

Symbol graficzny

Opis

Łącznik stosowany
dla oznaczenia
miejsca rozpoczęcia
lub zakończenia dwu
lub więcej operacji
jednoczesnych
(występujących w
programowaniu
współbieżnym).

Jadwiga Chudzicka

21

Symbol graficzny

i jego nazwa

Opis

Blok komentarza

Rysunek tej postaci jest oznaczeniem
miejsca komentarza. Aby zapewnić
przejrzystość schematu, zapisy w
blokach są lakoniczne. Z tego powodu
może się zdarzyć, że pewna operacja
będzie niedostatecznie zrozumiała.
Dobrym miejscem na dopisanie
wyjaśnienia będzie blok komentarza.
Linię przerywaną prowadzimy od
bloku z niejasną operacją lub od
ścieżki sterującej, a treść komentarza
wpisujemy w dużym nawiasie.

Jadwiga Chudzicka

22