Wstęp do promocji zdrowia
Dr hab. n. med. Bożena
Walewska-Zielecka
Zakład Zdrowia Publicznego WNoZ
1
Zdrowie& ..
Zgodnie z konstytucjÄ… WHO z 1948 roku to
pozytywny stan fizyczny, psychiczny i
społeczny a nie tylko brak choroby lub
niesprawności
Zdrowie umożliwia prowadzenie
satysfakcjonującego produktywnego życia
zarówno w aspekcie indywidualnym,
społecznym, jak i ekonomicznym
Jest niezbywalnym prawem jednostki
2
Promocja zdrowia
 proces umożliwiający:
zwiększenie kontroli nad zdrowiem
polepszenie zdrowia poprzez:
1. podnoszenie poziomu wiedzy o sposobach
zapobiegania chorobom
2. w celu długotrwałej poprawy stanu zdrowia
społeczeństwa.
(Na podstawie: First International Conference on Health Promotion,
Ottawa, 21 November 1986)
3
Zdrowie publiczne
to nauka i sztuka zapobiegania chorobom,
wg C.E.A.
przedłużania życia i promocji zdrowia
Winslowa
fizycznego
(1923)
poprzez wysiłek społeczności,
higienęśrodowiska,
kontrolę zakażeń,
nauczanie zasad higieny indywidualnej,
organizację służb medycznych i
pielęgniarskich ukierunkowaną na
zapobieganie chorobom i wczesne ustalanie
diagnozy,
rozwój mechanizmów społecznych
zapewniających każdemu indywidualnie i
Charles-Edward Amory Winslow (1877-1957).
społeczności, warunki życia pozwalające na
Yale's first Chairman, Department of Public
Health, 1915-1945
4
utrzymanie zdrowia.
Elementy składowe promocji zdrowia
EDUKACJA ZDROWOTNA
Lokalna polityka zdrowotna
Zapobieganie chorobom
5
Ważne dokumenty
zwiÄ…zane
z promocjÄ… zdrowia
Marc Lalonde: A new perspective on the health of Canadians: a
working document. Ottawa, Canada Information, 1974.
Declaration of Alma-Ata; International Conference on Primary
Health Care, Alma-Ata, USSR, 6-12 September 1978
The International Conference on Primary Health Care, Ottawa
Charter for Health Promotion; First International Conference on
Health Promotion, Ottawa, 21 November 1986
Traktat o Unii Europejskiej, Maastricht 1992 r., przyznaje
Wspólnocie nowe kompetencje w zakresie zdrowia publicznego
the Fourth International Conference on Health Promotion, New
Players for a New Era: Leading Health Promotion into the 21st
Century, Jakarta, Indonesia, 21-25 July 1997.
6
 Zdrowie jest fundamentalnym prawem
Deklaracja
człowieka
z AÅ‚ma Bata
Ludzie majÄ… prawo i obowiÄ…zek brania
(1978)
udziału indywidualnie i kolektywnie w
planowaniu i wdrażaniu opieki nad ich
zdrowiem
Różnice w statusie rozwojowym krajów
świata oraz stanie zdrowia ich
mieszkańców pozostają najwyższą
troskÄ… mandatariuszy deklaracji
Zakładała że do 2000 roku nastąpi
istotna poprawa stanu zdrowia
ludzkości, m. in. poprzez pozyskanie
funduszy z procesów rozbrojeniowych
Rola POZu
7
" Pierwsza międzynarodowa konferencja
Konferencje
Promocji Zdrowia (Ottawa 1986r.),
" Druga międzynarodowa konferencja
Promocji
Promocji Zdrowia (Adelajda  Australia
1989r.),
Zdrowia
" Trzecia międzynarodowa konferencja
Promocji Zdrowia (Sundsvall 
Szwecja 1991r.),
" Czwarta międzynarodowa konferencja
Promocji Zdrowia (Dżakarta 1997r.),
" Piąta międzynarodowa konferencja
Promocji Zdrowia (Meksyk 2000r.),
" Szósta międzynarodowa konferencja
Promocji Zdrowia (Bangkok 2003r.).
8
Karta Ottawska (1986)  niezbędne działania
w promocji zdrowia
Budowanie zdrowotnej polityki społecznej
Tworzenie środowisk wspierających zdrowie
Zwiększanie i wzmacnianie uczestnictwa
społeczności lokalnej w działaniach na
rzecz zdrowia
Rozwijanie kompetencji osobistych w
sprawach zdrowia własnego i innych
Reorientacja świadczeń zdrowotnych
9
Traktat o Unii Europejskiej, Maastricht 1992 r.
Art. 129.
ż 1 - Wspólnota ma działać na rzecz zapewnienia wysokiego poziomu
ochrony zdrowia ludzkiego poprzez promowanie współpracy pomiędzy
krajami członkowskimi i udzielania wsparcia ich działaniom w razie
potrzeby.
-działania te mają na celu przede wszystkim zapobieganie chorobom o
dużym znaczeniu społecznym (narkomanii), promocję badań naukowych
dotyczących przyczyn powstawania i szerzenia się chorób, informację i
edukacjÄ™ zdrowotnÄ….
ż 2 - Państwa członkowskie współpracując z Komisją Europejską będą
koordynowały między sobą politykę i programy zdrowotne.
ż 3 - Wspólnota jak i państwa członkowskie będą popierać współpracę w
dziedzinie zdrowia publicznego z krajami trzecimi i kompetentnymi
organizacjami międzynarodowymi.
10
Deklaracja z Dżakarty (1997 r.)
Deklaracja uchwalona na zakończenie
Konferencji oferuje wizjÄ™ promocji
zdrowia i skupia siÄ™ na wprowadzeniu jej
w następne stulecie
11
Deklaracja Dżakarta 
Priorytety Promocji Zdrowia w XXI w.
1. Promowanie społecznej odpowiedzialności za zdrowie:
unikać działań szkodliwych dla zdrowia;
chronić środowisko i zapewnić zrównoważone korzystanie z
zasobów;
ograniczyć produkcję i handel szkodliwymi produktami i
substancjami takimi, jak np. tytoń i broń, a także ograniczyć
niekorzystne dla zdrowia praktyki marketingowe;
zapewnić bezpieczeństwo obywateli na rynku pracy, a także
chronić jednostki w miejscu pracy;
wprowadzić oceny czynników warunkujących równość w zdrowiu -
traktując je jako integralne części rozwijanej polityki rozwoju;
12
Deklaracja Dżakarta 
Priorytety Promocji Zdrowia w XXI w.
2. Zwiększenie inwestycji dla poprawy zdrowia.
3. Konsolidowanie i rozszerzanie partnerstwa dla zdrowia.
4. Zwiększanie możliwości oddziaływania środowisk
lokalnych i wzmacnianie jednostek.
5. Zapewnienie infrastruktur dla promocji zdrowia.
13
Opieka Podstawowa i wzmocnienie
systemów opieki zdrowotnej.
World Health Assembly, WHO 2009
" Apel przyjęty na 62 Światowym Zgromadzeniu
Zdrowotnym (World Health Assembly):
 aby umiejscowić ludzi w centrum opieki zdrowotnej
poprzez wprowadzenie modelu świadczeń
medycznych (& ), który będzie w stanie dostarczyć
kompleksową opiekę podstawową, włączając
promocjÄ™ zdrowia, profilaktykÄ™, leczenie radykalne
i paliatywne  zintegrowanÄ… i koordynowanÄ… w
zależności od potrzeb pacjenta, z zapewnieniem
odpowiedniego, wspierajÄ…cego systemu
specjalistycznego.
14
Podstawowe uwarunkowania dla zdrowia wg WHO:
Pokój Zrównoważone użytkowanie
zasobów
Schronienie
Sprawiedliwość społeczna
Edukacja
Respektowanie praw
Bezpieczeństwo
człowieka
Stosunki społeczne
Zasoby żywnościowe
Dochody
Wzmacnianie roli kobiet
Równowaga ekosystemu
15
Nowe wyzwania - zmieniajÄ…ce siÄ™
uwarunkowania zdrowia
Warunki demograficzne
Urbanizacja
Wzrost liczby ludzi w starszym wieku
Wzrost zachorowań na choroby
przewlekłe
Postęp cywilizacyjny
Choroby cywilizacyjne
Oporność na leki i antybiotyki
Nadużywanie leków
! NIECH
C DO ZMIAN TRADYCYJNYCH
ZACHOWAC
ZDROWOTNYCH !
16
http://ec.europa.eu/health-eu/index_pl.htm
17
Strategia promocji zdrowia w regionie europejskim
Zrozumienie uwarunkowań zdrowia populacji.
Ukierunkowanie na zdrowie
Utrzymanie promocji zdrowia w centrum
wydarzeń społecznych i ekonomicznych
Ustanowienie infrastruktur międzysektorowych
Opracowanie narzędzi i identyfikacja rozliczania
działań na rzecz zdrowia.
Połączenie wysiłków na rzecz zdrowia przez
wszystkich dysponentów finansowych
18
Strategie promocji zdrowia
Człowiek Populacja
Badania przesiewowe Edukacja Działania
Informacja
Szczepienia zdrowotna Działania Marketing Rozwój ekonomiczne
o
Ocena indywidualnego i rozwój społeczne społeczny organizacyjny i
zdrowiu
ryzyka zdrowotnego umiejętności prawodawstwo
Zdrowa
Zdrowe
Zdrowa
społeczność
społeczeństwo
jednostka
Podejście społeczno-ekonomiczne
Podejście behawioralne
Działanie medyczne
19
Działania profilaktyczne
Profilaktyka I fazy
(nieswoista i swoista  szczepienia)
Profilaktyka II fazy
 wczesne wykrywanie
Profilaktyka III fazy
 zapobieganie progresji
choroby lub wystÄ…pieniu
powikłań
20
Elementem działań profilaktycznych
w zakresie promocji zdrowia
jest edukacja zdrowotna
To proces, w którym członkowie społeczności uczą
się dbać o własne zdrowie, o zdrowie innych ludzi w
społeczności, w której żyją
Każda planowana działalność ukierunkowana na
uczenie siÄ™ o zdrowiu i chorobie
Polega na nabywaniu wiedzy, kształtowaniu
umiejętności, przekonań i postaw niezbędnych do
zachowania i doskonalenia zdrowia  własnego i
innych
21
Nowoczesna edukacja
powinna przebiegać na trzech poziomach:
podnoszenia poziomu wiedzy i umiejętności związanych
z chorobą, funkcjonowaniem własnego organizmu,
zapobieganiem, radzeniem sobie w sytuacjach
trudnych;
podnoszenia poziomu wiedzy i umiejętności związanych
z korzystaniem z systemu opieki zdrowotnej i
pojmowaniem zasad jej funkcjonowania;
zwiększania poziomu świadomości co do czynników
społecznych, politycznych i środowiskowych
wpływających na zdrowie.
22
Edukacja zdrowotna
jest całożyciowym procesem
uczenia się ludzi jak żyć, aby:
" Zachować i doskonalić zdrowie
" W przypadku wystÄ…pienia choroby
aktywnie uczestniczyć w jej
leczeniu, radzić sobie i zmniejszać jej
negatywne skutki
23
CELE edukacji zdrowotnej
" Nowe możliwości poznawcze
" Właściwe postawy wobec zdrowia
" Poczucie odpowiedzialności za zdrowie
" Zmiana zachowań zdrowotnych
24
Modele edukacji zdrowotnej
zorientowane na:
ChorobÄ™
Czynniki ryzyka
Zdrowie
25
Podejścia w edukacji
zdrowotnej
medyczne środowiskowe edukacyjne
zorientowane
na jednostkÄ™ behawioralne
26
Osoby zdrowe
Osoby chore
EDUKACJA ZDROWOTNA
27
Każdy kontakt
z pacjentem ma
lub powinien mieć
elementy edukacyjne
28
Edukacja zdrowotna - pielęgniarki
29
Działania w profilaktyce chorób
i w promocji zdrowia
Cecha Profilaktyka Promocja
chorób zdrowia
choroba zdrowie
punkt wyjścia
uniknięcie choroby zwiększanie
cel
potencjału zdrowia
akcent na wybrane cała populacja,
adresaci
grupy populacji, w kontekście
zwłaszcza o większym codziennego życia
ryzyku chorób
głównie resort zdrowia uczestnictwo
wykonawcy
społeczeństwa,
działania
30
wielosektorowe
Aby pełnić rolę doradcy
pielęgniarka powinna być:
1. Liderem zdrowia (być wiarygodna)
2. Dobrym informatorem
3. SpecjalistÄ… od marketingu
społecznego
31
Pielęgniarka  specjalista od
marketingu społecznego
,,umiejętności zachowania
rodzina
zdrowia
zakup
KONSUMENT
PRODUKT
marketing
32
pielęgniarka
Edukacja osób chorych
edukacja medyczna
edukacja pacjenta
33
edukacja terapeutyczna
Edukacja osób
przewlekle chorych
cel
Udzielanie pomocy
w zrozumieniu choroby i uczeniu
się sposobu życia z chorobą
34
PACJENCI
POWINNI
uzyskać odpowiednią uzyskać postawy
wiedzę i umiejętności
(samokontrola,
samoopieka)
35
Projekty i programy WHO:
Zdrowe Miasta
Zdrowe i Przyjazne miejsce pracy
Szkoła promująca zdrowie
Szpital PromujÄ…cy Zdrowie
Szpital Przyjazny Dziecku
CINDI (Countrywide Integrated
Noncommunicable Diseases
Intervention)
36
" Europejska Sieć Promocji
Inicjatywy promocji
Zdrowia w Miejscu Pracy,
listopad 1997
zdrowia
" Deklaracja
Luksemburska nt.
Promocji Zdrowia
w Miejscu Pracy
w Unii Europejskiej
" Promocja zdrowia w
miejscu pracy to połączone
wysiłki pracodawców,
pracobiorców oraz
społeczeństwa
podejmowane w celu
umacniania zdrowia i
dobrostanu ludzi w pracy.
37
Założenia deklaracji luksemburskiej
Wyzwania względem świata pracy na XXI wiek
Åšwiat pracy przechodzi ogromne zmiany  proces ten
będzie nadal trwał. Do kluczowych kwestii, z którymi
będzie musiał się zmierzyć należą:
" Globalizacja;
" Bezrobocie;
" WzrastajÄ…ca rola technologii informacyjnych;
" Zmiany z sposobach zatrudniania (np.: zatrudnienie
krótkotrwałe lub w niepełnym wymiarze, telepraca)
" Starzenie się społeczeństwa;
" Wzrastające znaczenie sektora usług;
" Zmniejszanie zatrudnienia;
" Wzrost liczby osób zatrudnionych w małych i średnich
przedsiębiorstwach;
38
" Orientacja na klienta i zarządzanie jakością.
Sukces organizacji w przyszłości
zależny będzie od posiadania
dobrze wykwalifikowanych,
zmotywowanych
i zdrowych pracowników.
Promocja zdrowia w miejscu pracy
ma wielkÄ… rolÄ™ do odegrania w zakresie
przygotowania ludzi i organizacji
by zmierzyli siÄ™ z tymi wyzwaniami.
39
" Promocja zdrowia w miejscu pracy:
organizacyjna inwestycja na przyszłość
" Promocja zdrowia w miejscu pracy:
zdrowi ludzie w zdrowych organizacjach
" Promocja zdrowia w miejscu pracy ma
udowodnione działanie i jest skuteczna
40
Priorytety Europejskiej Sieci Promocji
Zdrowia w Miejscu Pracy
" Budowanie świadomości na temat promocji zdrowia
w miejscu pracy i odpowiedzialności wszystkich
podmiotów za zdrowie
" Identyfikację i upowszechnianie wzorów dobrej
praktyki
" Rozwijanie wytycznych dla efektywnej promocji
zdrowia w miejscu pracy
" Zapewnienie zaangażowania Państw Członkowskich
we wdrażanie odpowiedniej polityki
" Odniesienie się do wyzwań związanych ze
współpracą z małymi i średnimi przedsiębiorstwami
41
42
Szpital promujÄ…cy zdrowie
1988  WHO   Health and Hospital -
pierwsze konsultacje międzynarodowe
1993  1997 projekt pilotażowy
(regionalne biuro WHO dla Europy)  20
szpitali z 11 krajów europejskich w tym 2
szpitale polskie  CZD i Górnośląskie
Centrum Rehabilitacji  Repty w Ustroniu
43
44
HPH
45
Polska sieć szpitali promujących zdrowie powstała
w 1992 r. z inicjatywy Zakładu Promocji Zdrowia
Centrum Organizacji i Ekonomiki Ochrony Zdrowia
w Warszawie
SZPITALE PROMUJ
CE ZDROWIE
HEALTH PROMOTING HOSPITALS
SIEĆ POLSKA  POLISH NETWORK
Istnieje od 1992 roku  Established in 1992
SIEĆ POLSKA  CZA
ONEK EUROPEJSKIEJ SIECI SZPITALI
PROMUJ
CYCH ZDROWIE
POLISH NETWORK  MEMBER OF THE EUROPEAN WHO
NETWORK OF HEALTH PROMOTING HOSPITALS
Obecnie koordynacja umiejscowiona jest w Zakładzie Zdrowia
Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
 Krajowy Koordynator Regionalni Koordynatorzy
46
Rekomendacje wiedeńskie 1997 r.
3rd Workshop of National/Regional Health Promoting Hospitals Network Coordinators,
Vienna, 16 April 1997.
Szpital promujÄ…cy zdrowie powinien:
" Promować zasadę poszanowania godności ludzkiej, równości,
solidarności, etyki zawodowej. Identyfikować różnice w potrzebach,
wartościach i kulturze różnych grup społecznych;
" Być zorientowany na poprawę jakości usług, poprawę zdrowia
pacjentów (wellbeing) i ich rodzin oraz personelu;
" W sposób holistyczny skupiać się na zdrowiu pacjentów a nie tylko na
usługach służących leczeniu/wyleczeniu;
" Koncentrować się na człowieku  w najlepszy sposób dla pacjentów i
ich rodzin aby ułatwiać proces zdrowienia i przyczyniać się do
wzmacniania roli pacjenta w tym procesie;
" Skutecznie i efektywnie (cost-effective) pożytkować zasoby finansowe i
alokować te zasoby w taki sposób aby przyczyniać się skutecznie do
poprawy zdrowia;
" Tworzyć bliskie relacje z instytucjami systemu opieki zdrowotnej
różnego szczebla oraz ze społecznością lokalną.
47
Standardy HPH: Florencja 2003,Dallas 2003, Barcelona 2003
" Standard 1
Management policy  polityka zarzÄ…dzania
" Standard 2
Patient assessment  ocena potrzeb pacjenta
" Standard 3
Patient information and intervention
 informacja i działania w promocji zdrowia
" Standard 4
Promoting a Healthy Workplace
 szpital zdrowym bezpiecznym miejscem pracy
" Standard 5
Continuity and Cooperation
 ciągłość opieki nad pacjentem, współpraca z instytucjami
48
Standard 1  polityka zarzÄ…dzania
" Szpital opracowuje i publikuje politykÄ™ w
zakresie promocji zdrowia
" Polityka promocji zdrowia jest składową
systemu jakości szpitala
" Skierowana jest na pacjentów, ich rodziny
i personel szpitala
" Szpital wspiera rozwój kompetencji personelu
w zakresie promocji zdrowia
" Organizacja zapewnia zbieranie danych w
celu oceny jakości działań w promocji zdrowia
" Szpital alokuje zasoby ludzkie i finansowe
celu rozwoju działań promocji zdrowia
" Personel szpitala jest świadomy istnienia
polityki prozdrowotnej szpitala, zaznajomienie
z polityką jest elementem wdrażania nowego
pracownika
49
Ocena potrzeb pacjenta
50
Ocena potrzeb pacjenta
51
Standard 2  ocena potrzeb pacjenta
" Stworzenie procedur zapewniajÄ…cych
możliwość oceny potrzeb pacjenta
" Edukacja zdrowotna skierowania jest
także do grup pacjentów z określonym
rozpoznaniem
" Ocena potrzeb pacjenta dokonywana jest
podczas pierwszego kontaktu pacjenta
z personelem medycznym i weryfikowana
podczas procesu leczenia
" Personel szpitala wyraża poszanowanie
dla odrębności społecznych i kulturowych
pacjentów
" Do oceny potrzeb wykorzystywane sÄ…
także informacje przekazywane przez
inne placówki opiekujące się chorym
52
Standard 3  informacja i działanie w
zakresie promocji zdrowia
" Pacjent otrzymuje informacjÄ™ o czynnikach
wpływających na jego zdrowie na podstawie oceny
potrzeb zdrowotnych
" Pacjent jest informowany w sposób jasny
i zrozumiały o swoim stanie zdrowia, leczeniu
i potrzebie określonego typu opieki
" Edukacja zdrowotna kierowana jest systematycznie
do wszystkich pacjentów
" Aktywności szpitala w zakresie promocji zdrowia i
informacje udzielane pacjentom sÄ… dokumentowane
 jeśli to możliwe z adnotacją czy osiągnięto sukces
" Szpital dokłada starań, aby wszyscy pacjenci,
personel i osoby odwiedzające miały dostęp
do informacji o czynnikach wpływających na zdrowia
53
Standard 4  szpital jako zdrowe
miejsce pracy
" Szkolenie personelu
w umiejętności edukowania
zdrowotnego pacjentów
" Szpital ustala politykÄ™ promujÄ…cÄ…
placówkę jako zdrowe miejsce pracy,
prowadzi opiekÄ™ z zakresu medycyny
pracy
" Szpital angażuje personel do
wspólnego podejmowania decyzji
dotyczących ich środowiska pracy
" Szpital rozwija świadomość zdrowotną
personelu
54
Nieprzyjazne środowisko pracy
55
Standard 5  ciągłość opieki i współpraca
" Dbałość o spójność przekazywanych
informacji (plan leczenia vs. zalecenia
prozdrowotne)
" Szpital współpracuje z dostawcami
usług medycznych oraz z
organizacjami samorzÄ…dowymi i
grupami społecznościowymi
" Bierze udział w zapewnieniu
pacjentowi aktywności
prozdrowotnych w okresie
poszpitalnym
" Szpital przekazuje dokumentacjÄ™ i
informację o pacjencie do placówki
opiekujÄ…cej siÄ™ pacjentem po wypisie
(zarówno przychodnia, jak i placówka
rehabilitacyjna
56
Standards for Health Promotion
in Hospitals: Development of indicators
for a Self-Assessment Tool
Report on 4th WHO Workshop
Barcelona, Spain, 24 -25 October 2003
57
Systemy  wskaz
niki w promocji zdrowia
dla HPH
" WHO-PATH (the performance assessment
tool for quality improvement in hospitals)
" EUHPID (European Health Promotion Indicators
Development)
" JCAHO (the Joint Commission for Accreditation
for Health Care Organizations)
" ANAES (l Agence nationale d accréditation
et d évaluation en santé)
58
59
Standardy dla szpitala promujÄ…cego zdrowie
reprezentują cele jakościowe dla organizacji
związane trzema różnymi punktami odniesienia
60
Wskaz
niki wypełniania standardów HPH
Management policy
" % of staff awarie of health promotion policy
" % of patients aware of standards for health promotion
" % of budget dedicated to staff Health Promotion activities
Patient assessment
" % of patients assessed for generic risk factors
" % of patients assessed for disease specific risk factors according to guidelines
" Score on survey of patients satisfaction with assessment procedure
Patient information and intervention
" % of patients educated about specific actions in self-management of their condition
" % of patients educated about risk factor modification and disease
" treatment options in the management of their conditions
" Score on survey of patients experience with information and intervention procedures
Promoting a healthy workplace
" % of staff smoking
" Smoking cessation
" Score of survey of staff experience with working conditions
" % of short term absence
" % of work-related injuries
" Score on burnout scale
Continuity and cooperation
" % of discharge summaries sent to general practitioner or referral clinic within two weeks or
handed to patient on discharge
" Readmission rate for ambulatory care sensitive conditions within 5 days
61
" Score on patient discharge preparation survey
Jakość w szpitalu
62
63
Aby ludzie aktywnie
uczestniczyli w procesie
leczenia chorób, potrafili im
zapobiegać oraz kontrolować
i wzmacniać swoje zdrowie
muszÄ…
wiedzieć, rozumieć, umieć
i chcieć to zrobić
64
Jak skutecznie wdrażać?
65
66