Przebieg I wojny światowej

Plan gen. Alfreda von Schlieffena

• Alfred von Schlieffen był szefem niemieckiego sztabu generalnego w latach 1891-1906;

swój plan opracował w r. 1905

• wojna błyskawiczna (blitzkrieg) na Zachodzie, zakończona pokonaniem Francji; wojska

niemieckie miały zaatakować Francję przez terytorium Belgii, Holandii i Luksemburga,
obchodząc w ten sposób fortyfikacje graniczne; do tego ataku miało być użytych 90% sił
niemieckich; chodziło o to, by pokonać Francję przed zakończeniem mobilizacji sił
rosyjskich (według oceny von Schlieffena Rosja potrzebowała na przeprowadzenie
mobilizacji sześć tygodni)

• po pokonaniu Francji możliwe stałoby się przerzucenie dużych sił na wschód w celu

pokonania Rosji i zdobycia dla Niemiec nowych bogatych źródeł surowców

• plan Schlieffena został zmodyfikowany w r. 1906 przez nowego szefa sztabu, gen. Helmuta

von Moltke: zaniechał on ataku na Holandię, a na wschód postanowił przesunąć osiem
spośród 42 dywizji niemieckich

• wojna błyskawiczna byłaby szansą dla państw centralnych, cierpiących na brak surowców

strategicznych

Charakter działań wojennych

• upowszechnienie nowych rodzajów broni: karabiny maszynowe, gazy bojowe (użyte po raz

pierwszy przez Niemców na froncie wschodnim pod Bolimowem na południowy wschód od
Warszawy w styczniu 1915 r., a na większą skalę pod Ypres na froncie zachodnim w
kwietniu 1915 r.), łodzie podwodne, początki broni pancernej (czołgi po raz pierwszy użyte
przez Anglików nad Sommą we wrześniu 1916 r.) i samolotów bojowych

• wojna pozycyjna na zachodzie po załamaniu się planu wojny błyskawicznej (długość frontu

ok. 800 km)

• wojna manewrowa na wschodzie

Działania na zachodzie

• bitwa nad Marną (6-10 września 1914 r.) – powstrzymanie ofensywy niemieckiej,

odrzucenie Niemców spod Paryża i załamanie się niemieckiego planu wojny błyskawicznej;
początek wojny pozycyjnej

• wyścig ku morzu (październik 1914 r.) – Niemcy podejmują ofensywę z Flandrii, chcąc

zdobyć francuskie porty w Dunkierce, Calais i Boulogne-sur-Mer; ewentualne powodzenie
tej operacji utrudniłoby przerzucanie oddziałów angielskich do Francji; ofensywa niemiecka
zakończyła się jednak niepowodzeniem

• luty-czerwiec 1916 r. – bitwa pod Verdun – celem ofensywy niemieckiej było maksymalne

wyczerpanie sił francuskich; Francuzi stracili ok. 275 tys. żołnierzy, a Niemcy ok. 240 tys.

• czerwiec-październik 1916 r. – ofensywa francusko-brytyjska nad Sommą; jej efektem było

przesunięcie linii okopów na korzyść ententy jedynie o kilka kilometrów

• maj 1916 r. – największa bitwa morska I wojny u wybrzeży Jutlandii, w cieśninie

Skagerrak; Niemcom chodziło o takie osłabienie floty brytyjskiej, by możliwe było złamanie
blokady morskiej niemieckich portów; straty obu stron były bardzo duże, Niemcy
zrezygnowali z dalszych morskich akcji zaczepnych

• marzec-lipiec 1918 r. – nieudana próba ofensywy niemieckiej, zakończona w sierpniu

ostateczną ofensywą sił sprzymierzonych

Działania na wschodzie

• sierpień-wrzesień 1914 r. – zwycięstwa niemieckie nad armią rosyjską w Prusach

Wschodnich (Tannenberg i jeziora mazurskie); siłami niemieckimi dowodził feldmarszałek
Paul von Hindenburg

• 3 września 1914 r. – wojska rosyjskie zajmują Lwów, usuwając stamtąd Austriaków; 22

marca 1915 Rosjanie zdobywają – po kilkumiesięcznym oblężeniu – twierdzę w Przemyślu

• 6 grudnia 1914 r. – wojska niemieckie wkraczają do Łodzi, armia rosyjska cofa się na linię

Bzury-Rawki-Pilicy

• 2 maja 1915 r. – rusza niemiecko-austriacka ofensywa w Karpatach – 3 czerwca Rosjanie

opuszczają Przemyśl, a 22 czerwca Lwów

• lato 1915 r. – ofensywa niemiecka i odwrót Rosjan z Królestwa; 5 sierpnia Niemcy

wkraczają do Warszawy; ustabilizowanie się frontu na linii Ryga-Dyneburg-Dźwina-
Czerniowce

• czerwiec-sierpień 1916 r. – rosyjska ofensywa na południowym odcinku frontu

wschodniego; armia dowodzona przez gen. Aleksieja Brusiłowa zdobywa Galicję
Wschodnią i Bukowinę; ok. 400 tys. Niemców i Austriaków dostaje się do niewoli

• styczeń 1918 r. – po zerwaniu r.owań w Brześciu rusza ofensywa niemiecka; nowa linia

frontu: Narwa–Rostów nad Donem; marzec 1918 r. – Rosja akceptuje tę linię w traktacie
pokojowym z Niemcami

Udział innych państw

• USA przystąpiły do wojny w kwietniu 1917 r. – przyczyniła się do tego decyzja Niemiec o

nieograniczonej wojnie podwodnej (styczeń 1917); wcześniej amerykańską opinię publiczną
zbulwersowało storpedowanie (7 maja 1915) przez niemiecki okręt podwodny brytyjskiego
statku pasażerskiego Lusitania na Atlantyku – zginęło wówczas 1198 pasażerów, w tym
wielu obywateli USA

• Turcja – jako sojusznik państw centralnych – bombarduje 29 X 1914 r. rosyjskie porty nad

Morzem Czarnym – Odessę i Sewastopol

• Włochy przystąpiły do wojny wiosną 1915 r. po stronie ententy, zaniepokojone ekspansją

Austro-Węgier na Bałkanach; liczyły na uzyskanie południowego Tyrolu, Dalmacji,
protektoratu nad Albanią i Dodekanezem (grupa wysp na Morzu Egejskim)

• Bułgaria po stronie państw centralnych (październik 1915); wojska bułgarskie rozgramiają

Serbów, zajmując Macedonię

• Rumunia po stronie ententy (1916), skuszona obietnicą uzyskania Siedmiogrodu należącego

do monarchii habsburskiej