Bajka koptyjska o wężu logiku

Leszek Kołakowski

fot. Adam Kozak / AG

Święty Tomasz apostoł wędrował przez pustynię i spotkał węża i zdumiał się. - Czy wąż może żyć
na pustyni?

- Może - powiedział wąż - skoro żyje; jak wiadomo, to, co jest, może być.
- A czy wąż może żyć bez wody? - zapytał święty.

- Może, skoro żyje - powiedział wąż i dodał złośliwie - moja odpowiedź na pierwsze pytanie
zawierała w sposób oczywisty odpowiedź na pytanie drugie, czyli pytanie drugie zadałeś, drogi
przyjacielu, zupełnie zbytecznie, czyli było ono redundantne, czyli etc.

- Co chcesz powiedzieć przez zwrot ,,etc."? - spytał święty.

- Chcę powiedzieć, że nie jesteś bardzo mądry - wyjaśnił wąż.

- Dlaczego więc użyłeś słów ,,etc." zamiast słów "nie jesteś bardzo mądry"?

- Bo nie chciałem cię urazić mówiąc ,,nie jesteś bardzo mądry", a nie chciałem, bo jestem
osobnikiem o wytwornych manierach.

- Ale w końcu powiedziałeś - upierał się święty.

- Bo się tego domagałeś - odparł wąż.

- Czyli już nie jesteś osobnikiem o wytwornych manierach!

- Owszem, jestem, bo powiedziałem, że nie jesteś bardzo mądry tylko dlatego, że tego chciałeś.

- Ależ wcale nie chciałem, byś mi to powiedział, ale tylko, byś mi wyjaśnił sens słów ,,etc.".

- Ale taki był właśnie sens tych słów.

- Ale ja tego nie wiedziałem uprzednio, czyli nie mogłem chcieć tego, byś mi powiedział, że nie
jestem bardzo mądry. A jeśli osobnik o wytwornych manierach nie mówi takich rzeczy - jak

twierdzisz - to nie mówi ich w żadnych okolicznościach.

- Czyli kłamie w razie potrzeby? - spytał wąż.

- Właśnie tak - odrzekł święty. - A więc nie jesteś osobnikiem o wytwornych manierach.

- Może nie - powiedział wąż po namyśle - ale mam rację.

- Nie masz racji, bo powiedziałeś przedtem, że jesteś osobnikiem o wytwornych manierach, a teraz
sam się z tego wycofałeś.

- Ale mam racje we wszystkich innych sprawach - zapewnił wąż (zacytował przy tym pewien
werset z Ewangelii, nie wiadomo jednak jaki).

- Jeśli nie masz racji w jednej, to we wszystkich innych sprawach jesteś podejrzany - odparł święty
- w szczególności w kwestii, czy ja jestem bardzo mądry, czy nie.

Wtedy wąż ugryzł świętego i powiedział: - Wąż dowodzi gryzieniem, że ma rację. A kto umrze od
ukąszenia węża, nie ma racji, bo nieżywi z definicji racji nie mają!

Święty wszelako nie umarł i kulejąc doszedł do Indii. Tam przekonał wielu ludzi, że miał rację,
chociaż w innych sprawach niż te, o które kłócił się z wężem.

*** Tekst za wydaniem: Leszek Kołakowski, "Bajki różne. Opowieści biblijne. Rozmowy z
diabłem", Iskry, Warszawa 1990; pierwotnie ukazał się w "Zapisie" nr 8/1978