27

NAUKA DLA BUDOWNICTWA

LISTOPAD 2004 PRZEGLĄD BUDOWLANY

DR INŻ. MACIEJ DUTKIEWICZ

KATEDRA KONSTRUKCJI BUDOWLANYCH

WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I INŻYNIERII

ŚRODOWISKA

AKADEMIA TECHNICZNO-ROLNICZA

W BYDGOSZCZY

rzystąpienie Polski do

Unii Europejskiej zrodziło

potrzebę

dostosowania

krajowych regulacji prawnych do

porządku unijnego, wyrażonego

w wielu dyrektywach, a także orze-

czeniach Europejskiego Trybunału

Sprawiedliwości. Problem ten doty-

czy również w szerokim zakresie

prawa budowlanego. Wysiłki mające

na celu dostosowanie polskiego pra-

wodawstwa do standardów unijnych

podejmowane są już od dłuższego

czasu. Uchwalona 29.01.2004 r. us-

tawa Prawo zamówień publicznych

(Dz. U. nr 19, poz. 177) stanowi

jeden z owoców tych wysiłków. Akt

ten wprowadza także istotne zmia-

ny w zakresie prawa budowlanego,

w szczególności w zakresie metod

i podstaw sporządzania kosztorysu

inwestorskiego.

Ustalenie wartości zamówienia jest

kluczową czynnością do przesądzenia

konieczności stosowania przepisów

o zamówieniach publicznych. Ustawa

przyjmuje zasadę, że podstawę usta-

lenia wartości zamówienia stanowi

całkowite szacunkowe wynagrodzenie

wykonawcy, bez podatku od towarów

i usług, ustalone przez zamawiającego

z należytą starannością. W ustawie

zmodyfikowano sposób obliczania

P

wartości zamówienia na roboty

budowlane. W poprzednim stanie

prawnym podstawę do określenia

wartości szacunkowej zamówienia na

roboty budowlane stanowił kosztorys

inwestorski. Regulacja ta nie uwzględ-

niała specyfiki zamówień, których

przedmiotem

jest

jednocześnie

zaprojektowanie i wykonanie robót

budowlanych. Ponadto wymagania

dotyczące kosztorysu inwestorskiego

były często nadmierne w stosunku

do potrzeb oraz nakładu pracy. Nowa

ustawa wprowadziła w tym zakresie

zmiany. Jeżeli przedmiotem zamówie-

nia jest wykonanie robót budowlanych

w rozumieniu ustawy – Prawo budow-

lane, wówczas wartość zamówienia

będzie ustalana na podstawie koszto-

rysu inwestorskiego, sporządzonego

na etapie opracowania dokumentacji

projektowej albo na podstawie plano-

wanych kosztów robót budowlanych

określonych w programie funkcjonal-

no-użytkowym. Z kolei, jeżeli przed-

miotem zamówienia jest zaprojekto-

wanie i wykonanie robót budowlanych,

zamawiający będzie ustalał wartość

zamówienia na podstawie planowa-

nych kosztów prac projektowych oraz

planowanych kosztów robót budowla-

nych określonych w programie funk-

cjonalno-użytkowym.

Na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy

Prawo zamówień publicznych mini-

ster infrastruktury wydał rozporzą-

dzenie z 18 maja 2004 r. w sprawie

metod i podstaw sporządzania kosz-

torysu inwestorskiego, obliczania

planowanych kosztów prac projek-

towych oraz planowanych kosztów

robót budowlanych, stanowiących

podstawę określenia wartości zamó-

wienia, którego przedmiotem jest

zaprojektowanie i wykonanie robót

budowlanych (Dz. U. nr 130, poz.

1389).

Regulacja rozporządzenia uwzględnia

nową definicję robót budowlanych,

dostosowaną do wymogów Unii

Europejskiej, zgodnie z którą przez

roboty budowlane należy rozumieć

wykonanie albo zaprojektowanie

i wykonanie robót budowlanych przez

osobę trzecią, zgodnie z wymogami

określonymi przez zamawiającego.

Zgodnie z rozporządzeniem kosztorys

inwestorski opracowuje się metodą

kalkulacji uproszczonej. W tym celu

oblicza się wartość kosztorysową

robót objętych przedmiarem robót

jako sumę iloczynów ilości jednostek

przedmiarowych robót podstawowych

i ich cen jednostkowych bez podatku

od towarów i usług, wg wzoru:

W

k

= å L × C

j

gdzie:

W

k

- wartość kosztorysowa robót;

L - liczba jednostek sprzedmiarowa-

nych robót;

C

j

- cena jednostkowa roboty podsta-

wowej.

Na wartość kosztorysową robót skła-

da się wartość wszystkich materiałów,

urządzeń i konstrukcji potrzebnych

do zrealizowania przedmiotu zamó-

wienia. Podstawą do sporządzania

Sporządzanie kosztorysu

inwestorskiego, planowanie kosztów

prac projektowych oraz kosztów

robót budowlanych w świetle prawa

europejskiego

28

PRZEGLĄD BUDOWLANY LISTOPAD 2004

NAUKA DLA BUDOWNICTWA

29

NAUKA DLA BUDOWNICTWA

LISTOPAD 2004 PRZEGLĄD BUDOWLANY

kosztorysu inwestorskiego są: doku-

mentacja projektowa, specyfikacja

techniczna wykonania i odbioru robót

budowlanych, założenia wyjściowe do

kosztorysowania, ceny jednostkowe

robót podstawowych.

Rozporządzenie określa podstawy

ustalania cen jednostkowych robót.

Są nimi ceny jednostkowe robót

określone na podstawie danych ryn-

kowych oraz kalkulacje szczegółowe.

Kalkulacja szczegółowa ceny jed-

nostkowej polega na określeniu war-

tości poszczególnych jednostkowych

nakładów rzeczowych (kosztów bez-

pośrednich) oraz doliczeniu narzutów

kosztów pośrednich i zysku, wg

wzoru:

C

j

= å n × c + K

pj

+ Z

j

gdzie:

C

j

- cena jednostkowa określonej

pozycji przedmiarowej;

n - jednostkowe nakłady rzeczowe:

robocizny - n

r

, materiałów - n

m

, pracy

sprzętu - n

s

;

c - cena czynników produkcji: roboci-

zny - C

r

, ceny materiałów - C

m

, ceny

pracy sprzętu - C

s

;

n × c - koszty bezpośrednie jed-

nostki przedmiarowej robót, wg

wzoru

n × c =

(å n

r

× C

r

+ å n

m

× C

m

+ å n

s

× C

s

)

K

pj

- koszty pośrednie na jednostkę

przedmiarową robót;

Z

j

- zysk kalkulacyjny na jednostkę

przedmiarową robót.

Koszty

pośrednie,

stanowiące

składnik kalkulacyjny wartości kosz-

torysowej, uwzględniają nieujęte

w kosztach bezpośrednich koszty

zaliczane zgodnie z odrębnymi

przepisami do kosztów uzyskania

przychodów, w szczególności koszty

ogólne budowy oraz koszty zarządu.

Koszty pośrednie ustala się za pomo-

cą wskaźników kosztów pośrednich,

wg wzoru:

W

kp

× (R

j

+S

j

)

K

pj

=

100%

gdzie:

K

pj

- koszty pośrednie na jednostkę

przedmiarową robót;

W

kp

- wskaźnik narzutu kosztów

pośrednich w proc.;

R

j

- koszt robocizny na jednostkę

przedmiarową robót;

S

j

- koszt pracy sprzętu na jednostkę

przedmiarową robót.

Z kolei zysk kalkulacyjny oblicza się

jako iloczyn wskaźnika narzutu zysku

i podstawy jego naliczania.

Przepisy rozporządzenia wskazują, iż

przy ustalaniu jednostkowych nakła-

dów rzeczowych należy stosować

analizę indywidualną i kosztorysowe

normy nakładów rzeczowych.

Jednostkowe nakłady rzeczowe, us-

talone na podstawie analizy indywi-

dualnej, powinny uwzględniać nastę-

pujące czynniki:



w przypadku robocizny – ilości

roboczogodzin dotyczące wszystkich

czynności, które są wymienione

w szczegółowych opisach robót

podstawowych wyszczególnionych

pozycji kosztorysowych oraz 5 proc.

rezerwy na czynności pomocnicze;



w przypadku materiałów – ilości

wyszczególnionych rodzajów mate-

riałów, wyrobów lub prefabrykatów

niezbędnych do wykonania robót

podstawowych wyszczególnionych

pozycji kosztorysowych, z uwzględ-

nieniem ubytków i odpadów w trans-

porcie i w procesie wbudowania;



w przypadku pracy sprzętu – ilości

maszynogodzin pracy wymienionych

jednostek sprzętowych, niezbędnych

do wykonania robót podstawowych

wyszczególnionych pozycji koszto-

rysowych, z uwzględnieniem prze-

stojów wynikających z procesu tech-

nologicznego.

Przy ustalaniu stawek i cen czyn-

ników produkcji należy stosować

analizę własną oraz dane rynkowe.

Godzinowe stawki robocizny kosz-

torysowej ustalone na podstawie

analizy własnej powinny obejmować

wszystkie składniki zaliczane do

wynagrodzenia oraz koszty pochodne

naliczane do wynagrodzeń.

Rozporządzenie w szczegółowy spo-

sób reguluje formę i treść kosztorysu

inwestorskiego. W myśl jego przepi-

sów kosztorys inwestorski obejmuje:



stronę tytułową, zawierającą:

a) nazwę obiektu lub robót budowla-

nych z uwzględnieniem nazw i kodów

Wspólnego Słownika Zamówień

i podaniem lokalizacji,

b) nazwę i adres zamawiającego,

c) nazwę i adres jednostki opracowu-

jącej kosztorys,

d) imiona i nazwiska, z określeniem

funkcji osób opracowujących koszto-

rys, a także ich podpisy,

e) wartość kosztorysową robót,

f) datę opracowania kosztorysu in-

westorskiego.



ogólną charakterystykę obiektu

lub robót, zawierającą krótki opis

techniczny wraz z istotnymi para-

metrami, które określają wielkość

obiektu lub robót;



przedmiar robót;



kalkulację uproszczoną;



tabelę

wartości

elementów

scalonych, sporządzoną w postaci

sumarycznego zestawienia wartości

robót określonych przedmiarem

robót, łącznie z narzutami kosztów

pośrednich i zysku, odniesionych

do elementu obiektu lub zbiorczych

rodzajów robót;



załączniki:

a) założenia wyjściowe do kosztory-

sowania,

b) kalkulacje szczegółowe cen jed-

nostkowych, analizy indywidualne

nakładów rzeczowych oraz analizy

własne cen czynników produkcji

i wskaźników narzutów kosztów

pośrednich i zysku.

Planowane koszty robót budow-

lanych, stosownie do regulacji

rozporządzenia, oblicza się metodą

wskaźnikową, jako sumę iloczynów

wskaźnika cenowego i ilości jedno-

stek odniesienia, wg wzoru:

W

RB

= å W

Ci

× n

i

gdzie:

W

RB

- wartość planowanych kosztów

robót budowlanych;

W

Ci

- wskaźnik cenowy i-tego skład-

nika kosztów;

n

i

- ilość jednostek odniesienia dla

i-tego składnika kosztów.

28

PRZEGLĄD BUDOWLANY LISTOPAD 2004

NAUKA DLA BUDOWNICTWA

29

NAUKA DLA BUDOWNICTWA

LISTOPAD 2004 PRZEGLĄD BUDOWLANY

Podstawę obliczenia planowanych

wartości robót budowlanych stanowią

program funkcjonalno-użytkowy oraz

wskaźniki cenowe.

Z kolei planowane koszty prac pro-

jektowych oblicza się jako iloczyn

wskaźnika procentowego i planowa-

nych kosztów robót budowlanych,

wg wzoru:

W

pp

= W% × W

RB

gdzie:

W

pp

- planowane koszty prac projek-

towych;

W

RB

- planowane koszty robót

budowlanych;

W% - wskaźnik procentowy.

Podstawę obliczenia planowanych

kosztów prac projektowych stano-

wią: program funkcjonalno-użytkowy,

planowane koszty robót budowlanych

i wskaźniki procentowe.

Planowane koszty prac projektowych

stanowią sumę kosztów prac pro-

jektowych ustalonych odrębnie dla

poszczególnych obiektów. Planowane

koszty prac projektowych wyliczone

zgodnie z przepisami cytowanymi

powyżej nie obejmują opracowania

danych wyjściowych, a w szczególno-

ści: uzyskania mapy prawnej, opraco-

wania mapy do celów projektowych,

opracowania dokumentacji geologicz-

no-inżynierskiej, opracowania opera-

tów ochrony środowiska, inwenta-

ryzacji obiektów, zagospodarowania

terenu, inwentaryzacji i waloryzacji

zieleni.

Jeżeli zachodzi konieczność usta-

lenia udziału poszczególnych faz

opracowań w łącznym koszcie prac

projektowych lub ustalenia kosztu

opracowań projektowych zlecanych

odrębnie, należy stosować następu-

jące wartości procentowe, dostoso-

wując udział procentowy do specyfiki

inwestycji:



projekt koncepcyjny – 7-15 proc.

wartości prac projektowych;



projekt budowlany – 30-45 proc.

wartości prac projektowych;



projekt wykonawczy – 40-60 proc.

wartości prac projektowych.

Suma wartości składowych prac

projektowych liczona w procentach

wynosi 100 proc. Jeżeli opracowanie

nie obejmuje fazy projektu koncepcyj-

nego, wartość udziału procentowego

faz następnych należy powiększyć

tak, aby łączna wartość wszystkich

prac wynosiła 100 proc.

Wskaźnik procentowy W% stosowany

do obliczenia wartości prac projekto-

wych W

pp

określa się wg poniższej

tabeli w zależności od kategorii robót

budowlano-montażowych, dla inwe-

stycji kubaturowych:

Podane w tabeli wartości W%

odnoszą się do projektowania robót

budowlanych dla nowych obiektów

kubaturowych. W przypadku remon-

tu, nadbudowy czy przebudowy

wartość W% powiększa się o 15-30

proc., w zależności od stopnia skom-

plikowania projektowanych robót.

W przypadku rozbudowy (poziomej,

niewymagającej ingerencji w układ

funkcjonalny, konstrukcję lub instala-

cje obiektu istniejącego) wartość W%

powiększa się o 5-15 proc., w zależ-

ności od stopnia skomplikowania

projektowanych robót.

Obiekty kubaturowe zalicza się do

następujących kategorii złożoności:



kategoria 1 – najprostsze budynki

otwarte lub półotwarte, wiaty oraz

jednoprzestrzenne niepodpiwniczone

budynki parterowe, bez wyposażenia

instalacyjnego (z wyjątkiem naj-

prostszych instalacji elektrycznych

i wentylacji grawitacyjnej) i technolo-

gicznego, nieprzeznaczone na pobyt

ludzi;



kategoria 2 – proste budynki jed-

nokondygnacyjne bez i z podpiwni-

czeniem, wyposażone w najprostsze

instalacje (wodno-kanalizacyjne, cen-

tralnego ogrzewania, instalacje elek-

tryczne, wentylację grawitacyjną),

z najprostszym wyposażeniem tech-

nologicznym;



kategoria 3 – budynki niskie

o małym stopniu trudności, o prostej

jednorodnej funkcji, z podstawowym

wyposażeniem instalacyjnym i tech-

nologicznym;



kategoria 4 – budynki o złożonych

wymaganiach funkcjonalnych, instala-

cyjnych i technologicznych o średnim

stopniu trudności, niezaliczone do

kategorii 5 i 6;



kategoria 5 – budynki wielofunk-

cyjne oraz o bardzo złożonych wyma-

ganiach funkcjonalnych, instalacyj-

Wartość

planowanych

kosztów

robót

budowlanych

w tys. PL

W %

Kategorie złożoności

I

II

III

IV

V

VI

do 200

3,5

5,00

500

3,25

4,60

5,95

1000

3,00

4,20

5,45

7,55

2000

2,80

3,90

5,00

6,90

8,65

5000

2,60

3,60

4,55

6,25

7,85

9,40

10 000

2,40

3,30

4,20

5,90

7,10

8,50

20 000

2,25

3,00

3,80

5,20

6,45

7,70

50 000

2,80

3,50

4,70

5,85

7,00

100 000

2,55

3,20

4,30

5,30

6,30

200 000

2,90

3,90

4,80

5,70

500 000

2,70

3,55

4,40

5,20

30

PRZEGLĄD BUDOWLANY LISTOPAD 2004

NAUKA DLA BUDOWNICTWA

nych i technologicznych, wymagające

szczególnych rozwiązań inżynier-

skich, budynki wysokościowe;



kategoria 6 – budynki o najwyż-

szym stopniu skomplikowania funkcjo-

nalnego, instalacyjnego i technologicz-

nego, z wbudowanymi złożonymi kon-

strukcjami inżynierskimi, unikalnymi

instalacjami i wyposażeniem, budynki

o najwyższych wymaganiach co do

standardu wykończenia i prestiżu.

Rozporządzenie uwzględnia również

zakres wymagań stawianych obiektowi

budowlanemu (wymagania podstawowe

lub większe niż podstawowe) pod

kątem zaliczenia obiektu budowlane-

go do określonej kategorii złożoności.

Zależność tę szczegółowo przedstawia

tabela 2 rozporządzenia, uwzględniając

podział na grupy funkcjonalne obiek-

tów. Przykładowo, budynek biurowy

wielokondygnacyjny wysokościowy

(powyżej 55 metrów), z garażami, np.

piętra typu open – space został zali-

czony do piątej kategorii złożoności.

Jednak ten sam obiekt wyposażony

w unikalne rozwiązania w zakresie

instalacji i technologii, łączący funkcje

biurowe z funkcjami żywieniowymi

(stołówka) podlega zaliczeniu do szó-

stej kategorii złożoności.

Odrębne tabele wskaźników pro-

centowych kosztów dokumentacji

projektowej w kosztach robót budow-

lanych rozporządzenie przewiduje dla

budownictwa kolejowego, budownic-

twa drogowego, sieci ciepłowniczych,

wodociągowych,

kanalizacyjnych,

gazowych (niskoparametrowych) oraz

sieci elektroenergetycznych niskiego

i średniego napięcia a także obiektów

inżynierskich. Wśród obiektów inży-

nierskich wyróżnia się trzy kategorie

złożoności. Do pierwszej kategorii pro-

stych obiektów inżynierskich, dla któ-

rej wskaźnik procentowy W% wynosi

od 3 do 4,5 proc. należą m.in.: mosty

belkowe i płytowe, statycznie wyzna-

czalne, mosty drewniane, maszty i kon-

strukcje wieżowe do 100 m. Drugą

kategorię stanowią obiekty o złożo-

nych konstrukcjach i metodach budo-

wy, w szczególności: mosty belkowe

i płytowe statycznie niewyznaczalne,

wiadukty, tunele, maszty i konstrukcje

o wysokości od 101 do 300 metrów, dla

których wskaźnik procentowy wynosi

od 4,5 do 6 proc. W trzeciej kategorii

obiektów o specjalnych konstrukcjach

i metodach budowy mieszczą się m.in.:

mosty łukowe, wiszące i podwieszone,

wielopoziomowe wiadukty i węzły

komunikacyjne. Wskaźnik procentowy

dla tej kategorii obiektów wynosi od

5,5 do 7,5 proc.

Przepisy rozporządzenia, omówione

powyżej, wprowadzają wiele zmian

w odniesieniu do poprzedniego stanu

prawnego. Dotychczasowe regulacje

dotyczące sposobu obliczenia wartości

robót budowlanych wynikające z usta-

wy z 10.06.1994 r. o zamówieniach

publicznych, uwzględniały jedynie

przypadki samodzielnego zlecenia

robót budowlanych. Nie normowały

natomiast sposobu obliczania wartości

robót budowlanych zlecanych przed

opracowaniem dokumentacji projek-

towej, co stanowiło lukę w systemie

zamówień publicznych i prowadziło

do niewłaściwego opisu zadania

budowlanego na etapie przedprojek-

towym. Następstwem tych braków

była z reguły potrzeba weryfikowania

planowanych kosztów w trakcie reali-

zacji robót lub nawet konieczność ich

wstrzymania z uwagi na brak wystar-

czającej ilości środków.

Rozporządzenie,

nawiązując

do

istniejących rozwiązań, określa jed-

noznaczną metodę wskaźnikową

ustalania planowanych kosztów robót

budowlanych i planowanych kosztów

prac projektowych w odniesieniu do

zamówienia składającego się z projek-

towania i wykonania robót. Załącznik

do rozporządzenia zawiera szeroki

zakres wskaźników procentowych,

co powinno ułatwić zamawiającemu

ustalenie realnej wysokości środków

finansowych potrzebnych na reali-

zację robót budowlanych na etapie

przedprojektowym w odniesieniu

do różnych obiektów budowlanych.

Regulacje te posłużą także zamawia-

jącemu do obliczenia wartości prac

projektowych w sytuacji, gdy będą

one wyłącznym przedmiotem zlecenia.

Przepisy rozporządzenia aktualizują

metody i podstawy sporządzania kosz-

torysu inwestorskiego. W porównaniu

z wcześniejszymi regulacjami aktualne

rozporządzenie nie narzuca wiodącej

metody ustalania wartości koszto-

rysowej robót. Na równi stawia ono

metodę uproszczoną ustalania warto-

ści kosztorysowej robót budowlanych

z metodą szczegółową. W regulacjach

tych zrezygnowano z ustalania war-

tości robót budowlanych w pierwszej

kolejności na podstawie Katalogów

Norm Nakładów Rzeczowych oraz

urzędowych średnich krajowych

cen jednostkowych robót oraz cen

czynników produkcji. Dopuszczono

w kalkulacji zastosowanie rynkowych

i własnych cen jednostkowych i cen

czynników produkcji oraz wykorzysta-

nie dowolnych katalogów norm nakła-

dów rzeczowych istniejących na rynku.

Przepisy rozporządzenia wprowadzają

także zasadę określenia wysokości

wskaźnika zysku i kosztów pośrednich

według informacji rynkowych lub wła-

snych a także likwidują konieczność

wyłączania z wartości kosztorysowej

robót wartości niektórych materiałów,

urządzeń, konstrukcji.

Przepisy rozporządzenia powinny

odegrać pozytywną rolę na rynku

zamówień na roboty budowlane, nie

tylko w zakresie zamówień publicz-

nych. Umożliwią one zamawiającemu

bardziej precyzyjne ustalenie wartości

robót budowlanych na podstawie aktu-

alnych wskaźników z uwzględnieniem

bieżącej sytuacji cenowej na rynku

budowlanym. Będą one szczególnie

przydatne w przypadku wyceny prac

projektowych na etapie poprzedzają-

cym sporządzenie projektu budow-

lanego dzięki wprowadzeniu usyste-

matyzowanej kategoryzacji obiektów

budowlanych. W rezultacie ograniczą

zbyt duże rozbieżności między war-

tością oferty i wartością kosztorysu

inwestorskiego.



Sprostowanie

Autorką artykułu pt. „Europejskie

wzorce budynków helioaktywnych”

(S/IIŚ/27/01) jest pani

Katarzyna

Dudko.

W numerze 9/2004 „Przeglądu

Budowlanego” błędnie podaliśmy

nazwisko autorki. Za błąd ser-

decznie przepraszamy.