opiekunka dziecieca 513[01] z3 01 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Elżbieta Leszczyńska

Stymulowanie rozwoju dziecka poprzez wykonywanie prac
technicznych i plastycznych
513[01].Z3.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Maria Żukowska
mgr Ludmiła Panasewicz

Opracowanie redakcyjne:
mgr Elżbieta Leszczyńska

Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z3.01

Stymulowanie rozwoju dziecka poprzez wykonywanie prac technicznych i plastycznych,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Materiały i surowce do prac plastycznych i zajęć technicznych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Papieroplastyka

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Kompozycje liternicze i zdobnicze

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Szycie ręczne i maszynowe

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Metodyka pracy z dzieckiem w zakresie wychowania plastycznego

i technicznego

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten pomoże Ci w przyswojeniu wiedzy o podstawowych materiałach

i surowcach do prac plastycznych i technicznych, papieroplastyce, kompozycjach literniczych
i zdobniczych, szyciu ręcznym i maszynowym oraz metodyce pracy z dzieckiem w zakresie
wychowania plastycznego i technicznego.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do pracy z poradnikiem.

2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń

i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

opis działań, jakie powinieneś wykonać,

−

wykaz materiałów i narzędzi potrzebnych do ich wykonania.

4. Zestaw

zadań

testowych

sprawdzający

poziom

przyswojonych

wiadomości

i ukształtowanych umiejętności.

5. Wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

Poradnik nie może być traktowany jako wyłączne źródło wiedzy. Wskazane zatem jest

korzystanie z innych dostępnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 513[01].Z3

Prace artystyczne i techniczne

513[01].Z3.01

Stymulowanie rozwoju dziecka

poprzez wykonywanie prac
technicznych i plastycznych

513[01].Z3.02

Wspomaganie rozwoju dziecka

muzyką

513[01].Z3.03

Wspomaganie rozwoju dziecka

literaturą dziecięcą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,

−

stosować podstawowe techniki rysunkowe i plastyczne do projektowania kompozycji
płaskich i przestrzennych,

−

projektować kompozycje kolorystyczne,

−

dobierać przybory i materiały do wykonania rysunku i namalowania obrazu,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp,

−

posługiwać się przyborami do szycia ręcznego,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

stosować zasady prezentacji i ekspozycji prac plastycznych i technicznych oraz projektów,

−

współpracować w grupie,

−

aktywnie uczestniczyć w zajęciach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dobrać techniki plastyczne i metody prowadzenia zajęć do wieku i możliwości dziecka,

−

nauczyć dzieci posługiwania się sprzętem, przyborami i materiałami plastycznymi,

−

zorganizować wystawę prac dziecięcych,

−

wykonać pomoce dydaktyczne do zabaw,

−

wykonać proste prace krawieckie, tkackie, na drutach, szydełkiem, hafty,

−

wykonać kukiełki, lalki, postaci z bajek, zabawki i ozdoby,

−

wykonać kostiumy i ozdoby na zabawy i bale okolicznościowe,

−

napisać tekst z zastosowaniem różnych technik i liternictwa,

−

wykonać zaproszenia, tabliczki informacyjne, znaczki rozpoznawcze, wycinanki, plakaty,

−

wykonać proste scenografie do teatrzyku,

−

wykonać dekoracje sezonowe i okolicznościowe,

−

przygotować elementy do teatru cieni i teatrzyku kartonikowego,

−

wykonać modele z masy papierowej, solnej, plasteliny, modeliny,

−

namalować proste formy,

−

zastosować różne techniki zdobnicze,

−

zastosować różne techniki kompozycji płaskich i przestrzennych,

−

wykonać kompozycje z materiałów papierniczych,

−

wykonać prace techniczne i plastyczne zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Materiały i surowce do prac plastycznych i zajęć

technicznych

4.1.1. Materiał nauczania

Rodzaje i właściwości papieru

Jest wiele rodzajów papieru. Najbardziej znanym jest podział papieru ze względu na

sposób jego wyrobu:

−

papier czerpany miewa nieregularne brzegi, jego powierzchnia jest łagodnie wytłaczana
i jakby aksamitna,

−

papier wyrabiany maszynowo.
Materiały papierowe dzielimy dalej na trzy grupy według ich powierzchniowej masy, którą

wyrażamy w gramach na 1m

papieru. Zwyczajowo nazywamy to gramaturą papieru.

1. Papier – do tej grupy zaliczamy cieńszy /lżejszy materiał o gramaturze do 150g/m

2. Karton – grubszy materiał tworzony z jednej lub większej liczby warstw o gramaturze od

150 do 250 g/m

3. Tektura – grubszy, wielowarstwowy materiał o grubości 2 do 3 mm.

Kolejny podział bierze pod uwagę przeznaczenie papieru. Według niego podzielone są

materiały papiernicze w sklepach, np.:
1. Papier piśmienniczy i kreślarski – papier szkicowy, akwarelowy, biurowy, papier do

rysowania, papier do kserokopiarek.

2. Papier pakowy – z makulatury, satynowy, pergaminowy.
3. Papier higieniczny – toaletowy, ręczniki papierowe, papierowe obrusy, chusteczki

higieniczne.

4. Papier przemysłowo – techniczny – worki, papier filtracyjny, tektura na pudełka.
5. Papier kolorowy do wycinanek – zwykły, fluorescencyjny, samoprzylepny.
6. Materiały dla artystów i do celów dekoracyjnych – papier akwarelowy, ręcznie czerpany,

papier – krepina (bibułka karbowana), papier tłoczony [15].

Farby

−

plakatowe – wodorozcieńczalne, dobrze kryjące, występują w szerokiej gamie
kolorystycznej, można je wzajemnie mieszać co pozwala dowolnie poszerzyć paletę barw,

−

plakatowe fluorescencyjne – wodorozcieńczalne, nadają się do mieszania, pozwalają
tworzyć prace plastyczne o bardzo efektownym wyrazie,

−

witrażowe – mogą być używane do malowania na dowolnym przejrzystym materiale
np.: szkle, płycie z plexi i niektórych gatunkach folii,

−

akwarelowe – przy malowaniu pozostawiają wyraźnie widoczne ślady pędzla, co pozwala
odczytać sposób malowania,

−

do nanoszenia palcami – farba ta pozwala dzieciom na twórczą wolność i swobodę dając
im jednocześnie dużo przyjemności, używając całych rąk, czy też stóp można tworzyć
zabawne

prace.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ołówki

−

twarde (do pisma technicznego) oznaczone literą H, np. H, 2H, 3H, 4H, 5H, 6H, 7H;
gdzie ołówek H jest najbardziej miękki, a ołówek 7H najtwardszy,

−

miękkie (do rysunku artystycznego, szkicowania) oznaczone literą B, np. B, 2B, 3B, 4B,
5B, 6B,7B, 8B; gdzie ołówek B jest najtwardszy, a 8 B – najmiększy,

−

ołówki o twardości pośredniej oznaczone HB lub E.

Kredki

−

ołówkowe,

−

woskowe,

−

pastele olejne – charakteryzują się perfekcyjną miękkością, znakomitym uwalnianiem
barwy i doskonałymi właściwościami kolorującymi, są idealne do kolorowania.

−

Zastosowanie kredek oraz sposoby rysowania nimi dokładnie poznasz sięgając po pozycję
M. Parramon Jose: Jak rysować i malować kredkami. Galaktyka, Łódź 1998.

Pisaki, mazaki, markery – mają przeróżne grubości, kolory, mogą służyć do wykonywania
napisów, konturów, malowania różnych powierzchni w zależności od ich przeznaczenia.
Żele – wielokolorowe, przeznaczone do dekoracji rysunków i przedmiotów, dają bardzo
ciekawy efekt, często są łączone z klejem.
Plastelina – pozwala rozwijać zdolności manualne oraz wyobraźnię w nauce i zabawie, może
być wykorzystywana wielokrotnie.
Modelina – masa plastyczna, termoutwardzalna do zabawy i nauki oraz wykonywania
drobnych wyrobów artystycznych.
Masa solna – pozwala przygotowywać różnego rodzaju trwałe modele, figurki, zarówno do
zabawy, jak i dekoracji.
Masę solną do wyrobu małych modeli przygotowujemy wg przepisu:
–

200 g mąki,

–

200 g soli,

–

100 g mąki ziemniaczanej,

–

150 cm

wody.

Masę solną do wyrobu dużych modeli przygotowujemy z:
–

200 g mąki,

–

400 g soli,

–

125 cm

wody.

Podczas wykonywania modeli, łącząc poszczególne ich elementy, należy lekko zwilżać miejsca
łączenia. Podsuszone elementy można połączyć używając rozcieńczonej masy solnej.
Wykonując modele można używać różnych narzędzi do ozdabiania (nożyczki, patyczki,
grzebień itd.), można też odciskać różne faktury materiałów, np. koronki. Gotowe wyroby
z masy solnej można suszyć w piekarniku. Po dokładnym ich wysuszeniu należy pomalować
farbami plakatowymi, a następnie polakierować. Do tego celu możesz użyć lakieru do włosów,
bezbarwnego lakieru do paznokci. Więcej informacji uzyskasz na stronach internetowych:
http://masasolna.za.pl, http://abcgospodyni.pl (zakładka: zrób to sam).
Masa papierowa –

można ją przygotować z pociętych gazet, papieru toaletowego, ręczników

papierowych zamoczonych w gorącej wodzie, a następnie wyciśniętych i zmieszanych z klejem
do tapet (kleju powinno być trochę mniej niż mokrego papieru). Z tak przygotowanej masy
można robić różne przedmioty: płaskorzeźby, broszki, medaliony, wisiorki, paciorki, maski
dekoracyjne. Do przygotowania płaskorzeźby najlepiej użyć jako podkładu tekturki, na której
będzie można modelować, należy pamiętać o oddzieleniu jej od masy papierowej kawałkiem
papieru w celu uniknięcia przyklejenia się płaskorzeźby. Wysuszone przedmioty należy
pomalować i ewentualnie polakierować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wątek

Kleje

−

do papieru, kartonu, tektury – na rynku dostępne są rożnego rodzaju kleje, przed
zakupem należy zawsze sprawdzić przeznaczenie kleju oraz to, czy nie jest toksyczny,

−

do tkanin,

−

do szkła i porcelany,

−

do świec,

−

uniwersalne.

Materiały zebrane podczas wycieczek, spacerów lub wyjść na podwórko

−

liście,

−

kasztany,

−

korzenie,

−

szyszki,

−

żołędzie,

−

kora itp.
Zebrane jesienią rośliny (kłosy, zioła, kwiaty) należy związać w pęczki i powiesić, by

naturalnie wyschły, liście powkładać między dwa arkusze papieru (najlepiej się do tego celu
nadają zwykłe gazety) i obciążyć np. książką, by w czasie wysychania nie odkształciły się.
Żołędzie, kasztany, szyszki, resztki kory, gałązki, korzenie trzeba przechowywać
w kartonowych, otwartych pudełkach. Żołędzie i kasztany po pewnym czasie wysychają
i twardnieją, wtedy należy je na kilka godzin włożyć do wody, wówczas zmiękną i znowu będą
nadawały się do wykonywania prac.
Materiały odzieżowe

Materiały odzieżowe są wyrobami, które powstają z włókien w wyniku różnorodnych

procesów produkcyjnych [20, s. 60].

Tkanina

Filc

Materiały powlekane

Dzianina

Włóknina

Laminaty

Plecionka

Koronka

Przędzina

Tkaniny powstają z dwóch układów nitek (osnowy
i wątku) przeplatających się pod kątem prostym.

Rys. 1. Tkanina [20, s. 64]

Imitując przeplot nitek w tkaninie można samodzielnie „utkać” zakładkę do książki lub
wspaniały obrazek. Do tego celu można użyć zarówno pasków papieru, jak też różnego
rodzaju nici. Równie dobrze można połączyć oba surowce. Nici osnowy należy umocować

Materiały odzieżowe

z nitek

z włókien

z połączenia surowców
o różnych postaciach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(zawiązać) na patyczku, a nici wątku przeplatać regularnie (w szachownicę) albo nieregularnie,
tworząc figury geometryczne lub inne, własne wzory. „Tkając” z papieru najlepiej nie rozcinać
„osnowy” do końca i przykleić ją taśmą samoprzylepną do stołu. Więcej na ten temat
znajdziesz w podręczniku M. Chyrosz, E. Zembowicz – Sułkowskiej: Materiałoznawstwo
odzieżowe. WSiP, Warszawa 1992 i E. Królickiej: Technika kl. 5. WSiP, Warszawa 2000.

Dzianiny składają się z oczek wzajemnie się przeplatających.
Nitki tworzące oczka mogą być pojedyncze lub wielokrotne
(składające się z dwóch lub wielu nitek).

Rys. 2. Dzianina [20, s. 81]

Dzianiny wytwarza się maszynowo: na maszynach dziewiarskich, ręcznie: na drutach lub
szydełku. Oczka, niezależnie od ich budowy i układu, mają stronę prawą i lewą. Różne formy
i sposoby łączenia oczek pozwalają tworzyć przeróżne sploty dziewiarskie. Dzianiny są
elastyczne i miękkie w dotyku, łatwo się formują, bardzo dobrze się nadają na zabawki,
przytulanki dla dzieci, wszelkiego rodzaju ozdoby na różne okazje.
Informacje na temat wykonywania prac na szydełku i drutach znajdziesz w książce
M. Izakovičovej (red.): Zręczne ręce. Warta, Warszawa 1989, w czasopismach: Swetry,
Robótki ręczne, Burda oraz na stronach www: http://maranta.livenet.pl/lancuszek.htm,
http://republika.pl/abc_robotek_na_drutach/index02.html.
Jak wykonać zabawki i przytulanki dowiesz się sięgając po książkę A. Misiurskiej: Zabawka ze
skrawka. Warta, Warszawa 1987 oraz Ch. Rolfa: Pokój dziecka. Świat Książki, Warszawa 2005.

Koronki to wyroby plecione, w których na ażurowym tle
występuje wyraźny gęstszy ornament (wzór). Koronki mogą
być tiulowe, klockowe lub haftowane.

Rys. 3. Koronka [20, s. 60]

Plecionka powstaje wówczas, gdy przynajmniej trzy nitki
przeplątają się miedzy sobą.

Rys. 4. Plecionka [20, s. 60]

Włókniny tworzy się z masy luźnych, odpowiednio
uformowanych włókien, poddanych następnie wiązaniu przez
przeszywanie lub sklejanie specjalnymi środkami wiążącymi.

Rys. 5. Włóknina [20, s. 60]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Filce wytwarza się bezpośrednio z warstwy włókien wełny,
które nie tylko stanowią ich podstawową masę, ale są też dla
siebie spoiwem dzięki naturalnej zdolności do pilśnienia
(silnego sczepiania się włókien pod wpływem tarcia,
ugniatania i ubijania).

Rys. 6. Filc [20, s. 60]

Przędziny powstają w wyniku przeszycia odpowiednich
układów nitek.

Rys. 7. Przędzina [20, s. 60]

Laminaty powstają w wyniku warstwowego połączenia
dwóch lub więcej materiałów odzieżowych, albo przez
połączenie materiałów z pianką, folią lub papierem.

Rys. 8. Laminat [20, s. 60]

Skóry i futra

Skór dostarczają przede wszystkim zwierzęta ssące (krowy, cielęta, kozy, owce itp.),

a także niektóre gady i płazy. Skóry mogą być licowe (o gładkiej powierzchni) oraz zamszowe
– zwane irchowymi. Są też materiały skóropodobne o podłożu tkaninowym, dzianinowym lub
włókninowym, na które naniesiono, w zależności od przeznaczenia, jedną lub kilka warstw
żywic syntetycznych. Wyglądem przypominają zamsz lub skórę o licu gładkim.

Futra mogą być naturalne lub sztuczne. Futro naturalne, to skóra ssaka wraz z włosem.

Futro sztuczne jest to najczęściej tkanina lub dzianina z długą okrywą włosową.

Rys. 9. Skóra naturalna licowa [20, s.122]

Rys. 10. Futro naturalne z lisa [20, s. 124]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Futro sztuczne [20, s. 77]

Dodatki krawieckie

Materiały podszewkowe wykorzystuje się do wykonywania niewidocznych części odzieży,

takich jak: kieszenie, wykończenia rękawów, patki itp.

Taśmy i tasiemki służą do ozdabiania i wykończania odzieży oraz elementów wystroju

wnętrz. Mogą być tkane, dziane, plecione i przeszywane.

Zdobienia są to: frędzle, rozety (powstają w wyniku połączenia różnych wyrobów

ozdobnych), pompony, sznurki. Ze sznurków możesz stworzyć przeróżne ozdoby. Informacje
na ten temat znajdziesz na stronie internetowej: http://makrama.republika.pl/makrama.htm.

Zapięcia to, guziki, haftki, zatrzaski, zamki błyskawiczne itp., mogą również służyć jako

elementy zdobnicze.

Nici powstają przez skręcenie dwu lub więcej nitek pojedynczych i odpowiednie ich

wykończenie. Nici mogą być bawełniane, lniane, z jedwabiu naturalnego lub sztucznego oraz
włókien chemicznych. Rozróżnia się nici odzieżowe (do szycia maszynowego i ręcznego),
techniczne, obuwnicze, zdobnicze i specjalne (np. chirurgiczne).
Więcej informacji na temat powstawania i właściwości poszczególnych materiałów
odzieżowych, dodatków krawieckich znajdziesz w podręczniku M. Chyrosz, E. Zembowicz –
Sułkowskiej: Materiałoznawstwo odzieżowe. WSiP, Warszawa 1992 oraz P. Samek:
Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999.

Materiały do wykonywania prac plastycznych i technicznych możesz znaleźć w każdym

gospodarstwie domowym, wystarczy dobrze się rozejrzeć. Nie koniecznie musisz kupować
papier, karton, czy tekturę, ponieważ możesz wykorzystać wszelkiego rodzaju opakowania.
Bardzo ci się przydadzą kolorowe gazety, kartki pocztowe, kolorowy papier zdjęty
z prezentów itp. Materiały odzieżowe, dodatki krawieckie pozyskasz wykorzystując znoszone
lub nielubiane ubrania. Możesz też udać się do zakładu krawieckiego, prosić o ścinki, resztki
nici, taśm. Skrawki skór zarówno licowych, jak też futer dostaniesz w zakładzie kuśnierskim.
Najważniejsze jest to, żebyś wystarczająco wcześnie zaplanował swoją pracę i pomyślał
o zgromadzeniu potrzebnych surowców i materiałów.

Posługiwanie się narzędziami do wykonywania prac plastycznych i technicznych

Najbardziej popularnymi i najczęściej stosowanymi narzędziami do wykonywania prac

plastycznych i technicznych są: nożyce, nożyk do cięcia kartonu i tektury, nóż, kolec. Trzeba
posługiwać się nimi ostrożnie, nigdy nie układać blisko krawędzi stołu. Nożyce należy dobrać
do rodzaju wykonywanych prac (do cięcia: papieru, materiałów odzieżowych), zawsze
odkładać zamknięte, podawać trzymając za ostrze, tak by osoba odbierająca mogła chwycić za
uchwyty. Nożyk do cięcia kartonu, tektury jest bardzo ostry, ciąć nim należy wzdłuż
przyłożonej szerokiej linijki. Kolec trzeba trzymać w jednej ręce, drugą przytrzymywać kasztan
lub żołądź ułożony na drewnianej podstawce (desce, stolnicy), wykonać otwór lekko
pokręcając kolcem i powiększając otwór do wymaganej szerokości. Przecinając określone
przedmioty przy pomocy noża, należy je ułożyć na drewnianej desce, przytrzymać, a następnie
przeciąć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zapamiętaj! Warunkiem bezpiecznej pracy: jest dobry stan techniczny używanych

narzędzi, właściwe posługiwanie się nimi oraz utrzymywanie porządku na stanowisku pracy.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie materiały do wykonania prac możesz zgromadzić samodzielnie, bez ponoszenia

wydatków i gdzie będziesz ich szukać?

2. Czy poza względami finansowymi dostrzegasz inne, równie ważne względy, dla których

warto samodzielnie gromadzić materiały do wykonywania zaplanowanych prac?

3. Jakie materiały i surowce musisz bezwzględnie zakupić i na co zwrócisz uwagę przy ich

zakupie?

4. Z czego wykonasz figurkę, którą można podarować jako prezent?
5. Z jakiego przepisu skorzystasz, by przygotować masę solną?
6. Jakich farb użyjesz do pomalowania figurek z masy solnej?
7. Czym utrwalisz modele z masy solnej?
8. Czym się różni papier od kartonu?
9. Jakiego kleju użyjesz, by wykonać pracę składającą się z elementów papierowych, tkaniny

oraz folii?

10. W jaki sposób przechowasz materiały zebrane podczas wycieczek i spacerów?
11. Jakie materiały zaliczysz do dodatków krawieckich?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj obraz na temat: „Marzę o …”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z opisem materiałów i surowców do wykonywania prac plastycznych

i technicznych (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować różnego rodzaju: ścinki materiałów odzieżowych, skór, resztki: dodatków

krawieckich, kolorowego papieru oraz waty,

4) przy pomocy ołówka wykonać szkic pracy,
5) skomponować ze zgromadzonych materiałów obraz ilustrujący Twoje marzenia,
6) do zaznaczenia konturów, zmiany barwy poszczególnych fragmentów użyć farb lub

mazaków,

7) odłożyć obraz do wyschnięcia,
8) sprawdzić, czy wszystkie elementy dobrze się przykleiły, jeżeli nie, należy delikatnie je

podkleić nakładając klej na wykałaczkę i podsuwając pod odklejający się element,
następnie ostrożnie docisnąć i ponownie pozostawić do wyschnięcia,

9) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz kartonu formatu A3 (29,7 x 42 cm),

−

nożyce,

−

klej uniwersalny,

−

mazaki,

−

ołówek,

−

farby,

−

ścinki materiałów odzieżowych, skór, resztki dodatków krawieckich, waty (doskonale
odzwierciedla obłoki chmurki),

−

kawałki kolorowego papieru, kartonu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj masę solną do wykonywania małych modeli. Wykonaj proste modele

np.: Mikołaja, zajączka, aniołka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z przepisem (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zagnieść masę solną (mąkę, mąkę ziemniaczaną wymieszać z solą i dodawać wodę, tyle,

aby masa była plastyczna, ale niezbyt rzadka, wyrabiać 5 – 10 min.),

4) uformować wybrane modele,
5) odstawić do wysuszenia,
6) pomalować wykonane modele,
7) odstawić do wysuszenia,
8) polakierować wykonane figurki,
9) zaprezentować wykonane prace,
10) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sól,

−

mąka,

−

mąka ziemniaczana,

−

woda,

−

miska do zagniecenia masy,

−

farby plakatowe,

−

pędzle,

−

paleta do mieszania farb,

−

tacka do ustawienia uformowanych figurek,

−

komputer z dostępem do Internetu lub wydruki informacji ze stron internetowych:
http://masasolna.za.pl, http://abcgospodyni.pl.

Ćwiczenie 3

Wykonaj figurki mieszkańców lasu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać rozdział: Prace z materiałów przyrodniczych z książki K. Łubkowskiej,

I. Zgrychowej: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984,

2) zebrać potrzebne materiały,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) wykonać podobizny zwierzątek: lisa, sarny, dzika, wilka, dzięcioła itd.,
5) łączyć elementy wykonując otwory przy pomocy kolca,
6) ostrożnie używać noża i kolca ,
7) wykonane podobizny mieszkańców lasu ustawić na tacy,
8) dokonać prezentacji i oceny wykonanych prac.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szyszki,

−

żołędzie,

−

kasztany,

−

gałązki,

−

kłosy,

−

liście,

−

piórka,

−

wykałaczki,

−

plastelina,

−

nóż,

−

kolec (metalowy element o kłującym ostrzu),

−

drewniana deska do krojenia,

−

taca,

−

książka K. Łubkowskiej, I. Zgrychowej: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przygotować masę solną?

2) wykonać modele z masy solnej?

3) zdefiniować pojęcie materiały odzieżowe?

4) zdefiniować pojęcie dodatki krawieckie?

5) zgromadzić materiały odzieżowe i dodatki krawieckie?

6) rozróżniać papier i karton?

7) wykonać obraz z różnych materiałów odzieżowych, dodatków

krawieckich, różnego rodzaju papieru?

8) zgromadzić i przygotować do przechowania materiały przyrodnicze?

9) bezpiecznie posługiwać się narzędziami?

10) wykonać podobizny mieszkańców lasu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Papieroplastyka

4.2.1. Materiał nauczania

Formaty rysunkowe

Podstawowym formatem papieru rysunkowego jest arkusz o wymiarach 210 x 297 mm,

oznaczony symbolem A4. Arkusze większe uzyskuje się poprzez zwielokrotnienie formatu
podstawowego, mniejsze zaś przez podzielenie go na równe części. W celu uzyskania formatu
większego od podstawowego należy podwoić krótszy bok arkusza A4, dłuższy zaś pozostawić
bez zmian. By uzyskać format mniejszy należy podzielić dłuższy bok arkusza A4, a krótszy
pozostawić bez zmian. Informacje na temat wymiarów znormalizowanych formatów
rysunkowych znajdziesz w podręczniku M. H. Czurkowej, I. Ulawskiej – Bryszewskiej:
Rysunek

zawodowy.

WSiP,

Warszawa

1990

stronach

internetowych:

–

http://czajek3.republika.pl.

–

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rysunek_techniczny_maszynowy#Format_arkusza.

Cięcie i składanie papieru, kartonu, tektury

W czasie pracy na arkuszu papieru mogą powstać zagięcia i załamania, aby temu zapobiec

należy go trzymać za przeciwległe rogi. Jeżeli jednak dojdzie do zniekształcenia, papier należy
ostrożnie rozłożyć i delikatnym ruchem po łuku odgiąć brzegi zwijając go w przeciwną stronę.
Papier mniejszego formatu można wyrównać przeciągając go za róg przez krawędź stołu.
Wypaczony papier można próbować uratować przecierając z jednej strony wilgotną gąbką,
równomiernie obciążając i pozostawiając do wyschnięcia. Zwilżony papier można przykryć
czystą zaparzaczką i uprasować, ale w niskiej temperaturze.

Aby linia cięcia była równa, należy zawsze wcześniej ją wyznaczyć przy pomocy linijki

i ołówka. W tym celu odmierzamy potrzebne odcinki po obu krawędziach arkusza
przeznaczonego do cięcia, łączymy linią cienką (by nie pozostawiała śladów po przecięciu),
a następnie ostrymi nożycami, tniemy opierając nożyce o blat stołu. Do cięcia długich
i prostych odcinków dobrze się nadają nożyki do cięcia kartonu, tektury.

Wycinając koła lub owale zaczynamy od wykonania czubkiem małych nożyczek otworka

w środku wycinanej formy, a potem po łuku, tniemy aż do konturu. Gdy wycinamy kwadraty,
prostokąty lub figury o nieregularnych kształtach zaczynamy od wykonania otworu na środku
figury, następnie po łukowatych liniach tniemy do każdego narożnika, by zachować kształt
każdego kąta wycinanej figury.

Papierowe elementy składamy zwykle bez trudu, wystarczy wyznaczyć linię złożenia

i starannie wzdłuż tej linii papier zagiąć. Składanie kartonu nie jest już tak proste. Karton
bowiem jest o wiele grubszy i przy składaniu go tworzą się nieestetyczne załamania, a czasami
nawet pęknięcia. Zabierając się do składania kartonu trzeba zawsze naciąć wyznaczoną linię
założenia przeciągając delikatnie czubkiem zamkniętych nożyczek lub nożyka do cięcia.
W związku z tym, iż są bardzo różne rodzaje kartonu, należy wcześniej metodę tą
wypróbować, przede wszystkim sprawdzić, która strona kartonu do tego rodzaju zabiegu się
lepiej nadaje.

Do wycinania elementów z tektury najlepiej stosować bardzo dobrze naostrzony nożyk.

Tekturę przeznaczoną do cięcia ułożyć na płycie (przeznaczonej do tego celu) docisnąć
drewnianą linią i ciąć dokładnie przecinając wszystkie warstwy tektury. Jeżeli nie uda się od
razu przeciąć wszystkich warstw i powtórzenie cięcia nie przynosi rezultatu, można użyć
drobnoziarnistego papieru ściernego w celu wyrównania rozwarstwiających się krawędzi
tektury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Więcej informacji na ten temat znajdziesz w opracowaniu R. Vogl, H. Sander: Druga wielka
księga papierowych cudów. „bis”, Warszawa 2003.

Łączenie elementów

Najbardziej powszechnym sposobem łączenia elementów z rożnego rodzaju papieru,

również kartonu i tektury, jest klejenie. Na rynku dostępna jest szeroka gama klejów. Można
bez trudu zakupić klej o konkretnym przeznaczeniu. Klej należy nakładać równomiernie,
starannie rozprowadzając po powierzchni przeznaczonej do sklejenia. Przy naklejaniu
większych elementów, klej trzeba nakładać smarując krawędzie arkusza i punktowo jego
wnętrze, a naklejanie rozpocząć od środka wygładzając arkusz ku krawędziom. Duże prace
wykonane na kartonie i przeznaczone do wyeksponowania (jeżeli podłoże na to pozwala)
można przykleić używając taśmy dwustronnej. Wówczas prace nie deformują się i zachowują
swój pierwotny kształt. Przy klejeniu nie zawsze się to udaje.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób należy składać karton?
2. Jak należy trzymać papier, by nie uległ wypaczeniu?
3. Jakie zabiegi stosuje się w celu wyrównywania zagniecionego papieru?
4. Jak należy wycinać koła, kwadraty i inne złożone figury?
5. Jak należy wycinać elementy z papieru, kartonu, tektury?
6. Jak należy łączyć elementy z papieru, kartonu, tektury?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj makietę lasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania drzewek umieszczoną w książce R. Vogl,

H. Sander: Druga wielka księga papierowych cudów. „bis”, Warszawa 2003, s. 70 – 73,

2) zorganizować stanowisko pracy,
3) duży karton zwinąć w drugą stronę, jeżeli się nie odkształcił, rozłożyć na płasko

i obciążyć,

4) przekopiować na kalkę lub cienki papier śniadaniowy szablony drzewek,
5) starannie wyciąć szablony,
6) odrysować, na zielonym kartonie, szablony drzewek, układając je blisko siebie aby,

racjonalnie wykorzystać powierzchnię kartonu,

7) wyciąć kontury drzewek,
8) wytrzeć ślady ołówka,
9) przekopiować na kalkę szablony podstawek do drzewek (w opisie jest „pakunków”,

ponieważ do podstawki można włożyć drobiazg, prezent, wówczas otrzymamy oryginalne
opakowanie np. świątecznych upominków),

10) sporządzić układ szablonów podstawek umożliwiający jak najlepsze wykorzystanie

kartonu,

11) odrysować szablony,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12) wyciąć po wyznaczonych liniach,
13) wykonać nadcięcia kartonu umożliwiające prawidłowe zagięcia części do sklejenia,
14) złożyć podstawki wg rysunku zamieszczonego na s. 73,
15) starannie nanieść i rozprowadzić klej na wyznaczonych powierzchniach (rys. s. 73),
16) skleić poszczególne podstawki,
17) przykleić podstawki do choinek,
18) sprawdzić jakość wykonanych prac,
19) wykonane drzewka ustawić na kartonie imitującym poszycie lasu,
20) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

1 arkusz kartonu formatu A3 w kolorze brunatnym (najbardziej zbliżonym do koloru
poszycia lasu),

−

12 arkuszy kartonu formatu A4 w odcieniach zieleni,

−

2 arkusze kalki technicznej lub cienkiego papieru śniadaniowego,

−

nożyce,

−

klej,

−

ołówek,

−

gumka do wycierania,

−

linijka,

−

książka R. Vogl, H. Sander: Druga wielka księga papierowych cudów. „bis”, Warszawa 2003.

Ćwiczenie 2

Wykonaj kukiełki z tektury falistej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania kukiełek umieszczoną w książce U. Barff,

I. Burchardt, J. Maier: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993, s. 68 – 69,

2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać kukiełki krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność klejenia

elementów,

5) sprawdzić wykonanie strojów,
6) zaprezentować kukiełki wkładając na palec i wprawiając w ruch,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

cienki karton o wymiarach 12 x 7 cm,

−

tektura falista o wymiarach 80 x 7 cm,

−

linijka,

−

ołówek,

−

nożyczki,

−

zakrętki od butelki lub przecięty korek,

−

klej (Wikol),

−

karbowana bibuła w różnych kolorach,

−

resztki futra lub włóczki (na włosy),

−

książka U. Barff, I. Burchardt, J. Maier: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj „bibułkowy ogród” [26, s. 22] – wspaniały wystrój na Dzień Matki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania kwiatów umieszczoną w książce A. Wilkus: Co

i jak? Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1991, s. 20 – 23,

2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać kwiaty krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność wykonania

poszczególnych elementów oraz precyzyjne ich mocowanie na drucie,

5) sprawdzić jakość wykonania kwiatów,
6) bukiety z róż, narcyzów, tulipanów umieścić w wazonach, ustawić na przemian,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kolorowa krepina (biała, czerwona, żółta, pomarańczowa, zielona, różowa),

−

wata,

−

zaizolowany drut,

−

cynowy lub miedziany przewód,

−

nici bawełniane,

−

klej,

−

nożyczki,

−

ołówek,

−

linijka,

−

książka A. Wilkus: Co i jak? Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1991.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyciąć koła, prostokąty i inne figury umieszczone wewnątrz arkusza?

2) złożyć karton, by nie powstały zagięcia i załamania?

3) wyciąć różne elementy z papieru, kartonu, tektury?

4) skleić elementy z papieru kartonu i tektury?

5) wykonać makietę lasu?

6) wykonać kukiełki?

7) wykonać bukiety kwiatów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Kompozycje liternicze i zdobnicze

4.3.1. Materiał nauczania

Historia pisma

Przed wielu tysiącami lat rolę litery pełnił obrazek. To on wyrażał myśli i symbolizował

określone pojęcia. Później w użyciu było pismo wyrazowe, w którym określone znaki
odpowiadały poszczególnym wyrazom. Proces uproszczeń znaków doprowadził do momentu,
w którym znaki oznaczały głoski i powstało pismo alfabetyczne. Wprowadzenie alfabetu
przypisuje się starożytnym Fenicjanom. Na początku jego stosowania pisano tylko wielkimi
literami, czyli majuskułą. Z biegiem czasu ukształtowały się również małe litery zwane
minuskułą.

Pismo drukowane wynaleziono w XV wieku. Pierwsze czcionki imitowały ówczesne

pisma odręczne. Z biegiem czasu, pod wpływem prac w kierunku uproszczenia pisma,
powstały kroje czcionek dostosowane do techniki drukarskiej.

Pismo techniczne

Rozróżnia się pismo pochyłe i pismo proste (rys. 12). Konstrukcja pisma oparta jest na

siatce pomocniczej lub pochylonej pod katem 75

. Siatka ta składa się z kwadratów lub

rombów o wysokości h lub c odpowiadającej grubości linii liter i cyfr.

Rys. 12. Pismo proste (a) i pismo pochyłe (b) wg PN-80/N-01606

Wielkości charakterystyczne pisma technicznego:
–

wysokość liter wielkich i cyfr h = 10 d,

–

wysokość liter małych (bez lasek w górę i w dół) c = 7 d,

–

odstępy między literami w wyrazie a = 1 lub 2 d,

–

odstęp między wyrazami lub liczbami e = 6 d,

–

podziałka pisma, czyli odległość między podstawami liter b = 17 d,

–

grubość linii pisma: d.

Szerokości liter i cyfr:
a) bardzo wąskie:

–

1d: I i,

–

2d: l,

–

3d: j ł 1,

b) wąskie:

–

4d: J c f r t,

c) normalne:

–

5d: C E F L T b d e g h k n o p q s u v x y z 2 3 5 6 7 8 9 0,

–

6d: B D G H K Ł N O P R S U Z a 4,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) szerokie:

–

7d: A M Q V X Y m w,

e) bardzo szerokie:

–

9d: W.

Szczegółowe informacje na temat pisma technicznego

znajdziesz w podręczniku M. H.

Czurkowej, I. Ulawskiej – Bryszewskiej: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1990 oraz na
stronach www:
–

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rysunek_techniczny_maszynowy,

–

http://gim2.scholaris.pl/download/PT2.jpg.

Pismo ozdobne

Do pisania tekstów na dyplomach, zaproszeniach, wizytówkach stosuje się pismo

kaligraficzne zwykłe (rys. 13) i stylizowane, zwane potocznie pisanką (rys. 14). Pisanka jest
pismem ciągłym, ale dopuszczalna jest możliwość nie łączenia liter w razie wystąpienia
trudności przy pisaniu. Pismo swoim charakterem powinno być dobrane do treści, które
przekazuje, a jego wielkość do wielkości płaszczyzny, którą ma wypełnić.

Rys. 13. Pismo ręczne kaligrafowane zwykłe [4, s.21] Rys. 14. Pismo ręczne kaligrafowane stylizowane,

zwane pisanką [4, s.21]

Kompozycja liternicza

Aby tekst był ładnie napisany, trzeba uzyskać jednolite naświetlenie pisma (rys. 15).

Osiąga się je wówczas, gdy w napisanym wierszu jest proporcjonalnie rozmieszczona barwa
tekstu i przerw miedzy nim. Litery mają różną konstrukcję i ilość światła wokół nich jest różna.
Każda litera jest wpisana w równoległobok odpowiadający proporcjom litery pisma
technicznego. Rozróżniamy litery otwarte i zamknięte. Jeżeli na bocznych krawędziach
równoległoboku leżą kreski litery, to taką literę nazywamy zamkniętą (np. O, H). Litery takie,
jak C, T, L są literami otwartymi: obustronnie – T, jednostronnie – L, C. Litery otwarte mają
więcej światła i dlatego do ich pustych boków przybliża się litery sąsiednie.

Rys. 15. Naświetlenie pisma: a) nieprawidłowe naświetlenie wyrazu, b) prawidłowe naświetlenie wyrazu

[4, s.14]

Bardzo ważną rolę w zagospodarowaniu arkusza odgrywa rozmieszczenie tekstu.

Rozróżnia się układy liternicze symetryczne (rys. 16) i asymetryczne (rys. 17).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16. Przykłady symetrycznych układów tekstu [4, s.15]

Rys. 17. Przykłady kompozycji równoważnej w układzie literniczym asymetrycznym [4, s.15]

Plakat zwraca uwagę, gdy zastosuje się duże kontrasty w zestawieniu napisów. Wybrane

wyrazy należy napisać grubymi, dużymi literami, inne cienkimi lub małymi, zastosować różne
odległości liter w wyrazie. Litery ustawić gęsto lub celowo rozstrzelić. W celu uzyskania
intensywnego działania wzrokowego napisu (komunikatu) zastosować znaki graficzne lub
wabiki. Znaki graficzne, namalowane innym kolorem i w zwiększonych wymiarach, w postaci
wykrzykników, znaków zapytania, strzałek, podkreśleń potęgują przekaz zawarty w treści
napisu. Wabiki wzrokowe przyciągają wzrok. Rolę wabika może pełnić rysunek oraz barwna
plama geometryczna lub nieregularna.

Szczegółowe informacje na temat pisma ozdobnego i kompozycji literniczych znajdziesz w

podręczniku M. H. Czurkowej, I. Ulawskiej – Bryszewskiej: Rysunek zawodowy. WSiP,
Warszawa 1990.

Barwy

Barwy podstawowe to czerwona, żółta i niebieska. Nazywane są podstawowymi,

ponieważ nie można ich uzyskać ze zmieszania farb o jakichkolwiek innych barwach, same zaś,
mieszane parami, dają podstawę trzem nowym barwom. Połączenie barwy czerwonej z żółtą
daje barwę pomarańczową. Zmieszanie barwy czerwonej z niebieską tworzy barwę fioletową.
Barwy: niebieska i żółta tworzą barwę zieloną. Barwy utworzone z połączenia barw
podstawowych, to barwy pochodne.
W kole barw tęczowych (zobacz na: http://library.thinkquest.org/20868/pol/moe/brwa.htm lub
na: http://www.oeiizk.edu.pl/sztuka/wysoka/pr.ppt) kolory leżące obok siebie tworzą grupy
barw zharmonizowanych, podobnych. Barwy, które leżą naprzeciw siebie działają na siebie
agresywnie, bo są kontrastowe. Barwy te nazywa się dopełniającymi.
Wszystkie barwy tęczowe (zasadnicze i pochodne) mają kolor czysty. Barwy złożone,
otrzymane z połączenia czystych barw i dopełniających tworzą barwy złamane.
Barwa biała i czarna oraz wszystkie odcienie szarości – to barwy neutralne. Więcej informacji
na temat barw, sposobu ich łączenia oraz tworzenia przy pomocy nich obrazów znajdziesz na
stronach pod wymienionymi wyżej adresami oraz w książce M. Parramon Jose, D. Sanmiguel:
Jak malować. Galaktyka, Łódź 2000.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kompozycja płaska i przestrzenna

Obraz, bez względu na to, co przedstawia, zawsze składa się z barwnych plam różniących

się kształtem, kolorem i wielkością. Każda z plam ma swoje, wyznaczone przez artystę,
miejsce w obrazie i musi na nim pozostać, bowiem w zestawieniu z innymi plamami tworzy
kompozycję obrazu. Komponowanie obrazów odbywa się według zasad. Jedną z nich jest
zasada równowagi (rys. 18). Możemy ją nazwać wagą plam tworzących obraz. Plamy te różnią
się wielkością oraz wrażeniem powodowanym przez kolory. Kolory ciepłe (czerwony, żółty,
pomarańczowy) sprawiają wrażenie „cięższych” od kolorów zimnych (niebieski, zielony,
fioletowy). Kolory jasne powodują, iż plamy wydają się „lżejsze” od ciemnych.

Odmianą kompozycji idealnie zrównoważonej jest kompozycja symetryczna obrazu, czyli

taka w której obie połowy, po dwóch stronach osi symetrii, są bardzo do siebie zbliżone lub
takie same (rys. 19).

Kolejną zasadą stosowaną w tworzeniu obrazów jest zasada zachowania rytmu, czyli

powtarzania się pewnych form w regularnych odstępach (rys. 20).

Kompozycje można podzielić na: otwarte i zamknięte. Kompozycja otwarta to taka, której

oś symetrii nie jest wyraźnie zaznaczona, a granice obrazu „odcinają” ciąg dalszy, który
możemy sobie wyobrazić. W taki właśnie sposób malowane są pejzaże. Kompozycję, która
w całości mieści się w obrazie, nie ma swojego dalszego ciągu poza jego granicami i której oś
można łatwo wyznaczyć nazywamy kompozycją zamkniętą (rys. 19). W zależności od tego,
czy prezentowana postać jest w ruchu, czy też nie, kompozycję określamy jako statyczną lub
dynamiczną.

Dziełem sztuki w trzech wymiarach jest rzeźba. Najstarszy i popularny nadal rodzaj rzeźby

to bryła lub zespół brył z kamienia, drewna, metalu, gliny, gipsu oraz obecnie betonu i mas
plastycznych. Kształty brył rzeźbiarskich mogą być bardzo różnorodne, zależy to od tematu
dzieła, upodobań artysty i materiału z jakiego zostały uformowane. Rzeźbą jest z grubsza
ociosany klocek drewniany, minimalnie obrobiony blok z kamienia, jak też precyzyjnie
odtworzony kształt postaci człowieka, zwierzęcia lub przedmiotu.

Natomiast dzieła rzeźbiarskie, które nie stanowią odrębnej bryły i można je oglądać tylko

z jednej strony (wykute są np. w kamieniu lub drewnie) nazywane się płaskorzeźbami albo
reliefami.

Rys. 18. Pablo Picasso

Rys. 19. Piero Della Francesco

Rys. 20. Robert Delaunay

Akrobatka na kuli [22, s. 41]

Matka Boska Miłosierdzia [22, s. 43]

Rytm [22, s. 44]

Z kolei kompozycje, które powstają w procesie konstruowania i mają luźną, otwartą

formę nazywane są formami przestrzennymi (zaliczane są do rzeźby, ponieważ są
trójwymiarowe).
Więcej informacji na temat kompozycji płaskich i przestrzennych znajdziesz w książce
S. Dorance: Zajęcia twórcze w przedszkolu. Przedmioty i obrazy. Cyklady, Warszawa 1999.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zdobienie papieru

Papier można ozdobić w bardzo prosty sposób, a mianowicie umoczyć czubki palców

w farbie i delikatnie odcisnąć. Po wyschnięciu, przy pomocy cienkiego flamastra, odciski
zamienić w wesołe ludziki lub zwierzątka. Tak ozdobiony papier można wykorzystać do
przygotowania kartek i zaproszeń [25, s. 11].

Prostym i znanym sposobem zdobienia papieru jest stemplowanie (niby – drukowanie).

Stempel można wykonać np. z ziemniaka, przecinając go na połowę i na jego powierzchni
wykonując wypukły rysunek. Następnie stempel należy umoczyć w farbie i odcisnąć na
przygotowanym arkuszu [26, s. 42].

Pięknie wygląda kartka z dwubarwnego kartonu ozdobiona poprzez wycięcie i zagięcie

połowy figury. Otrzymaną w ten sposób figurę można też pomalować na dowolny kolor.

Przyniesione z jesiennego spaceru i zasuszone liście można wykorzystać do upiększania

lub wykonywania prac. W tym celu należy przygotować matrycę: kawałek kartonu (nieco
większy niż liść), na powierzchnię liścia nanieść warstwę kleju, a następnie przykleić do
kartonu, docisnąć, pozostawić do wyschnięcia. Na powierzchnię liścia nanieść farbę
plakatową, delikatnie uchwycić, ułożyć na kartce i odcisnąć, uważać by nie pobrudzić pracy,
pozostawić do wyschnięcia.

Bardzo efektownie wygląda papier gnieciony. Poprzez zagniecenie powstaje gęsta sieć

marszczeń, które powodują naruszenie powierzchni papieru, co sprawia, że miejsca te
przyjmują więcej farby. Pognieciony papier można barwić na dwa sposoby: rozłożyć, zanurzyć
w roztworze farby i odłożyć do wysuszenia (postępować bardzo ostrożnie, by nie rozerwać
mokrego papieru) lub rozłożyć i pomalować, pozostawić do wysuszenia. Można w tym celu
użyć jednej lub kilku barw. Barwiony w ten sposób papier może być podstawą do tworzenia
przeróżnych obrazków i rysunków. Czasami zachodzi potrzeba zabezpieczenia pracy przed
rozmazaniem, wówczas należy użyć lakieru w aerozolu (kupionego w sklepie dla plastyków)
lub też zwykłego lakieru do włosów.

Szczegółowe

instrukcje

dotyczące

zdobienia

papieru

znajdziesz

książce

K. Nejezchlebovej: Zdobienie papieru. RM, Warszawa 2005.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rodzaje pisma?
2. Co oznaczają pojęcia: kompozycja liternicza i przestrzenna?
3. Jakie znasz rodzaje kompozycji przestrzennych?
4. W jaki sposób można wykonać stemple?
5. Czy potrafisz dokonać podziału barw i określić sposób ich oddziaływania?
6. W jaki sposób należy nakładać kolejne warstwy farb plakatowych?
7. Jakie są rodzaje dzieł rzeźbiarskich?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj plakat informujący o zabawie karnawałowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) sporządzić kompozycję arkusza (zaplanować rozmieszczenie napisów, rysunków,

zdobień),

4) wykonać plakat, zwracając szczególną uwagę na kompletność i czytelność napisów,
5) wykorzystać różne techniki (np. rysowanie, malowanie, stemplowanie),
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać samooceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

1 arkusz kartonu formatu A3,

−

ołówek,

−

gumka,

−

linijka,

−

farby,

−

flamastry,

−

stemple,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj karnawałowe przebranie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) stworzyć zespół 2 – osobowy,
2) zapoznać się z instrukcją wykonania przebrania umieszczoną w książce U. Barff,

I. Burchardt, J. Maier: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993, s. 53,

3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać przebranie krok po kroku, zwracając szczególną uwagę na wielkość otworów

i długość przebrania (osoba w przebraniu musi się swobodnie poruszać),

6) odczekać, aż farba dokładnie wyschnie,
7) ozdobić strój kolorowym klejem z brokatem,
8) pozostawić do wysuszenia,
9) włożyć przebranie, zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

1 duży papierowy worek (jest trudno dostępny, ale można udać się do piekarni i poprosić
o worek po mące lub w sklepie papierniczym poprosić o worek, który jest opakowaniem
zbiorczym, w ostateczności można wykonać worek z szarego papieru bardzo starannie go
sklejając),

−

flamastry,

−

nożyczki,

−

farby plakatowe,

−

pędzle,

−

klej z brokatem,

−

książka U. Barff, I. Burchardt, J. Maier: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj płaskorzeźbę pt: „Odpoczynek”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym kompozycji płaskiej i przestrzennej,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wykonać szkic pracy,
4) wykonać pracę w formie kompozycji otwartej (na tekturkę lub karton położyć pergamin

lub folię, żeby praca się nie przykleiła),

5) zastosować różnego rodzaju narzędzia: wykałaczki, patyczki, nożyk itp.,
6) bezpiecznie się nimi posługiwać,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

1 arkusz kartonu lub tektury formatu A4,

−

1 arkusz papieru formatu A4,

−

1 arkusz pergaminu lub folii,

−

ołówek,

−

gumka,

−

modelina lub plastelina,

−

wykałaczki duże i małe,

−

patyczki,

−

nożyk,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wykonać napisy z zastosowaniem różnego rodzaju pisma?

2) zastosować zasady kompozycji literniczych?

3) zastosować zasady kompozycji płaskich i przestrzennych?

4) wykonać zdobienia przy pomocy stempli?

5) przygotować czytelny i zabawny plakat?

6) wykonać płaskorzeźbę o określonej kompozycji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Szycie ręczne i maszynowe

4.4.1. Materiał nauczania

Narzędzia i przybory do szycia ręcznego

Stanowisko pracy ręcznej powinno być wyposażone w niezbędne narzędzia i przybory do

wykonywania czynności związanych z szyciem ręcznym. Do wyposażenia stałego należą:
taśma krawiecka (centymetrowa), nożyczki, naparstek, igły ręczne, szpilki, kreda lub mydełko
krawieckie.

Taśma centymetrowa

Nożyce

Naparstek Igły Szpilka Kreda

Rys. 21. Narzędzia i przybory do krojenia i szycia ręcznego [21, s. 22]

Taśma krawiecka służy do zdejmowania wymiarów z figury, odmierzania określonych
odcinków w czasie wykonywanej pracy. Nożyczki potrzebne są do krojenia oraz wykonywania
czynności pomocniczych, np.: do wyrównywania szwów, obcinania końców nitek itp.
Naparstek krawiecki służy do ochrony palca przed ukłuciem w czasie przepychania igły przez
tkaninę. Naparstek nakłada się na środkowy palec prawej reki i popycha igłę w czasie szycia.
Igieł do szycia ręcznego używa się do wykonywania ściegów ręcznych. Długość i grubość igieł
ręcznych należy dobierać stosownie do grubości tkaniny, rodzaju i grubości nici oraz rodzaju
wykonywanego ściegu (często jest to sprawa osobistych upodobań osoby szyjącej). Szpilek
krawieckich używa się do przypinania form do tkaniny przed krojeniem, spinania szwów.
Szpilki powinny być cienkie, długie i ostro zakończone, aby nie pozostawiały śladów
w tkaninie. Kreda lub mydełko krawieckie służy do oznaczania konturów na tkaninie, linii
wykonania ściegu. Aby uzyskać cienkie i wyraźne linie na tkaninie, trzeba co pewien czas
zaostrzyć nożem lub nożyczkami brzeg kredy lub mydełka.

Podstawowe narzędzia do prasowania

Prasowanie ma na celu wygładzenie i nadanie odpowiednich kształtów wyrobom

odzieżowym i elementom wystroju wnętrz. Proces prasowania następuje wskutek działania
temperatury, wilgoci i nacisku. Do prasowania potrzebne jest żelazko, najlepiej
z wbudowanym nawilżaczem, deska do prasowania oraz zaparzaczka (kawałek białego,
najlepiej bawełnianego płótna).

Prawidłowa postawa przy szyciu oraz przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy

Zachowanie prawidłowej postawy podczas szycia przyczynia się do osiągania lepszych

efektów pracy i dobrego samopoczucia. Aby zachować prawidłową postawę należy siedzieć
na całym krześle (o odpowiedniej wysokości opierając się plecami o oparcie), nie garbić się
i pochylać głowy nisko nad wykonywaną pracą. Wskazane jest stosowanie krótkich przerw,
a nawet ćwiczeń odprężających mięśnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najlepszym oświetleniem jest światło dzienne naturalne; światło sztuczne powinno być jak

najbardziej zbliżone do naturalnego i umieszczone tak, aby nie raziło oczu i padało z lewej
strony. Bardzo istotnym warunkiem prawidłowej pracy przy szyciu ręcznym jest zachowanie
ładu i porządku na stanowisku pracy oraz dbanie o czystość rąk.

Przed przystąpieniem do prasowania należy sprawdzić, czy deska jest stabilna i ustawiona

prawidłowo, czy przewód i wtyczka od żelazka nie są uszkodzone. Należy również sprawdzić
stan gniazdka, do którego mamy zamiar podłączyć żelazko. W następnej kolejności ustawić
temperaturę prasowania. Dobrym nawykiem jest przeprowadzanie próby prasowania na ścinku
tego materiału, z którego wykonujemy pracę.

Pamiętaj ! W czasie prasowania możesz ulec oparzeniu lub porażeniu prądem !

Ściegi ręczne i ich zastosowanie

Ściegi ręczne wykonuje się igłą przewlekając ją wraz z nicią przez materiał odzieżowy

(najczęściej jest to tkanina). Do wykonywania ściegów ręcznych podstawowych i ozdobnych
używa się nici bawełnianych, jedwabnych, gładkich lub ozdobnych i igieł do szycia ręcznego.

Ściegi podstawowe

Ścieg przed igłą (fastrygowy) jest najprostszym ściegiem krawieckim. Wykonanie tego

ściegu polega na przewlekaniu igły z nitką przez tkaninę w jednakowych lub różnych
odstępach.

Rys. 12. Ścieg przed igłą (fastrygowy) [12, s. 20]

Ścieg za igłą powstaje w ten sposób, że przy wykonywaniu każdego ściegu cofa się igłę

do połowy ściegu poprzedniego. Po lewej stronie tkaniny powstaje ścieg dłuższy, wzmocniony
podwójną nicią. Ścieg ten jest też nazywany ściegiem stębnówkowym.

Rys. 13. Ścieg za igłą (stębnówkowy) [12, s. 22]

Ścieg okrętkowy wykonuje się wkłuwając igłę ukośnie od dołu wzdłuż brzegu założenia

materiału. Przyszycie założenia powinno być wykonane prawie niewidocznie.

Rys. 14. Ścieg okrętkowy [12, s. 23]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ściegi ozdobne
Ściegi ozdobne wykonuje się nićmi przeznaczonymi do haftu: białymi, kolorowymi,

metalowymi, jak np. atłaskiem, muliną, kordonkiem i innymi. Ściegi ozdobne ułożone
w określone wzory i ornamenty nazywamy haftem.

Ścieg sznureczkowy składa się z dwóch lub trzech ściegów położonych obok siebie

ukośnie, a każdy następny ścieg jest dłuższy od poprzedniego. Najprostszy do wykonania jest
taki, w którym nitka od spodu układa się stębnówkowo, a na wierzchu każdy ścieg jest dwa
razy dłuższy od poprzedniego.

Rys. 15. Ścieg sznureczkowy [12, s. 24]

Ścieg łańcuszkowy składa się z szeregu oczek, powstających na każdym nowym ściegu,

z nawijania nitki na igłę nakłutą w tkaninie. Po lewej stronie powstaje ścieg stębnowany.

Rys. 16. Ścieg łańcuszkowy [12, s. 24]

Ścieg dziergany składa się z szeregu równoległych ściegów zakończonych sznureczkiem,

który łączy ściegi położone obok siebie. Ściegiem tym można wykończyć brzeg tkaniny,
obdziergać dziurki, wyhaftować wzory itp.

Rys. 17. Ścieg dziergany [12, s. 24]

Ścieg krzyżykowy powstaje z dwóch ukośnych ściegów krzyżujących się ze sobą

w połowie długości.

Rys. 18. Ścieg krzyżykowy [12, s. 25]

Ścieg gałązkowy powstaje z dwóch szeregów ukośnych ściegów skierowanych do

środka. Podczas wykonywania ściegu nitka (z igły) jest zadziergana w oczka, z których układa
się ścieg gałązkowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19 Ścieg gałązkowy [12, s. 25]

Dokładne instrukcje wykonywania poszczególnych ściegów oraz propozycje ich

zastosowania znajdziesz w czasopismach: Robótki ręczne oraz książkach:

−

J. Turskiej: Igłą malowane. MAW, Warszawa 1978,

−

S. Krysińskiej: Szycie i konserwacja odzieży. WSiP, Warszawa 1974,

−

M. Izakovičovej (red.): Zręczne ręce. Warta, Warszawa.

Szycie maszynowe

Pierwsze wzmianki o próbach skonstruowania maszyny szyjącej pochodzą z XVIII wieku.

Próby te nie doprowadziły do pożądanych rezultatów, chociaż wiele prac w tym zakresie
zasługuje na zainteresowanie. W latach 1807 – 1839 nad wynalazkiem maszyny do szycia
pracował wiedeńczyk J. Madersperger. On pierwszy skonstruował maszynę szyjąca dwiema
nićmi, które przeplatając się wzajemnie tworzyły ścieg. Prototyp maszyny J. Maderspergera nie
nadawał się jeszcze do praktycznego zastosowania, ale wypracowane zasady szycia
maszynowego miały duże znaczenie dla dalszych prób. W latach 1829 – 1831 udane modele
maszyn opracował we Francji B. Thimonnier. W modelach tych stosował on igły z podcięciem
o kształcie hakowym i uzyskiwał szycie jednonitkowym ściegiem łańcuszkowym. W Stanach
Zjednoczonych w latach 1843 – 1845 E. Howe, wykorzystując czółenko tkackie i igłę
z uszkiem przy ostrzu, zbudował udany model maszyny szyjącej dwunitkowym ściegiem
stębnowym. Wynalazek ten został w pełni wykorzystany i stał się podstawą do produkcji
maszyn do szycia. Wynalazek ten udoskonalił J. M. Singer [2, s. 54].

Obsługa maszyny do szycia

Na rynku dostępne są domowe maszyny do szycia różnych firm. Mimo, iż różnią się

obudową i możliwościami obsługa ich jest bardzo podobna.

Zawsze przed rozpoczęciem pracy na maszynie należy bardzo dokładnie zapoznać się

z instrukcją jej obsługi. Sprawdzić, czy igła jest prosta i ostra (czy jest odpowiedniej grubości
do pracy, którą zamierzamy wykonać). Jeżeli igła jest zgięta, tępa lub np. za gruba należy ją
wymienić. W tym celu należy wyjąć wtyczkę z gniazdka sieciowego, ustawić uchwyt igły
w najwyższej pozycji, opuścić stopkę, zdemontować igłę luzując zacisk śrubokrętem, założyć
nową igłę – płaską stroną do tyłu – wsuwając „do oporu”, dokręcić zacisk igły, włożyć
wtyczkę do gniazdka sieciowego. By maszyna dobrze szyła, należy prawidłowo dobrać
i założyć nitkę dolną i nitkę górną (nitka górna i dolna powinny być jednakowej grubości).
Trzeba skorzystać ze schematu umieszczonego na obudowie maszyny lub zamieszczonego
w instrukcji. Następnie należy wyprowadzić nitkę dolną ponad płytkę ściegową. W tym celu
należy przytrzymać lewą ręką koniec nitki górnej, a prawą ręką obracać koło zamachowe
w kierunku do siebie (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara), aż nić górna uchwyci dolną
i wyprowadzi w postaci pętelki. Teraz trzeba wyciągnąć obie nici, włożyć miedzy palce stopki
i przesunąć do tyłu. Przed szyciem właściwym zawsze powinno się przeprowadzić szycie
próbne, w czasie którego sprawdza się, czy maszyna tworzy prawidłowy ścieg (rys. 20) oraz
czy długość ściegu (skok ściegu na rys. 21) jest dobrana do wykonania określonej pracy.

Prawidłowo uformowany ścieg, to taki, którego wiązanie (przeplecenie) nici znajduje się

wewnątrz zszywanych warstw materiału (rys. 20).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odległość między dwoma kolejnymi przekłuciami materiału przez igłę nazywa się skokiem

ściegu (długością ściegu) (rys. 21).

Jeżeli wiązanie ściegu jest widoczne na wierzchniej lub spodniej warstwie zszywanych

materiałów, należy sprawdzić poprawność założenia obu nici lub uregulować naprężenie nici.

Rys. 20. Maszynowy ścieg stębnowy dwunitkowy prosty (1 – nić górna, 2 –nić dolna) [2, s. 56]

Maszyny domowe oprócz ściegu prostego mogą również tworzyć ścieg zygzakowy

(rys. 21), a na jego bazie inne ozdobne ściegi.

Rys. 21. Maszynowy ścieg stębnowy dwunitkowy zygzakowy (1 – nić górna, 2 – nić dolna) [2, s. 56]

Ścieg zygzakowy powstaje wtedy, kiedy kolejne przekłucia igłą zszywanej warstwy materiałów
układają się po linii łamanej (rys. 21). Długość i szerokość powstającego „zygzaka” można
regulować.
Ścieg zygzakowy ma bardzo szerokie zastosowanie. Można go wykorzystać do obrzucania
krawędzi szwów, obrzucania dziurek, przyszywania guzików, wykonywania ściegów
ozdobnych.

Rys. 22. Ścieg zygzakowy: a) do obrzucania dziurek, b) do obrzucania krawędzi szwów

Zawsze przed przystąpieniem do właściwego szycia sprawdź, czy odpowiednio

dobrałeś igłę, nici oraz ustawiłeś prawidłowy ścieg, unikniesz bowiem bardzo
kłopotliwego prucia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Więcej na temat prawidłowej obsługi maszyny do szycia znajdziesz w podręcznikach:

−

B. Białczaka: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1995,

−

H. Czyżewskiego: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1992,

−

B. Ignatowskiej: Uszyję sama. Warta, Warszawa 1986.

Konserwacja maszyny do szycia

Systematyczna i staranna konserwacja maszyny zapewnia jej długotrwałą prawidłową

pracę. Zabiegi konserwacyjne polegają na czyszczeniu z nagromadzonego kurzu i brudu oraz
oliwieniu ruchomych części. Przy codziennej pracy maszyny powinno się ją czyścić i smarować
co najmniej raz w tygodniu. Gdy maszyna jest rzadziej używana, należy ją czyścić i smarować
okresowo, w zależności od częstotliwości używania. Do oliwienia maszyny nie należy używać
olejów ani tłuszczów roślinnych i zwierzęcych, ponieważ zanieczyszczają mechanizmy i mogą
doprowadzić do ich zablokowania.

Szwy podstawowe

By połączyć poszczególne części odzieży lub elementy wystroju wnętrz, trzeba dobrać

odpowiedni rodzaj szwu. Szwy mogą być tymczasowe, wykonane ręcznie fastrygą lub trwałe
wykonane zwykle na maszynie (przy szyciu bardzo małych elementów, np. ubranek dla lalek
trzeba wykonać je ręcznie). Szwy różnią się sposobem wykonania lub wykończenia. Rodzaj
szwu należy dostosować do rodzaju tkaniny i przeznaczenia wykonywanej pracy.

Szew zwykły rozprasowany (rys. 23) wykonuje się składając dwie warstwy materiału

prawymi stronami do środka i zszywając wzdłuż wyznaczonej linii lub szyjąc „na szerokość
stopki”. Szwy należy mocować, aby zabezpieczyć przed rozpruwaniem. Można to robić
w dwojaki sposób, a mianowicie zawiązać na supełek końcówki obu nici lub wykonać
mocowanie na maszynie – przeszyć około 1 cm, zmienić kierunek szycia i szyć do tyłu po tej
samej linii, zmienić kierunek szycia i dalej kontynuować wykonywanie szwu, przy zakończeniu
szwu postąpić podobnie.
Po wykonaniu szwu trzeba go rozprasować, a następnie krawędzie zabezpieczyć przed
strzępieniem obszywając ściegiem zygzakowym. Można też zastosować inny rodzaj szwu, tzw.
szew zaprasowany. Po zszyciu, obie części szwu zaprasowuje się w jednym kierunku,
a następnie obrzuca.

Rys. 23. Szew zwykły rozprasowany [12, s.40]

Szew płaski bieliźniany (rys. 24) łączy dwie warstwy materiału złożone prawą stroną do

środka w taki sposób, że dolna warstwa jest wysunięta około 0,5 cm na założenie szwu.
Pierwsze przeszycie jest na szerokość stopki (około 0,7 cm). Następne, po przewinięciu szwu
na jedną stronę podwija się wysuniętą warstwę i przeszywa wąsko wzdłuż założonej krawędzi.
Szew ten stosuje się przy szyciu bielizny, ubrań dziecięcych itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24. Szew płaski bieliźniany: a) pierwsze zszycie szwu – brzeg wysunięty,

b) drugie zszycie szwu – brzeg podwinięty i przestębnowany [12, s. 42]

Obręb zwykły stębnowany (rys. 25) jest stosowany do wykończania brzegów w odzieży,

bieliźnie i elementach wystroju wnętrz. Wykonanie obrębu polega na podwinięciu brzegu
materiału dwukrotnie po lewej stronie i przeszycie wzdłuż krawędzi założenia. Obręby można
formować różnej szerokości.

Rys. 25. Obręb zwykły stębnowany [12, s. 44]

Prawidłowe wykonanie szwu, w dużej mierze, zależy od dokładności złożenia warstw

materiału do zszywania. Osoby mające małą wprawę w szyciu powinny szwy przed
zszywaniem na maszynie fastrygować (rys.12) lub bardzo starannie spinać szpilkami (rys. 41).

Rys. 41. Sposób spinania elementów szpilkami

Pamiętaj! Szpilki wpinaj tylko w taki sposób, jaki zaprezentowany jest na rysunku.

Wpięcie szpilek odwrotnie może doprowadzić do urazu głowy.

Igła maszynowa uderza w szpilkę, pęka i jej odłamek może uszkodzić Twoje ciało
lub osoby przebywającej w pobliżu.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są narzędzia i przybory do szycia ręcznego i w jaki sposób należy się nimi

posługiwać?

2. Jakie są podstawowe narzędzia do prasowania?
3. Jaką postawę należy zachować przy szyciu ręcznym?
4. Jakich przepisów bhp należy przestrzegać przy szyciu ręcznym i prasowaniu?
5. W jaki sposób można podzielić ściegi ręczne?
6. Jak należy dobierać igły, nici?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Co należy zrobić przystępując do pracy na maszynie do szycia?
8. W jaki sposób zakłada się nitkę dolna i górną?
9. Jak należy wyprowadzić nić dolną?
10. W jaki sposób można regulować długość ściegu?
11. Kiedy wiązanie ściegu stębnowego jest prawidłowe?
12. Kiedy powstaje ścieg stębnowy zygzakowy?
13. Jakie zastosowanie ma ścieg zygzakowy?
14. Na czym polega konserwacja maszyny do szycia?
15. W jaki sposób wykonuje się szew zwykły rozprasowany?
16. W jaki sposób wykonuje się szew płaski bieliźniany?
17. Jak wykonać obręb?
18. W jaki sposób należy spinać elementy szpilkami?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uszyj sukienkę dla lalki [13, s. 61].

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1.,
2) zapoznać się z opisem wykonania sukienki (bluzeczki) umieszczonym w książce

K. Łubkowskiej, I. Zgrychowej: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984, s. 61,

3) zorganizować stanowisko pracy,
4) zastosować się do poleceń zawartych w opisie,
5) przygotować maszynę do szycia (założyć nici, ustawić ścieg),
6) szwy boczne zszyć na maszynie i obrzucić,
7) dół i rękawy sukienki wykończyć obrębem,
8) podkrój szyi wykończyć ręcznie, ściegiem dzierganym (kolor nici dobrać wg własnego

uznania),

9) zaprojektować wzór i wyhaftować wzdłuż dołu sukienki,
10) zwracać szczególną uwagę na dokładność wykonywanych ściegów oraz mocowanie nici

(na początku i końcu szycia),

11) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia,
12) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

resztka jednobarwnej bawełnianej tkaniny (40 x 30 cm),

−

nożyce,

−

taśma centymetrowa,

−

mydełko,

−

linijka,

−

szpilki,

−

igły do szycia ręcznego,

−

naparstek,

−

maszyna do szycia,

−

nici do szycia maszynowego,

−

nici do haftowania,

−

książka K. Łubkowskiej, I. Zgrychowej: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Uszyj przytulankę „wieloryb” [19, s. 32].

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1,
2) zapoznać się z instrukcją wykonania przytulanki umieszczoną w książce Ch. Rolf: Pokój

dziecka. Świat Książki, Warszawa 2005, s. 32,

3) zorganizować stanowisko pracy,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać „wieloryba” krok po kroku,
6) zwrócić szczególną uwagę na poprawne wykonanie form do wykrojenia elementów,
7) przygotować maszynę do szycia,
8) zszywać elementy ściegiem elastycznym (jeżeli Twoja maszyna nie tworzy takiego ściegu,

to zszyj niewielkim ściegiem zygzakowym, by szwy się nie popruły),

9) starannie mocować szwy,
10) wypełnić przytulankę watą lub pianką,
11) zaszyć otwór w szwie,
12) dokładnie wyhaftować oczy i buzię,
13) sprawdzić poprawność wykonania poszczególnych elementów, szczególnie zaszycia

otworu w szwie,

14) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

0,15 m cienkiego, elastycznego niebieskiego pluszu,

−

syntetyczna wata wypełniająca lub pianka poliuretanowa,

−

1 arkusz A4 kalki technicznej lub cienkiego papieru śniadaniowego,

−

ołówek,

−

nożyce,

−

taśma centymetrowa,

−

mydełko,

−

linijka,

−

szpilki,

−

igły do szycia ręcznego,

−

naparstek,

−

maszyna do szycia,

−

niebieskie nici do szycia maszynowego,

−

białe nici do haftu,

−

książka Ch. Rolf: Pokój dziecka. Świat Książki, Warszawa 2005.

Ćwiczenie 3

Wykonaj lalki Jaś i Małgosia [6, s. 38].

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1,
2) zapoznać się z instrukcją wykonania lalek umieszczoną w książce M. Dawidowski: Lalki

z domowego teatrzyku. Podsiedlik – Raniowski i Spółka, Warszawa 1998, s. 38–39,

3) zorganizować stanowisko pracy,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać lalki krok po kroku,
6) zwrócić szczególną uwagę na staranne namalowanie buzi Jasia i Małgosi (przeprowadzić

malowanie próbne),

7) prawidłowo ustawić ścieg w maszynie, mocować wykonywane szwy,
8) ściegi ręczne wykonywać ze szczególną starannością,
9) sprawdzić wszystkie szwy, mocowanie włosów,
10) zaprezentować wykonane lalki,
11) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

trykot (cienka dzianina bawełniana) w kolorze cielistym (2 kawałki po 12 x 33 cm),

−

wata syntetyczna,

−

tkanina w czerwono – białą kratkę (13 x 38),

−

tkanina w kwiatki (25 x 38 cm),

−

tkanina w czerwono – białe paski (14 x 35 cm),

−

żółta wełniana włóczka,

−

brązowy filc (17 x 10 cm),

−

zielony filc (12 x 22 cm),

−

czerwony sznureczek długości 35 cm,

−

taśma do podszywania długości 50 cm,

−

5 guzików,

−

koronka długości 50 cm,

−

2 arkusze A4 kalki technicznej lub cienkiego papieru śniadaniowego,

−

ołówek,

−

linijka,

−

nożyce,

−

szpilki,

−

igły do szycia ręcznego,

−

nici do szycia ręcznego w kolorze cielistym,

−

naparstek,

−

maszyna do szycia,

−

nici do szycia maszynowego w kolorze białym i brązowym,

−

farby,

−

pędzle,

−

naczynie z wodą,

−

książka: M. Dawidowski: Lalki z domowego teatrzyku. Podsiedlik – Raniowski i Spółka,
Warszawa 1998.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać tkaniny i dodatki krawieckie?

2) wykonać ściegi ręczne: podstawowe i ozdobne?

3) przygotować maszynę do pracy?

4) ustawić prawidłowy ścieg w maszynie: prosty i zygzakowy?

5) uszyć ściegiem prostym po wyznaczonej linii?

6) uszyć ściegiem zygzakowym po wyznaczonej linii?

7) wykonać szew zwykły?

8) wykonać szew płaski bieliźniany?

9) wykonać obręb?

10) przeprowadzić zabiegi konserwacyjne maszyny do szycia?

11) dobrać temperaturę prasowania?

12) uszyć sukienkę dla lalki?

13) uszyć przytulankę?

14) wykonać lalkę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Metodyka pracy z dzieckiem w zakresie wychowania

plastycznego i technicznego

4.5.1. Materiał nauczania

Zajęcia plastyczne i techniczne odgrywają bardzo ważną rolę w rozwoju dziecka,

kształtują bowiem jego osobowość i postawę otwarcia na świat. Tworząc prace plastyczne
i techniczne, dziecko rozwija własną wyobraźnię i pomysłowość, odkrywa przyjemność
płynącą z wyrażania siebie samego. Ćwiczenia tego typu kształtują postawę samodzielności.
Pozwalają dziecku nabywać umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, dobierania
narzędzi i materiałów potrzebnych do zrealizowania określonego zadania, wykazywania
własnej inicjatywy i pomysłowości. W czasie wykonywania ćwiczeń dziecko ma możliwość
nabywania umiejętności dokonywania wyboru oraz uzasadniania go. Może też rozwijać
sprawności odkrywania i samodzielnej nauki [7, s. 7].

Ćwiczenia techniczno – plastyczne pozwalają dziecku na [7, s. 10]:

1) naukę samodzielności, nabywanie umiejętności życia w społeczności:

–

zdobywanie samodzielności w przestrzeni w odniesieniu do przedmiotów i osób,

–

rozwijanie wyobraźni poprzez wymyślanie historii, sytuacji zabaw,

–

wyrażanie upodobań,

–

wyrażanie siebie słowem i rysunkiem,

–

rozwijanie zmysłu estetycznego i potrzeby tworzenia,

–

poznawanie kultury narodowej oraz innych kultur i cywilizacji,

2) zaspokajanie pragnienia wiedzy i rozwijanie chęci uczenia się:

–

obserwowanie właściwości materiałów i przedmiotów,

–

używanie materiałów, przyborów technicznych,

–

poznawanie technik i ich stosowanie,

–

akceptowanie ograniczeń, by poznać coś nowego,

3) kształtowanie pojęcia przestrzeni i czasu:

–

usytuowanie i przemieszczanie przedmiotów i osób względem siebie,

–

usytuowanie i przemieszczanie przedmiotów i osób względem punktów odniesienia,

–

wyrażanie czasu i przestrzeni,

4) opracowanie informacji:

–

rozpoznanie informacji docierającej poprzez zmysły (wzrok, słuch, smak, dotyk,
węch),

–

zrozumienie i wykonanie ćwiczenia,

–

spostrzeganie podobieństw i różnic,

5) kształtowanie poczucia własnej wartości:

–

odczuwanie satysfakcji z tytułu ukończenia pracy,

–

dowartościowanie poprzez prezentowanie wykonanych prac otoczeniu,

–

umożliwienie perspektywicznej oceny różnych prac.

Termin metoda pochodzi od greckiego słowa methodos, co znaczy badanie, sposób

badania, droga dochodzenia do prawdy.

Metodyka jest to dział pedagogiki zajmujący się metodami nauczania danego przedmiotu.
Można wyodrębnić trzy grupy metod: oglądowe, słowne, praktyczne. Przenikają się one

wzajemnie i rzadko występują w swojej czystej postaci. Jednak niektóre z nich są dominujące
w konkretnych rodzajach zajęć, np.: metoda oglądowa – oparta na obserwacji i pokazie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pojawia się podczas wycieczki, oglądania ilustracji, prezentacji wykonania ćwiczenia.
Natomiast metoda słowna jest wykorzystywana w czasie słuchania opowiadania lub wiersza.
Metody praktyczne to wszelkiego rodzaju działania w czasie wykonywania ćwiczeń.

Do podstawowych metod pracy w zakresie prowadzenia zajęć techniczno – plastycznych

możemy zaliczyć: pokaz, pogadankę, ćwiczenia, gry i zabawy.

Pokaz umożliwia dzieciom bezpośrednią obserwację przedmiotów, czynności i zjawisk

[10, s. 154]. Pomyślne wyniki pokazu zależą od spełnienia następujących wymagań:
–

dzieci muszą wiedzieć, co mają obserwować i w jakim celu,

–

muszą mieć zapewnioną dobrą widoczność,

–

powinny mieć możliwość dotknięcia, powąchania itp.

Pokaz wykonywania czynności powinien być przeprowadzany w zwolnionym tempie
i powtórzony kilkakrotnie. Przy demonstracji należy właściwie się ustawić tak, aby dzieci nie
musiały widzieć lustrzanego odbicia wykonywanych ruchów.

Pogadanka jest to rozmowa kierowana. Dzięki pogadance można osiągnąć

zainteresowanie dzieci zajęciami, pobudzić do samodzielnego myślenia, a jednocześnie
zorientować się, co dzieci wiedzą i umieją w danym zakresie. Pogadankę należy tak
przeprowadzać, by dzieci uczyły się nie tylko od nauczyciela, ale też od samych siebie. W tym
celu należy stworzyć dzieciom możliwość samodzielnego wypowiadania się, jak najbardziej
ograniczać własne wypowiedzi, zachęcać do zadawania pytań. Odpowiednio reagować na
pytania i odpowiedzi udzielane przez uczniów, automatycznie korygując niewłaściwe
sformułowania lub błędne odpowiedzi.

Ćwiczenia to celowe, wielokrotne wykonywanie czynności dla trwałego ich opanowania

i doskonalenia [10, s. 156]. Dziecko w czasie wykonywania pracy zapoznaje się ze sposobem
jej wykonania, koncentruje uwagę na wykonywanej czynności, opanowuje zasady organizacji
pracy, rozwija spostrzegawczość i wyobraźnię. Ćwiczenia mogą być indywidualne lub
grupowe.

Gry i zabawy z wykorzystaniem wytworów wykonanych na zajęciach plastyczno-

technicznych mają dla dzieci ogromne znaczenie. Z tym większym zaangażowaniem wykonują
prace, gdy wiedzą, że mają one określone przeznaczenie. Gdy są świadome, że będą mogły do
nich powrócić, cieszyć się nimi w czasie gier lub zabaw.

Program pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi w wieku przedszkolnym określa

zadania właściwe dla poszczególnych grup wiekowych [7, s. 8].

Umiejętności szczegółowe grup młodszych (3 i 4 – latki) i starszych (5 i 6 – latki)

przedstawiają się następująco:
1) łączenie doznań zmysłowych i uczuciowych z materiałami,
2) realizacja pracy zgodnie ze swoim pragnieniem,
3) wypróbowanie możliwości oddziaływania na materiały,
4) zastosowanie określonej techniki,
5) wykorzystanie przypadkowych odkryć,
6) wyrażanie opinii na temat dzieła zdolnego pobudzić wyobraźnię,
7) stwierdzenie skutków działania,
8) wykorzystanie przedmiotów i obrazów jako środka ekspresji,
9) zabawa kształtami, kolorami, materiałami,
10) znajdowanie właściwych technik i sposobów ekspresji,
11) porównanie własnych działań i prac z dziełami artystów,
12) uzasadnianie własnej oceny.

Do każdych zajęć trzeba dobrze się przygotować, przemyśleć ich przebieg, zgromadzić

surowce, materiały, narzędzia. Opracować scenariusz lub konspekt zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konspekt (wg Słownika języka polskiego) – pisemny szkic, zarys, skrót wystąpienia

publicznego lub streszczenie jakiegoś tekstu w formie roboczej: konspekt przemówienia,
lekcji, wypracowania, książki.

Scenariusz (wg Słownika języka polskiego) – szczegółowo rozpisany plan jakiejś

imprezy, jakiegoś spotkania: program.
W początkowym okresie zaleca się przygotowywanie scenariuszy zajęć, po nabyciu
doświadczenia można korzystać z konspektów. Przykładowe konspekty znajdziesz m.in.
w książce S. Dorance: Zajęcia twórcze w przedszkolu. Przedmioty i obrazy. Cyklady,
Warszawa 1999.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest metodyka?
2. Co kształtują u dziecka zajęcia plastyczno – techniczne?
3. Jakie postawy u dzieci kształtuje wykonywanie ćwiczeń?
4. Jakie sprawności i umiejętności nabywają dzieci wykonując ćwiczenia plastyczno –

techniczne?

5. Jakie są grupy metod pracy?
6. Na czym polega pokaz?
7. Jak prawidłowo przeprowadzić pogadankę?
8. Co to są ćwiczenia i jakie są ich rodzaje?
9. Co to jest konspekt?
10. Co to jest scenariusz?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj scenariusz zajęć plastycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) opisać cechy psychoruchowe charakteryzujące wiek dzieci, dla których opracowywany

jest scenariusz zajęć,

3) określić, jakie sprawności i umiejętności wiekowe należy rozwijać,
4) poszukać w literaturze propozycji zajęć,
5) zapoznać się z przykładowym scenariuszem zajęć (umieszczonym poniżej) [7, s. 86 – 87],
6) opracować scenariusz zajęć,
7) zaprezentować scenariusz na forum klasy,
8) wspólnie omówić poprawność napisania scenariusza,
9) zanotować uwagi w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

zeszyt,

−

przykładowy scenariusz zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Osoba prowadząca: ……………………………………………………

Temat zajęć: Wzdłuż piórka
Grupa: dzieci 4 i 5 – letnie

Cel ogólny: Obserwowanie, pytanie i wyrażanie się poprzez rysunek. Akceptowanie

sztywnych reguł dla rozwoju własnych możliwości wykonawczych.

Po zakończeniu zajęć dziecko potrafi:

−

podtrzymywać wysiłek i koncentrować się, na wykonanej czynności,

−

wykonywać kreskę rysunkową,

−

kontrolować wykonywaną kreskę i modyfikować w zależności od wybranego przyrządu
do pisania,

−

wykorzystywać elementy narzucone i posługiwać się przedmiotami jako środkami
ekspresji,

−

doprowadzić pracę do końca.

Metody nauczania – uczenia się: pokaz, pogadanka, ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy dzieci: indywidualne.

Czas: 30 min.

Środki dydaktyczne: karton formatu A4, zasuszone liście, pióra, klej, dobrze zatemperowane
ołówki, cienka kreda (jeżeli karton biały to kolorowa), cienkopisy.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Nawiązanie do tematu, wyjaśnienie celu zajęć.
3. Przygotowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Pokaz wykonania ćwiczenia przez nauczyciela.
5. Wykonanie ćwiczenia:

−

każde dziecko wybiera jeden spośród przygotowanych przedmiotów (liść, piórko),

−

przykleja na swoją kartkę rysunkową,

−

wybiera narzędzie (może zmienić narzędzie w czasie wykonywania pracy),

−

wydłuża linie aż do brzegów kartki, wyznaczając krańce kolorami lub odtwarzając
całość lub część podstawowego motywu,

−

nauczyciel nadzoruje pracę dzieci, podpowiada lub pomaga wykonać pierwsze
kreski.

6. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel wydaje polecenie, aby dzieci odłożyły pomoce na

miejsce.
Dzieci porządkują stanowiska pracy.

7. Nauczyciel zadaje dzieciom pytania na temat ćwiczenia:

−

Co podobało się w ćwiczeniu?

−

Co było trudne do wykonania?

−

Co można zrobić inaczej?

8. Dzieci zgłaszają się przez podniesienie ręki i udzielają odpowiedzi.
9. Nauczyciel analizuje prace dzieci, stwierdzając co się udało, a nad czym trzeba jeszcze

popracować.

10. Nauczyciel wspólnie z dziećmi wybiera najlepsze prace, a następnie umieszcza na tablicy

(np. korkowej) zgodnie z ustaloną kolejnością.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od dzieci po zakończonych zajęciach

−

dzieci przypinającą na tablicy korkowej wybrany przez siebie rysunek: J lub L

Ćwiczenie 2

Opracuj scenariusz zajęć technicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) znać cechy psychoruchowe charakteryzujące wiek dzieci, dla których opracowywany jest

scenariusz zajęć,

3) wiedzieć, jakie sprawności i umiejętności wiekowe należy rozwijać,
4) poszukać w literaturze propozycji zajęć,
5) zapoznać się z przykładowym scenariuszem zajęć (umieszczonym poniżej) [7, s. 92 – 93],
6) opracować scenariusz zajęć,
7) zaprezentować scenariusz na forum klasy,
8) dokonać oceny poprawności napisania scenariusza,
9) zanotować uwagi w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

zeszyt,

−

przykładowy scenariusz zajęć.

Osoba prowadząca: ……………………………………………………

Temat zajęć: Tkanie papierem
Grupa: dzieci 4 i 5 – letnie

Cel ogólny: Posługiwanie się materiałami i stosowanie technik wykonawczych.

Po zakończeniu zajęć dziecko potrafi:

−

zastosować poznaną technikę,

−

odkryć połączenia form,

−

stwierdzić skutki działania,

−

rozpoznawać podstawowe figury geometryczne (kwadrat, prostokąt),

−

zauważyć nieregularności (jeżeli wystąpią),

−

poprawić błędy,

−

doprowadzić pracę do końca.

Metody nauczania – uczenia się: pokaz, pogadanka, ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy dzieci: indywidualne.

Czas: 30 min.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne: kolorowy cienki karton przycięty do formatu A5, paski kolorowego
cienkiego kartonu, nożyczki, taśma samoprzylepna.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Nawiązanie do tematu, wyjaśnienie celu zajęć.
3. Przygotowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Pokaz wykonania ćwiczenia przez nauczyciela.
5. Wykonanie ćwiczenia:

−

każde dziecko przygotowuje „osnowę” (dla młodszych dzieci przygotowuje
nauczyciel), wycina kilka pasków w kolorowym prostokącie (arkuszu A5) nie
rozcinając kartek do końca,

−

przykleja (z pomocą koleżanki/kolegi lub nauczyciela) taśmą samoprzylepną do
stołu ,

−

przeplata paski kolorowego papieru w sposób nieregularny, pamiętając
o komponowaniu figur geometrycznych,

−

nauczyciel nadzoruje pracę dzieci, podpowiada lub pomaga wykonać pierwsze
przeploty.

6. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel wydaje polecenie, aby dzieci odłożyły pomoce na

miejsce.
Dzieci porządkują stanowiska pracy.

7. Nauczyciel prosi dzieci o opowiedzenie co „utkały” (co przedstawia ich praca?, jakie

figury udało się odtworzyć?).

8. Dzieci kolejno opowiadają o tym co stworzyły. Nauczyciel koryguje błędy.
9. Nauczyciel podsumowuje zajęcia określa: co i komu się udało, a kto jeszcze i nad czym

musi popracować.

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od dzieci po zakończonych zajęciach

Dzieci przypinają na tablicy korkowej wybrany przez siebie kolorowy kwadrat:

−

zielony – bardzo mi się podobało,

−

żółty – podobało mi się,

−

czerwony – nie podobało mi się.

Ćwiczenie 3

Opracuj scenariusz zabawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) opisać cechy psychoruchowe charakteryzujące wiek dzieci, dla których opracowywany

jest scenariusz zajęć,

3) określić, jakie sprawności i umiejętności wiekowe należy rozwijać,
4) poszukać w literaturze propozycji zabaw,
5) zapoznać się z przykładowym scenariuszem zajęć (umieszczonym poniżej) [7, 102 – 103],
6) opracować scenariusz zajęć,
7) zaprezentować scenariusz na forum klasy,
8) dokonać oceny scenariusza,
9) zanotować uwagi w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

zeszyt,

−

przykładowy scenariusz zajęć.

Osoba prowadząca: ……………………………………………………

Temat zajęć: Niezwykłe modelowanie
Grupa: dzieci 5 i 6 – letnie

Cel ogólny: Praca i współpraca w grupie. Dostosowywanie własnych zachowań do

proponowanego zadania, respektowanie wstępnych założeń.

Po zakończeniu zajęć dziecko potrafi:

−

połączyć działania wyobraźni i przypadku w celu stworzenia wspólnego dzieła,

−

używać w sposób intuicyjny jakiegoś elementu jako miarki,

−

stwierdzić skutki działania.

Metody nauczania – uczenia się: ćwiczenia, zabawa.

Formy organizacyjne pracy dzieci: grupowe i indywidualne.

Czas: 40 min.

Środki dydaktyczne: duże ilości plasteliny lub masy solnej (lub papierowej), różne narzędzia
do modelowania (łyżeczki, patyczki, wykałaczki, okrągło zakończone noże itp.)

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Nawiązanie do tematu, wyjaśnienie celu zajęć.
3. Przygotowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Wykonanie ćwiczenia: (ćwiczenie wzorowane jest na grze malarzy surrealistów

„niezwykły trup”),

−

dzieci dzielą się na 6 – osobowe grupy (jeżeli wystąpią kłopoty, podziału dokonuje
nauczyciel np. w drodze losowania),

−

każda grupa ustala, jaką postać chce wyrzeźbić (zwierzę, postać z bajki) i jaką część
ciała wykona każde dziecko,

−

od tej chwili dzieci pracują osobno wykonując poszczególne części ciała,

−

po ukończeniu modelowania dzieci spotykają się w grupach i montują części
postaci,

−

wyrażają swoje uczucia z powodu niespodziewanych efektów pracy,

−

w grupach wymyślają tytuł dla swojej rzeźby.

5. Po wykonaniu ćwiczenia dzieci, na polecenie nauczyciela, porządkują stanowiska pracy,

myją ręce.

6. Nauczyciel prosi poszczególne grupy o podanie tytułu rzeźby.
7. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, dokonuje oceny zaangażowania dzieci oraz

prawidłowości posługiwania się narzędziami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć

Na kolejnych zajęciach można ustalić z dziećmi tytuł wystawy i przygotować zaproszenia

dla rodziców, dziadków i przedszkolaków z innych grup.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od dzieci po zakończonych zajęciach

Dzieci wyrażają swoje odczucia rysując na karteczkach buźkę uśmiechniętą lub smutną:

−

uśmiechnięta – podobało się,

−

smutna – nie podobało się.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić pojęcie metodyka?

2) wymienić jakie cechy osobowości kształtują u dzieci zajęcia

plastyczno – techniczne?

3) określić jakie umiejętności u dzieci kształtują zajęcia plastyczno-

techniczne?

4) wymienić grupy metod pracy?

5) wymienić i omówić podstawowe metody pracy w zakresie

prowadzenia zajęć plastyczno – technicznych z dziećmi?

6) przeprowadzić pokaz określonego ćwiczenia?

7) przeprowadzić pogadankę na określony temat?

8) przeprowadzić ćwiczenia indywidualne i grupowe?

9) przygotować scenariusz zajęć plastycznych?

10) przygotować scenariusz zajęć technicznych?

11) opracować scenariusz zabawy z dziećmi z wykorzystaniem wytworów

wykonanych w czasie zajęć?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących stymulowania rozwoju dziecka poprzez wykonywanie

prac technicznych i plastycznych.

5. Zadania: 1, 2, 3, 8, 9, 11, 13, 14, 15 to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna

odpowiedź jest prawidłowa, zadania: 4, 6, 7, 10, 12, 16, 17, 18, 19, 20 to zadania
otwarte, na które należy udzielić krótkiej odpowiedzi, zadanie 5 to zadanie z luką, którą
należy uzupełnić.

6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy

(zadania od 1 do 14), II część – poziom ponadpodstawowy (zadania od 15 do 20).

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

10. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Określ, czym się różni papier od kartonu:

a) fakturą,
b) powierzchnią,
c) wagą,
d) gramaturą.

2. Wybierz techniki plastyczne:

a) malowanie, rysowanie, rzeźbienie,
b) klejenie, farbowanie, wycinanie,
c) komponowanie dzieł, wykonywanie konstrukcji przestrzennych,
d) sklejanie, łączenie, nadawanie kształtów.

3. Określ, na co pozwala wystawa prac dzieci:

a) wyrabianie samodzielności,
b) kształtowanie wyobraźni,
c) dowartościowanie autorów prac,
d) kształtowanie spostrzegawczości.

4. Wymień rodzaje pisma.

5. Wycinając koła lub owale zaczynamy od …..…………..………………………………....

…………... w środku wycinanej figury, a potem …….........................................konturu.

6. Zdefiniuj pojęcie metodyka.

7. Scharakteryzuj proces konserwacji maszyny do szycia.

8. Wskaż odpowiedni szew do wykończenia dołów ubrań dla lalek:

a) szew zwykły rozprasowany,
b) szew płaski bieliźniany,
c) szew zwykły zaprasowany,
d) obręb zwykły.

9. Stemple wykonasz z:

a) kartonu, tektury, ziemniaków,
b) kasztanów, liści, kalki technicznej,
c) wycinanek, papieru czerpanego, krepiny,
d) kolorowej tektury, papieru szarego, gipsu.

10. Określ rodzaje dzieł rzeźbiarskich.

11. Układy liternicze mogą być:

a) proste i ozdobne,
b) pojedyncze i złożone,
c) symetryczne i asymetryczne,
d) proste i pochyłe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Określ grupy metod stosowanych w pracy z dzieckiem.

13. Wybierz sposoby utrwalania figurek wykonanych z masy solnej i papierowej:

a) suszenie, malowanie i lakierowanie,

b) formowanie, nanoszenie ozdobnych wzorów,

c) wygładzanie papierem ściernym,

d) malowanie farbami akwarelowymi.

14. Najistotniejszą operacją w procesie wykonywania kukiełek z tektury falistej i bibułki jest:

a) wycinanie,
b) wykonanie ubranka,
c) klejenie,
d) ozdabianie.

15. Wybierz ścieg ręczny odpowiedni do wykończania podkroju szyi w ubrankach dla lalek:

a) fastrygowy,

b) gałązkowy,

c) krzyżykowy,

d) dziergany.

16. Opisz właściwości oraz cechy dzianiny, które sprawiają, że nadaje się na zabawki –

przytulanki dla dzieci.

17. Określ cechy dobrze opracowanego plakatu informującego o zabawie choinkowej.

18. Scharakteryzuj proces przygotowania maszyny do szycia.

19. Przeanalizuj, jakie potrzeby zaspokaja dziecko w czasie wykonywania ćwiczeń plastyczno

– technicznych.

20. Zaproponuj zabawę do środka dydaktycznego, jakim jest płaskorzeźba wykonana

w formie kompozycji otwartej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stymulowanie rozwoju dziecka poprzez wykonywanie prac technicznych
i plastycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz prawidłową odpowiedź, wpisz brakujące części
zdania

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Barff U., Burchardt I., Maier J.: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993
2. Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1995
3. Chyrosz M., Zembowicz – Sułkowska E.: Materiałoznawstwo odzieżowe. WSiP,

Warszawa 1992

4. Czurkowa M. H., Ulawska – Bryszewska I.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1990
5. Czyżewski H.: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1992
6. Dawidowski M.: Lalki z domowego teatrzyku. Podsiedlik – Raniowski i Spółka,

Warszawa 1998

7. Dorance S.: Zajęcia twórcze w przedszkolu. Przedmioty i obrazy. Cyklady, Warszawa 1999
8. Ignatowska B.: Uszyję sama. Warta, Warszawa 1986
9. Izakovičová M. (red.): Zręczne ręce. Warta, Warszawa 1989
10. Janas R.: Dydaktyka techniki z ćwiczeniami. PWN, Warszawa 1988
11. Królicka E.: Technika kl. 5. WSiP, Warszawa 2000
12. Krysińska S.: Szycie i konserwacja odzieży. WSiP, Warszawa 1974
13. Łubkowska K., Zgrychowa I.: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984
14. Misiurska A.: Zabawka ze skrawka. Warta, Warszawa 1987
15. Nejezchlebova K.: Zdobienie papieru. RM, Warszawa 2005
16. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. PWN, Warszawa 1987
17. Parramon Jose M.: Jak rysować i malować kredkami. Galaktyka, Łódź 1998
18. Parramon Jose M., Sanmiguel D.: Jak malować. Galaktyka, Łódź 2000
19. Rolf Ch.: Pokój dziecka. Świat Książki, Warszawa 2005
20. Samek P.: Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999
21. Samek P.: Krawiectwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1999
22. Storczyk S. K., Neubart B.: Plastyka. WSiP, Warszawa 1982
23. Trojanowska A.: Dziecko i plastyka. WSiP, Warszawa 1983
24. Turska J.: Igłą malowane. MAW, Warszawa 1978
25. Vogl R., Sander H.: Druga wielka księga papierowych cudów. „bis”, Warszawa 2003
26. Wilkus A.: Co i jak? Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1991