opiekunka dziecieca 513[01] z1 03 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Teresa Walaszek

Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi
i zaburzeniami w rozwoju

513 [01].Z1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr Jolanta Szada – Borzyszkowska
mgr Elżbieta Halaburda

Opracowanie redakcyjne:
Mgr Teresa Walaszek

Konsultacja:
Mgr Zenon W. Pietkiewicz

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z1.03
Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami w rozwoju,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć
5. Ćwiczenia

7
11

5.1. Zaburzenia w rozwoju i zachowaniu małego dziecka

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Dziecko niepełnosprawne

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Dziecko z trudnościami wychowawczymi

5.3.1. Ćwiczenia

18
18

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekunka dziecięca 513[01].

W poradniku zamieszczono:

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do pracy z
poradnikiem,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć i w ramach samokształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowania u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:

−

metody przypadków,

−

seminarium,

−

wykładu,

−

pogadanki z wykorzystaniem filmów i innych środków dydaktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy w grupach 6 – 8 osobowych.

Wskazane jest prowadzenie ćwiczeń w placówkach specjalistycznych.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, można posłużyć się
zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi różnego rodzaju
zadania.
W tym rozdziale podano również:

−

propozycje norm wymagań,

−

plany testów w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

instrukcje dla nauczyciela,

−

instrukcje dla ucznia,

−

zestawy zadań testowych,

−

karty odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

513[01].Z1

Rozwój psychomotoryczny

małego dziecka

513[01].Z1.01

Rozpoznawanie osiągnięć

rozwojowych

w poszczególnych etapach życia

dziecka

513[01].Z1.02

Stymulowanie rozwoju

psychomotorycznego
i osobowości dziecka

513[01].Z1.03

Opiekowanie się dziećmi z trudnościami

wychowawczymi i zaburzeniami

w rozwoju

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń (słuchacz) powinien

umieć:
–

charakteryzować proces rozwojowy dziecka,

–

stosować metody oceny rozwoju dziecka,

–

oceniać psychomotoryczne osiągnięcia dziecka na podstawie norm rozwojowych,

–

rozpoznać niedobory i odchylenia rozwojowe,

–

posługiwać się inwentarzem rozwojowym i kartą rozwoju psychomotorycznego,

–

sporządzać dokumentację rozwoju psychomotorycznego rozwoju dziecka,

–

charakteryzować procesy emocjonalne,

–

charakteryzować strukturę osobowości człowieka,

–

werbalizować i nazywać swoje uczucia,

–

aktywnie uczestniczyć w zajęciach,

–

rozpoznawać potrzeby dziecka,

–

przeprowadzać rozmowę z dzieckiem i rodzicami,

–

zastosować techniki relaksacyjne,

–

pracować w sytuacji problemowej,

–

rozumieć polecenia i instrukcje wykonania ćwiczeń,

–

nawiązywać kontakty z ludźmi,

–

okazywać szacunek i zaufanie do ludzi,

–

pracować różnymi metodami,

–

korzystać z różnych źródeł informacji.

Pracownia przedmiotowa powinna być wyposażona w:

−

meble dziecięce,

−

kąciki tematyczne,

−

zabawki i pomoce dla niemowląt,

−

pomoce dydaktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń (słuchacz) powinien umieć:

−

scharakteryzować zaburzenia zachowania,

−

scharakteryzować zaburzenia rozwojowe małego dziecka,

−

rozpoznać przejawy zaburzeń w rozwoju i zachowaniu dziecka,

−

dokonać analizy niedoborów i odchyleń od norm rozwojowych,

−

dobrać metody postępowania wychowawczego w stosunku do dziecka specjalnej troski,

−

zmodyfikować metody postępowania wychowawczego u dzieci z trudnościami lub
defektami rozwojowymi,

−

zastosować działania profilaktyczne, terapeutyczne i rehabilitacyjne wobec dziecka
z zaburzeniami w rozwoju,

−

zapobiec powstawaniu choroby sierocej,

−

zapobiec stanom zmęczenia i znużenia dziecka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca: …………………………………………………
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Rozwój psychomotoryczny małego dziecka 513[01].Z1
Jednostka modułowa: Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi

i zaburzeniami w rozwoju 513[01].Z1.03

Temat: Wczesne oznaki autyzmu
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności rozpoznawania zaburzeń rozwojowych na
podstawie objawów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

zanalizować kartę zdrowia dziecka,

−

wyodrębnić objawy charakterystyczne dla autyzmu,

−

rozpoznać wczesne objawy autyzmu,

−

scharakteryzować objawy autyzmu,

−

rozpoznać stereotypie ruchowe,

−

opisać charakterystyczne zachowania dziecka z autyzmem,

−

ocenić zależność między nawiązywaniem kontaktu a rozwojem dziecka,

−

zaplanować i przeprowadzić zabawę, dla dziecka z autyzmem.
Metody nauczania - uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

metoda przypadku.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w małych zespołach.

Czas: 90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

foliogram z Tabelą 1; Wczesne oznaki autyzmu,

−

rzutnik do folii,

−

zeszyt,

−

karta zdrowia dziecka,

−

kartki i długopis.

Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest opanowanie umiejętności rozpoznawania jednostki chorobowej

na podstawie objawów zapisanych w karcie zdrowia dziecka i zaplanowanie zabawy dla
dziecka z autyzmem.

FAZA WSTĘPNA
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Omówienie zasady pracy metodą przypadku.
4. Podzielenie się na czteroosobowe zespoły.
5. Zorganizowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczenia.
6. Przygotowanie środków dydaktycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1. Co to jest autyzm? – wykład.
2. Zapoznanie z Tabelą 1 – Wczesne oznaki autyzmu: Pisula E., Małe dziecko z autyzmem,

diagnoza i terapia, GWP, Gdańsk 2005, s. 69.

3. Zapoznanie z Kartą Zdrowia Dziecka.
4. Przypomnienie materiału nauczania dotyczącego autyzmu.

PLANOWANIE
1. Ustalanie, które z objawów opisanych w Karcie Zdrowia Dziecka, odpowiadają

autyzmowi.

2. Zastanawianie się, czy opis objawów jest czytelny i zrozumiały.
3. Analizowanie, które objawy mogą odpowiadać także innym zaburzeniom?

WYKONANIE
1. Przystąpienie do wypisywania z Karty Zdrowia Dziecka objawów mogących mieć wpływ

na postawienie diagnozy.

2. Wybieranie z Tabeli 1 objawów typowych dla autyzmu.
3. Dokładne przeanalizowanie, czy wybrane objawy odpowiadają tylko wczesnym objawom

autyzmu, czy mogą występować w innych zaburzeniach.

4. Zapisanie na kartce wybranych wczesnych objawów autyzmu.
5. Wyjaśnienie, na czym polegają stereotypie ruchowe.
6. Ocenienie możliwości nawiązania kontaktu z dzieckiem.
7. Zastanowienie się nad wyborem odpowiedniej zabawy.
8. Skonsultowanie z nauczycielem poprawności wykonanej pracy i zapisanie w zeszycie

objawów wczesnego autyzmu i propozycji zabawy.

ANALIZA
Uczniowie z nauczycielem analizują, które elementy ćwiczenia, sprawiły im największą
trudność. Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie wskazując, że uczniowie opanowali
umiejętność rozpoznawania jednostki chorobowej na podstawie objawów zapisanych
w Karcie Zdrowia Dziecka i zaplanowania zabawy dla dziecka z autyzmem.

FAZA KOŃCZĄCA

Dyskusja podsumowująca z :

−

powtórzeniem wiadomości związanych z objawami autyzmu,

−

określenie trudności związanych z analizą objawów,

−

ustalenie trudności z doborem odpowiedniej zabawy.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, zdobytych

umiejętności, trudności materiału oraz treści, które szczególnie zainteresowały ucznia.

Uzupełniające źródła informacji dla nauczyciela:
1. Literatura:

−

Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa 1999,

−

Olechnowicz H.: Wokół autyzmu, WSiP, Warszawa 2004,

−

Pisula E., Małe dziecko z autyzmem, diagnoza i terapia, GWP, Gdańsk 2005.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

i zaburzeniami w rozwoju 513[01].Z1.03

Temat: Algorytmizacja czynności osoby niewidzącej
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności pracy z dzieckiem niewidomym.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

nawiązać kontakt z dzieckiem niewidomym,

−

współpracować z dzieckiem w zakresie wykonywania czynności życia codziennego,

−

zorganizować środowisko pobytu dziecka niewidomego,

−

opracować plan wykonywania czynności związanych z życiem codziennym.

Metody nauczania:

−

asymilacji wiedzy (miniwykład konwersatoryjny),

−

praca z książką Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa
1999, s. 336

−

dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

grupowa.

Czas: 90 minut

Środki dydaktyczne:

−

literatura: Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa 1999,

−

zeszyt ,

−

kartki i długopis.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczeń.
4. Przygotowanie środków dydaktycznych.
5. Realizacja tematu:

−

miniwykład konwersatoryjny na temat: algorytmizacji czynności osoby niewidzącej,
wpływu

uporządkowania

życiu

poczucie

bezpieczeństwa

i poczucia własnej wartości,

−

praca z książką: Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa
1999, s. 336,,

−

zapisanie na kartkach przykładu czynności życia codziennego oraz sposobu nawiązania
kontaktu z dzieckiem niewidomym,

−

zastanowienie się nad planem codziennych czynności osoby niewidomej ( np. parzenie
herbaty, sprzątanie pokoju, podlewanie kwiatów, rozmowa telefoniczna i inne),

−

zrobienie notatek do wybranej czynności,

−

skonsultowanie z nauczycielem poprawności wykonanej pracy,

−

zapisanie w zeszycie przygotowanego zadania,

−

zaprezentowanie wykonanego zadania na forum klasy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć:

Dyskusja podsumowująca na temat wykonywanego zadania z :

−

wyeksponowaniem potrzeby algorytmizacji czynności dziecka niewidzącego,

−

zwróceniem uwagi na stworzenie odpowiedniego środowiska dla dziecka,

−

wykształceniem umiejętności kontaktu z dzieckiem niewidomym.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności

materiału, dobytych umiejętności oraz treści, które szczególnie zainteresowały ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Zaburzenia w rozwoju i zachowaniu małego dziecka

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj obserwację dziecka w grupie żłobkowej (niemowlęta), u którego istnieje

podejrzenie parcjalnych zaburzeń w rozwoju.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

wykonywanego ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie wiadomości na temat zaburzeń w rozwoju,
2) zapoznać się z kwestionariuszem oceny reakcji i percepcji wzrokowej dziecka

w: Piszczek M.; Dziecko, którego rozwój emocjonalno - poznawczy nie przekracza
pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć, CMPPP,
Warszawa 2006, s. 34

3) przygotować stanowisko pracy,
4) przeprowadzić obserwację zgodnie z kwestionariuszem,
5) zastanowić się nad udzieleniem odpowiedzi na pytanie:

−

czy obserwacja dziecka powinna dotyczyć jednego zmysłu, czy wszystkich i dlaczego?

6) zapisać wnioski z obserwacji,
7) zastanowić się nad działaniami profilaktycznymi i terapeutycznymi,
8) zapisać propozycje i wnioski w zeszycie.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

latarka,

−

przedmiot (obojętny),

−

kolorowy obrazek,

−

czarno – biały obrazek,

−

samochodzik,

−

bączek,

−

piłka,

−

miska z pianą mydlaną,

−

światłowody,

−

literatura: Piszczek M.; Dziecko, którego rozwój emocjonalno – poznawczy nie
przekracza pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć,
CMPPP, Warszawa 2006, s. 34,

−

zeszyt,

−

kartki i długopis.

−

latarka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przedmiot (obojętny),

−

kolorowy obrazek,

−

czarno – biały obrazek,

−

samochodzik,

−

bączek,

−

piłka,

−

miska z pianą mydlaną,

−

światłowody,

−

literatura: Piszczek M.; Dziecko, którego rozwój emocjonalno - poznawczy nie
przekracza pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć,
CMPPP, Warszawa 2006, s. 34,

−

zeszyt,

−

kartki i długopis.

Ćwiczenie 2

Korzystając z Karty Zdrowia Dziecka i Tabeli 1, zanotuj występujące oznaki autyzmu

i zaplanuj zabawę, która zainteresowałaby dziecko.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

wykonywanego ćwiczenia i zapoznać uczniów z kartą ćwiczeń nr 2.

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie wiadomości na temat zaburzeń w rozwoju,
2) zapoznać się z Tabelą 1, literatura: E. Pisula, Małe dziecko z autyzmem, diagnoza

i terapia, GWP, Gdańsk 2005, s. 69

3) przygotować stanowisko pracy,
4) korzystając z Karty Zdrowia Dziecka, wypisać objawy wskazujące na autyzm,
5) wybrać z literatury: Franczyk A. , Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela – terapeuty,

Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005, zabawę, najbardziej adekwatną do
potrzeb,

6) sformułować uzasadnienie wyboru i wskazać na rodzaj trudności w planowaniu zabawy,
7) zapisać propozycję zabawy w zeszycie, z uzasadnieniem,
8) zapoznać się z Tabelą 1, literatura: E. Pisula, Małe dziecko z autyzmem, diagnoza

i terapia, GWP, Gdańsk 2005, s. 69,

9) przygotować stanowisko pracy,
10) korzystając z Karty Zdrowia Dziecka, wypisać objawy wskazujące na autyzm,
11) wybrać z literatury: Franczyk A. , Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela – terapeuty,

Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005, zabawę, najbardziej adekwatną do
potrzeb,

12) sformułować uzasadnienie wyboru i wskazać na rodzaj trudności w planowaniu zabawy,
13) zapisać propozycję zabawy w zeszycie, z uzasadnieniem.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

Karta Zdrowia Dziecka,

−

literatura: E. Pisula, Małe dziecko z autyzmem, diagnoza i terapia, GWP, Gdańsk 2005, s. 69,

−

zeszyt i długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Nawiąż kontakt z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo wykorzystując Metodę

malowania dziesięcioma palcami.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

wykonywanego ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie wiadomości na temat zaburzeń w rozwoju,
2) zapoznać się z Metodą malowania dziesięcioma palcami: literatura,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) zaproponować dziecku dwa tematy do wyboru (las, rodzina),
5) uczestniczyć z dzieckiem w zajęciach,
6) wspólnie z dzieckiem ocenić, skuteczność nawiązania kontaktu,
7) przedyskutować na forum klasy jakie zachowania dziecka z nadpobudliwością mogą

wykazywać cechy dziecka upośledzonego,

8) zapisać wnioski w zeszycie.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

metoda malowania dziesięcioma palcami,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura: Kaja B.,Zarys Terapii Dziecka, Akademia Bydgoska im. Kazimierza
Wielkiego, Bydgoszcz 2001, s. 80,

−

zeszyt przedmiotowy, długopis,

−

kartki z bloku, format A3,

−

farby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Dziecko niepełnosprawne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nawiąż kontakt i zaproponuj zajęcia rehabilitacyjne dla dziecka z wadą słuchu.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

wykonywanego ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym dzieci niepełnosprawnych,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wypisać z literatury: Góralówna M., Hołdyńska B.: Rehabilitacja małych dzieci z wadą

słuchu, PZWL, Warszawa 1993, s. 112, jak należy postępować z dzieckiem z wadą
słuchu,

4) wybrać z proponowanego rozdziału jedną propozycję zajęć,
5) zapisać przygotowane propozycje zajęć w zeszycie i odpowiedzi na następujące pytania:
Jakie znaczenie dla dziecka ma zmiana postawy rodziców?
Kiedy następuje moment krytyczny w przewartościowaniu postaw rodziców?
Jakie propozycje wsparcia ze strony opiekunów mogą otrzymać rodzice?
6) wziąć udział w dyskusji dotyczącej wybranych zajęć,
7) nawiązać kontakt z dzieckiem.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja,

−

problemowa.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyty, długopisy,

−

foremki, piłki, lalki,

−

literatura: Góralówna M., Hołdyńska B.: Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu,
PZWL, Warszawa 1993.

Ćwiczenie 2
Zaplanuj zabawę dla dziecka niewidomego.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym dzieci niepełnosprawnych,
2) przygotować stanowisko pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wypisać z literatury: Franczyk A., Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela – terapeuty,

Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005, s. 104:

−

cele zajęć,

−

propozycje zabaw,

−

kolejne etapy zabawy,

−

role opiekuna,

−

potrzeby fizyczne,

4) zaobserwować na przeprowadzanych zajęciach w żłobku:

−

reakcje rodziców i dzieci w zabawie,

−

jaka jest wartość bezpośredniego kontaktu dotykowego, poznawanie otoczenia, własnego
ciała,

−

ocenić poziom akceptacji niepełnosprawności dziecka przez rodziców,

5) wymienić się obserwacjami i doświadczeniami w dyskusji na forum klasy,
6) zaplanować zabawę dla dziecka niewidomego,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum klasy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyty, długopisy,

−

literatura: Franczyk A. , Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela – terapeuty, Oficyna
Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005

Ćwiczenie 3

Zaplanuj zabawę z dzieckiem agresywnym.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym zaburzeń psychicznych,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z techniką relaksacyjną Jacobsona; Kaja B.: Zarys Terapii Dziecka,

Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2001, s. 45

4) napisać własną propozycję zabawy,
5) przygotować do dyskusji odpowiedzi na pytania:

−

Dlaczego zachowania nerwicowe przybierają postać agresji lub apatii?

−

Jakie środki terapeutyczne należy stosować u tych dzieci?

6) zaprezentować przygotowaną propozycję zabawy,
7) wziąć udział w dyskusji dotyczącej zabaw dla dzieci agresywnych.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja,

−

metoda projektów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

literatura: Kaja B.: Zarys Terapii Dziecka, Akademia Bydgoska im. Kazimierza
Wielkiego, Bydgoszcz 2001

−

zeszyt, długopis,

Ćwiczenie 4

Przeprowadź zajęcia plastyczne z dzieckiem nieśmiałym i biernym.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym dzieci niepełnosprawnych,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) zaproponować dziecku temat pracy do wyboru (morze, mój przyjaciel),
4) współuczestniczyć w pracy z dzieckiem,
5) wspólnie z dzieckiem ocenić wykonaną pracę,
6) zapisać w zeszycie wnioski z zajęć,
7) przygotować się do przedyskutowania zagadnień:

−

Czy taka forma pracy pozwala nawiązać kontakt z dzieckiem?

−

Jakie oddziaływania wychowawczo – terapeutyczne pozwolą zapobiec chorobie sierocej?

8) wziąć udział w dyskusji dotyczącej przeprowadzonych zajęć.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z bloku, format A3,

−

szary papier,

−

farby, pędzle.

Ćwiczenie 5

Opracuj plan pielęgnacyjno – wychowawczy dla dziecka nadpobudliwego.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

wykonywanego ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z literaturą: Opolska T., Potemska E.: Dziecko nadpobudliwe program

korekcji, CMPPP, Warszawa 1999

2) przygotować stanowisko pracy,
3) wykonać projekt planu określając:
Cel: Korekcja zachowań

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Umiejętności:

−

potrafi nawiązać kontakt,

−

potrafi rozładować napięcie,

−

potrafi koncentrować uwagę,

−

potrafi współdziałać w grupie.

Sposób realizacji:
a) zajęcia grupowe o charakterze integrującym (scenariusze w proponowanej literaturze) ,
b) zajęcia ruchowe ( gimnastyka ogólnorozwojowa),
c) zajęcia higieniczne ( samoobsługa),
d) zajęcia indywidualne,
e) zajęcia z psychologiem,
f) zajęcia z rodzicami,
4) zapisać plan w zeszycie,
5) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

literatura: Opolska T., Potemska E.: Dziecko nadpobudliwe program korekcji, CMPPP,
Warszawa 1999

−

zeszyt, długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Dziecko z trudnościami wychowawczymi

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozwiąż konflikt w czteroosobowej grupie trzylatków chcących bawić się jednym

samochodem. Wykorzystaj metodę 6 kroków?

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

wykonywanego ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym trudności wychowawczych,
2) zapoznać się z metodą 6 kroków w literaturze: Gordon T.; Wychowanie bez porażek,

Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1995, s. 232,

3) zorganizować stanowisko pracy,
4) zapisać na kartce 6 kroków rozwiązywania konfliktów,
a) określić problem: czwórka dzieci chce się bawić jednym samochodem,
b) szukać możliwych rozwiązań:

−

każde dziecko dostaje inny samochód,

−

wszystkie dzieci dostają inne zabawki,

−

organizuję zabawę, którą lubią wszystkie dzieci,

−

budujemy z klocków stacje obsługi samochodów, a ponieważ na stacji nigdy nie zdarza
się aby, zepsuły się samochody jednej marki, to każde dziecko przyjeżdża innym
samochodem,

c) ocenić rozwiązania: dyskusja z dziećmi, która propozycja wydaje im się najlepsza,
d) podjąć decyzję: zaakceptowanie wybranego rozwiązania, przydzielenie każdemu dziecku

zadania,

e) wypracować sposob realizacji postanowienia: ustalenie harmonogramu prac,
f) sprawdzić jak w praktyce sprawdziło się dane rozwiązanie: obserwacja zabawy, czy daje

dzieciom satysfakcję.

5) zapisać w zeszycie wnioski,
6) przygotować i zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania:

−

Na ile ekspresyjny model wychowania sprawdza się w takiej sytuacji?

−

Jakie podejście wychowawcze do małego dziecka jest skuteczniejsze: klasyczne czy
stosowanej analizy zachowania?

−

Jak można wykorzystać teorię poznania społecznego w sytuacji konfliktu?

7) wymienić się poglądami zapisanymi we wnioskach w grupie klasowej.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

problemowa,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyty, długopisy,

−

literatura: Gordon T.; Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa
1995,

−

klocki, samochody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przeprowadź zabawę redukującą stan zmęczenia (zabawa relaksacyjna, słuchanie

muzyki).

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
wykonywanego ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie definicję: zmęczenia, znużenia i przemęczenia,
2) zapoznać się z literaturą: Friedl L.: Zabawy, które uczą. Jak wspierać rozwój małego

dziecka, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2004

3) zorganizować stanowisko pracy,
4) wybrać z literatury propozycję zabawy,
5) opisać zabawę w zeszycie,
6) przeprowadzić zabawę w grupie 5 – osobowej,
7) odpowiedzieć pisemnie w zeszycie na pytania:

−

Czym różni się stan zmęczenia od znużenia?

−

Kiedy zmęczenie przechodzi w przemęczenie?

−

Czy wybrana zabawa pozwoli zlikwidować stan zmęczenia?

8) dokonać samooceny przeprowadzonej zabawy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt , długopis,

−

komputer,

−

literatura: Friedl L.: Zabawy, które uczą. Jak wspierać rozwój małego dziecka,
Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2004 Friedl L.: Zabawy, które uczą. Jak wspierać
rozwój małego dziecka, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2004

−

odtwarzacz CD,

−

płyty z muzyką relaksacyjną,

−

zestaw instrumentów muzycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Opiekowanie się dziećmi

z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami w rozwoju”

Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów
w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki
modułowej.
Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1 – 14 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 15 – 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu

Klucz odpowiedzi

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

aga

Poprawna odpowiedź

Zdefiniować pojęcie
,,defektologia”.

Wskazać narzędzia pomiaru
rozwoju dziecka.

Wskazać przejawy zaburzeń
w procesie socjalizacji.

Sklasyfikować stadia procesu
przystosowywania się do
niepełnosprawności.

1) doznanie niepełnosprawności,
2) uświadomienie sobie ograniczeń,
3) próba funkcjonowania z

niepełnosprawnością,

4) przystosowanie.

Sklasyfikować dzieci
z uszkodzeniem wzroku.

– niewidome,
– ociemniałe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– niedowidzące,
– słabowidzące,
– słabowidzące z zaburzeniami
obuocznego widzenia z powodu
zezującego niedowidzącego jednego
oka.

Wymienić zadania rehabilitacji
dziecka głuchego.

– nauka komunikowania się,
– nauka orientacji i poruszania się
w przestrzeni,
– nauka umiejętności niezbędnych
w życiu codziennym.

Wyjaśnić pojęcie:
hiperaktywność.

Hiperaktywność jest to zespół
trwałego niepokoju i nieuwagi, który
rozpoczyna się we wczesnym
dzieciństwie.

Wskazać określenie pojęcia:
koncentracja.

Wybrać właściwe określenie
pojęcia: rozproszenie.

10. Dobrać właściwe określenie dla

dzieci autystycznych.

11. Wskazać czynniki

determinujące rozwój
psychomotoryczny dziecka.

12. Nazwać stan zmęczenia.

13. Wymienić skalę określającą

stopień upośledzenia
umysłowego.

14. Scharakteryzować zaburzenia

zachowania.

Są to trwałe i niewłaściwe zachowania
powodujące konflikty społeczne i / lub
poczucie osobistego nieszczęścia, co
ma wpływ na osiągnięcia dziecka.

15. Wskazać jednoznaczność

określeń terminów:
postrzeganie, percepcja,
integracja sensoryczna.

16. Wskazać cechy myślenia dzieci

lekko upośledzonych
umysłowo:
( wg Ireny Obuchowskiej).

17. Wymienić czynniki

determinujące sieroctwo
społeczne.

PP – zaburzenia struktury rodziny i jej

dezintegracja,
– zjawiska patologiczne (alkoholizm,
kohabitacja),
– deprywacja psychicznych potrzeb
dziecka,
– całkowite pozbawienie opieki
rodzicielskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Scharakteryzować

oddziaływania wychowawcze
z wykorzystaniem doznań
dotykowych.

PP – zapobieganie nakładaniu się

deprywacji społecznej i zmysłowej
na samo upośledzenie,
– podtrzymywanie aktywności
eksteroreceptorów i przeciwdziałanie
autostymulacji,
– zapewnienie dziecku kontaktu z
otoczeniem i kształtowanie jego
gotowości wchodzenia w interakcje
społeczne.

19. Scharakteryzować procesy

składające się na funkcje
słyszenia.

PP – Przenoszenia drgań akustycznych,

– przetwarzania drgań akustycznych
na mikroimpulsy (w ślimaku)
i przewodzenia tych impulsów
włóknami nerwu słuchowego do
ośrodkowego układu nerwowego i
do kory płata skroniowego,
– procesy odbywające się w OUN
a zwłaszcza w korze mózgowej,
których efektem jest świadomy
odbiór dźwięków, ich kojarzenie
i zapamiętywanie.

20. Scharakteryzować obszary

specyficznych przyczyn
zaburzeń zachowania.

PP – biologia (dzieci urodzone z

płodowym zespołem alkoholowym),
– szkoła ( niewłaściwe środowisko
wywołujące agresję, wycofanie,
frustrację),
– społeczeństwo (krańcowe ubóstwo,
rozbicie rodziny),
– rodzina (niewłaściwe interakcje).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania

i oceniania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielenia odpowiedzi na zadania wielokrotnego wyboru

i zadania otwarte.

5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9. Sprawdź prace. Nanieś punkty na kartę odpowiedzi.
10. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną i

statystyczną zestawu zadań.

11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących opieki nad dziećmi z trudnościami wychowawczymi

i zaburzeniami w rozwoju.

5. Zadania: 1, 2, 3, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 16 są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko

jedna odpowiedź jest prawidłowa;
Zadania: 4, 5, 6, 7, 14, 17, 18, 19, 20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej
odpowiedzi.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X

−

w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie

−

ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniach otwartych wpisz odpowiedzi w wyznaczone pole.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania: 15 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Defektologia to:

a) nauka o rozwoju małego dziecka,
b) dział psychologii zajmujący się defektami psychicznymi, mowy, poziomu

inteligencji,

c) dział medycyny zajmujący się resocjalizacją dzieci,
d) dział psychologii o rozwoju dzieci z podwyższonym ilorazem inteligencji.

2. Do badania rozwoju dziecka używa się:

a) testów,
b) tabel,
c) siatek,
d) pomiarów.

3. Czym przejawiają się zaburzenia w procesie socjalizacji.

a) nadmiernym przywiązaniem,
b) chłodem uczuciowym,
c) niedostosowaniem społecznym,
d) stanami lękowymi.

4. Wymień stadia procesu przystosowywania się do niepełnosprawności.

5. Określ grupy dzieci z uszkodzeniem wzroku.

6. Określ zadania rehabilitacji dziecka głuchego.

7. Zdefiniuj pojęcie: hiperaktywność.

8. Koncentracja to:

a) skupienie uwagi na percepcji bodźców, działaniu lub wypełnianiu zadania,
b) pilne wykonywanie czynności,
c) ciężka praca,
d) scalanie.

9. Rozproszenie to:

a) rozbieganie ruchowe bez możliwości zatrzymania,
b) niemożność nauczenia się nowych zachowań,
c) wyłączenie się z odbioru bodźców.
d) brak umiejętności odcięcia się od nieistotnych bodźców i oderwanie od

wykonywanie czynności,

10. Dzieci autystyczne określa się jako:

a) mało samodzielne,
b) jakby w skorupie,
c) ciekawe świata,
d) nieszczęśliwe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Wskaż czynniki determinujące rozwój psychomotoryczny dziecka.

a) biologiczne, psychiczne, środowiskowe,
b) biologiczne, odżywianie,
c) środowiskowe,
d) psycho – społeczne.

12. Zmęczenie to:

a) uczucie zadowolenia,
b) stan psychiki.
c) stan fizjologiczny,
d) stan chorobowy,

13. Stopień upośledzenia umysłowego określa skala:

a) Binet – Lezina,
b) Werschlera Termana – Merilla,
c) M. Bogdanowicz,
d) M. Żebrowskiej.

14. Scharakteryzuj zaburzenia zachowania.

15. Określ czy postrzeganie, percepcja, integracja sensoryczna są terminami jednoznacznymi.

a) Percepcja i integracja są jednoznaczne.
b) Nie,
c) Tylko częściowo,
d) Tak

16. Wybierz cechy myślenia dzieci lekko upośledzonych umysłowo (wg Ireny

Obuchowskiej).
a) krótkotrwałość, przerzutność,
b) małe zrozumienie,
c) niepewność własnych sądów, konkretność, mała przerzutność,
d) kreatywność, trwałość.

17. Określ czynniki determinujące sieroctwo społeczne.

18. Scharakteryzuj oddziaływania wychowawcze z wykorzystaniem doznań dotykowych.

19. Scharakteryzuj procesy składające się na funkcje słyszenia.

20. Scharakteryzuj obszary specyficznych przyczyn zaburzeń zachowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami
w rozwoju

Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej: Opiekowanie się dziećmi
z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami w rozwoju

Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów
w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki
modułowej.

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1 – 14 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 15 – 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu

–

ponadpodstawowego.

Plan testu

Klucz odpowiedzi

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna odpowiedź

Określić wiek, w jakim dziecko
odróżnia fakty od fantazji.

Określić odległość, z jakiej
powinno się dawać sygnały
dźwiękowe podczas badania
słuchu.

Zdefiniować upośledzenie
umysłowe.

...ograniczonym
...uczeniu się

Wymienić kryteria CHAT.

– zabawa z udawaniem,
– współdzielenie uwagi,
– zainteresowania społeczne
i zabawa społeczna.

Wytłumaczyć termin: dziecko
niepełnosprawne.

Dziecko niepełnosprawne, to
dziecko, którego możliwości
są tak poważnie ograniczone,
że wymaga specjalnej pomocy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyjaśnić, czym są zaburzenia
koordynacji.

Brak współdziałania różnych
grup mięśniowych i części
ciała.

Zdefiniować, czym jest choroba
sieroca.

... nerwicowych …

Wskazać fazy przebiegu
choroby sierocej.

Określić liczbę poziomów
kształcenia, proponowaną
przez system edukacji dzieciom
niepełnosprawnym.

10. Zdefiniować stan przemęczenia.

11. Wyjaśnić sposób likwidacji

znużenia.

12. Wskazać objawy cielesne, które

mogą towarzyszyć
niedorozwojowi umysłowemu.

13. Podać stopnie upośledzenia

umysłowego.

Lekki, umiarkowany, znaczny,
głęboki.

14. Wymienić obszary koordynacji.

– ręka – ręka,
– oko – ręka,
– ręka – stopa.

15. Sklasyfikować zaburzenia

zachowania u dzieci
i młodzieży.

– zaburzenia z zachowaniami
niszczycielskimi,
– zaburzenia emocjonalne,
– zaburzenia odżywiania,
– upośledzenie umysłowe,
– zaburzenia uczenia się,
– upośledzenie zdolności
porozumiewania się
i nawiązywania relacji
z ludźmi,
– tiki,
– zaburzenia wydalania.

16. Określić funkcje stereotypii

w głębszym upośledzeniu
umysłowym.

– kiwanie jako bezpośrednie
wyładowanie potrzeb
ruchowych,
– kiwanie się w sytuacjach
lękotwórczych i
frustrujących,
– kiwanie się jako czynność
przyjemna, redukująca
napięcie,
– kiwanie się jako
zabezpieczenie prawidłowego
rozwoju ruchowego,
– kiwanie się jako źródło
uspokojenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17.

Wymienić fazy adaptacji do
choroby dziecka

– szok - wstrząs, odrętwienie,
– kryzys emocjonalny -
depresja z bezradnością,
– pozorne przystosowanie się,
– konstruktywne
przystosowanie się do sytuacji.

18. Określić podłoże nabytej

hiperaktywności.

Swobodne wychowywanie
dziecka, pozostawianie go
samemu sobie z jego
niepokojami, nie zaspokajanie
poczucia bliskości i
bezpieczeństwa wywołuje
stres i reakcję w postaci
nadaktywności.

19. Scharakteryzować termin:

integracja sensoryczna.

Zebranie w jedną całość
wszystkich wrażeń
zmysłowych. Odbiór bodźców
przez 7 układów zmysłowych
i przewodzenie do mózgu, w
którym następuje ich
przetwarzanie.

20. Zdefiniować termin: dziecko

z ograniczonymi
możliwościami.

Dziecko z ograniczonymi
możliwościami to termin
opisujący dzieci z problemami
fizycznymi, które ograniczają
jego zdolność do
wykonywania pewnych zadań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania

i oceniania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielenia odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

i statystyczną zestawu zadań.

11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących opieki nad dziećmi z trudnościami wychowawczymi

i zaburzeniami w rozwoju.

5. Zadania: 1, 2, 8, 9, 10, 11, 12 są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna

odpowiedź jest prawidłowa; Zadania 3, 7 to zdania z luką; Zadania: 4, 5, 6, 13, 14, 15,
16, 17, 18, 19, 20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
a) w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X

(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

b) w zadaniach otwartych ( z luką, krótkiej odpowiedzi ) wpisz w wyznaczone pole pełną

odpowiedź lub brakujące wyrazy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania: 15 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

10. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Podaj wiek, w jakim dziecko odróżnia fakty od fantazji?

a) 2 lata,
b) 4 lata,
c) 5 i ½,
d) 6 i ½.

2. Wskaż odległość, z jakiej powinno się dawać sygnały dźwiękowe podczas badania

słuchu.
a) 20 cm,
b) 30 cm,
c) 40 cm,
d) 50 cm

3. Uzupełnij definicję upośledzenia umysłowego.

Upośledzenie umysłowe polega, z pedagogicznego punktu widzenia, na ............ lub
defektywnym …....... cechującym daną jednostkę w sposób decydujący o jej biografii.

4. Wymień kryteria CHAT.

5. Wytłumacz termin: dziecko niepełnosprawne.

6. Wyjaśnij, czym są zaburzenia koordynacji.

7. Uzupełnij zdanie:

Choroba sieroca to zespół objawów …..............… powstałych na skutek rozstania
z matką.

8. Fazy przebiegu choroby sierocej to:

a) lęku, rozpaczy, pogodzenia,
b) protestu, rozpaczy, wyobcowania,
c) krzyku, zagrożenia,
d) apatii, zmian fizjologicznych.

9. Podaj liczbę form kształcenia, proponowanych przez system edukacji dzieciom

niepełnosprawnym.
a) 4,
b) 5,
c) 6,
d) 3.

10. Przemęczenie to:

a) stan wyczerpania umysłowego, który po zwykłym wypoczynku ustępuje,
b) przeciążenie organizmu,
c) niemożność pracy fizycznej i umysłowej,
d) stan chorobowy.

11. Znużenie ustępuje gdy:

a) odpoczniemy,
b) wypijemy herbatę z cytryną,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) posłuchamy muzyki.
d) zmieni się tryb pracy lub zorganizujemy przerwę,

12. Wskaż objawy cielesne, które mogą towarzyszyć niedorozwojowi umysłowemu.

a) uśmiech,
b) tępy wyraz twarzy,
c) płaczliwość,
d) grymas.

13. Podaj stopnie upośledzenia umysłowego.

14. Wymień obszary koordynacji.

15. Sklasyfikuj zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży.

16. Określ funkcje stereotypii w głębszym upośledzeniu umysłowym.

17. Wymień fazy adaptacji do choroby dziecka.

18. Określ podłoże nabytej hiperaktywności.

19. Scharakteryzuj termin: integracja sensoryczna.

20. Wytłumacz termin: dziecko z ograniczonymi możliwościami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami
w rozwoju

Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

..........................................................................

.........................................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Aly M.: Dziecko specjalnej troski. Pierwszy rok, GWP, Gdańsk 2002
2. Braun D.: Badanie i odkrywanie świata, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2002
3. Brearley G.: Psychoterapia dzieci niepełnosprawnych ruchowo, WSiP, Warszawa 1999
4. Dembo M.H.: Stosowana psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa 1997
5. Franczyk A. , Krajewska K.: Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym

z deficytami i zaburzeniami w rozwoju, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005

6. Franczyk A. , Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela - terapeuty, Oficyna Wydawnicza

„Impuls”, Kraków 2005

7. Franczyk A. , Krajewska K.: Zabawy i ćwiczenia na cały rok, Oficyna Wydawnicza

„Impuls”, Kraków 2005

8. Friedl L.: Zabawy, które uczą. Jak wspierać rozwój małego dziecka, Wydawnictwo

JEDNOŚĆ, Kielce 2004

9. Gordon T.: Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1995
10. Góralczyk E.: Choroba dziecka w Twoim życiu, CMPPP, Warszawa 1996
11. Góralówna M. , Hołyńska B.: Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu, PZWL,

Warszawa 1993

12. Helbruge T., Pierwszych 365 dni życia dziecka, Wydawnictwo „Promyk Słońca’,

Warszawa 1991

13. Hornowski B.: Psychologia różnic indywidualnych, WSiP, Warszawa 1985
14. http//:biurowe.sejm.gov.pl/teksty
15. Ilg F. L., Ames L.B., Baker S.M.: Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat, GWP,

Gdańsk 2005

16. Jaczewski A.; Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania cz. I i II, WSiP,

Warszawa 1998,

17. Kaja B.: zarys Terapii dziecka, Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego,

Bydgoszcz 2001

18. Kendal P.C.: Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji, GWP, Gdańsk 2004
19. Kozłowska: Zaburzenia życia uczuciowego dziecka problemem rodziny, Wydawnictwo

Akademickie „Żak”, Warszawa 2005

20. Loscher W.: Świat wokół mnie, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2002
21. Nartowska H. Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego,

WSiP, Warszawa 1986

22. Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa 1999
23. Olechnowicz H.: Wokół autyzmu, WSiP, Warszawa 2004
24. Opolska T., Potemska E.: Dziecko nadpobudliwe program korekcji, CMPPP, Warszawa

1999

25. Pańczyk J., Dykcik W.; Pedagogika specjalna wobec zagrożeń i wyzwań XXI wieku,

Katedra Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Warszawa 1999

26. Pauli S., Klich A.: Co się dzieje z moim dzieckiem? PZWL 2004
27. Patkiewicz J. red.: Udział rodziny w kompleksowej rehabilitacji i życiu dzieci

i młodzieży niepełnosprawnej, TWK, Wrocław 1999

28. Pisula E.: Małe dziecko z autyzmem, diagnoza i terapia, GWP, Gdańsk 2005
29. Piszczek M.: Dziecko, którego rozwój emocjonalno - poznawczy nie przekracza

pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć, CMPPP,
Warszawa 2006

30. Prekop I., Schweitzer Ch.: Niespokojne dzieci, Media rodzina of Poznań, Poznań 1997

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31. Sadowska L. red.: Neurofizjologiczne metody usprawniania dzieci z zaburzeniami

w rozwoju, Wydawnictwo AWF, Wrocław 2004

32. Sherborne W.: Ruch rozwijający dla dzieci, PWN, Warszawa 2005
33. Stadnicka J.: Terapia dzieci muzyką, ruchem i mową, WSiP, Warszawa 1998
34. Stein A.; Kiedy dzieci są agresywne, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2004
35. Wiącek R.: Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w wieku przedszkolnym, Impuls,

Kraków 2004

36. Weyhreter H.: Trudności z koncentracją uwagi, PZWL, Warszawa 2004
37. Włodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii, WSiP, Warszawa 1998
38. Woititz J. G. :Jak stworzyć dziecku wymarzone dzieciństwo, GWP, Gdańsk 2001