opiekunka dziecieca 513[01] z1 02 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Elżbieta Jaszczyszyn

Stymulowanie rozwoju psychomotorycznego i osobowości
dziecka 513 [01].Z1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr Jolanta Szada - Borzyszkowska
mgr Elżbieta Hałaburda

Opracowanie redakcyjne:
dr Elżbieta Jaszczyszyn

Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z1.02

Stymulowanie rozwoju psychomotorycznego i osobowości dziecka, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Osobowość dziecka

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Zasady i metody postępowania wychowawczego

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Oddziaływania wychowawcze w zakresie poszczególnych sfer rozwoju

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Charakterystyka aktywności zabawowej małego dziecka

5.4.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekunka dziecięca 513[01].

W poradniku zamieszczono:

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do pracy
z poradnikiem,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć i w ramach samokształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:

−

metody ćwiczenia,

−

metody sytuacyjnej,

−

metody przypadków.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy w grupach 6 – 8 osobowych.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, można

posłużyć się zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

propozycje norm wymagań,

−

plany testów w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

instrukcje dla nauczyciela,

−

instrukcje dla ucznia,

−

zestawy zadań testowych,

−

karty odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

513[01].Z1.01

Rozpoznawanie osiągnięć

rozwojowych w poszczególnych

etapach życia dziecka

513[01].Z1.02

Stymulowanie rozwoju

psychomotorycznego i osobowości

dziecka

513[01].Z1

Rozwój psychomotoryczny małego dziecka

513[01].Z1.03

Opiekowanie się dziećmi

z trudnościami wychowawczymi

i zaburzeniami rozwoju

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

oceniać funkcjonowanie rodziny jako grupy społecznej i jej wpływ na rozwój osobowości
człowieka,

–

określać właściwości rozwoju psychomotorycznego dziecka w poszczególnych etapach
jego życia (od 0 do 4 roku życia),

–

określać wpływ warunków środowiskowych na rozwój i zachowanie jednostki,

–

posługiwać się inwentarzem i kartą rozwoju psychomotorycznego,

–

propagować zachowania służące zdrowiu psychicznemu,

–

rozpoznawać niedobory i odchylenia rozwojowe,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:

–

określić czynniki mające wpływ na kształtowanie osobowości dziecka,

–

określić potrzeby psychospołeczne małego dziecka,

–

określić zależności między prawidłowym rozwojem dziecka a zaspokajaniem potrzeb
psychospołecznych,

–

dobrać metody indywidualnych oddziaływań kształtujących osobowość dziecka,

–

nauczyć dzieci utrzymywania porządku w swoim otoczeniu,

–

nauczyć dziecko poprawnego posługiwania się przedmiotami i zabawkami,

–

przeprowadzić indywidualne zajęcia wyrównawcze z dzieckiem z zaburzeniami
w rozwoju i trudnościami wychowawczymi,

–

przeprowadzić zabawy indywidualne i w grupie dziecięcej,

–

rozwiązać problemy wychowawcze dziecka,

–

skoordynować oddziaływania wychowawcze w celu stosowania jednolitych metod,

–

sporządzić dokumentację rozwojową dziecka,

–

wpłynąć na rozwój kontaktów społecznych i pozytywnych stanów emocjonalnych
dziecka,

–

wykorzystać sytuacje zabawowe i czynności dnia codziennego do wspomagania rozwoju
dziecka,

–

zapewnić bezpieczeństwo dziecku podczas realizacji zajęć,

–

zaspokoić potrzeby psychospołeczne niemowląt i dzieci w wieku poniemowlęcym,

–

zastosować zasady oddziaływań wychowawczych stymulujące rozwój dziecka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca: ……………………………………………………………………………
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Rozwój psychomotoryczny małego dziecka 513[01].Z1
Jednostka modułowa: Stymulowanie rozwoju psychomotorycznego i osobowości dziecka

513[01]Z1.02

Temat: Zasady i metody postępowania wychowawczego

Cel ogólny: Poznanie zasad i metod oddziaływania wychowawczego stymulujących rozwój

osobowości dziecka

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
–

wymienić i omówić zasady wychowania stosowane w pracy z małym dzieckiem,

–

wymienić metody wychowania,

–

zastosować metody oddziaływań indywidualnych,

–

zastosować metody oddziaływań grupowych,

–

wymienić i scharakteryzować nieskuteczne metody karania używane przez dorosłych,

–

zastosować skuteczne metody karania,

–

stosować postępowanie wychowawcze oparte na metodach behawioralnych, pomocne
w pozbywaniu się niepożądanych dziecięcych zachowań,

–

rozpoznawać i zaspokajać potrzeby psychospołeczne małego dziecka wynikające
z określonej sytuacji.

Metody nauczania–uczenia się:
–

wykład,

–

ćwiczenia,

–

przypadków,

–

pogadanka,

–

sytuacyjna,

–

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

indywidualna,

–

grupowa,

–

zbiorowa.

Czas: 135 minut

Środki dydaktyczne:
–

czasopisma poświęcone opiece i wychowaniu dziecka (Twoje Dziecko, Mama i Ja)

–

foliogram - Karta Obserwacji ABC,

–

długopis,

–

książka M. Herberta: Krnąbrne zachowanie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk 2005.

–

graficzny program komputerowy: np. Painter, GIMP, Adobe Photoshop, Corel Photo
Paint

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

kartki papieru w formacie wybranym przez ucznia,

–

mazaki,

–

kolorowy papier,

–

klej, nożyczki,

–

taśma samoprzylepna.

Przebieg zajęć:

FAZA WSTĘPNA
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczeń.

FAZA WŁAŚCIWA
1. Realizacja tematu
a) Przedstawienie zasad wychowania i ich scharakteryzowanie.
b) Wyjaśnienie postępowania wychowawczego przydatnego w okazywaniu pomocy

dzieciom w pozbywaniu się niepożądanych zachowań i uczeniu się zachowań
oczekiwanych:

metoda

pozytywnego

wzmacniana,

izolowania

od wzmocnień

pozytywnych, kosztu zachowania, modelowania (uczenie się przez obserwację),
naturalnych konsekwencji [9, s. 74 – 78].

c) Wykonanie przez uczniów ćwiczeń w żłobku:

– każdy uczeń przed wizytą w żłobku ma przygotować Kartę Obserwacji ABC według

poniższego wzoru:

Karta Obserwacji A B C [9, s. 68]

Imię dziecka:
Wiek dziecka:
Imię i nazwisko opiekuna:
Data obserwacji:

Dzień
i godzina

Wydarzenia
poprzedzające:

co się stało przed
zaobserwowanym
zachowaniem?

Zachowanie

Konsekwencje:

jaki był

rezultat zachowania?
(1) Reakcja dorosłego (opiekuna)
(zignorowanie go, spieranie się
z dzieckiem, krzyk itp.)
(2) Reakcja dziecka na wynik
własnego zachowania

Opisz swoje
uczucia

(smutek, radość,
zadowolenie,
zdziwienie,
zaskoczenie itp.)

–

podczas pobytu w placówce edukacyjnej poprosić opiekuna (nauczyciela), aby dyskretnie
wskazał dziecko, które jego zdaniem sprawia jemu i innym dzieciom trudności swoim
zachowaniem. To dziecko będzie obiektem jego obserwacji,

–

wybrać dogodne dla prowadzenia obserwacji miejsce w sali.

–

pamiętać, że zapisuje zdarzenia w formie bezosobowej, bez przypuszczeń, co do
powodów reakcji dziecka i tylko to, co widzisz, np. Karol zabrał zabawkę Joli. Ucieka
z lalką pod okno. Kiedy Jola podbiega do niego, chowa jedną rękę z zabawką za siebie,
a drugą odpycha dziewczynkę od siebie,

–

zapisywać dobre i złe zachowania dziecka w czasie 1,5 godziny ze szczególnym
uwzględnieniem sekwencji:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

A – Co doprowadziło do napadu złości?
B – Jakie to było zachowanie?
C – Co się stało tuż po nim?
–

po zakończeniu obserwacji razem z opiekunem dziecka odpowiedzieć na pytania: czy
napady złości dziecka i ich liczba układa się w jakąś ogólniejsza prawidłowość?
(czy czynniki poprzedzające złość są podobne?) oraz czy możemy stwierdzić, że napady
złości zdarzają się częściej: w określonym czasie? w określonych miejscach?
w obecności określonych osób? w określonych sytuacjach?

–

zastanowić się wspólnie z opiekunem dziecka: a) czy nie sądzi on, że dziecko i on wpadli
w pewnego rodzaju nawyk powtarzania poleceń i reakcji, niczym „zdarta płyta”? b) czy
można (bazując na notatkach) zauważyć powtarzające się konsekwencje konfrontacji
z dzieckiem (ustępowanie)?

–

określić dokładnie cel działań interwencyjnych („chcę, żeby mnie słuchało, kiedy kieruje
pod jego adresem prośbę albo polecenie”). Pomoże w tym książka: M. Herbert, Krnąbrne
zachowanie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, rozdział 4, s. 42 –
49.

–

zaprojektować i wykonać dowody uznania, aby uhonorować osiągnięcia dziecka
[3, s. 127],

–

pamiętać o motywowaniu pozytywnym dzieci podczas każdego pobytu w placówce
poprzez nagradzanie z zastosowaniem wykonanych przez siebie dowodów uznania.

FAZA KOŃCZĄCA
1. Zadanie pracy domowej

Zanotuj przykłady sytuacji życiowych zaobserwowanych w ciągu tygodnia i określ, na ile

osoby dorosłe obserwowane przez ciebie swoimi działaniami stymulowały rozwój
psychomotoryczny dziecka.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach

−

ankietowanie ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytej wiedzy
oraz umiejętności.

Uzupełniające źródła informacji dla nauczyciela
Brzezińska, A., Jabłoński, S., Marchew, M.: Niewidzialne źródła: szanse rozwoju w okresie
dzieciństwa. Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2003
Brzezińska, A., Jabłoński, S., Marchew, M.: Ukryte piętno: zagrożenia rozwoju w okresie
dzieciństwa. Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2003
Herbert, M.: Co wolno dziecku. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca: ……………………………………………………………………………
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Podstawy funkcjonowania człowieka w środowisku 513[01].Z1
Jednostka modułowa: Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych 513[01].Z1.02

Temat: Zabawa i jej wpływ na wszechstronny rozwój dziecka

Cel ogólny: doskonalenie umiejętności stymulowania rozwoju dziecka

Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi:
–

opracować konspekt zabaw dla dzieci w danej grupie wiekowej,

–

przeprowadzić zabawy indywidualne i grupowe z dziećmi, z uwzględnieniem ich
możliwości zabawowych,

–

dobierać sprzęt, zabawki i pomoce adekwatnie do rodzaju zabawy i wieku dzieci.

Metody nauczania–uczenia się:
–

ćwiczenia,

–

obserwacja,

–

przypadków,

–

sytuacyjna,

–

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

indywidualna,

–

grupowa,

–

zbiorowa.

Czas: 135 minut

Środki dydaktyczne:
–

kartki papieru,

–

długopisy,

–

karta obserwacji dziecka,

–

zabawki, pomoce do zabaw,

–

karta obserwacji formatu A4,

–

długopis,

–

książka M. Karwowskiej – Struczyk, W. Hajnicz: Obserwacja w poznawaniu dziecka.
WSiP, Warszawa 1998.

Przebieg zajęć:

FAZA WSTĘPNA
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczeń.

–

przygotowanie przez uczniów karty obserwacji według poniższego wzoru:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Data:
Osoba obserwująca:
Wiek dziecka (dzieci):

Nazwa
zabawy

Opis zachowań uczestników

Używane słowa,
zdania, wyrażenia

Analiza:

(na podstawie opisu
zachowań i komunikatów
słownych, pod kątem
wszechstronnego rozwoju
dziecka)

Czas trwania zabawy:
Użyte przez dzieci pomoce, przedmioty, zabawki:
Liczba uczestników:

–

przeczytanie aneksu (s. 105 – 113) w książce M. Karwowskiej – Struczyk i W. Hajnicz,
Obserwacja w poznawaniu dziecka. WSiP, Warszawa 1998,

–

znalezienie tam przykładów obserwacji prowadzonych za pomocą różnych technik
notowania,

–

wybranie sposobu notowania obserwacji,

–

wybranie odpowiedniego dla prowadzenia obserwacji miejsca w sali.

FAZA WŁAŚCIWA
1. Realizacja tematu
–

zapisywanie przebiegu zabawy z uwzględnieniem wymienionych w tabeli aspektów
zabawy,

–

przedstawienie wyników własnej analizy na forum klasy,

–

wysłuchanie analiz innych osób,

–

udzielenie odpowiedzi na pytanie: Jakie wnioski z dokonanych obserwacji wynikają dla
przyszłej pracy danego ucznia z dziećmi?

–

wypisanie własnych i cudzych wniosków na oddzielnej kartce i dołączenie do karty
obserwacji.

FAZA KOŃCZĄCA
1. Zadanie pracy domowej

Opracować propozycję trzech różnych zabaw podnoszących sprawność fizyczną

przeznaczonych dla dziecka z zaburzonym rozwojem ruchowym.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

−

ankietowanie ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania ćwiczeń oraz efektów praktycznych.

Uzupełniające źródła informacji dla nauczyciela
Okoń, W.: Zabawa a rzeczywistość. Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 1995

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Osobowość dziecka

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oswój dziecko z wizerunkiem jego sylwetki.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien przypomnieć uczniom o konieczności zapewnienia bezpieczeństwa

dzieciom, podczas wieszania lustra i dopilnować, aby hak do zawieszenia lustra był
umocowany w ścianie pod nieobecność dzieci.

Warto poprosić opiekunki w żłobku, aby nie zdejmowały lustra aż do końca roku

szkolnego. Pozwoli to dzieciom przeglądać się w nim, kiedy tylko zechcą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zawiesić na uprzednio umocowanym w ścianie haku duże lustro, w którym powinna

mieścić się cała sylwetka dziecka,

2) klęknąć obok lustra,
3) rozmawiać z zaciekawionymi dziećmi o tym, co w nim widać,
4) zachęcać te mniej odważne, aby podeszły do lustra,
5) zapewnić bezpieczeństwo dzieciom podczas wieszania lustra i dopilnować, aby hak do

jego zawieszenia był umocowany pod nieobecność dzieci.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

ćwiczenia,

–

rozmowa dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

duże lustro do zawieszenia na ścianie sali

Ćwiczenie 2

Zorganizuj dzieciom (6 – 8 osób) działanie pomagające w kształtowaniu świadomości

własnego ciała.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien polecić uczniom, aby dzień wcześniej poprosili rodziców

o przyniesienie we wskazanym dniu do placówki lalki lub pluszowego misia własnego
dziecka. Dla dziecka, które nie będzie miało zabawki uczniowie powinni przygotować
zabawkę ze zbioru znajdującego się w żłobku.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczeń powinien:

1) poprosić dzieci, aby wzięły swoją zabawkę i usiadły na podłodze,
2) usiąść z dziećmi na podłodze,
3) kierować spostrzeżeniami dzieci przy pomocy poniższych zdań i wykonywać czynności,

o których mówi dzieciom:
–

Lalka (miś) ma głowę. Pogłaszcz ją (go) … Czy ma włosy? Pokaż … Teraz czoło
… Oczy … Nos … Usta …

–

Lalka (miś) ma ręce (łapy). Pogłaszcz najpierw swoje ręce, potem ręce lalki (łapy
misia) Podnieś swoje ręce do góry … klaśnij nad głową …

–

Lalka (miś) ma nogi. Pogłaszcz najpierw swoje nogi, potem nogi lalki (misia) …
Wstań i poskacz na swoich nogach … Teraz niech poskacze lalka (miś).

4) powiedzieć dzieciom, że mogą bawić się dalej swoją zabawką lub odnieść ją na miejsce

skąd ją wzięły.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

lalka lub miś dla każdego dziecka,

–

lalka dla osoby prowadzącej ćwiczenie.

Ćwiczenie 3

Zidentyfikuj, nazwij i zaproponuj działania zaspokajające potrzeby dziecka.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać książę

M. Karwowskiej – Struczyk i W. Hajnicz.: Obserwacja w poznawaniu dziecka. WSiP,
Warszawa 1998. Znajdujące się tam przykłady obserwacji trzeba z nimi omówić i zwrócić ich
uwagę na poprawność notowania obserwowanych zachowań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować wg poniższego wzoru tabelkę,

Opis zachowania dziecka

Nazwa ujawnianej

w zachowaniu potrzeby

Proponowany sposób

jej zaspokojenia

2) wybrać dogodne dla prowadzenia obserwacji miejsce na sali. Powinien widzieć i słyszeć

jak najwięcej,

3) zapisywać zachowania wybranego przez siebie do obserwacji dziecka,
4) przedstawić wyniki własnej analizy na forum klasy,
5) posłuchać analiz innych osób,
6) odpowiedzieć na poniższe pytanie:

–

Jakie wnioski z dokonanych obserwacji wynikają dla twojej przyszłej pracy
z dziećmi?

7) wypisać wnioski na oddzielnej kartce i dołączyć do karty obserwacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

przypadków,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

kartka z przygotowana tabelką,

–

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Zasady i metody postępowania wychowawczego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaobserwuj zachowania dziecka i zaproponuj działania interwencyjne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia trzeba przypomnieć uczniom, na czym polega

poprawna obserwacja i jaka jest forma jej zapisu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) poprosić opiekunkę, aby dyskretnie wskazała dziecko, które jej zdaniem sprawia jej

samej i innym dzieciom niedogodności swoim zachowaniem. To dziecko będzie
obiektem obserwacji,

2) przygotować Kartę Obserwacji ABC wg poniższego wzoru:

Karta Obserwacji A B C [9, s. 68]

Imię dziecka:
Wiek dziecka:
Imię i nazwisko opiekuna:
Data obserwacji:

Dzień
i godzina

Wydarzenia
poprzedzające:

co się stało przed
zaobserwowanym
zachowaniem?

Zachowanie

Konsekwencje:

jaki był

rezultat zachowania?
(1) Reakcja dorosłego (opiekuna)
(zignorowanie go, spieranie się
z dzieckiem, krzyk itp.)
(2) Reakcja dziecka na wynik
własnego zachowania

Opisz swoje
uczucia

(smutek, radość,
zadowolenie,
zdziwienie,
zaskoczenie itp.)

3) wybrać dogodne dla prowadzenia obserwacji miejsce w sali,
4) pamiętać, że zdarzenia zapisuje się w formie bezosobowej, bez przypuszczeń, co do

powodów reakcji dziecka i tylko to, co widzi, np. Karol zabrał zabawkę Joli. Ucieka
z lalką pod okno. Kiedy Jola podbiega do niego chowa jedną rękę z zabawką za siebie,
a drugą odpycha dziewczynkę od siebie,

5) zapisywać dobre i złe zachowania dziecka w czasie 1,5 godziny ze szczególnym

uwzględnieniem sekwencji:

A – Co doprowadziło do napadu złości?
B – Jakie to było zachowanie?
C – Co się stało tuż po nim?
6) po zakończeniu obserwacji razem z opiekunem (nauczycielem) dziecka odpowiedzieć na

pytania:

–

Czy napady złości dziecka i ich liczba układa się w jakąś ogólniejsza prawidłowość?
(czy czynniki poprzedzające złość są podobne?)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Czy możemy stwierdzić, że napady złości zdarzają się częściej:
a) w określonym czasie?
b) w określonych miejscach?
c) w obecności określonych osób?
d) w określonych sytuacjach?

7) zastanowić się wspólnie z opiekunem (nauczycielem) dziecka:
–

Czy nie sądzi on, że dziecko i on wpadli w pewnego rodzaju nawyk powtarzania poleceń
i reakcji, niczym „zdarta płyta”?

–

Czy można (bazując na notatkach) zauważyć powtarzające się konsekwencje konfrontacji
z dzieckiem (ustępowanie)?

8) określić dokładnie cel działań interwencyjnych (np. Chcę, żeby mnie słuchało, kiedy

kieruje pod jego adresem prośbę albo polecenie”). Pomoże w tym książka M. Herberta:
Krnąbrne zachowanie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, rozdział
4, s. 42 – 49.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

przypadków,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

Karta Obserwacji ABC,

–

długopis,

–

książka M. Herberta: Krnąbrne zachowanie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk 2005.

Ćwiczenie 2

Zastosuj metodę nagradzania - zaprojektuj i wykonaj dowody uznania, aby uhonorować

osiągnięcia dziecka [3, s. 127].

Wskazówki do realizacji
Ponieważ ćwiczenie to ma na celu wyrobienie nawyku dostrzegania osiągnięć dziecka

i nagradzania go za każdym razem, kiedy uda mu się coś poprawnie wykonać nauczyciel
powinien przypominać o wzmacnianiu pozytywnym w każdej sytuacji wymagającej takiej
reakcji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaprojektować dyplomy, kartki – pochwałki, transparenty, dekorację sali wykorzystując

odpowiednie programy komputerowe oraz własną pomysłowość,

2) nie zapomnieć wręczyć dziecku dyplomu, kartki – pochwałki kiedy odniesie sukces lub

przy specjalnej okazji udekorować na jego cześć salę (np. powrót po długiej
nieobecności, urodziny).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

przypadków,

–

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

–

graficzny program komputerowy: np. Painter, GIMP, Adobe Photoshop, Corel Photo
Point,

–

kartki papieru w formacie wybranym przez Ciebie,

–

mazaki,

–

kolorowy papier,

–

klej, nożyczki,

–

taśma samoprzylepna.

Ćwiczenie 3

Zastosuj metodę perswazji wraz z zadaniową - wytłumacz dziecku efekty jego

pozytywnych zachowań.

Wskazówki do realizacji

Zanim uczniowie przystąpią do wykonania ćwiczenia trzeba z nimi poćwiczyć

sformułowania ustne wyrażające uznanie dla dziecka, kiedy ono zrobi coś, co zasługuje na
nagrodę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyrażać swoje uznanie zawsze wtedy, kiedy dziecko zrobi coś, co zasługuje na nagrodę,
2) wytłumaczyć dziecku pozytywne następstwa jego dobrych uczynków, które zauważy np.

pomogło nakrywać do stołu – wyjaśnić mu, dlaczego docenia jego starania (np. nie
musiałem tyle razy podchodzić do stolika z kubkami, bo ty mi je przyniosłeś. Dzięki
temu nie zmęczyłem się tak bardzo przy nakrywaniu do stołu),

3) wzmocnić zachowanie nagrodą materialna (kolorowa kartka, nalepka).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

przypadków,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

kartka w kształcie kwiatka,

–

kartka w kształcie misia,

–

kolorowa nalepka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Oddziaływania wychowawcze w zakresie poszczególnych sfer

rozwojowych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Stwórz warunki do realizacji zadania rozwojowego - uczenie się kontroli nad własnym

ciałem.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien sprawdzić, czy uczniowie znają sposoby przyuczania dziecka do

z korzystania z nocnika opisane w książce S. Ellison, S. Ferdinandi: 365 dni z kochanym
maleństwem. Zabawa i poznawanie świata z dziećmi od noworodka do dwulatka.
Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2002.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sięgnąć do zalecanej literatury, której treść pomoże mu w zorganizowaniu otoczenia

stymulującego rozwój dziecka,

2) poznać problematykę przyuczania dzieci do korzystania z nocnika lub toalety, a w tym

sposoby motywowania pozytywnego dziecka, aby skojarzyć wizytę w toalecie z czymś
przyjemnym,

3) przygotować niezbędne do tego celu pomoce,
4) opracować listę czynności, które pozwolą zrealizować ćwiczenie,
5) skonsultować swój plan działania z opiekunem.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

przypadków,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

książka S. Ellison, S. Ferdinandi: 365 dni z kochanym maleństwem. Zabawa
i poznawanie świata z dziećmi od noworodka do dwulatka. Wydawnictwo W.A.B.,
Warszawa 2002,

–

czasopisma dotyczące opieki i wychowania małego dziecka (Mama i Ja, Twoje Dziecko),

–

pomoce do motywowania pozytywnego dziecka (papierowe kwiatki, kolorowe
karteczki).

Ćwiczenie 2

Opracuj i przeprowadź cykl działań (grupa 6 – 8 osobowa) oddziałujących na różnorodne

sfery rozwoju dziecka. Tam, gdzie jest to potrzebne dobierz pomoce i zabawki, odpowiednie
do działań i wieku dzieci.

Wskazówki do realizacji
Przed przeprowadzeniem cyklu działań nauczyciel powinien omówić z uczniami to, co

napisali oni w uwagach organizacyjnych. Brak doświadczenia w pracy z dziećmi wymaga
szczegółowej analizy czynności, które mogą przesądzić o poprawnym wykonaniu ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać książki, których treść pomoże mu w doborze działań z dziećmi (zobacz listę

w środkach dydaktycznych),

2) notować pomysły, które uzna za odpowiednie,
3) pamiętać o wieku dzieci z którymi będzie pracować oraz o sferach, których dotyczy

wybrane działanie,

4) pamiętać, że jedno działanie może stymulować kilka sfer rozwojowych!
5) sporządzić listę działań według poniższego wzoru:

6) zamieścić w uwagach organizacyjnych informacje o potrzebnych zabawkach,

rekwizytach, muzyce itp. To jest miejsce, w którym zapisuje także jak poradzi sobie
z zachęceniem do uczestnictwa (jak skieruje uwagę dzieci na swoją propozycję?), ze
zrobieniem koła przez dzieci, rozłożeniem i zebraniem potrzebnych do działań pomocy
czy zabawek, z uruchomieniem magnetofonu,

7) przeanalizować swoje propozycje według następujących wytycznych:

–

Czy są one dobrane odpowiednio do wieku dzieci?

–

Czy zachowałaś proporcje w stymulowaniu każdej ze sfer rozwoju dziecka?

–

Czy uwzględniłaś wszystkie przewidywalne sprawy organizacyjne?

8) skonsultować powstałą listę ze swoim nauczycielem i opiekunem dzieci,
9) przeprowadzić swój projekt po zaakceptowaniu go przez nich,
10) „odczytywać” w trakcie wykonywania ćwiczenia 2 informacje, jakie przesyłają dzieci

(czy są zainteresowane, zmęczone, senne) i od nich uzależniać przystąpienie do
wykonania działania, kolejność proponowanych dzieciom działań, czas trwania oraz
moment jego zakończenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

Rekomendowane książki:

1. S. Ellison, S. Ferdinandi: 365 dni z kochanym maleństwem. Zabawa i poznawanie świata

z dziećmi od noworodka do dwulatka. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2002

2. K. Rojkowska: Naucz małe dziecko myśleć i czuć. Wydawnictwo „Ravi”, Łódź 2003
3. P. Schiller: Mądre dziecko. Libra, Poznań, 2005
4. J. Silberg: Zabawy umysłowe dla niemowląt. Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa 2004
5. A. Erkert: Zabawy rozwijające zmysły. Jedność, Kielce 2002
6. A. Erkert: Dzieci potrzebują ciszy. Zabawy relaksacyjne na wiosnę, lato, jesień i zimę.

Jedność, Kielce 1999

7. M. Jąder: Krok... w kierunku kreatywności. Impuls, Kraków 2005
8. H. Baum: Małe dzieci - duże uczucia. Jedność, Kielce 2002

Sfera(y), na którą(e)
oddziałujesz
Nazwa działania

Opis działania

Uwagi organizacyjne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. M. Bogdanowicz: B. Kisiel, M. Przasnyska: Metoda Weroniki Sherborne w terapii

i wspomaganiu rozwoju dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna,
Warszawa 2005

–

zabawki,

–

pomoce do zabaw,

–

kredki,

–

kartki,

–

nagrania z muzyką,

–

magnetofon lub odtwarzacz CD.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Charakterystyka aktywności zabawowej małego dziecka

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź zabawę stymulującą wybrany obszar rozwoju dziecka (ruchowy, społeczny,

intelektualny, estetyczny).

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel przed przystąpieniem do ćwiczenia powinien sprawdzić, czy uczniowie

potrafią omówić ten rodzaj zabaw, który wybrali do realizacji z dziećmi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wybrać rodzaj zabawy z książki H. Nartowskiej: Małe dziecko chce się bawić. Nasza

Księgarnia, Warszawa 1986,

2) przygotować na piśmie opis jej przebiegu i potrzebne pomoce,
3) przeprowadzić ją z jednym lub kilkorgiem dzieci,
4) wypisać, co dziecko zyskało rozwojowo dzięki uczestniczeniu w zabawie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

kartka,

–

długopis,

–

książka H. Nartowskiej: Małe dziecko chce się bawić. Nasza Księgarnia, Warszawa
1986,

–

pomoce do zabawy.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź z dziećmi poznane rodzaje zabaw (tematyczną, dydaktyczną, ruchową,

manipulacyjną / konstrukcyjną) - indywidualnie i w grupie, z uwzględnieniem ich możliwości
intelektualnych i ruchowych.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien zwrócić uwagę uczniom na to, że dobór zabaw polega na przyjęciu

tematu ogólnego, który będzie decydować o tematyce zabaw. Jeśli jest to pora roku, to treści
zabaw powinny do niej nawiązywać.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) opracować konspekt zabaw, w którym zamieści on opisy zabaw, potrzebne do ich

przeprowadzenia pomoce, rekwizyty, instrumenty perkusyjne oraz ewentualne tytuły
utworów muzycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

książka R. C. Paciotti, L. Cima: Eksperymenty i zabawy. Mnóstwo pomysłów, jak zrobić
coś samemu. Wydawnictwo „Jedność”, Kielce, 2001,

–

potrzebne do zabaw pomoce i rekwizyty,

–

nagranie muzyczne,

–

instrumenty perkusyjne,

–

kartki, długopis.

Ćwiczenie 3

Dokonaj analizy wyposażenia sali w „środki do zabaw” i dokonaj jego oceny pod kątem

potrzeb dzieci w tej sali przebywających.

Wskazówki do realizacji

Sposób wykonania ćwiczenia
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1) obejrzeć w żłobku salę i zabawki,
2) sporządzić ich spis posługując się pięciopunktowym podziałem „środków do zabaw”

przedstawionym w punkcie 4.4.1 poradnika dla uczniów,

3) wskazać zabawki odpowiednie do 1) wieku, 2) rodzajów zabaw i 3) miejsca zabawy,
4) napisać listę „środków do zabaw”, których brakuje jego zdaniem w sali,
5) uzasadnić na piśmie potrzebę uzupełnienia o wyposażenia sali w środki do zabaw.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

sytuacyjna,

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

kartki,

–

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej:

Stymulowanie rozwoju

psychomotorycznego i osobowości dziecka

Test składa się z 20 zadań, z których:

–

zadania 1 – 13 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 14 – 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź do zadań uczeń otrzymuje1 punkt. Za złą odpowiedź

lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego,

Plan testu

Klucz odpowiedzi

zad

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna odpowiedź

1. Wymienić potrzeby poznawcze

małego dziecka.

– Potrzeba eksploratywności,
– potrzeba etykietowania,
– potrzeba znanego,
– potrzeba pytania,
– potrzeba obrazu świata.

2. Wskazać działania dorosłego

sprzyjające higienie psychicznej
dziecka.

– uwzględniamy czas na
swobodne zabawy dzieci,
– zajęcia kierowane przez
dorosłego
przeplatamy zajęciami
dowolnymi,
– zapewniamy czas na sen,
– zasypianie powinno
odbywać się
w miłej, pogodnej
atmosferze
– zapewniamy możliwości
ruchu na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ruchu na
bezpiecznych dla dzieci
przestrzeniach.

3. Wymienić kryteria doboru

zabaw ruchowych dzieci.

– wiek dzieci,
– rodzaj zajęć w ciągu dnia,
– pora roku i temperatura
dnia. ...

4. Stosować zasady właściwego

przygotowania i organizowania
spaceru z dzieckiem.

– ubierać dziecko stosownie
do warunków panujących na
zewnątrz,
– chronić przed zbyt silną
operacją słoneczną lub
zimnem,
– korzystać tylko
z bezpiecznych i
sprawnych sprzętów
ogrodowych,
– korzystać z czystej
piaskownicy,
przebywać na podłożu
trawiastym
lub piaszczystym.

5. Określić na czym polegają

zabawy konstrukcyjne.

Istotą takich zabaw jest
tworzenie „dzieła”
z dowolnego materiału.
Z manipulacji, która jest tylko
kształtowaniem funkcji,
dziecko przechodzi w fazę
tworzenia przedmiotów
(np. buduje dom, wieżę).

6. Wskazać działania dorosłego

sprzeczne z higieną psychiczną
dziecka.

– Konieczność spania dla
dobra układu nerwowego
dziecka,
– ograniczanie lub zakaz
aktywności
ruchowej,
– pozostawianie dzieci
samych w działaniu, aby
nabywały doświadczenia.

7. Wymienić działania dorosłego

sprzyjające higienie (w sensie
medycznym) dziecka.

Zachowanie higieny to
przestrzeganie zasad higieny
przez dorosłego oraz
kształtowanie nawyków
higienicznych u dzieci
(np.: mycie rąk, podmywanie
po załatwieniu potrzeby
fizjologicznej, utrzymywanie
porządku w sali,...).

8. Scharakteryzować zabawy

tematyczne.

Dziecko podczas jej trwania
naśladuje czynności
i odtwarza sytuacje
zaobserwowane w swoim
otoczeniu. W czasie tych
zabaw podejmuje jakąś rolę,
kogoś odgrywa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i odtwarza sytuacje
zaobserwowane w swoim
otoczeniu. W czasie tych
zabaw podejmuje jakąś rolę,
kogoś odgrywa.

9. Wymienić rodzaje zabaw

konstrukcyjnych.

– budownictwo z klocków
różnego typu, wielkości
i kształtów,
– konstruowanie z zestawów
elementów
przystosowanych do łączenia,
– budownictwo z piasku
i śniegu,
– tworzenie i konstruowanie
z różnorodnych
przedmiotów i zabawek do
zabaw tematycznych,
– budowanie na wolnym
powietrzu z większych
elementów, jak daszki,
deseczki, patyki, paliki,
kartony.

10. Uzasadnić , że największy

wpływ na kształtowanie
osobowości dziecka ma jego
rodzina.

Emocjonalny stosunek
rodziców do dziecka wyraża
się w każdym nieomal słowie
skierowanym do niego,
w każdej czynności związanej
z jego pielęgnacją i opieką
nad nim.

11. Zastosować zasady, które

sprawdzają się zawsze, kiedy
bierzesz pod uwagę mechanizm
polegający na tym, że dziecko
robi wszystko, aby skupić na
sobie uwagę innych.

a) ... wzmocnienie (nagroda)
b) ... brak wzmocnienia
c) ... złe zachowanie
d) ... brak wzmocnienia

12. Sklasyfikować ,,środki zabaw”.

a) ... zabawy ... ... pojazdy...
b) .... sztuczne ...
c) ... materialne ...
d) ... gry ...

13. Wymienić zasady prowadzenia

zabaw konstrukcyjnych dzieci.

– zainteresowanie się tym, co
dzieci robią i udzielanie im
pomocy

bez

narzucania

własnego sposobu
wykonania,
– opiekun powinien być
bardzo aktywny,
– opiekun powinien
demonstrować poważny
stosunek do wytworów
dzieci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Zauważyć ,,punkt krytyczny”

w zabawie dziecka.

Sytuacja, w której
dotychczasowa odmiana
zabawy przestaje wystarczać
bawiącemu się podmiotowi.
Dziecko zaczyna zmieniać jej
strukturę i treść, a więc jej
jakość – np.: .budowanie
z klocków + dołączenie
samochodów do dowożenia
materiału budulcowego.

15. Scharakteryzować sposoby

pozytywnego nastawiania
wychowanków do
powierzonych zadań.

– stosowanie zasady
stopniowania trudności,
– możliwość podjęcia się
wykonywania zadania
w sytuacji wyboru jego
rodzaju i wariantu,
– akceptowanie poziomu
wykonania zadania
właściwego do wieku
i umiejętności osoby
wykonującej zadania,
–

dostarczanie

„wzoru”

wykonania,
– przewagę postawy
rodzicielskiej (opiekuna)
kreatora nad kontrolerem,
– zagwarantowanie przeżycia
zadowolenia z możliwości
„bycia użytecznym,
potrzebnym”.

16. Zorganizować zabawy

manipulacyjne.

–

udostępnienie

dzieciom

materiału w postaci gotowych
zabawek czy przedmiotów,
które będzie„badało”,
– przy stwierdzeniu trudności
„nie do pokonania” przez
dziecko, pomaganie
w odkrywaniu,
– roztoczenie w czasie
zabawy manipulacyjnej
szczególnej ochrony nad
zabawą indywidualną,
bycie obserwatorem
podczas jej trwania
z jednoczesnym nazywaniem
czynności i materiałów.

17. Wymienić czynniki powodujące

skuteczniejsze oddziaływania
metody naśladownictwa.

a) reprezentowanie sobą
wysokich kompetencji,
b) posiadanie szerszego
zakresu „władzy” i związane
z nią możliwości
zaspokojenia potrzeb np.:
materialnych i psychicznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z nią możliwości
zaspokojenia potrzeb np.:
materialnych i psychicznych,
c) bycie podobnym do osoby
modelowanej na tyle, aby
mogła ona identyfikować się
z modelem dzięki
zaobserwowanemu
podobieństwu pod względem
wyglądu, zainteresowań,
umiejętności itp.,
d) przejawianie entuzjazmu
dla swoich altruistycznych
zachowań.

18. Zaprojektować zabawę

dydaktyczną.

Uczeń powinien podać tytuł
zabawy, cel, pomoce, grupę
wiekową i kolejne czynności
dzieci.

19. Wymienić kryteria doboru

zabaw dydaktycznych.

Bierzemy pod uwagę:
– wiek dziecka,
– materiał, który stosujemy
w zabawach i grach
dydaktycznych
– cel występujący w zabawie.

20. Wymienić charakterystyczne

zachowania dziecka
odczuwającego brak
przynależności i miłości.

Dziecko odczuwa „głód”
dobrych, przyjaznych
kontaktów z innymi osobami:
rodzicami, dziadkami,
rodzeństwem, innymi
dziećmi. Miłość na tym
poziomie to przede
wszystkim nastawienie na
branie. Gdy dziecko odczuwa
głód stosunków uczuciowych
z innymi ludźmi, za wszelką
cenę chce znaleźć swoje
miejsce w rodzinie czy grupie
rówieśniczej. Ma skłonności
do łączenia się z kimkolwiek
(dobrym, czy złym).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania

i oceniania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9. Sprawdź prace. Nanieś punkty na kartę odpowiedzi.
10. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną

i statystyczną zestawu zadań.

11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących problemów omawianych podczas realizacji całego

modułu.
Zadania 11 i 12 to zdania z luką.
Zadania od 1 do 10 i od 13 do 20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej
odpowiedzi.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
–

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz treść odpowiedzi,

–

w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy w wyznaczone pole.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 14 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 minut.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wymień potrzeby poznawcze małego dziecka.

2. Wymień działania dorosłego sprzyjające higienie psychicznej dziecka.

3. Wymień kryteria doboru zabaw ruchowych.

4. Wymień kwestie, o których należy pamiętać wychodząc z dzieckiem na podwórko.

5. Określ, na czym polegają zabawy konstrukcyjne.

6. Wymień działania dorosłego sprzeczne z higieną psychiczną dziecka.

7. Wymień działania dorosłego sprzyjające higienie (w sensie medycznym).

8. Opisz, na czym polegają zabawy tematyczne.

9. Wymień rodzaje zabaw konstrukcyjnych.

10. Uzasadnij, że rodzina ma największy wpływ na kształtowanie osobowości dziecka.

11. Uzupełnij zasady, które sprawdzają się zawsze, kiedy bierzesz pod uwagę mechanizm

polegający na tym, że dziecko robi wszystko, aby skupić na sobie uwagę innych.
a) dobre zachowanie + ……………………. = jeszcze lepsze zachowanie
b) dobre zachowanie + …………………… . = pogorszenie zachowania
c) ………………. + wzmocnienie (nagroda) = jeszcze gorsze zachowanie
d) złe zachowanie + ………………………… = poprawa zachowania

12. Uzupełnij nazwy rodzajów „środków do zabaw”.

a) Przyrządy do ............ (tor saneczkowy, piłki, drabinki ) i …........ (hulajnoga, sanki),
b) materiały naturalne i ………………(np. piasek, woda, kamienie, drewienka, papier),
c) seryjne produkowane elementy …..… (klocki i systemy budowlane, klocki „Lego”),
d) ..................... z regułami (strategiczne, zręcznościowe, w karty, stolikowe).

13. Opisz zasady prowadzenia zabaw konstrukcyjnych.

14. Podaj przykłady „punktu krytycznego” w zabawie dziecka.

15. Wymień sposoby pozytywnego nastawiania wychowanków do powierzanych zadań.

16. Wymień zasady postępowania dorosłego organizującego zabawy manipulacyjne.

17. Wymień czynniki powodujące skuteczniejsze oddziaływania metody naśladownictwa.

18. Zaprojektuj zabawę dydaktyczną.

19. Wymień kryteria doboru zabaw dydaktycznych.

20. Podaj charakterystyczne zachowania dziecka, które odczuwa brak przynależności

i miłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stymulowanie rozwoju psychomotorycznego i osobowości dziecka

Wpisz odpowiedź lub brakujące części zdania

zadania

Odpowiedź

Punkty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10.

11.

a) ...................................... c) ...........................................
b) ..................................... d) ...........................................

12.

a) ...................................... c) ...........................................
b) ..................................... d) ...........................................

13.

14.

15.

16.

17.

18.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stymulowanie rozwoju

psychomotorycznego i osobowości dziecka”

Test składa się z 20 zadań, z których:

–

zadania 1 – 14 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 15 – 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź do zadań uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź

lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu

Klucz odpowiedzi

Nr.
zad

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna odpowiedź

1. Podać definicję osobowości.

2. Wskazać nieskuteczne formy

karania dzieci.

3. Podać nazwy postępowania

oparte na metodach
behawioralnych.

a) ... wzmacnianie
b) ... zachowania
c) ... modelowanie
d) ... konsekwencje

4. Sklasyfikować ,,środki do

zabaw”.

a) gotowe (piłka,
samochód, ...)
b) (tor wyścigów
samochodowych,
garaż, sklep,...),
c) materialne,
d) uzupełniające

5. Wskazać czynniki mające

wpływ na kształtowanie
osobowości.

–

dziedziczenie

cech

(genotyp),
– środowisko,
– własna aktywność,
– system edukacji

6. Wymienić wymiary opisane

w koncepcji "Wielkiej Piątki".

– neurotyczność,
– ekstrawersja,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– otwartość,
– ugodowość,
– sumienność.

7. Wymienić zasady wychowania

stosowane w pracy z małym
dzieckiem

– zasada zaspokajania
potrzeb
dziecka
– zasada aktywności,
– zasada indywidualizacji,
– zasada integracji.

8. Zdefiniować pojęcie ,,metoda

wychowania”.

Świadomie i
konsekwentnie stosowany
sposób oddziaływania
pedagogicznego na
jednostkę, grupę lub
zbiorowość, dla
osiągnięcia zamierzonego
celu wychowawczego.

9. Wyjaśnić, na czy polega

pozytywne wzmocnienie.

„Przyłapuj dziecko na
dobrym, a nie na złym
zachowaniu”. W takiej
sytuacji nagradzamy naszą
uwagą dobre zachowania.

10. Wyjaśnić, na czym polega

ponoszenie kosztów zachowań.

Koszt, to kara za
niewykonanie poleconego
działania – może polegać
na odebraniu dostępnych w
danej chwili przywilejów,
np.: dziecko nie może
oglądać bajki)

11. Wymienić nieskuteczne metody

karania dziecka.

– kary cielesne,
– straszenie dziecka,
– krzyk,
– izolacja dziecka.

12. Wymienić sfery rozwoju,

o których należy pamiętać
pracując wychowawczo
z dzieckiem

–

rozwój

fizyczny

motoryczny,
– rozwój intelektualny,
– rozwój emocjonalny i
zachowania,
– rozwój komunikacji,
– rozwój społeczny.

13. Wymienić rodzaje dziecięcych

zabaw.

– zabawy manipulacyjne,
– zabawy konstrukcyjne,
– zabawy tematyczne,
– zabawy dydaktyczne,
– zabawy ruchowe.

14. Zdefiniować słowo ,,rozwój”.

Jest to proces, w trakcie
którego dziecko wzrasta
fizycznie, przyswaja
wiadomości o sobie, o
swoim otoczeniu,
następnie o świecie,
nabywa umiejętności
zdobywania wiedzy,
korzystania z niej,
rozwiązywania problemów
- kształtuje swój
światopogląd.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

następnie o świecie,
nabywa umiejętności
zdobywania wiedzy,
korzystania z niej,
rozwiązywania problemów
- kształtuje swój
światopogląd.

15. Wymienić metody

indywidualne.

– nagradzane i karanie,
– modelowanie,
– perswazja,
– technika zadaniowa.

16. Wymienić metody grupowe.

– kształtowanie odniesienia
porównawczego,
– nacisku grupowego,
– kształtowania systemu
ról i norm
grupowych,
– kształtowania grupowych
wzorów
życia.

17. Porównać zabawy

manipulacyjne
z konstrukcyjnymi.

Zabawy manipulacyjne
polegają na manipulowaniu
przedmiotami
w różny sposób. Dzieci,
aby poznać przedmiot
oglądają go, liżą, rzucają,
wkładają i wyjmują,
turlają, ...
Istotą zabaw
konstrukcyjnych jest
tworzenie „dzieła” z
dowolnego materiału. Z
manipulacji dziecko
przechodzi w fazę
tworzenia przedmiotów
(np. buduje dom, ...).

18. Wymienić potrzeby

bezpieczeństwa.

Potrzeba stabilizacji,
opieki, uwolnienia od
strachu i lęku, porządku,
oparcia w opiekunie.

19. Scharakteryzować potrzebę

eksploratywności.

Uruchamiają ją nowe
bodźce i nowe sytuacje.
Ogranicza, a nawet tłumi
ją lękliwość, nieśmiałość
dziecka,
a także stosowanie przez
dorosłego niewłaściwych
strategii w kontakcie
z dzieckiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dzieci o niskim poziomie
eksploratywności
wymagają pomocy
dorosłego tzn. zaczynają
badać po zachęceniu przez
dorosłego, natomiast
dzieciom o wysokim
poziomie eksploratywności
pomoc dorosłego
przeszkadza i hamuje ich
badawczy stosunek do
obiektu czy sytuacji.

20. Podać charakterystyczne

zachowania dziecka
odczuwającego brak
przynależności i miłości.

Dziecko odczuwa „głód”
dobrych, przyjaznych
kontaktów z innymi
osobami: rodzicami,
dziadkami, rodzeństwem,
innymi dziećmi. Miłość na
tym poziomie to przede
wszystkim nastawienie na
branie.
Gdy dziecko odczuwa głód
stosunków uczuciowych z
innymi ludźmi, za wszelką
cenę chce znaleźć swoje
miejsce w rodzinie czy
grupie rówieśniczej. Ma
skłonności do łączenia się
z kimkolwiek (dobrym, czy
złym).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania

oceniania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

i statystyczną zestawu zadań.

11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Instrukcja dla ucznia

modułu.
Zadania 1, 2 są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.
Zadania 3, 4 to zdania z luką.
Zadania od 5 do 20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

–

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

–

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz treść odpowiedzi,

–

w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy w wyznaczone pole.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania 14 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 minut.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

zestaw zadań

karta odpowiedzi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Osobowość to:

a) charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko

społeczno – przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje,

b) sposób wchodzenia ze środowiskiem w interakcje,
c) względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno –

przyrodnicze,

d) zachowania, jakie człowiek ujawnia innym w interakcji.

2. Wskaż nieskuteczne metody karania używane przez dorosłych

a) wyrażanie swego smutku i zawodu,
b) izolacja dziecka,
c) tłumaczenie i wyjaśnianie,
d) odmawianie przyjemności.

3. Uzupełnij nazwy postępowania wychowawczego oparte na metodach behawioralnych

a) pozytywne ………………....
b) koszt …………….........
c) uczenie się przez ...........................
d) naturalne ..…………..........

Uzupełnij nazwy środków do zabaw:
a) Zabawki ……………………… (np. ……………………………)
b) zabawki – instalacje ( np. ................................................................).
c) seryjnie produkowane elementy .......... (klocki i systemy budowlane, klocki „Lego”),
d) materiały ………(urządzenia i stroje niezbędne do zabaw konstrukcyjnych

i tematycznych).

5. Wskaż czynniki mające najistotniejszy wpływ na kształtowanie osobowości.

6. Wymień wymiary opisane w koncepcji "Wielkiej Piątki".

7. Wskaż zasady wychowania stosowane w pracy z małym dzieckiem.

8. Zdefiniuj pojęcie ,,metoda wychowania”.

9. Wyjaśnij, na czym polega pozytywne wzmacnianie.

10. Wyjaśnij, na czym polega ponoszenie kosztów zachowań.

11. Wskaż nieskuteczne metody karania używane przez dorosłych.

12. Wymień sfery rozwoju, o których należy pamiętać pracując wychowawczo z dzieckiem.

13. Wymień rodzaje dziecięcych zabaw.

14. Zdefiniuj słowo „rozwój”.

15. Wymień metody zaliczane do metod indywidualnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Wymień metody zaliczane do metod grupowych.

17. Porównaj zabawy manipulacyjne z konstrukcyjnym.

18. Wymień potrzeby bezpieczeństwa.

19. Scharakteryzuj potrzebę eksploratywności.

20. Podaj charakterystyczne zachowania dziecka, które odczuwa brak przynależności

i miłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stymulowanie rozwoju psychomotorycznego i osobowości dziecka

Wpisz odpowiedź lub brakujące części zdania

zadania

Odpowiedź

Punkty

a) ...................................................................
b) ...................................................................
c) ...................................................................
d) ...................................................................

10.

11.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bogdanowicz Z.: Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli. WSiP, Warszawa 2005
2. Carlgren F.: Wychowanie do wolności. Pedagogika Rudolfa Steinera. Obrazy i relacje

z międzynarodowego ruchu szkół steinerowskich. „Genesis”, Gdynia 1994

3. Chapman Weston D., Weston M. S.: Co dzień mądrzejsze. 365 gier i zabaw

kształtujących charakter, wrażliwość i inteligencję emocjonalną dziecka. Wydawnictwo
„Pruszyński i S – ka S. A”, Warszawa 2002

4. Doman, G., J.Doman, J. Aisen S.: (1983) How to give. Your baby encyklopedig

knowledge. Filadelfia 1983

5. Dudzińska I, Lipina S, Wlaźnik K.: Metodyka wychowania przedszkolnego. Cz 1. WSiP,

Warszawa 1978

6. Grondas M.: Rozwijanie umiejętności wychowawczych. STO, Kraków 2004
7. Gruszczyk – Kolczyńska E., Zielińska E.: Wspomaganie rozwoju umysłowego cztero

i pięciolatków. WSiP, Warszawa 2004

8. Gruszczyk – Kolczyńska E.: Wspomaganie rozwoju dzieci trzyletnich. „Wychowanie

w Przedszkolu” nr 1, 1998

9. Herbert M.: Krnąbrne zachowanie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005
10. Jaszczyszyn E.: Wspieranie funkcji socjalizacyjnej rodziny jako działanie przedszkola na

rzecz podnoszenia jakości edukacji [w:] J. Wilk (red.) W służbie dziecku. KUL, Lublin 2003

11. Jąder M.: Dać dzieciom szansę, czyli krok w kierunku kreatywności. „Wychowanie

w Przedszkolu” 1999, nr 1

12. Jundziłł I.: Nagrody i kary w wychowaniu. NK, Warszawa 1986
13. Kasprzak - Kazubowska U.: O znaczeniu okresu wczesnego dzieciństwa. „Wychowanie

w Przedszkolu” 1993, nr 10

14. Kielar – Turska M.: Potrzeby poznawcze dziecka. „Wychowanie w Przedszkolu” 1990, nr 9
15. Kohnstamm R.: Praktyczna psychologia dziecka. WSiP, Warszawa, 1984
16. Konarzewski K.: Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych. PWN, Warszawa, 1987
17. Krajewska J.: Psychologiczne ujęcie szczęścia. www.studia.fuw.pl
18. Kwiatowska M.: Podstawy pedagogiki przedszkolnej. WSiP, Warszawa 1985
19. Łobocki M.: Teoria wychowania w zarysie. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003
20. Łukaszewski W.: Szanse rozwoju osobowości. Książka i Wiedza, Warszawa 1984
21. McCrae, R. R., Costa P. T.: Osobowość dorosłego człowieka. Perspektywa pięciu teorii

pięcioczynnikowej. WAM, Warszawa 2005

22. Milerski B., Śliwerski B. (red.): Pedagogika. PWN, Warszawa 2000
23. Natowska H.: Małe dziecko chce się bawić. Nasza Księgarnia, Warszawa 1986
24. Okoń W.: Zabawa a rzeczywistość. WSiP, Warszawa 1987
25. Piotrowicz R. J.: Rozwój i praca niepełnosprawnego ucznia. www.sonia.low.pl
26. Singh J. A L.: Wilcze dzieci z Midnapore. Heidelberg 1964
27. Stadtmüller E. H., Smolski R, Smolski M.: Słownik Encyklopedyczny. Edukacja

Obywatelska. Polska i świat współczesny, Wydawnictwo Europa, Wrocław 2001

28. Żebrowska M. (red.): Psychologia rozwojowa. PWN, Warszawa 1979

Czasopisma
–

Mama i Ja

–

Twoje Dziecko

–

Wychowanie w Przedszkolu

Adresy internetowe aktualne na dzień 30 maja 2006:
–

www.sonia.low.pl

–

www.studia.fuw.pl