grudzieƒ 2003

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

T

ynki stosowane we wspó∏cze-
snym budownictwie wykonywa-
ne sà najcz´Êciej z fabrycznie

przygotowanych suchych mieszanek
lub gotowych mas tynkarskich. Dzi´ki
fabrycznej produkcji tradycyjnych za-
praw tynkarskich sta∏o si´ mo˝liwe do-
dawanie do ich sk∏adu domieszek mo-
dyfikujàcych lub zastosowanie specjal-
nych procesów technologicznych przy-
gotowania spoiw, wzgl´dnie mieszania
sk∏adników, w celu zmiany w∏aÊciwo-
Êci zapraw Êwie˝ych i stwardnia∏ych.

Cechy szczególne technologii su-

chych zapraw wykluczajà mo˝liwoÊç
zastosowania w ich sk∏adzie ciek∏ych
sk∏adników, a tak˝e substancji wykazu-
jàcych higroskopijnoÊç. Domieszki po-
winny byç ponadto szybko rozpusz-
czalne, albo te˝ szybko redyspergowal-
ne (w czasie nie d∏u˝szym ni˝ 5–10 mi-
nut), równomiernie rozprzestrzeniaç
si´ w mieszankach zaprawowych za-
równo w stanie suchym, jak te˝ i cie-

k∏ym oraz byç wilgocioodpornymi
i chemoodpornymi wzgl´dem innych
sk∏adników mieszanki.

Domieszki modyfikujàce
do zapraw tynkarskich

D

Do

om

miieesszzk

kii zzw

wii´´k

ksszzaajjààccee rreetteen

nccjj´´ w

wo

od

dy

y..

Jedna z najpopularniejszych – metyloce-
luloza – jest eterem celulozy stosowa-
nym w celu zwi´kszenia zdolnoÊci
utrzymywania wody w zaprawie. Dzi´ki
tej w∏aÊciwoÊci zmniejsza si´ odciàganie
wody z twardniejàcej zaprawy do pod∏o-
˝a i zmniejsza si´ pr´dkoÊç parowania
do otaczajàcego Êrodowiska, co podwy˝-
sza stopieƒ hydratacji spoiw mineral-
nych, a tym samym i wytrzyma∏oÊç po-
∏àczenia zaprawy z pod∏o˝em. Utrzymu-
jàc wod´ w sk∏adzie zaprawy metyloce-
luloza sprzyja polepszeniu ciek∏oÊci,
czasu otwartego, urabialnoÊci. Zastoso-
wanie domieszki zwi´kszajàcej retencj´
wody jest szczególnie wa˝ne w tych
przypadkach, gdy zaprawy pracujà
w kontakcie z pod∏o˝ami porowatymi.
Oprócz efektu retencji wody po˝yteczne
dzia∏anie metylocelulozy zwiàzane jest
ze zmniejszeniem ryzyka sedymentacji
zaprawy. Dlatego te˝ metyloceluloza jest
jednà z domieszek u∏atwiajàcych ma-
szynowe nanoszenie tynku – zaprawa
przechodzàc przez wà˝ maszyny tynkar-
skiej nie rozwarstwia si´ i ma w∏aÊciwy
sk∏ad wychodzàc z pistoletu maszyny.
Domieszka metylocelulozy dzia∏a tak˝e
plastyfikujàco. W∏aÊciwoÊç ta uwidacz-
nia si´ zarówno w czasie mieszania za-
prawy, jak i nanoszenia oraz zacierania.

D

Do

om

miieesszzk

kii n

naap

po

ow

wiieettrrzzaajjààccee.. Sà to

substancje wytwarzajàce w czasie mie-
szania du˝à iloÊç bardzo drobnych

i równomiernie roz∏o˝onych p´cherzy-
ków powietrza. Utworzone dzi´ki nim
w stwardnia∏ej zaprawie równomiernie
roz∏o˝one pory przerywajà ciàg∏oÊç ka-
pilar i zapobiegajà podciàganiu kapilar-
nemu wody, zmniejszajà nasiàkliwoÊç
oraz podatnoÊç zaprawy na dzia∏anie
mrozu. Uk∏ad równomiernie roz∏o˝o-
nych porów zmniejsza tak˝e napr´˝e-
nia wewn´trzne w zaprawie i sk∏on-
noÊç do powstawania rys skurczo-
wych. Domieszki napowietrzajàce mo-
gà ponadto powodowaç uplastycznie-
nie zaprawy, ze wzgl´du na zmniejsze-
nie przez p´cherzyki powietrza tarcia
wewn´trznego. Sk∏ad chemiczny do-
mieszek napowietrzajàcych mo˝e byç
bardzo ró˝ny.

D

Do

om

miieesszzk

kii h

hy

yd

drro

offo

ob

biizzu

ujjààccee.. Stoso-

wane sà dwie drupy tych Êrodków, tj.
sole kwasów t∏uszczowych oraz poli-
merowe proszki redyspergowalne
o w∏aÊciwoÊciach hydrofobowych. Za-
letà pierwszej grupy jest ni˝szy udzia∏
wagowy w mieszance. Zaletami drugiej
grupy sà: wi´ksza trwa∏oÊç, brak pro-
blemów ze zwil˝aniem podczas zara-
biania suchej zaprawy wodà i poprawa
przyczepnoÊci wyprawy do pod∏o˝a.
Ârodki b´dàce solami kwasów tlusz-
czowych dzielà si´ na:
a) substancje hydrofobizujàce niereak-

tywne,

b) substancje hydrofobizujàce reak-

tywne.

Do niereaktywnych substancji hydrofo-
bizujàcych nale˝à stearyniany takich
metali jak wapƒ, magnez i cynk. Ârodki
te sà nierozpuszczalne w wodzie, a ich
dzia∏anie hydrofobizujàce uzyskuje si´
przez pokrycie nimi sk∏adników zapra-
wy. Wa˝ne jest przy tym uzyskanie do-
brego wymieszania w ca∏ej suchej za-
prawie – im b´dzie ono lepsze, tym
efektywniejsze dzia∏anie. Substancje
niereaktywne dajà szybko po˝àdany
efekt hydrofobizujàcy, ale po oko∏o
7 dniach efekt ten stopniowo zanika.

Do substancji hydrofobizujàcych re-

aktywnych nale˝à przede wszystkim

ABC tynków

cz´Êç VIII

Tynki tradycyjne udoskonalone

(

1

)

Ró˝norodnoÊç domieszek
modyfikujàcych stosowanych
w produkcji wspó∏czesnych
zapraw budowlanych jest
doÊç du˝a, jednak w celu
modyfikacji w∏aÊciwoÊci
tradycyjnych zapraw
tynkarskich wykorzystywana
jest tylko cz´Êç z nich.

dr in˝. Mariusz Gaczek
mgr in˝. S∏awomir Fiszer

TECHNO
LOGIE

40

aa – uk∏ad w spoczynku
– przestrzenna sieç w∏ókien,
bb – uk∏ad w ruchu
– zmniejszenie lepkoÊci dzi´ki
u∏o˝eniu w∏ókien w kierunku
przep∏ywu,
cc – uk∏ad w spoczynku
– odbudowa przestrzennej sieci
w∏ókien i zwi´kszenie lepkoÊci.

Efekt obni˝enia lepkoÊci podczas pompowania zaprawy zawierajàcej w∏ókna celulozowe

grudzieƒ 2003

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

41

TECHNO

LOGIE

wykwitów i lepszymi w∏aÊciwoÊciami
roboczymi Êwie˝ej zaprawy.

L

Leek

kk

kiiee w

wy

yp

pee∏∏n

niiaacczzee.. Do grupy tej na-

le˝y przede wszystkim perlit. Otrzymy-
wany jest on przez ekspandowanie
w wysokiej temperaturze rozdrobnionej
magmowej ska∏y wylewnej o tej samej
nazwie. Dla odró˝nienia obu materia-
∏ów, w odniesieniu do lekkiego kruszy-
wa stosuje si´ czasem nazw´ perlitopo-
ryt. Perlit zmniejsza g´stoÊç suchej mie-
szanki, jak i stwardnia∏ej wyprawy.
U∏atwia przygotowanie zaprawy w ma-
szynie tynkarskiej eliminujàc jej zapy-
chanie si´, podnosi obrabialnoÊç tynku,
a tak˝e polepsza w∏aÊciwoÊci termoizo-
lacyjne i akustyczne wyprawy. Jako
lekkie wype∏niacze stosowane mogà
byç tak˝e: wermikulitoporyt – otrzymy-
wany przez ekspandowanie w wysokiej
temperaturze rozdrobnionego wermi-
kulitu i szk∏o ekspandowane – uzyski-
wane z recyklingu st∏uczki szklanej.

W

W∏∏ó

ók

kn

naa cceellu

ullo

ozzo

ow

wee.. W∏ókna celulo-

zowe wprowadzane sà do zapraw tyn-
karskich w celu: redukcji rys i odkszta∏-
ceƒ skurczowych, poprawy obrabialno-
Êci, redukcji niepo˝àdanej kleistoÊci za-
prawy do narz´dzi, zmniejszenia sk∏on-
noÊci do rozpryskiwania. Wykorzysty-
wane sà te˝ w∏aÊciwoÊci pseudoplasty-
fikujàce w∏ókien celulozowych. W wy-
niku np. mieszania czy te˝ pompowa-
nia zaprawy zawierajàcej w∏ókna wy-
st´pujàce si∏y Êcinajàce przyczyniajà si´
do up∏ynnienia mieszanki i obni˝enia
lepkoÊci, gdy˝ w∏ókna orientujà si´
w jednym kierunku – zgodnie z dzia∏a-
jàcymi si∏ami. Gdy przestajà one dzia-
∏aç, w∏ókna tworzà przestrzennà sieç,
powodujàc wzrost lepkoÊci. Zmniejsza
to osuwanie si´ zapraw nak∏adanych na
powierzchnie pionowe i umo˝liwia na-
noszenie grubszych warstw w jednym
cyklu roboczym.

R

Reed

dy

yssp

peerrggo

ow

waalln

nee p

prro

osszzk

kii p

po

olliim

meerro

ow

wee..

W przypadku tynków tradycyjnych
udoskonalonych wprowadzane sà
g∏ównie w sk∏ad zapraw gipsowych.
Ich zadaniem jest zwi´kszenie przy-
czepnoÊci do pod∏o˝a, wytrzyma∏oÊci
na zginanie, wodoodpornoÊci tynku,
a tak˝e polepszenie technologicznoÊci
przygotowywania i nanoszenia zapra-
wy na pod∏o˝e.

D

Do

om

miieesszzk

kii u

u∏∏aattw

wiiaajjààccee w

wy

yk

ko

on

ny

yw

waa--

n

niiee w

wy

yp

prraaw

w ggiip

psso

ow

wy

ycch

h.. Ich zadaniem

jest poprawa cech roboczych zaprawy,
a przede wszystkim obni˝enie przy-

czepnoÊci do narz´dzi. Jako domieszki
te stosowane sà etery skrobiowe.

D

Do

om

miieesszzk

kii o

op

pó

óêên

niiaajjààccee w

wiiààzzaan

niiee

ssp

po

oiiw

w ggiip

psso

ow

wy

ycch

h.. Wykorzystywane sà

przede wszystkim substancje opóênia-
jàce wzrost zarodków krystalizacji
dwuwodnego siarczanu wapniowego.
Do zwiàzków tych nale˝à np.: kwas wi-
nowy, kwas cytrynowy, sole kwasu fos-
forowego i polifosforowego. Dobór do-
mieszek opóêniajàcych uzale˝niony
jest m.in. od zawartoÊci wapna w su-
chych mieszankach. Efekt opóênienia
wiàzania mo˝e mieç liniowy przebieg
w czasie, ale mo˝e te˝ wyst´powaç sil-
ne opóênienie poczàtkowe i szybki
przebieg procesu pod koniec wiàzania.

D

Do

om

miieesszzk

kii u

up

pllaasstty

ycczzn

niiaajjààccee.. Ich sto-

sowanie do zapraw gipsowych zapo-
biega powstawaniu grudek podczas za-
rabiania zaprawy oraz wp∏ywa na po-
praw´ g∏adkoÊci tynku.

Wp∏yw procesów
technologicznych

Oprócz stosowania domieszek modyfi-
kujàcych zmian´ w∏aÊciwoÊci zapraw
mo˝na w niektórych przypadkach uzy-
skaç, stosujàc specjalne procesy tech-
nologiczne. Nale˝à do nich np.: dys-
pergowanie wapna oraz mieszanie
sk∏adników zapraw cementowych
w podwy˝szonej temperaturze.

Szczególnie interesujàcy jest wp∏yw

procesu dyspergowania wapna na
zmian´ w∏aÊciwoÊci tego spoiwa. Wap-
no dyspergowane charakteryzuje si´
bardzo wysokà przyczepnoÊcià do pod-
∏o˝a. Ma tak˝e wielokrotnie wi´kszà od-
pornoÊç na: starzenie, zmienne cykle
zamra˝ania i rozmra˝ania, dzia∏anie
krystalizujàcych soli. Cechuje si´ po-
nadto szybszà i pe∏niejszà karbonatyza-
cjà w stosunku do tradycyjnego wapna.

W artykule wykorzystano:
1. H. Kilanowicz,

Calcimur – nowy program ma-

teria∏ów na bazie dyspergowanego wapna.
„Renowacje i zabytki”, 3, 2001, s. 84–85.

2. Materia∏y informacyjne firm: Brenntag, CFB,

Caparol, FACI, Kreisel Technika Budowlana,
J. Rettenmaier & Söhne.

d

drr iin

n˝˝.. M

Maarriiu

usszz G

Gaacczzeek

k

m

mggrr iin

n˝˝.. S

S∏∏aaw

wo

om

miirr F

Fiisszzeerr

Instytut Konstrukcji Budowlanych

Politechniki Poznaƒskiej

oleiniany sodu. Dzi´ki rozpuszczalno-
Êci w wodzie uzyskuje si´ odpowiednie
równomierne rozprowadzenie tych
Êrodków w Êwie˝ej zaprawie. W∏aÊciwa
hydrofobizacja nast´puje w wyniku re-
akcji z zawartym w zaprawie wapnem.
Tak powsta∏e nierozpuszczalne w wo-
dzie myd∏o wapniowe dzia∏a hydrofo-
bizujàco i charakteryzuje si´ równo-
miernym rozk∏adem. Substancje reak-
tywne dajà po˝àdany efekt po oko∏o
6 dniach i dlatego ∏àczy si´ je cz´sto
z substancjami niereaktywnymi.

D

Do

om

miieesszzk

kii h

hy

yd

drraau

ulliicczzn

nee.. Do stoso-

wanych w zaprawach tynkarskich do-
mieszek hydraulicznych nale˝y màcz-
ka trasowa. Tras jest to ska∏a pochodze-
nia wulkanicznego (tzw. tras reƒski –
tuf trachitowy) lub powsta∏a w wyniku
uderzenia meteorytu oko∏o 26 milio-
nów lat temu (tzw. tras bawarski, Su-
evit). Nazwa tras pochodzi prawdopo-
dobnie od holenderskiego s∏owa tyras,
oznaczajàcego kit, spoiwo. Po rozdrob-
nieniu tras wykorzystywany jest jako
domieszka hydrauliczna, pozwalajàca
na uzyskanie przez wapno powietrzne
cech spoiwa hydraulicznego. Tras po-
nadto mo˝e byç sk∏adnikiem zapraw ce-
mentowo-wapiennych i cementowych.

Tynki wapienne z domieszkà trasu,

w porównaniu do tynków z czystym
wapnem powietrznym, charakteryzujà
si´ szybszym wiàzaniem, zmniejsze-
niem pojawiania si´ rys skurczowych,
podwy˝szonà wytrzyma∏oÊcià i wo-
doszczelnoÊcià, wi´kszà odpornoÊcià
na korozyjne wp∏ywy Êrodowiska (np.
kwaÊne deszcze).

Tynki wapienne z trasem, w porów-

naniu do tynków cementowo-wapien-
nych, charakteryzujà si´ z kolei wol-
niejszym i bardziej równomiernym
wiàzaniem, wi´kszà elastycznoÊcià,
mniejszym zagro˝eniem tworzenia si´
rys skurczowych, wy˝szà paroprze-
puszczalnoÊcià, lepszymi w∏aÊciwo-
Êciami roboczymi Êwie˝ej zaprawy.

Tak˝e tynki cementowe z dodat-

kiem trasu, w porównaniu do zwy-
k∏ych tynków cementowych, uzyskujà
ca∏y szereg zalet. Dzi´ki zredukowanej
zdolnoÊci podciàgania kapilarnego ma-
jà wy˝szà wodoszczelnoÊç. Zwi´ksza
si´ ich elastycznoÊç i maleje zagro˝enie
wystàpienia rys. Ponadto tynki cemen-
towe z trasem charakteryzujà si´ wi´k-
szà odpornoÊcià na starzenie (mniejszà
kruchoÊcià), mniejszà sk∏onnoÊcià do

grudzieƒ 2003

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

TECHNO
LOGIE

42