plik

grudzieƒ 2003

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

ynki stosowane we wspó∏cze-
snym budownictwie wykonywa-
ne sà najcz´Êciej z fabrycznie

przygotowanych  suchych  mieszanek
lub  gotowych  mas  tynkarskich.  Dzi´ki
fabrycznej  produkcji  tradycyjnych  za-
praw tynkarskich sta∏o si´ mo˝liwe do-
dawanie do ich sk∏adu domieszek mo-
dyfikujàcych lub zastosowanie specjal-
nych procesów technologicznych przy-
gotowania spoiw, wzgl´dnie mieszania
sk∏adników, w celu zmiany w∏aÊciwo-
Êci zapraw Êwie˝ych i stwardnia∏ych.

Cechy szczególne technologii su-

chych  zapraw  wykluczajà  mo˝liwoÊç
zastosowania  w ich  sk∏adzie  ciek∏ych
sk∏adników, a tak˝e substancji wykazu-
jàcych  higroskopijnoÊç.  Domieszki  po-
winny  byç  ponadto  szybko  rozpusz-
czalne, albo te˝ szybko redyspergowal-
ne (w czasie nie d∏u˝szym ni˝ 5–10 mi-
nut),  równomiernie  rozprzestrzeniaç
si´  w mieszankach  zaprawowych  za-
równo  w stanie  suchym,  jak  te˝  i cie-

k∏ym oraz byç wilgocioodpornymi
i chemoodpornymi wzgl´dem innych
sk∏adników mieszanki.

Domieszki modyfikujàce
do zapraw tynkarskich

miieesszzk

kii zzw

wii´´k

ksszzaajjààccee rreetteen

nccjj´´ w

y..

Jedna z najpopularniejszych – metyloce-
luloza  – jest  eterem  celulozy  stosowa-
nym  w celu  zwi´kszenia  zdolnoÊci
utrzymywania wody w zaprawie. Dzi´ki
tej w∏aÊciwoÊci zmniejsza si´ odciàganie
wody z twardniejàcej zaprawy do pod∏o-
˝a  i zmniejsza  si´  pr´dkoÊç  parowania
do otaczajàcego Êrodowiska, co podwy˝-
sza  stopieƒ  hydratacji  spoiw  mineral-
nych, a tym samym i wytrzyma∏oÊç po-
∏àczenia zaprawy z pod∏o˝em. Utrzymu-
jàc wod´ w sk∏adzie zaprawy metyloce-
luloza  sprzyja  polepszeniu  ciek∏oÊci,
czasu  otwartego,  urabialnoÊci.  Zastoso-
wanie  domieszki  zwi´kszajàcej  retencj´
wody  jest  szczególnie  wa˝ne  w tych
przypadkach,  gdy  zaprawy  pracujà
w kontakcie  z pod∏o˝ami  porowatymi.
Oprócz efektu retencji wody po˝yteczne
dzia∏anie  metylocelulozy  zwiàzane  jest
ze  zmniejszeniem  ryzyka  sedymentacji
zaprawy. Dlatego te˝ metyloceluloza jest
jednà  z domieszek  u∏atwiajàcych  ma-
szynowe  nanoszenie  tynku  – zaprawa
przechodzàc przez wà˝ maszyny tynkar-
skiej nie rozwarstwia si´ i ma w∏aÊciwy
sk∏ad  wychodzàc  z pistoletu  maszyny.
Domieszka  metylocelulozy  dzia∏a  tak˝e
plastyfikujàco.  W∏aÊciwoÊç  ta  uwidacz-
nia si´ zarówno w czasie mieszania za-
prawy, jak i nanoszenia oraz zacierania.

miieesszzk

kii n

naap

wiieettrrzzaajjààccee.. Sà to

substancje wytwarzajàce w czasie mie-
szania du˝à iloÊç bardzo drobnych

i równomiernie roz∏o˝onych p´cherzy-
ków powietrza. Utworzone dzi´ki nim
w stwardnia∏ej zaprawie równomiernie
roz∏o˝one pory przerywajà ciàg∏oÊç ka-
pilar i zapobiegajà podciàganiu kapilar-
nemu  wody,  zmniejszajà  nasiàkliwoÊç
oraz  podatnoÊç  zaprawy  na  dzia∏anie
mrozu.  Uk∏ad  równomiernie  roz∏o˝o-
nych  porów  zmniejsza  tak˝e  napr´˝e-
nia  wewn´trzne  w zaprawie  i sk∏on-
noÊç  do  powstawania  rys  skurczo-
wych.  Domieszki  napowietrzajàce  mo-
gà  ponadto  powodowaç  uplastycznie-
nie zaprawy, ze wzgl´du na zmniejsze-
nie  przez  p´cherzyki  powietrza  tarcia
wewn´trznego.  Sk∏ad  chemiczny  do-
mieszek  napowietrzajàcych  mo˝e  byç
bardzo ró˝ny.

miieesszzk

kii h

drro

offo

biizzu

ujjààccee.. Stoso-

wane  sà  dwie  drupy  tych  Êrodków,  tj.
sole  kwasów  t∏uszczowych  oraz  poli-
merowe  proszki  redyspergowalne
o w∏aÊciwoÊciach  hydrofobowych.  Za-
letà pierwszej grupy jest ni˝szy udzia∏
wagowy w mieszance. Zaletami drugiej
grupy  sà:  wi´ksza  trwa∏oÊç,  brak  pro-
blemów  ze  zwil˝aniem  podczas  zara-
biania suchej zaprawy wodà i poprawa
przyczepnoÊci  wyprawy  do  pod∏o˝a.
Ârodki  b´dàce  solami  kwasów  tlusz-
czowych dzielà si´ na:
a) substancje hydrofobizujàce niereak-

tywne,

b) substancje hydrofobizujàce reak-

tywne.

Do niereaktywnych substancji hydrofo-
bizujàcych  nale˝à  stearyniany  takich
metali jak wapƒ, magnez i cynk. Ârodki
te sà nierozpuszczalne w wodzie, a ich
dzia∏anie  hydrofobizujàce  uzyskuje  si´
przez pokrycie nimi sk∏adników zapra-
wy. Wa˝ne jest przy tym uzyskanie do-
brego  wymieszania  w ca∏ej  suchej  za-
prawie  – im  b´dzie  ono  lepsze,  tym
efektywniejsze  dzia∏anie.  Substancje
niereaktywne  dajà  szybko  po˝àdany
efekt  hydrofobizujàcy,  ale  po  oko∏o
7 dniach efekt ten stopniowo zanika.

Do substancji hydrofobizujàcych re-

aktywnych nale˝à przede wszystkim

ABC tynków

cz´Êç VIII

Tynki tradycyjne udoskonalone

(

)

Ró˝norodnoÊç domieszek
modyfikujàcych stosowanych
w produkcji wspó∏czesnych
zapraw budowlanych jest
doÊç du˝a, jednak w celu
modyfikacji w∏aÊciwoÊci
tradycyjnych zapraw
tynkarskich wykorzystywana
jest tylko cz´Êç z nich.

dr in˝. Mariusz Gaczek
mgr in˝. S∏awomir Fiszer

TECHNO
LOGIE

aa – uk∏ad w spoczynku
– przestrzenna sieç w∏ókien,
bb – uk∏ad w ruchu
– zmniejszenie lepkoÊci dzi´ki
u∏o˝eniu w∏ókien w kierunku
przep∏ywu,
cc – uk∏ad w spoczynku
– odbudowa przestrzennej sieci
w∏ókien i zwi´kszenie lepkoÊci.

Efekt obni˝enia lepkoÊci podczas pompowania zaprawy zawierajàcej w∏ókna celulozowe

wykwitów i lepszymi w∏aÊciwoÊciami
roboczymi Êwie˝ej zaprawy.

Leek

kiiee w

pee∏∏n

niiaacczzee.. Do grupy tej na-

le˝y przede wszystkim perlit. Otrzymy-
wany  jest  on  przez  ekspandowanie
w wysokiej temperaturze rozdrobnionej
magmowej  ska∏y  wylewnej  o tej  samej
nazwie.  Dla  odró˝nienia  obu  materia-
∏ów, w odniesieniu do lekkiego kruszy-
wa stosuje si´ czasem nazw´ perlitopo-
ryt. Perlit zmniejsza g´stoÊç suchej mie-
szanki,  jak  i stwardnia∏ej  wyprawy.
U∏atwia przygotowanie zaprawy w ma-
szynie  tynkarskiej  eliminujàc  jej  zapy-
chanie si´, podnosi obrabialnoÊç tynku,
a tak˝e polepsza w∏aÊciwoÊci termoizo-
lacyjne  i akustyczne  wyprawy.  Jako
lekkie  wype∏niacze  stosowane  mogà
byç tak˝e: wermikulitoporyt – otrzymy-
wany przez ekspandowanie w wysokiej
temperaturze  rozdrobnionego  wermi-
kulitu  i szk∏o  ekspandowane  – uzyski-
wane z recyklingu st∏uczki szklanej.

W∏∏ó

ók

naa cceellu

ullo

ozzo

wee.. W∏ókna celulo-

zowe  wprowadzane  sà  do  zapraw  tyn-
karskich w celu: redukcji rys i odkszta∏-
ceƒ skurczowych, poprawy obrabialno-
Êci, redukcji niepo˝àdanej kleistoÊci za-
prawy do narz´dzi, zmniejszenia sk∏on-
noÊci  do  rozpryskiwania.  Wykorzysty-
wane sà te˝ w∏aÊciwoÊci pseudoplasty-
fikujàce w∏ókien celulozowych. W wy-
niku  np.  mieszania  czy  te˝  pompowa-
nia  zaprawy  zawierajàcej  w∏ókna  wy-
st´pujàce si∏y Êcinajàce przyczyniajà si´
do  up∏ynnienia  mieszanki  i obni˝enia
lepkoÊci,  gdy˝  w∏ókna  orientujà  si´
w jednym kierunku – zgodnie z dzia∏a-
jàcymi  si∏ami.  Gdy  przestajà  one  dzia-
∏aç,  w∏ókna  tworzà  przestrzennà  sieç,
powodujàc  wzrost  lepkoÊci.  Zmniejsza
to osuwanie si´ zapraw nak∏adanych na
powierzchnie pionowe i umo˝liwia na-
noszenie  grubszych  warstw  w jednym
cyklu roboczym.

Reed

yssp

peerrggo

waalln

nee p

prro

osszzk

kii p

olliim

meerro

wee..

W przypadku  tynków  tradycyjnych
udoskonalonych  wprowadzane  sà
g∏ównie  w sk∏ad  zapraw  gipsowych.
Ich  zadaniem  jest  zwi´kszenie  przy-
czepnoÊci  do  pod∏o˝a,  wytrzyma∏oÊci
na  zginanie,  wodoodpornoÊci  tynku,
a tak˝e  polepszenie  technologicznoÊci
przygotowywania  i nanoszenia  zapra-
wy na pod∏o˝e.

miieesszzk

kii u

u∏∏aattw

wiiaajjààccee w

waa--

niiee w

prraaw

w ggiip

psso

ycch

h.. Ich zadaniem

jest poprawa cech roboczych zaprawy,
a przede wszystkim obni˝enie przy-

czepnoÊci do narz´dzi. Jako domieszki
te stosowane sà etery skrobiowe.

miieesszzk

kii o

pó

óêên

niiaajjààccee w

wiiààzzaan

niiee

ssp

oiiw

w ggiip

psso

ycch

h.. Wykorzystywane sà

przede  wszystkim  substancje  opóênia-
jàce  wzrost  zarodków  krystalizacji
dwuwodnego  siarczanu  wapniowego.
Do zwiàzków tych nale˝à np.: kwas wi-
nowy, kwas cytrynowy, sole kwasu fos-
forowego  i polifosforowego.  Dobór  do-
mieszek  opóêniajàcych  uzale˝niony
jest  m.in.  od  zawartoÊci  wapna  w su-
chych  mieszankach.  Efekt  opóênienia
wiàzania  mo˝e  mieç  liniowy  przebieg
w czasie, ale mo˝e te˝ wyst´powaç sil-
ne  opóênienie  poczàtkowe  i szybki
przebieg procesu pod koniec wiàzania.

miieesszzk

kii u

pllaasstty

ycczzn

niiaajjààccee.. Ich sto-

sowanie do zapraw gipsowych zapo-
biega powstawaniu grudek podczas za-
rabiania zaprawy oraz wp∏ywa na po-
praw´ g∏adkoÊci tynku.

Wp∏yw procesów
technologicznych

Oprócz stosowania domieszek modyfi-
kujàcych  zmian´  w∏aÊciwoÊci  zapraw
mo˝na w niektórych przypadkach uzy-
skaç, stosujàc  specjalne  procesy  tech-
nologiczne.  Nale˝à  do  nich  np.: dys-
pergowanie  wapna  oraz  mieszanie
sk∏adników  zapraw  cementowych
w podwy˝szonej temperaturze.

Szczególnie interesujàcy jest wp∏yw

procesu  dyspergowania  wapna  na
zmian´ w∏aÊciwoÊci tego spoiwa. Wap-
no  dyspergowane  charakteryzuje  si´
bardzo wysokà przyczepnoÊcià do pod-
∏o˝a. Ma tak˝e wielokrotnie wi´kszà od-
pornoÊç  na:  starzenie,  zmienne  cykle
zamra˝ania  i rozmra˝ania,  dzia∏anie
krystalizujàcych  soli.  Cechuje  si´  po-
nadto szybszà i pe∏niejszà karbonatyza-
cjà w stosunku do tradycyjnego wapna.

W artykule wykorzystano:
1. H. Kilanowicz,

Calcimur – nowy program ma-

teria∏ów na bazie dyspergowanego wapna.
„Renowacje i zabytki”, 3, 2001, s. 84–85.

2. Materia∏y informacyjne firm: Brenntag, CFB,

Caparol, FACI, Kreisel Technika Budowlana,
J. Rettenmaier & Söhne.

drr iin

n˝˝.. M

Maarriiu

usszz G

Gaacczzeek

mggrr iin

n˝˝.. S

S∏∏aaw

miirr F

Fiisszzeerr

Instytut Konstrukcji Budowlanych

Politechniki Poznaƒskiej

oleiniany  sodu.  Dzi´ki  rozpuszczalno-
Êci w wodzie uzyskuje si´ odpowiednie
równomierne  rozprowadzenie  tych
Êrodków w Êwie˝ej zaprawie. W∏aÊciwa
hydrofobizacja nast´puje w wyniku re-
akcji z zawartym w zaprawie wapnem.
Tak  powsta∏e  nierozpuszczalne  w wo-
dzie  myd∏o  wapniowe  dzia∏a  hydrofo-
bizujàco  i charakteryzuje  si´  równo-
miernym  rozk∏adem.  Substancje  reak-
tywne  dajà  po˝àdany  efekt  po  oko∏o
6 dniach  i dlatego  ∏àczy  si´  je  cz´sto
z substancjami niereaktywnymi.

miieesszzk

kii h

drraau

ulliicczzn

nee.. Do stoso-

wanych  w zaprawach  tynkarskich  do-
mieszek  hydraulicznych  nale˝y  màcz-
ka trasowa. Tras jest to ska∏a pochodze-
nia  wulkanicznego  (tzw.  tras  reƒski  –
tuf trachitowy) lub powsta∏a w wyniku
uderzenia  meteorytu  oko∏o  26  milio-
nów  lat  temu  (tzw.  tras  bawarski,  Su-
evit).  Nazwa  tras  pochodzi  prawdopo-
dobnie  od  holenderskiego  s∏owa  tyras,
oznaczajàcego kit, spoiwo. Po rozdrob-
nieniu  tras  wykorzystywany  jest  jako
domieszka  hydrauliczna,  pozwalajàca
na  uzyskanie  przez  wapno  powietrzne
cech  spoiwa  hydraulicznego.  Tras  po-
nadto mo˝e byç sk∏adnikiem zapraw ce-
mentowo-wapiennych i cementowych.

Tynki wapienne z domieszkà trasu,

w porównaniu  do  tynków  z czystym
wapnem  powietrznym,  charakteryzujà
si´  szybszym  wiàzaniem,  zmniejsze-
niem  pojawiania  si´  rys  skurczowych,
podwy˝szonà  wytrzyma∏oÊcià  i wo-
doszczelnoÊcià,  wi´kszà  odpornoÊcià
na  korozyjne  wp∏ywy  Êrodowiska  (np.
kwaÊne deszcze).

Tynki wapienne z trasem, w porów-

naniu  do  tynków  cementowo-wapien-
nych,  charakteryzujà  si´  z kolei  wol-
niejszym  i bardziej  równomiernym
wiàzaniem,  wi´kszà  elastycznoÊcià,
mniejszym  zagro˝eniem  tworzenia  si´
rys  skurczowych,  wy˝szà  paroprze-
puszczalnoÊcià,  lepszymi  w∏aÊciwo-
Êciami roboczymi Êwie˝ej zaprawy.

Tak˝e tynki cementowe z dodat-

kiem  trasu,  w porównaniu  do  zwy-
k∏ych  tynków  cementowych,  uzyskujà
ca∏y szereg zalet. Dzi´ki zredukowanej
zdolnoÊci podciàgania kapilarnego ma-
jà  wy˝szà  wodoszczelnoÊç.  Zwi´ksza
si´ ich elastycznoÊç i maleje zagro˝enie
wystàpienia rys. Ponadto tynki cemen-
towe z trasem charakteryzujà si´ wi´k-
szà odpornoÊcià na starzenie (mniejszà
kruchoÊcià),  mniejszà  sk∏onnoÊcià  do

grudzieƒ 2003

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

TECHNO
LOGIE