technologie - ABC tynków

50 KALEJDOSKOP BUDOWLANY

październik 2005

Rozpatrując tok postępowania przy wykonywaniu wypraw pocienionych, można wyróżnić następujące podstawowe czynnoŚci:

- przygotowanie podłoża,

- zabezpieczenie elementów niepodlegających tynkowaniu,

- sprawdzenie materiałów dostarczanych na budowę,

- przygotowanie masy tynkarskiej,

- wykonywanie wyprawy,

- wykonywanie ewentualnych powłok dodatkowych,

- kontrolę wykonania tynków,

- odbiór tynków.

Przygotowanie podłoża

Wszystkie podłoża muszą być równe,

noŚne, zwarte, stabilne, równomiernie

chłonące wodę, szorstkie, suche, niepy-

lące, oczyszczone z kurzu, smarów, Środ-

ków antyadhezyjnych, resztek farb, ple-

Śni, glonów, mchów, a także wolne od

rys i wykwitów solnych.

Nadlewki i wystające nierówności podłoża należy skuć lub zeszlifować.

Podłoża pylące i osypujące się (piaszczące), a także podłoża silnie lub nierównomiernie chłonące należy zagruntować odpowiednimi Środkami, w celu stabilizacji i wzmocnienia oraz ograniczenia i wyrównania chłonności. Wybór preparatu gruntującego (drobno cząsteczkowy,

grubo cząsteczkowy, wodny, rozpuszczalnikowy), a także ilość nanoszonych

warstw, zależy od charakteru i stanu podłoża. W tym względzie należy kierować się zaleceniami producentów tynków i Środków gruntujących.

Podłoża mogące powodować w kontakcie z powłokami tynkarskimi zachodzenie niekorzystnych reakcji fizyko-chemicznych, należy pokryć Środkiem gruntującym o charakterze odcinającym i zwiększającym przyczepnoŚć.

Nienośne powłoki z lakierów, farb dys-

persyjnych oraz tynków z żywic synte-

tycznych należy całkowicie usunąć, na

przykład w sposób mechaniczny lub

przez wyługowanie, a następnie oczysz-

czenie strumieniem gorącej wody pod ci-

Śnieniem. Także nienoŚne warstwy mi-

neralne należy całkowicie usunąć przez

zeszlifowanie, szczotkowanie, zeskroba-

nie lub inną metodą. W przypadku

oczyszczania na mokro powierzchnie na-

leży pozostawić do wyschnięcia przed

dalszą obróbką.

Zanieczyszczenia podłoża smarami,

olejami, Środkami antyadhezyjnymi, bi-

tumami należy całkowicie usunąć, zmy-

wając odpowiednimi Środkami odtłusz-

czającymi albo stosując zabiegi mecha-

niczne (na przykład piaskowanie).

Powierzchnie pokryte grzybami, glona-

mi lub mchem należy pokryć Środkiem

zwalczającym korozję biologiczną, a na-

stępnie oczyŚcić mechanicznie szczotka-

mi lub twardymi gąbkami, strumieniem

wody pod ciŚnieniem lub gorącą parą

wodną i ponownie pokryć Środkiem od-

każającym. Należy zwracać uwagę, aby

nie zainfekować mikroorganizmami po-

wierzchni wolnych od skażenia.

Występujące na powierzchni wykwity

solne należy usunąć przez szczotkowa-

nie na sucho, a następnie zagruntować

Środkiem rozpuszczalnikowym.

Rysy, raki, kawerny i ubytki podłoża

należy naprawić odpowiednią zaprawą

Wykonywanie i odbiór

tynków cienkowarstwowych

Prawidłowe wykonanie tynków cienkowarstwowych nie jest łatwe i zależy zarówno od manualnych

umiejętnoŚci pracowników, jak też od ich wiedzy na temat przygotowania mas tynkarskich oraz

warunków i zasad prowadzenia robót. Istotna jest także wiedza na temat czynnoŚci wstępnych,

poprzedzających zasadniczy proces tynkowania.

dr inż. Mariusz Gaczek, mgr inż. Sławomir Fiszer

częŚć 1

Rys.1 a, b. Przyokienne profile uszczelniające; 1 - odłamywalne skrzydełko z taŚmą klejącą do

zamocowania folii osłaniającej okno

Niedopuszczalne jest

prowadzenie prac w czasie

opadów atmosferycznych,

podczas silnego wiatru

i przy bezpoŚrednim

nasłonecznieniu elewacji,

bez specjalnych osłon

ograniczających wpływ

czynników

atmosferycznych.

Rys. archiwum APU AG

Page 2

KALEJDOSKOP BUDOWLANY 51

paśdziernik 2005

lub specjalną masą naprawczą. Zaprawy w reperowanych

miejscach muszą być wyschnięte i dobrze związane.

Warstwa zbrojona tkaniną szklaną w systemach ocieplania

Ścian, w zależnoŚci od wymagaƒ systemu, powinna po wy-

schnięciu być zagruntowana odpowiednim Środkiem lub po-

zostawiona bez obróbki.

Nowe tynki podkładowe po odpowiednim okresie wysy-

chania, mogą w zależnoŚci od rodzaju wymagać odpowied-

niego zagruntowania albo wykonania warstwy poŚredniej

i zagruntowania. W celu uniknięcia różnic kolorystycznych,

podłoża muszą być jednolicie suche na całej powierzchni.

Zabezpieczenie elementów

Przed przystąpieniem do wykonywania wyprawy, a najczę-

Ściej już wczeŚniej - przed pracami związanymi z przygoto-

waniem podłoża - należy zabezpieczyć elementy niepodlega-

jące tynkowaniu. Dotyczy to przede wszystkim okien i drzwi

balkonowych, obróbek blacharskich, szczelin dylatacyjnych,

a także powierzchni już wykoƒczonych lub przewidzianych

do wykoƒczenia inną techniką. Szczególnie staranne zabez-

pieczenia wymagane są w przypadku stosowania tynków

krzemianowych, z uwagi na trawiące działanie nieutwardzo-

nego szkła wodnego na różne materiały.

Zabezpieczenie okien i drzwi balkonowych wykonuje się

najczęŚciej poprzez ich osłonięcie folią z tworzywa sztuczne-

go. W przypadku budynków nowo wzniesionych, zamocowa-

nie folii ułatwia stosowanie jako uszczelnienia przyotworo-

wego specjalnych profili, mających skrzydełko z taŚmą kleją-

cą. Po zakoƒczeniu tynkowania i oderwaniu folii, skrzydełko

odłamuje się od zasadniczej częŚci profilu.

W celu niedopuszczenia do wypełnienia masą tynkarską

szczelin dylatacyjnych, należy je do czasu zakoƒczenia robót

zamknąć, np. poprzez wsunięcie pasków styropianu.

Sprawdzenie materiałów

Pełna kontrola cech i parametrów suchych mieszanek i go-

towych mas tynkarskich w warunkach budowy jest ograni-

czona. NajczęŚciej sprowadza się ona do wykonania prostych

czynnoŚci, mających jednak często istotne znaczenie dla ja-

koŚci wykonanych wypraw. Należy sprawdzić termin przy-

datnoŚci do użycia dostarczonych wyrobów oraz czy cała

partia ma ten sam numer serii produkcyjnej. Zgodnie z nor-

mą PN-B-10109:1998 partię stanowi sucha mieszanka tynkar-

ska wykonana z tych samych materiałów, w tych samych wa-

runkach produkcyjnych, tego samego rodzaju, tej samej gru-

py i tej samej klasy. Za partię uważana jest każda iloŚć do 100

ton. Dostawę o iloŚci większej niż 100 ton dzieli się na rów-

ne partie nieprzekraczające 100 ton. Zaleca się odnotowanie

numeru serii produkcyjnej z opakowania fabrycznego, aby

w przypadku koniecznoŚci dodatkowego zamówienia wyro-

bu, miał on dokładnie takie same parametry jak wczeŚniej do-

starczony.

Do podstawowych badaƒ kontrolnych należy sprawdzenie

wyglądu zewnętrznego i występowania zbryleƒ, według zale-

ceƒ norm PN-B-10106:1997 i PN-B-10109:1998.

Sprawdzenie wyglądu zewnętrznego suchej mieszanki albo

masy tynkarskiej należy przeprowadzić wzrokowo nieuzbro-

jonym okiem z odległoŚci około 30 cm, w rozproszonym

Świetle dziennym. Sucha mieszanka tynkarska powinna być

dobrze wymieszana - mieć jednolity skład i barwę w całej ob-

jętoŚci. Masa tynkarska powinna być jednolitą, niespienioną,

nierozwarstwiającą się mieszaniną, bez zbryleƒ, skoagulowa-

nych składników, nieroztartych pigmentów oraz zanieczysz-

czeƒ obcych.

Page 3

technologie - ABC tynków

52 KALEJDOSKOP BUDOWLANY

paśdziernik 2005

W celu sprawdzenia zbryleƒ suchej

mieszanki tynkarskiej, próbkę w iloŚci

1 kg należy przesiać przez sito 1 mm

i 4 mm; pozostałoŚć na sicie (grudki) roze-

trzeć w palcach i ponownie przesiać

przez sito 1 mm i 4 mm. Nierozcierające

się grudki należy potraktować jako zbry-

lenia, zważyć i okreŚlić w procentach

w stosunku do masy próbki wyjŚciowej.

W okresie przydatnoŚci do użycia nie po-

winny występować zbrylenia w iloŚci

większej niż 0,5% w stosunku do masy

i o maksymalnej wielkoŚci:

- do 1 mm dla wypraw pocienionych

(o gruboŚci od 1 mm do 3 mm),

- do 3 mm dla pozostałych wypraw.

Przygotowanie masy tynkarskiej

Przygotowanie masy tynkarskiej po-

przedza bezpoŚrednio zasadniczy proces

wykonywania wyprawy. Przed przystą-

pieniem do tej czynnoŚci należy spraw-

dzić, czy występują odpowiednie warun-

ki do prowadzenia robót tynkarskich.

Tynki mineralne, akrylowe i silikono-

we, jeŚli producent nie zaleca inaczej,

można wykonywać bez specjalnych za-

bezpieczeƒ, gdy temperatura powietrza,

materiału oraz podłoża nie jest niższa

niż +5°C, a tynki krzemianowe (silikato-

we) - gdy temperatura nie jest niższa niż

+8°C, pod warunkiem jednak, że w cią-

gu doby nie nastąpi spadek temperatury

poniżej 0°C.

W sytuacji, gdy temperatura w ciągu

dnia wynosi +5°C i wykazuje tendencję

spadkową, można zastosować podgrzane

materiały, a prace prowadzić w osłonię-

tej przestrzeni ogrzewanej, zgodnie z za-

leceniami przedstawionymi w dalszej

częŚci artykułu.

W przypadku tynków zimowych, ich

wykonywanie jest najczęŚciej możliwe

przy temperaturze nie niższej niż +1°C.

Niekorzystna do prowadzenia robót tyn-

karskich jest także temperatura powyżej

+25°C, a w przypadku tynków zimowych

powyżej +10°C (graniczna temperatura sto-

sowania może być różna w zależnoŚci od

producenta tynku).

W przypadku suchych mieszanek fa-

brycznych (przede wszystkim cemento-

wo-wapiennych tynków mineralnych,

a także bardzo rzadko spotykanych su-

chych mieszanek tynków silikatowych

i tynków polimerowych) oraz ręcznego

wykonywania wypraw, suchą mieszankę

należy zarobić odpowiednią iloŚcią czy-

stej wody, mieszając przy użyciu wolno-

obrotowego mieszadła, mieszarki do za-

praw lub ewentualnie w betoniarce, aż

do uzyskania pozbawionej grudek masy.

Po odczekaniu około 10 minut ponownie

wymieszać. Kolejne partie zaprawy nale-

ży przygotowywać zawsze w taki sam

sposób, aby nie występowały różnice

konsystencji.

Przy mechanicznym sposobie nano-

szenia masy tynkarskiej na podłoże, mie-

szanie tynku odbywa się w agregacie tyn-

karskim.

W celu uzyskania jednolitej barwy tyn-

ków kolorowych, zaleca się początkowo

zmieszać w jednym pojemniku zawar-

toŚć kilku worków suchej zaprawy, a na-

stępnie dosypywać i mieszać nowe por-

cje, w miarę zarabiania zaprawy wodą.

Postępowanie takie jest konieczne w sy-

tuacji stosowania materiałów z różnych

serii produkcyjnych.

W przypadku potrzeby wykorzystania

częŚci opakowania, całą zawartoŚć worka

należy wymieszać, gdyż w czasie trans-

portu mogło nastąpić rozdzielenie skład-

ników. Twardniejącej masy nie wolno

rozrabiać wodą, ani mieszać ze Świeżym

materiałem.

W przypadku gotowych mas tynkar-

skich, zawartoŚć pojemnika po otwarciu

należy wymieszać przy użyciu mieszadła

wolnoobrotowego. Należy zwrócić uwa-

gę, czy na Ściankach pojemnika nie wy-

stępuje cienka warstwa nagromadzonych

Fot. 1. Trzy podstawowe fazy ręcznego wykonywania wyprawy pocienionej: a) naniesienie masy tynkarskiej, b) zebranie nadmiaru na gruboŚć ziarna,

c) fakturowanie

Fot. archiwum KREISEL Technika Budowlana Sp. z

o.o.

a

b

c

Fot. 2. a) mieszarka do zapraw, b) mieszadło wolnoobrotowe

Fot. archiwum Collomix Rühr- und Mischgeräte GmbH

Page 4

KALEJDOSKOP BUDOWLANY 53

paśdziernik 2005

pigmentów, mogąca powstać przy niektórych sposobach bar-

wienia masy. Ewentualnie nagromadzone pigmenty należy

bardzo dokładnie wymieszać z całą zawartoŚcią pojemnika.

Korektę konsystencji można wykonać zgodnie z zaleceniami

producenta.

Wykonywanie wyprawy

Tynki cienkowarstwowe mogą być nakładane i fakturowane

ręcznie, a także mogą być nanoszone metodą natrysku mecha-

nicznego i zacierane względnie wygładzane ręcznie lub pozosta-

wione w fakturze natryskowej (ziarnistej, baranka). Mechaniczne

nanoszenie masy tynkarskiej wykonuje się najczęŚciej za pomocą

agregatu tynkarskiego lub pistoletu tynkarskiego.

Wykonywanie najbardziej popularnych tynków zacieranych

składa się z trzech podstawowych czynnoŚci: naniesienia ma-

sy na powierzchnię, zebrania nadmiaru na gruboŚć ziarna fak-

turującego, zacierania w celu nadania faktury (fakturowania).

Wykonywanie tynków mozaikowych polega na ręcznym na-

ciągnięciu masy na tynkowaną powierzchnię, zebraniu nad-

miaru na około 1,5-krotną (a czasem na 2-krotną) gruboŚć ziar-

na, wygładzeniu powierzchni. Niektóre rodzaje tych tynków

zaleca się wykonywać metodą natryskiwania.

Zwykle roboty tynkarskie zaczyna się od góry Ściany i pro-

wadzi poziomymi pasami o wysokoŚci wynikającej z rozstawu

pomostów rusztowania. Jest to najczęŚciej wysokoŚć wynoszą-

ca około 2m. Kolejne, coraz niższe pasy, układa się z odpo-

wiednim opóśnieniem. Tak prowadząc prace, unika się spada-

nia resztek masy tynkarskiej na pracowników niżej pracują-

cych oraz zabezpiecza przed przyklejaniem się resztek spada-

jącej masy do już nałożonych partii tynku. W przypadku bu-

dynków parterowych, stosowany jest czasem podział tynkowa-

nej Ściany na pas nadokienny, międzyokienny i podokienny.

W przypadku użycia rusztowaƒ wiszących, prace prowadzi się

pionowymi pasami o szerokoŚci wynikającej z wymiarów po-

mostu roboczego. Możliwe jest równoległe prowadzenie 2-3

pomostów obok siebie.

W celu uniknięcia różnic na granicy pasm roboczych oraz nie-

równomiernoŚci barwy prace tynkarskie na jednej wyodrębnio-

nej powierzchni należy prowadzić w sposób ciągły. W związku

z tym należy zapewnić odpowiednią iloŚć pracowników, a wy-

konywania wyprawy nie należy przerywać na czas dłuższy niż

ok. 10 minut. Każda nowa porcja zaprawy musi łączyć się z jesz-

cze Świeżą zaprawą naniesioną poprzednio. Niedopuszczalne

jest prowadzenie prac w czasie opadów atmosferycznych, pod-

czas silnego wiatru i przy bezpoŚrednim nasłonecznieniu elewa-

cji, bez specjalnych osłon ograniczających wpływ czynników at-

mosferycznych. Rusztowania powinny być ustawione lub pro-

wadzone w taki sposób, aby zapewnić pracownikom swobodny

dostęp do każdego miejsca elewacji. W przypadku koniecznoŚci

wykonywania tynków w niskiej temperaturze, należy stosować

ogrzane materiały, a prace prowadzić pod osłoną.

W przypadku koniecznoŚci wykonywania

tynków w niskiej temperaturze, należy

stosować ogrzane materiały, a prace

prowadzić pod osłoną.

Page 5

technologie - ABC tynków

paśdziernik 2005

Ogrzewana osłona i stosowanie ogrza-

nych materiałów zalecane są, gdy tempe-

ratura w ciągu dnia wynosi +5°C i wyka-

zuje tendencję spadkową.

Osłona i urządzenia powinny być za-

montowane przed rozpoczęciem nano-

szenia tynku i być gotowe do użytku co

najmniej 2 godziny przed tynkowaniem.

Zaleca się, aby nagrzewnice umieszczać

na dole, a wentylatory na górze prze-

strzeni roboczej. Przez cały czas prowa-

dzenia robót temperatura powinna być

utrzymywana w zakresie +5÷20°C. Po

ukoƒczeniu prac, ciepła temperatura pod

osłoną powinna być nadal utrzymywana

przez co najmniej 24 godziny. Należy

bezwzględnie pamiętać o tym, aby nie

wyłączać gwałtownie nagrzewnic, gdyż

może to spowodować pękanie wyprawy

tynkarskiej wskutek szoku termicznego.

WydajnoŚć ogrzewania należy stopniowo

zmniejszać w ciągu 4÷5 godzin. Tempe-

ratura powinna być kontrolowana za po-

mocą co najmniej dwóch termometrów

umieszczonych przy powierzchni Ściany

(najlepiej jeden w górnej strefie, a drugi

w dolnej). Odczyty powinny być prowa-

dzone i odnotowywane w dzienniku bu-

dowy co najmniej dwa razy w ciągu dnia

roboczego, np. na początku i na koƒcu.

Nie zaleca się prowadzenia prac pod

ogrzewaną osłoną w temperaturach niż-

szych od -20°C oraz przy bardzo silnym

wietrze lub w innych niekorzystnych

warunkach.

dr inż. Mariusz Gaczek

mgr inż. Sławomir Fiszer

Instytut Konstrukcji Budowlanych

Politechniki Poznaƒskiej

Ciąg dalszy artykułu

w kolejnych numerach „KB”

Literatura:

1. PN-B-10106:1997, Tynki i zaprawy bu-

dowlane - Masy tynkarskie do wypraw

pocienionych.

2. PN-B-10109:1998, Tynki i zaprawy bu-

dowlane - Suche mieszanki tynkarskie.

3. Warunki techniczne wykonywania i odbio-

ru robót budowlanych. Roboty wykoƒcze-

niowe. Tynki. Seria: instrukcje, wytyczne,

poradniki - nr 388/2003, ITB Warszawa

2003.

4. Materiały informacyjne firm: APU, Baumit,

Caparol, Collomix, Imasco Minerals, Kre-

isel Technika Budowlana, Sto-ispo.

Rys. 2. Prowadzenie prac tynkarskich z rusztowaƒ stałych.

Rys. 3. Prowadzenie prac tynkarskich z rusztowaƒ wiszących lub z mechanicznych pomostów

roboczych (podestów ruchomych masztowych).

Rys. 4. Rozmieszczenie wentylatorów i nagrzewnic, dające najbardziej równomierny rozkład

temperatury w przestrzeni roboczej osłoniętej folią, podczas tynkowania przy niekorzystnych

warunkach atmosferycznych.

54 KALEJDOSKOP BUDOWLANY

---