czerwiec 2002

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

M

ogà byç przyczynà uszkodzeƒ
elementów budowlanych b´-
dàcych pod∏o˝ami tynków,

a tak˝e zniszczeƒ ok∏adzin i pow∏ok
wykonywanych na tynkach. Z drugiej
strony, uszkodzenia tynków mogà wy-
nikaç z uszkodzeƒ konstrukcji budyn-
ku na skutek: obni˝enia sztywnoÊci
przestrzennej, braku dylatacji, nierów-
nomiernego osiadania, rozszerzalnoÊci
cieplnej elementów i ustrojów budow-
lanych, ∏àczenia materia∏ów o ró˝nych
wspó∏czynnikach spr´˝ystoÊci, skur-
czu materia∏ów, kapilarnego podciàga-
nia wody i innych czynników.

Niektóre uszkodzenia tynków wy-

st´pujà krótko po wykonaniu wypraw,
inne pojawiajà si´ dopiero po pewnym
czasie eksploatacji. Ponadto niektóre
uszkodzenia sà specyficzne dla wypraw
zewn´trznych, inne wyst´pujà tylko
w przypadku wypraw wewn´trznych.

Do podstawowych uszkodzeƒ tyn-

ków mo˝na zaliczyç:

•

odparzenia, odspojenia i os∏abienia
przyczepnoÊci,

•

zarysowania w∏osowate i sp´kania,

•

wykwity,

•

odpryski i p´cherze,

•

z∏uszczenia,

•

wykruszanie i osypywanie,

•

zbyt du˝e odchylenia powierzchni
i kraw´dzi tynku,

•

smugi i nierównomiernoÊci fak-
tury,

•

zabrudzenia,

•

rozwój glonów, grzybów lub
mchów.

Uszkodzenia tynków wynikajà naj-

cz´Êciej z b∏´dów pope∏nianych zarów-
no na etapie projektowania architekto-
niczno-budowlanego, jak i przy wyko-
nywaniu wypraw, a tak˝e w trakcie
eksploatacji budynków. Zasadnicze
przyczyny tych uszkodzeƒ to:

•

z∏e rozwiàzania w zakresie kszta∏-

towania elewacji i najbli˝szego otocze-
nia budynków,

•

niew∏aÊciwy dobór tynków, a tak˝e

Êrodków gruntujàcych, pow∏ok wodo-
chronnych i pokryç malarskich,

•

zbyt szybkie przystàpienie do prac

tynkarskich po zakoƒczeniu stanu su-
rowego,

•

b∏´dy wykonawcze zwiàzane z:

niew∏aÊciwymi warunkami sk∏adowa-
nia materia∏ów, nieodpowiednià czy-
stoÊcià sk∏adników zapraw, z∏ym sk∏a-
dem mieszanki tynkarskiej, niew∏aÊci-
wym przygotowaniem masy tynkar-
skiej, nieodpowiednim przygotowa-
niem pod∏o˝a, nieprawid∏owym dobo-
rem rodzaju spoiwa i wytrzyma∏oÊci
warstw tynku, b∏´dami w nanoszeniu
masy tynkarskiej i obrabianiu po-
wierzchni wyprawy, nieprzestrzega-
niem wymaganych przerw technolo-
gicznych, brakiem lub niepoprawnym
osadzeniem profili tynkarskich, noÊni-
ków tynku i zbrojenia (w miejscach te-
go wymagajàcych), niew∏aÊciwà grubo-
Êcià tynku, prowadzeniem prac

w z∏ych warunkach atmosferycznych,
cieplnych i wilgotnoÊciowych, niew∏a-
Êciwà piel´gnacjà Êwie˝ej wyprawy,

•

zaniedbania eksploatacyjne zwià-

zane przede wszystkim z uszkodzenia-
mi obróbek blacharskich, zabezpieczeƒ
antykorozyjnych elementów stykajà-
cych si´ z tynkami, elementów odwod-
nieƒ, a w tym rynien i rur spustowych,
a tak˝e z niew∏aÊciwym zabezpiecze-
niem wodochronnym tynków uk∏ada-
nych w specyficznych miejscach bu-
dynku (np. w strefach coko∏owych).

Odspojenia tynku

Jednym z zasadniczych elementów de-
cydujàcych o jakoÊci i trwa∏oÊci tyn-
ków jest ich dobra przyczepnoÊç do
pod∏o˝a. Zale˝y ona od wielu czynni-
ków, do których zalicza si´:

•

mechaniczne zaz´bienie narzuca-
nej zaprawy z chropowatà i poro-
watà powierzchnià pod∏o˝a,

•

zespolenie w wyniku krystalizacji
spoiwa w porach pod∏o˝a,

•

wyst´powanie fizykochemicznych
si∏ wiàzania tynku z materia∏em
pod∏o˝a.

Aby pod∏o˝e zapewnia∏o w∏aÊciwà

przyczepnoÊç tynków, powinno byç:
równe, noÊne i mocne, stabilne, równo-
miernie ch∏onne, szorstkie, suche, wol-
ne od zanieczyszczeƒ i wykwitów, nie
zamarzni´te (o temperaturze powy˝ej
+5ºC) i nie nagrzane. Odspojenia tyn-
ku lub jego warstw mogà wystàpiç

ABC tynków

cz´Êç IV

tynki zwyk∏e – uszkodzenia

B∏´dy pope∏niane przy
wykonywaniu tynków
i uszkodzenia wypraw
w trakcie eksploatacji
nie sà jedynie usterkami
obni˝ajàcymi estetyk´
wykoƒczenia.

dr in˝. Mariusz Gaczek
mgr in˝. S∏awomir Fiszer

Kategoria

Pod∏o˝e

GruboÊç

Dopuszczalne

tynku

lub podk∏ad

tynku mm

odchy∏ki mm

0

ceg∏a, beton, drobnowymiarowe elementy

12

– 6

I i Ia

ceramiczne i betonowe

10

+ 4

II

jak wy˝ej oraz p∏yty wiórkowo-cementowe itp.

15

– 5

siatka stalowa lub druciano-ceramiczna,

20

+ 3

otrzcinowanie

III, IV, IVf

pod∏o˝e gipsowe i gipsobetonowe

12

i IVw

ceg∏a, beton, drobnowymiarowe elementy

18

– 4

ceramiczne i betonowe,
p∏yty wiórkowo-cementowe itp.

+ 2

siatka stalowa lub druciano ceramiczna,

23

otrzcinowanie

T

Ta

ab

be

ella

a 1

1.. GruboÊç tynku w zale˝noÊci od kategorii oraz rodzaju pod∏o˝a lub podk∏adu,

wg PN-70/B-10100

TECHNO
LOGIE

14

przede wszystkim w wyniku os∏abienia
przyczepnoÊci tynku do pod∏o˝a lub
os∏abienia przyczepnoÊci g∏adzi do na-
rzutu. Do najcz´Êciej spotykanych przy-
czyn os∏abienia przyczepnoÊci tynków
do pod∏o˝a zalicza si´: zbyt du˝à lub
nierównomiernà ch∏onnoÊç pod∏o˝a,
zbyt ma∏à ch∏onnoÊç pod∏o˝a wynikajà-
cà z du˝ej zwartoÊci lub nasycenia wo-
dà (tak˝e jako efekt nadmiernego zwil-
˝enia), agresj´ siarczanowà na styku
tworzyw budowlanych zawierajàcych
cement i gips, zanieczyszczenie cemen-
tu portlandzkiego spoiwem gipsowym,
zastosowanie zbyt silnej zaprawy tyn-
karskiej wzgl´dem pod∏o˝a, wykonywa-
nie kolejnych warstw tynków z zapraw
o zwi´kszajàcej si´ wytrzyma∏oÊci, zbyt
du˝à gruboÊç tynku (zalecane przez
polskà norm´ gruboÊci tynków zwy-
k∏ych podano w tabeli 1) lub zbyt du˝e
ró˝nice jego gruboÊci, ruchy pod∏o˝a
w wyniku dzia∏ania obcià˝eƒ lub zmian
wilgotnoÊci, zbyt wczesne na∏o˝enie
szczelnej g∏adzi lub ok∏adziny na na-
rzut z zaprawy wapiennej wymagajàcej
podczas twardnienia dost´pu CO2,

brak pokrycia siatkà tynkowanych ele-
mentów metalowych, zastosowanie gip-
su do mocowania profili tynkarskich
w tynkach zewn´trznych i zawierajà-
cych cement tynkach wewn´trznych.

Do najcz´Êciej spotykanych przy-

czyn os∏abienia przyczepnoÊci g∏adzi
do narzutu zalicza si´: wykonanie
zwartej, nieprzepuszczalnej g∏adzi na
wilgotnym narzucie, wykonanie war-
stwy g∏adzi zbyt mocnej wzgl´dem na-
rzutu, zbyt du˝à g∏adkoÊç narzutu, na-
k∏adanie na g∏adê ci´˝kich ok∏adzin
Êciennych.

Najcz´Êciej spotykane przyczyny

os∏abienia przyczepnoÊci nowych tyn-
ków, wskazywane przez brytyjskie Sto-
warzyszenie Przemys∏u Zapraw Bu-
dowlanych, a tak˝e proponowane Êrod-
ki zaradcze, podano w tabeli 2.

Zarysowania i sp´kania tynków

Uszkodzenia te mogà byç zwiàzane z:
wykonywaniem tynków, wp∏ywem
pod∏o˝a, zastosowanymi rozwiàzania-
mi konstrukcyjnymi budynku. Mogà
wynikaç tak˝e z drgaƒ lub wstrzàsów
wywo∏anych oddzia∏ywaniami ze-
wn´trznymi lub wewn´trznymi. Zary-
sowania tynków mogà wyst´powaç
∏àcznie z odspojeniem tynku lub nieza-
le˝nie od niego.

Zarysowania zwiàzane z wykony-

waniem tynków dzieli si´ na trzy pod-
stawowe grupy:

•

rysy workowate – powstajàce w jesz-

cze plastycznej zaprawie, majàce zasad-
niczo przebieg poziomy, jednak zwisajà-
ce na kszta∏t worka, d∏ugoÊç 10–20 cm,
rozwartoÊç do oko∏o 3 mm [1]; rysy te
tworzà si´ przede wszystkim na skutek:
nak∏adania w jednej operacji zbyt gru-
bych warstw tynku, z∏ej przyczepnoÊci
zaprawy do pod∏o˝a, zbyt d∏ugiego lub
za silnego zacierania tynku,

•

rysy skurczowe Êwie˝ej zaprawy –

wyst´pujàce w warstwie g∏adzi, majàce
przebieg sieciowy z w´z∏ami co ok.
20 cm, rozwartoÊç 0,1–0,5 mm, po-
wstajàce ok. 1–2 godzin po na∏o˝eniu
tynku [1]; rysy te tworzà si´ przede
wszystkim przy zbyt szybkim wysy-
chaniu lub nieprawid∏owej obróbce
koƒcowej g∏adzi (zw∏aszcza przy zacie-
raniu na g∏adko – tzw. blichowaniu),

•

rysy skurczowe stwardnia∏ej zapra-

wy (tzw. rysy napr´˝eniowe) – wyst´-
pujàce w ca∏ej gruboÊci tynku, majàce
przebieg sieciowy lub rozga∏´ziony ty-
pu Y, pojawiajàce si´ 1–2 miesi´cy po
zakoƒczeniu prac tynkarskich [1]; rysy
te powstajà g∏ównie w wyniku: zastoso-
wania tynku o wytrzyma∏oÊci wi´kszej
ni˝ pod∏o˝e, wykonania g∏adzi o wy-
trzyma∏oÊci wi´kszej ni˝ narzut,
nieprzestrzegania przerw technologicz-
nych pomi´dzy wykonaniem narzutu
a nanoszeniem g∏adzi, zbyt szybkiego
wysychania warstw tynku.

Zarysowania zwiàzane z wp∏ywem

pod∏o˝a mogà byç spowodowane:

•

u˝yciem zbyt s∏abej zaprawy mu-

rarskiej i niewystarczajàcym zespole-
niem cegie∏, pustaków lub bloczków
w murze,

•

wykonaniem w murze spoin zbyt

szerokich albo niedostatecznie wype∏-
nionych zaprawà murarskà,

•

niew∏aÊciwym przewiàzaniem muru,

•

brakiem zabezpieczenia wyprawy

w miejscach po∏àczeƒ elementów wy-
konanych z ró˝nych materia∏ów,
a w tym m.in. brakiem stosowania no-
Êników tynku do przykrywania bruzd
instalacyjnych, drewnianych elemen-
tów konstrukcyjnych, styków Êciany
z przewodami kominowymi,

•

brakiem zbrojenia obrzutki w przy-

padku tynkowania niektórych pod∏o˝y,
np. p∏yt lub bloczków wiórowo-ce-
mentowych.

Ryzyko powstawania rys zwiàza-

nych z wykonywaniem tynków i wp∏y-
wem pod∏o˝a zwi´kszajà: zbyt du˝e
nierównoÊci pod∏o˝a, a w konsekwen-
cji nierówna gruboÊç tynku, stosowa-
nie zapraw zbyt t∏ustych i inne czynni-
ki przedstawione w tabeli 2.

Sp´kania natury konstrukcyjnej sà

to pionowe, poziome lub ukoÊne rysy
najcz´Êciej o du˝ej rozwartoÊci, prze-
chodzàce przez wszystkie warstwy wy-
prawy tynkarskiej. Do ich rozpoznania
konieczne jest okreÊlenie g∏´bokoÊci
sp´kaƒ, a zw∏aszcza stwierdzenie, czy
sp´kania ograniczone sà tylko do tyn-
ku, czy te˝ przechodzà równie˝ przez
pod∏o˝e.

Zarysowania zwiàzane z konstruk-

cjà budynku mogà byç wywo∏ane:

•

osiadaniem pod∏o˝a gruntowego,

•

zró˝nicowanym obcià˝eniem u˝yt-

kowym,

•

stosowaniem do wznoszenia Êcian

w obr´bie jednej kondygnacji materia-
∏ów o ró˝nych wspó∏czynnikach spr´-
˝ystoÊci, czy te˝ ró˝nej rozszerzalnoÊci
termicznej,

•

skurczem i p´cznieniem materia-

∏ów Êciennych,

•

przemieszczeniami i odkszta∏ce-

niami stropów,

•

nierównomiernym nagrzewaniem

budynku pod wp∏ywem promieniowa-
nia s∏onecznego,

•

ruchami cieplnymi stropodachu.

W przypadku Êcianek dzia∏owych

na ich zarysowanie oraz zarysowanie
tynków ma najcz´Êciej wp∏yw: osiada-
nie pod∏o˝y wykonanych na gruncie,
ugi´cie stropów, na których Êcianki sà
ustawione, obcià˝enie Êcianek uginajà-
cymi si´ stropami nad nimi (przy braku
pozostawienia szczeliny wype∏nionej
materia∏em elastycznym pomi´dzy gór-
nà kraw´dzià Êcianki a stropem), skurcz
niedostatecznie wyschni´tych materia-
∏ów, z których wykonano Êcianki.

Wykwity solne

Wykwity to naloty, bardzo cz´sto bar-
wy bia∏ej, wyst´pujàce na powierzchni
wyprawy. W przypadku tynków zwy-
k∏ych wykwity powstajà przede
wszystkim w wyniku krystalizacji soli
przenoszonych przez wod´. Ich poja-
wienie si´ mo˝e byç zwiàzane z obec-
noÊcià rozpuszczalnych w wodzie soli
w spoiwie (najcz´Êciej w wapnie), kru-
szywie albo w wodzie zarobowej u˝ytej

czerwiec 2002

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

15

TECHNO

LOGIE

czerwiec 2002

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

Przyczyny

Ârodki zaradcze

O

Os

s∏∏a

ab

biie

en

niie

e p

prrzzy

yc

czze

ep

pn

no

oÊ

Êc

cii tty

yn

nk

ku

u d

do

o p

po

od

d∏∏o

o˝˝a

a

Bardzo du˝a ch∏onnoÊç pod∏o˝a

Usunàç odspojony tynk. Zredukowaç ch∏onnoÊç pod∏o˝a np. za pomocà obrzutki
cementowej i ponownie wykonaç tynk

Ma∏a ch∏onnoÊç pod∏o˝a ze wzgl´du na jego

Usunàç odspojony tynk. Sprawdziç pod∏o˝e ze wzgl´du na zawartoÊç wody

du˝à g´stoÊç lub nasycenie wodà

i ch∏onnoÊç. Je˝eli przyczynà jest du˝a g´stoÊç pod∏o˝a, nale˝y zastosowaç
odpowiedni Êrodek gruntujàcy zwi´kszajàcy przyczepnoÊç. Je˝eli przyczynà jest
nasycenie wodà, okreÊliç powód zawilgocenia i w miar´ potrzeby zredukowaç.
Pozwoliç na wyschni´cie. Zastosowaç obrzutk´ cementowà i wykonaç ponownie
tynk w normalny sposób

Agresja siarczanowa na styku mi´dzy

Usunàç odspojony tynk. OkreÊliç powód zawilgocenia i w miar´ potrzeby

tworzywami na bazie cementu i gipsu (np. mi´dzy zredukowaç. Pozwoliç na wyschni´cie. Wszelkie osady usunàç za pomocà
pod∏o˝em betonowym a tynkiem gipsowym)

szczotkowania i wykonaç ponownie tynk. W niezb´dnych przypadkach zastosowaç

Uwaga: Siarczany niszczà tworzywa

Êrodek gruntujàcy o charakterze odcinajàcym

cementowe przy wyst´powaniu zawilgocenia.
Nadmierna gruboÊç tynku

Usunàç odspojony tynk. Wykonaç ponownie wypraw´ tynkarskà stosujàc warstwy
o zalecanej gruboÊci. Ka˝dà warstw´ odpowiednio uszorstniç i pozwoliç na dok∏adne
jej wyschni´cie (zwiàzanie), umo˝liwiajàc tym samym wystàpienie skurczu
przed na∏o˝eniem kolejnej warstwy

Zastosowanie wyprawy tynkarskiej zbyt silnej

Usunàç odspojony materia∏. Wykonaç ponownie tynk wykorzystujàc s∏abszà zapraw´.

wzgl´dem pod∏o˝a. Fragmenty licowych cz´Êci

W przypadku bardzo s∏abych pod∏o˝y nale˝y rozwa˝yç zastosowanie podk∏adu z siatki

bloczków lub cegie∏ mo˝na odrywaç wraz z tynkiem metalowej lub polimerowego Êrodka gruntujàcego wzmacniajàcego pod∏o˝e
Zanieczyszczenie cementu portlandzkiego tynkiem Usunàç tynk ca∏kowicie. Zeszczotkowaç starannie ca∏y osad z tynkowanej powierzchni
gipsowym. W warunkach zawilgocenia tynk taki

i oczyÊciç jà z py∏u. Wykonaç ponownie tynk stosujàc zwyk∏à zapraw´ na spoiwie

ulegnie zniszczeniu wskutek agresji siarczanowej cementowym. W warunkach wilgotnych tynki zawierajàce gips nie sà zalecane
i p´cznienia tworzàcych si´ kryszta∏ów etryngitu
Zastosowanie warstwy g∏adzi zbyt silnej

Usunàç odspojony materia∏

wzgl´dem warstwy narzutu

Wykonaç ponownie tynk stosujàc odpowiednià zapraw´

O

Os

s∏∏a

ab

biie

en

niie

e p

prrzzy

yc

czze

ep

pn

no

oÊ

Êc

cii g

g∏∏a

ad

dzzii d

do

o n

na

arrzzu

uttu

u

Wykonanie zwartej, nieprzepuszczalnej g∏adzi

Pozwoliç na wyschni´cie Êciany, ca∏kowicie usunàç odspojony tynk.

na wilgotnym narzucie, co jest powszechnà

Wykonaç ponownie odpowiednià warstw´ g∏adzi

przyczynà jej uszkodzeƒ
Wykonanie warstwy g∏adzi zbyt mocnej

Ca∏kowicie usunàç odspojony tynk. Wykonaç ponownie wypraw´ tynkarskà, stosujàc

wzgl´dem narzutu

s∏abszà zapraw´ do warstwy g∏adzi lub silniejszà do warstwy narzutu

Niedostateczna chropowatoÊç warstwy narzutu.

Usunàç warstw´ g∏adzi i uszorstniç narzut w celu zapewnienia odpowiedniej
przyczepnoÊci. Usunàç py∏ wilgotnà szczotkà i wykonaç ponownie warstw´ wierzchnià

S

Sp

p´

´k

ka

an

niia

a w

w∏∏o

os

so

ow

wa

atte

e g

g∏∏a

ad

dzzii

Naniesienie g∏adzi na warstw´ narzutu,

Ma∏e powierzchnie mo˝na naprawiç za pomocà firmowych szpachlówek (zgodnych

wykonanà z zaprawy cementowo-wapiennej

z wykonywanym tynkiem). Du˝e powierzchnie mogà wymagaç kompletnego

lub cementowej, przed jej dostatecznym

ponownego wyg∏adzenia przy zastosowaniu bardzo cienkiej warstwy wyprawy

wyschni´ciem

tynkarskiej

Naniesienie warstwy g∏adzi na warstw´ narzutu,Jak wy˝ej.
wykonanà na spoiwie cementowym, która utraci∏a Je˝eli warstwa narzutu jest zbyt s∏aba i pylàca, mo˝e byç konieczne jej
zbyt wiele wody, zanim zwiàza∏a ca∏kowicie

usuni´cie i ponowne wykonanie kompletnej wyprawy tynkarskiej

Zastosowanie piasków zanieczyszczonych glinà

Jak wy˝ej. Piaski gliniaste powodujà znaczny skurcz podczas wysychania

do wykonania narzutu

(twardnienia) zaprawy i nie powinny byç wykorzystywane do robót tynkarskich

S

Sp

p´

´k

ka

an

niia

a n

na

attu

urry

y k

ko

on

ns

sttrru

uk

kc

cy

yjjn

ne

ejj

Sp´kania wy∏àcznie wyprawy tynkarskiej. Mo˝e

Ma∏e obszary mo˝na naprawiç za pomocà firmowych szpachlówek (zgodnych

to byç wywo∏ane skurczem podczas wysychania

z wykonywanym tynkiem). Du˝e obszary mogà wymagaç kompletnego ponownego

materia∏u Êciennego w rezultacie otynkowania

wyg∏adzenia przy zastosowaniu bardzo cienkiej warstwy wyprawy tynkarskiej

Êciany przed jej ca∏kowitym wyschni´ciem
Sp´kania wyprawy tynkarskiej i pod∏o˝a. Mo˝e

Przeprowadziç konsultacje z in˝ynierem konstruktorem lub projektantem

to byç spowodowane przemieszczaniem lub
odkszta∏caniem si´ elementów konstrukcji lub
ich fragmentów
P

Po

ow

ws

stta

aw

wa

an

niie

e w

wy

yk

kw

wiittó

ów

w n

na

a w

wy

yk

ko

on

na

an

ny

ym

m tty

yn

nk

ku

u

Wykonywanie wyprawy tynkarskiej

Uniemo˝liwiç dost´p wody powodujàcej zawilgocenie Êcian. Pozwoliç

na zawilgoconych Êcianach

na wyschni´cie. Usunàç naloty za pomocà szczotkowania. Nigdy nie nale˝y malowaç
wykazujàcych Êlady wykwitów Êcian przed ich ca∏kowitym wyschni´ciem

T

Ta

ab

be

ella

a 2

2.. Przyczyny najcz´stszych uszkodzeƒ tynków i proponowane Êrodki zaradcze

TECHNO
LOGIE

16

do przygotowania zaprawy, sk∏adowa-
niem kruszywa na go∏ej ziemi i mo˝li-
woÊcià pobierania z niej soli, zawarto-
Êcià soli w materia∏ach u˝ytych do
wznoszenia budynku (najcz´Êciej w ce-
g∏ach), agresywnym dzia∏aniem kwa-
Ênych opadów atmosferycznych i za-
nieczyszczeƒ powietrza. Przenoszenie,
a nast´pnie krystalizacja soli na po-
wierzchni i we wn´trzu tynku zwiàza-
ne sà g∏ównie z kapilarnym podciàga-
niem wody, a tak˝e z bezpoÊrednim
dzia∏aniem wody opadowej i z rozpry-
skami tej wody odbitej od powierzchni
terenu, gzymsów i innych elementów.
Powstawaniu wykwitów na nowych
tynkach mo˝e sprzyjaç ich wykonywa-
nie na zawilgoconych, niedostatecznie
wyschni´tych Êcianach. Sole objawia-
jàce si´ w postaci wykwitów na po-
wierzchni tynku mogà gromadziç si´
tak˝e w jego wn´trzu, powodujàc os∏a-
bienie struktury tynku w wyniku ci-
Ênienia krystalizacji, a tak˝e wzrost
wilgotnoÊci tynku na skutek odk∏ada-
nia si´ soli higroskopijnych.

Spotykane sà tak˝e wykwity spowo-

dowane wyd∏u˝eniem czasu wiàzania
zaprawy w niesprzyjajàcych warun-
kach atmosferycznych (przy niskiej
temperaturze i wysokiej wilgotnoÊci
powietrza) i powstawaniem nalotu w´-
glanu wapniowego. Wykwity tego typu
wyst´pujà jednak przede wszystkim
w przypadku wypraw pocienionych.

Odpryski i p´cherze

Odpryski to usterki powierzchni w po-
staci ma∏ych grudek, guzków lub krate-
rów powstajàcych po zakoƒczeniu pro-
cesu tynkowania w rezultacie ekspan-
sywnych reakcji chemicznych. P´che-
rze to usterki powierzchni w postaci
ma∏ych g∏adkich p´cherzy powstajà-

cych podczas nanoszenia i obróbki g∏a-
dzi tynkowej lub jednowarstwowych
tynków gipsowych.

Odpryski wyst´pujàce na tynku mo-

gà byç zwiàzane z obecnoÊcià p´cznie-
jàcych zanieczyszczeƒ w sk∏adnikach
zaprawy tynkarskiej, wzgl´dnie w ma-
teria∏ach stanowiàcych pod∏o˝e pod
tynk. Cz´sto spotykanà przyczynà od-
prysków i sp´cznieƒ jest zanieczysz-
czenie kruszywa u˝ytego do zaprawy
tynkarskiej marglem lub glinà, a tak˝e
zawartoÊç w wapnie niedogaszonych
czàstek. W przypadku pod∏o˝y uszko-
dzenia tynku mogà np. wystàpiç na
skutek obecnoÊci margla w elementach
ceramicznych, czy te˝ u˝ycia do pro-
dukcji elementów Êciennych lub stro-
powych ˝u˝lobetonu z zawartoÊcià nie-
odgazowanego ˝u˝la i nieprzepalonych
ziaren w´gla.

Wyst´powanie p´cherzy mo˝e byç

spowodowane zbyt wczesnym wyg∏a-
dzeniem tynku gipsowego. Tendencj´
do ich tworzenia wykazujà jednowar-
stwowe tynki gipsowe i gipsowo-
-wapienne uk∏adane na g∏adkich po-
wierzchniach betonowych.

Przyczyny odprysków i p´cherzy na

powierzchniach tynków, wskazywane
przez brytyjskie Stowarzyszenie Prze-
mys∏u Zapraw Budowlanych, a tak˝e
proponowane Êrodki zaradcze, podano
w tabeli 2.

Utrata wytrzyma∏oÊci

Zmniejszenie wytrzyma∏oÊci tynku
mo˝e wystàpiç w wyniku: u˝ycia do
przygotowania zaprawy tynkarskiej
zwietrza∏ego spoiwa lub zbyt ma∏ej je-
go iloÊci, zanieczyszczenia kruszywa
albo wody zarobowej, przekroczenia
czasu zu˝ycia zaprawy, nieprawid∏o-
wego przebiegu lub zahamowania pro-

cesów wiàzania i twardnienia spoiwa,
uszkodzeƒ struktury stwardnia∏ej za-
prawy. Nieprawid∏owy przebieg proce-
sów wiàzania mo˝e byç spowodowany
zbyt szybkim wysychaniem zaprawy
tynkarskiej na skutek nadmiernej
ch∏onnoÊci pod∏o˝a czy te˝ dzia∏ania
s∏oƒca i wiatru na Êwie˝y tynk, co pro-
wadzi do tzw. spalenia zaprawy. Zaha-
mowanie procesu wiàzania i twardnie-
nia mo˝e wynikaç np. z: obni˝enia si´
temperatury poni˝ej +5ºC czy te˝ za-
nieczyszczenia kruszywa albo wody
zarobowej substancjami humusowymi,
kwasami mineralnymi, cukrem. Uszko-
dzenia struktury stwardnia∏ej zaprawy
mogà byç wywo∏ane: d∏ugotrwa∏ym za-
wilgoceniem, procesami krystalizacji
i rozpuszczania soli, wymywaniem
sk∏adników zapraw przez wod´, za-
grzybieniem Êcian.

W wyniku os∏abienia wytrzyma∏oÊci

mogà powstaç z∏uszczenia, wykrusze-
nia i osypywanie tynków.

Zabrudzenia

Nierównomierne zabrudzenia tynków
wewn´trznych mogà wynikaç z prze-
marzania Êcian i nierównomiernego
osadzania si´ kurzu. Jest to widoczne
np. w miejscach wyst´powania „zim-
nych” spoin pomi´dzy bloczkami z be-
tonu komórkowego, w naro˝ach po-
mieszczeƒ czy te˝ na nieocieplonych
nadpro˝ach okiennych. W przypadku
Êcian zewn´trznych ich nierównomier-
ne zabrudzenie w czasie eksploatacji
budynku powstaje najcz´Êciej w wyni-
ku: zbyt du˝ych odchyleƒ wykonaw-
czych powierzchni tynku od p∏aszczy-
zny pionowej, sp∏ywania wody opado-
wej stru˝kami, ograniczenia równo-
miernego sp∏ywania wody opadowej
przez podokienniki zewn´trzne, gzym-

czerwiec 2002

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

O

Od

dp

prry

ys

sk

kii ii p

p´

´c

ch

he

errzze

e n

na

a p

po

ow

wiie

errzzc

ch

hn

nii tty

yn

nk

ku

u

Odpryski w warstwach wierzchniej i spodniej

Skontaktowaç si´ z dostawcà surowców u˝ytych do wykonania zaprawy tynkarskiej.

powodowane przez niestabilne czàstki obecne

Kiedy uzyska si´ zapewnienie, ˝e pojawienie si´ kolejnych odprysków nie jest

w mieszance zaprawy w czasie wykonywania

prawdopodobne, nale˝y przystàpiç do naprawy tynku. Wyodr´bnione obszary

prac tynkarskich. Mogà one pochodziç z zaprawy z wyst´pujàcymi odpryskami mogà wymagaç kompletnego ponownego wyg∏adzenia
gipsowej, wapna, gliny lub zastosowania

przy zastosowaniu bardzo cienkiej warstwy wyprawy tynkarskiej

cz´Êciowo uwodnionego (zbrylonego) cementu.
Odpryski w pod∏o˝u powodowane obecnoÊcià

Dokonaç konsultacji z producentem elementów murowych

niestabilnych czàstek w materia∏ach u˝ytych
do budowy przegrody
P´cherze w g∏adzi powodowane uwi´zieniem

Wyciàç lub zeszlifowaç ma∏e p´cherze i wype∏niç wszelkie pozosta∏e nierównoÊci

powietrza lub niezwiàzanej wody

przy u˝yciu firmowej masy szpachlowej (zgodnej z wykonywanym tynkiem)

w trakcie nanoszenia tynku

c

c..d

d.. T

Ta

ab

be

ella

a 2

2.. Przyczyny najcz´stszych uszkodzeƒ tynków i proponowane Êrodki zaradcze

17

TECHNO

LOGIE

sy i balkony. Ponadto na tynkach mogà
pojawiaç si´ zacieki i plamy korozyjne
na skutek braku lub zniszczenia zabez-
pieczenia antykorozyjnego elementów
przechodzàcych przez tynk lub w nim
osadzonych (np. stosowanie profili tyn-
karskich ocynkowanych, w których
warstwa antykorozyjna zosta∏a spalona
w wyniku ci´cia szlifierkà).

Rozwój grzybów,
glonów i mchów

Porastanie tynków mo˝e mieç miejsce
zarówno na tynkach wewn´trznych,
jak i na zewn´trznych tynkach elewa-
cyjnych. Rozwój grzybów pleÊniowych
na tynkach wewn´trznych wynika
przede wszystkim z zawilgocenia np.
na skutek przemarzania Êcian, braku
lub uszkodzenia izolacji wodochron-
nych, podciàgania kapilarnego, nie-

szczelnoÊci instalacji kanalizacyjnej
i odprowadzajàcej wod´ opadowà.
Rozwój organizmów na tynkach ze-
wn´trznych zwiàzany mo˝e byç z sa-
mym obiektem i jego po∏o˝eniem.

Du˝e znaczenie ma czas trwania bu-

dowy i stosowane rozwiàzania meteria-
∏owo-konstrukcyjne. Ze wzgl´du na co-
raz krótsze terminy budowy i prace pro-
wadzone w okresie zimowym zmniej-
sza si´ przerwy robocze i tym samym
ogranicza mo˝liwoÊç wysychania ele-
mentów pomi´dzy kolejnymi procesa-
mi budowlanymi. Rezultatem tego sà
znaczne pozosta∏oÊci wilgoci w elemen-
tach budowlanych, co mo˝e sprzyjaç
rozwojowi pleÊni i glonów. Ponadto na
mo˝liwoÊç porastania elewacji wp∏ywa:
brak okapów nad licami murów, wadli-
we odprowadzenie wody opadowej,
stosowanie na ocienionych elewacjach

elementów poziomych umo˝liwiajà-
cych zawilgocenie wodà rozpryskowà,
zbyt ma∏e przekroje rynien, niew∏aÊci-
we po∏àczenia rur spustowych z rynna-
mi, wykraplanie si´ kondensatu na ele-
wacji, które mo˝e byç powodowane
przez ni˝sze temperatury powierzchni
Êcian zewn´trznych w rezultacie zwi´k-
szonej izolacji cieplnej.

Wi´cej informacji o b∏´dach w wy-

konywaniu i uszkodzeniach tynków
autorzy cyklu zamierzajà podaç przy
opisie innych rodzajów wypraw.

d

drr iin

n˝˝.. M

Maarriiu

usszz G

Gaacczzeekk

m

mggrr iin

n˝˝.. S

S∏∏aaw

woom

miirr F

Fiisszzeerr

Instytut Konstrukcji Budowlanych

Politechnika Poznaƒska

[1] H. Weber:

Instandsetzung gerissener Putze

an Fassaden.

czerwiec 2002

KALEJDOSKOP
BUDOWLANY

R

Ry

ys

s.. 1

1.. Rysy zwiàzane z tynkiem: 1 – rysy skurczowe Êwie˝ej zaprawy, 2 – rysy skurczowe stwardnia∏ej zaprawy (sieciowe lub typu Y),

3 – rysy workowate. R

Ry

ys

s.. 2

2.. Rysy zwiàzane z pod∏o˝em: 1 – rysy spowodowane zbyt s∏abà zaprawà murarskà lub z∏ym wykonaniem

spoin w murze, 2 – rysy spowodowane niew∏aÊciwym przewiàzaniem muru, 3 – rysy spowodowane zmianà materia∏u pod∏o˝a bez
zabezpieczenia styków lub niew∏aÊciwymi skrzynkami ˝aluzjowymi. R

Ry

ys

s.. 3

3.. Rysy zwiàzane z konstrukcjà budynku: 1 – rysy

spowodowane odkszta∏ceniami stropu, 2 – rysy spowodowane skurczem lub p´cznieniem murów, 3 – rysy spowodowane ró˝nicami
w przenoszeniu obcià˝eƒ lub nierównomiernym osiadaniem budynku.

TECHNO
LOGIE

18