1
PODSTAWY
NAUCZANIA
(metodyka nauczania)
Z tego tematu obowiązują Państwa treści od
slajdu 21 Metody dydaktyczne i następne do
końca prezentacji
1
PODSTAWY
NAUCZANIA
(metodyka nauczania)
Z tego tematu obowiązują Państwa treści od
slajdu 21 Metody dydaktyczne i następne do
końca prezentacji
2
Plan wykładu:
1. Dydaktyka – tworzenie założeń dt. nauczania
2. Konspekt – wzór
3. Taksonomia celów
4. Metody dydaktyczne
5. Środki dydaktyczne
6. Zasady dydaktyczne
7. Metody kontroli i oceny
3
Dydaktyka
- nauka o…………..
- podział dydaktyki……….
- podstawowe pojęcia:
* nauczanie
* uczenie się
* kształcenie
* samokształcenie
4
Nazwa placówki:………. Data:……….
Adres:………… Czas:……….
Konspekt
Prowadzący:…...................................
Odbiorcy:……………………………………
Temat poprzedni:…………………………
Temat bieżący:…………………………….
Temat następny:………………………….
Warunki wstępne:………………………..
5
Konspekt cd.
Cel ogólny:………………………………..
Cele szczegółowe:……………………….
Metody dydaktyczne:………………….
Środki dydaktyczne:………………….
Zasady dydaktyczne:…………………
Metody i formy kontroli:……………
Literatura obowiązkowa:…………..
Literatura nadobowiązkowa:…….
6
Zapis przebiegu zajęć
Czas
Czynności
nauczając
ego
Czynności
uczącego
się
Uwagi
7
TAKSONOMIA CELÓW:
- gr. taksis – układ, porządek; nomos – prawo,
taksonomia to uporządkowanie celów kształcenia
i wychowania w możliwie spójny system
- to nauka o formułowaniu i klasyfikowaniu celów
kształcenia
- to zbiór pojęć i kryteriów porządkujących cele
kształcenia w trzech dziedzinach: poznawczej,
psychoruchowej i afektywnej
- to schematy hierarchicznego uporządkowania celów
8
Taksonomia - korzyści:
- pomaga nauczającym w dokładnym
formułowaniu celów kształcenia/nauczania – jest
przewodnikiem dydaktycznym
- ujednolica osiągnięcia uczących się
- służy planowaniu efektów końcowych
- stanowi podstawę do oceny efektów
końcowych
- pozwala dobrać treści, środki i metody
dydaktyczne
9
Taksonomia - korzyści: cd.
- umożliwia nauczającym trafną i obiektywną
ocenę wiedzy i umiejętności uczących się
- umożliwia ocenę programów dydaktyczno-
wychowawczych
- jest pomocna w przygotowywaniu egzaminów
dla kończących określony etap kształcenia
- umożliwia nauczającym komunikowanie się
między sobą
10
Formułowanie taksonomii celów
(celów nauczania/kształcenia)
zależy od:
-
przedmiotu nauczania (dydaktyka)
- tematu zajęć (materiał nauczania)
- wiadomości poprzedzających temat – cele operacyjne
poprzednich zajęć
- tematu następnych zajęć
- osoby, która ma osiągnąć założone cele
- czasu przeznaczonego na realizację
tematu/zagadnienia
11
CELE KSZTAŁCENIA TO:
- świadomie założone efekty
- postulowane stany świadomości, umiejętności
i postaw, jakie w procesie uczenia powinien osiągnąć
uczący się
- końcowe osiągnięcia, sukcesy, zmiany, których chcemy
dokonać w procesie dydaktyczno-wychowawczym
- coś, do czego dążymy
12
Podział celów kształcenia/nauczania:
1. ogólne 2. szczegółowe
(operacyjne)
13
Elementy celu szczegółowego
wg Guilberta:
- działanie jest opisem zadania, które ma być wykonane i wyraża
się je za pomocą czasownika operacyjnego
- treść wyraża przedmiot, materiał, temat, podmiot w stosunku do
którego zadanie ma być wykonane
- warunek to opis okoliczności, w jakich działanie ma być
wykonane
- kryteria określenie akceptowanego poziomu wykonania zadania
przykład: student wykona pomiar ciśnienia tętniczego krwi zgodnie
z algorytmem
14
Cechy celu szczegółowego:
- odpowiedni (bez zbytecznych treści, zgodny z celem
ogólnym)
- jednoznaczny (określający wyraźnie co uczący powinien)
- logiczny (wewnętrznie niesprzeczny)
- wykonalny (zapewnienie możliwości wykonania przez
uczącego się tego co zaplanowano w określonym czasie
i warunkach)
- mierzalny (musi pozwalać ocenić poziom wykonawstwa
uczącego się)
- obserwowalny (musi być sposobność obserwowania
postępu
w osiąganiu celu, żeby stwierdzić czy został osiągnięty)
15
Cele nauczania powinny być:
- nowe dla uczących się, wcześniej nigdy i nigdzie nie
osiągnięte
- formułowane z punktu widzenia uczącego się (czasownik
w 1 osobie liczby pojedynczej lub w bezokoliczniku)
- nie powinny być zbyt ogólne lub zbyt szczegółowe
- nie mogą zawierać się w sobie
- w jednym celu powinien być tylko jeden czasownik
operacyjny
- powinny być ułożone według hierarchii ważności lub
kolejności realizacji
Poziom taksonomiczny zmienia się w zależności od stopnia
zaawansowania kształcenia i poziomu rozwoju uczącego się!
16
Przykłady czasowników operacyjnych:
- omówi
- wyjaśni
- scharakteryzuje
- zademonstruje
- zinterpretuje
- uświadomi sobie
- wykaże
- przyporządkuje
- uwrażliwi się
Nie należy stosować czasowników
operacyjnych
niejednoznacznych tj.
zna,
wie, umie
17
Taksonomia celów wg Guilberta
Taksonomia celów wg Guilberta
Dziedzina
umiejętności
intelektualnych
(poznawcza)
Dziedzina
umiejętności
praktycznych
(psychoruchowa)
Dziedzina
umiejętności
komunikowania się
(postaw/afektywna
1.
Zdolny do przypominania
faktów
1. Zdolny do naśladowania
czynności określonego
modelu
1. Zdolny do okazywania
wrażliwości w
stosunku do drugiego
człowieka
2. Zdolny do
interpretowania danych
2. Zdolny do efektywnego
panowania nad
umiejętnością praktyczną
2. Zdolny do czynnego
reagowania na afektywne
potrzeby innego
człowieka
3. Zdolny do rozwiązywania
nowych problemów
3. Zdolny do wykonania
praktycznej czynności
automatycznie i bardzo
sprawnie
3. Zdolny do
internalizowania uczuć
18
Przykłady celów z trzech dziedzin
taksonomicznych:
1.
Dziedzina poznawcza (wiedzy)
Student:
- wyjaśni pojęcie iniekcja domięśniowa
- poda cel zabiegu - i.m.
- omówi miejsca wykonywania iniekcji domięśniowych
- scharakteryzuje postacie leków podawane i.m.
- wymieni powikłania zabiegu
- omówi zestaw do iniekcji domięśniowej
19
Przykłady celów z trzech dziedzin
taksonomicznych cd.:
2
.
Dziedzina psychoruchowa (umiejętności)
Student:
- skompletuje zestaw do i.m.
- wyznaczy miejsce wkłucia
- przygotuje pacjenta do zabiegu i.m.
- wykona iniekcję domięśniową zgodnie z algorytmem
- prawidłowo udokumentuje wykonanie zabiegu w książce iniekcji
- dokona prawidłowej segregacji zużytego sprzętu
20
Przykłady celów z trzech
dziedzin taksonomicznych cd.:
3.
Dziedzina afektywna
(postaw,
komunikowania się)
Student:
- przejawi troską o bezpieczeństwo i intymność pacjenta podczas
i.m.
- uświadomi sobie zagrożenia dla pacjenta wynikające
z nieprzestrzegania zasad wykonania zabiegu i. m.
- uwrażliwi się na reakcję stresową pacjenta (lęk, ból)
21
Metody dydaktyczne
- gr. methodos – droga sposób postępowania,
sposób pracy nauczającego z uczącymi się
umożliwiający osiągnięcie celów kształcenia
(Kupisiewicz Cz.)
22
PODZIAŁ METOD DYDAKTYCZNYCH
1. METODY PODAJĄCE
asymilacja wiedzy – uczenie się przez
przyswajanie
* wykład informacyjny
* opowiadanie
* wyjaśnienie
* pogadanka
* instruktaż
* opis
* praca z tekstem
2. METODY PROBLEMOWE samodzielne dochodzenie – uczenie się
przez odkrywanie
* wykład problemowy
* dyskusja dydaktyczna
* nauczanie aktywizujące:
seminarium
metoda przypadków
metoda sytuacyjna
metoda symulacji
23
PODZIAŁ METOD DYDAKTYCZNYCH
cd.
3. METODY EKSPONUJĄCE
metody waloryzujące - uczenie się
przez przeżywanie
* plakat
* pokaz
* film
* telewizja
4. METODY PRAKTYCZNE
uczenie się przez działanie
* zajęcia praktyczne
* ćwiczenia
* pomiar
Wady i zalety poszczególnych grup metod.
24
Warunki doboru metod
dydaktycznych:
- temat, zagadnienie
- wiek grupy
- poziom inteligencji grupy
- wyjściowy zasób wiedzy
- liczba osób w grupie
- czas przeznaczony na zajęcia
25
Środki dydaktyczne
- to przedmioty, które dostarczają uczącym się
określonych bodźców sensorycznych oddziałujących na
ich wzrok, słuch, dotyk i inne analizatory i ułatwiają
pośrednie i bezpośrednie poznawanie rzeczywistości
(Kupisiewicz Cz.)
- to przedmioty dostarczające bodźców zmysłowych, jak
i urządzenia techniczne ułatwiające przekazywanie tych
bodźców (Okoń W.)
26
Podział środków dydaktycznych
A. stopień złożoności środka
proste:
- wzrokowe
- słuchowe
złożone:
- wizualne
- audialne
- audiowizualne
- automatyzujące proces nauczania i uczenia
27
Podział środków dydaktycznych
cd.
B. stopień bliskości środka z
rzeczywistością
- środki naturalne bezpośrednio przedstawiające
rzeczywistość
- środki techniczne ukazujące rzeczywistość w sposób
pośredni
- środki symboliczne prezentujące rzeczywistość za
pomocą symboli
28
Podział środków dydaktycznych
cd.
C. sposób eksponowania bodźców
zmysłowych oraz przeznaczenie
- wzrokowe
- słuchowe wraz z urządzeniami odtwarzającymi
- wzrokowo-słuchowe
- częściowo automatyzujące proces nauczania
29
Funkcje środków dydaktycznych
f. motywacyjna - polega na wywoływaniu
pozytywnego nastawienia do uczenia się poprzez
budzenie zaciekawienia, zainteresowania, przeżyć
emocjonalnych, zaangażowania dzięki temu
wyzwala się i wzmacnia motywacja
f. poznawcza - dzięki środkom uczący poznaje
bezpośrednio określoną rzeczywistość
30
Funkcje środków dydaktycznych
cd.
f. kształcąca - sprowadza się do rozwijania
zdolności poznawczych (spostrzegawczość,
pamięć, myślenie, wyobraźnia) oraz rozwijania
odpowiednich umiejętności
f. dydaktyczna - czasem środki są jedynym
źródłem wiedzy dla uczących się, ułatwiają im
zrozumienie, utrwalenie i ocenę stopnia
opanowania wiedzy
f. wychowawcza - polega na pobudzaniu sfery
emocjonalnej, estetycznej, na wywoływaniu
przeżyć
i kształtowaniu postaw uczących się
31
Warunki doboru środków
dydaktycznych:
- temat, zagadnienie
- wiek grupy
- poziom inteligencji grupy
- wyjściowy zasób wiedzy
- liczba osób w grupie
- dostępność środków dydaktycznych
- umiejętność obsługi sprzętu
- czas przeznaczony na prezentację środka
32
Zasady dydaktyczne
- to ogólne normy postępowania dydaktycznego
których przestrzeganie warunkuje realizację
celów kształcenia (Kupisiewicz Cz.)
33
Klasyfikacja zasad kształcenia
Wg W. Okonia
Wg Cz.
Kupisiewicza
Wg J.
Półturzyckiego
1. Zasada poglądowości
2. Zasada przystępności
3. Zasada związku teorii z
praktyką
4. Zasada systemowości
5. Zasada efektywności
6. Zasada indywidualizacji i
uspołecznienia
1. Zasada poglądowości
2. Zasada przystępności
3. Zasada wiązania teorii
z praktyką
4. Zasada systematyczności
5. Zasada trwałości wiedzy
6. Zasada operatywności
wiedzy
7. Zasada świadomego i
aktywnego udziału
uczniów
Omawiana na
wykładzie
1. Zasada poglądowości
2. Zasada przystępności
3. Zasada łączenia teorii
z praktyką
4. Zasada systematyczności
5. Zasada trwałości wiedzy
6. Zasada ustawiczności
kształcenia
7. Zasada świadomego i
aktywnego uczestnictwa
uczniów
8. Zasada indywidualizacji i
zespołowości
9. Zasada kształtowania
umiejętności uczenia się
34
Metody i formy kontroli
Kontrola – to postępowanie
zmierzające do uzyskania informacji w
jakim stopniu zostały osiągnięte
zaplanowane cele kształcenia (Wasyluk
J.)
35
Metody kontroli:
- kontrola ustna
- kontrola pisemna
- kontrola praktyczna
- testy
- posługiwanie się książką
- obserwacja
Wady i zalety poszczególnych metod kontroli.
Formy kontroli:
- wstępna
- bieżąca
- końcowa
- dystansowa
36
Samokontrola i samoocena
Wdrażanie uczących się do samokontroli
i samooceny:
- uświadamia im poziom własnych osiągnięć
i pozwala je ocenić
- pozwala poznać braki i ukierunkować pracę nad sobą
- zapobiega błędom i pomyłkom a tym samym poprawia
wyniki w uczeniu się
- kształtuje krytyczną ocenę własnej pracy
- jest warunkiem skutecznego samokształcenia
37
Bibliografia:
Kupisiewicz Cz. Podstawy dydaktyki ogólnej Polska
Oficyna Wyd. BGW, Warszawa 1996
Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wyd. Żak.
Warszawa 2003
Wasyluk J.: Podręcznik dydaktyki medycznej. Warszawa:
Centrum Medyczne Kształcenia Pielęgniarek, 1998
Ciechaniewicz W. Pedagogika. PZWL, Warszawa 2008 –
to nie jest pozycja źródłowa do tematu, ale każdy
rozdział w niej poprzedzony jest celami nauczania dt.
każdego
z rozdziałów – polecam do analizy