Nauczyciel w Japonii oraz nauczyciel w USA.

Perspektywa porównawcza.

http://superkorepetytor.blogspot.com/

W USA zatrudnionych jest ok. 1,7 mln. nauczycieli szkół podstawowych oraz prawie 1,1 mln.

szkół średnich. Licencjonowanie nauczycieli jest w gestii rządów stanowych. Każdy stan

stosuje własne wymagania w tym zakresie. By uzyskać licencję, trzeba mieć ukończone

wyższe studia na poziomie licencjackim na kierunkach nauczycielskich. Inne wymagania

związane z dokształcaniem i doskonaleniem nauczycieli wyraźnie różnią się w

poszczególnych stanach. Dość często zatrudnia się nauczycieli na prośbę bezpośrednią po

ukończeniu studiów. Uzyskanie magisterium wiąże się zwykle z promocją w zawodzie. Tytuł

nauczyciela dyplomowanego uzyskuje się po zdobyciu praktyki, mierzonej liczbą godzin

przepracowanych w klasie szkolnej po ukończeniu studiów.

Niektóre jednak stany nie wymagają wiele od kandydata na nauczyciela, w zupełności

wystarcza licencjat. Inne zwracają baczną uwagę na uczestnictwo w kursach dokształcania i

doskonalenia zawodowego w szkole i poza nią. W większości stanów przy przyjęciu do pracy

obowiązuje praktyczny pokaz umiejętności pracy w klasie szkolnej.

W latach 90-tych przeciętna pensja roczna amerykańskiego nauczyciela wynosiła 31,3 tys.

dolarów, co stanowi swoisty rekord zarobków w tym zawodzie. Dla porównania japoński 23-

letni nauczyciel, świeżo zatrudniony, kawaler zarabia rocznie 18 tys. dolarów, ale 40-latek z

ż

oną i dwojgiem dzieci już 36 tys. dolarów rocznie, a 55-letni dyrektor szkoły 54 tys. dolarów

rocznie. Tak więc zarobki nauczyciela japońskiego wzrastają wraz ze stażem pracy.

Liczba dni roboczych nauczycielskich wynosi w Japonii 240, w Stanach Zjednoczonych

natomiast 180-190.

Japońscy nauczyciele są kształceni w różnych szkołach wyższych. Ci, którzy zamierzają

pracować w przedszkolach, szkołach podstawowych i niższych klasach szkoły średniej,

studiują na wyższych szkołach pedagogicznych, uniwersytetach i kolegiach. Nauczyciele

wyższych klas szkoły średniej kształcą się tylko na uniwersytetach. Nauczyciele mający

magisterium lub stopień doktora cieszą się specjalnymi przywilejami.

Nauczyciel szkoły podstawowej może uczyć wszystkich przedmiotów nauczanych w szkole.

Inaczej jest w przypadku szkoły średniej. Nauczyciele tego typu szkół uczą tylko wybranych

przedmiotów.

Nauczyciele szkół publicznych mają status urzędników państwowych. By dostać pracę w

szkole, kandydaci muszą przejść dość skomplikowaną procedurę rekrutacji. Dotyczy to

również starania się o wyższe stanowisko.

W Japonii nowo przyjęty nauczyciel ma kuratora we własnej szkole, ponadto ma obowiązek

spędzić w wojewódzkim ośrodku dokształcania nauczycieli 20 dni (w tym czasie jest

zwolniony z zajęć w szkole). Każdy inny nauczyciel ma obowiązek co 5 lat spędzić 6 dni w

takim ośrodku. W ośrodkach dokształcania zatrudnieni są głównie doświadczeni byli

nauczyciele, jak i ludzie innych profesji: artyści, lekarze, biznesmeni. Niewielu, i tylko

gościnnie, jest zatrudnionych profesorów uniwersyteckich. Uważa się, że uniwersytety

odgrywają zbyt małą rolę w dokształcaniu nauczycieli.

Zawód nauczyciela w Japonii jest stabilny (w przeciwieństwie do zawodu nauczyciela w

USA, gdzie w latach 90-tych aż 30% nauczycieli zwolniło się w ciągu pierwszych 3 lat

pracy). Zaświadczenia o uzyskaniu kwalifikacji nauczycielskich wydają wydziały oświaty w

prefekturach. Są one dożywotnio ważne w całej Japonii. Co 7 lat nauczyciel jest przenoszony

do innej szkoły. Ma to zapobiegać powstawaniu struktur kumoterskich w szkołach.

Zawód nauczyciela w Japonii ma wysoki prestiż społeczny: co roku do konkursu

zawodowego na 20 tys. miejsc w szkołach państwowych staje ponad 120 tys. kandydatów na

nauczycieli. Większość nauczycieli to kobiety. Według danych z 1994 roku 60,8%

nauczycieli szkół podstawowych to kobiety, 38,8% w gimnazjach, a już tylko 22,5% w

szkołach średnich wyższego typu. Kierownicze stanowiska z reguły zajmują mężczyźni. To

oni są w większości dyrektorami szkół.

Japoński nauczyciel jest zawsze do dyspozycji szkoły, ma ustawowy urlop, choruje najwyżej

kilka dni, dłuższe nieobecności w szkole są nie wskazane, nawet złamanie nogi (i gips) nie

powodują dłuższej przerwy w pracy. Nauczycielki szkół państwowych mają 14-tygodniowe

urlopy macierzyńskie. Urlop ten nie przysługuje nauczycielkom szkół prywatnych, które

stanowią 20% ogółu nauczycielek.

Nauczyciele czują się odpowiedzialni za zachowanie ucznia w szkole i poza jej murami.

Nigdy nie wzywają do szkoły rodziców, gdy dziecko zachowuje się nieodpowiednio. Taką

sytuację uważa się w Japonii za klęskę pedagogiczną. W czasie 9-letniego obowiązkowego

okresu nauczania, wszystkie zajęcia ucznia są kontrolowane przez szkołę lub ludzi do tego

celu specjalnie przygotowanych.

Zupełnie inna sytuacja jest w USA gdzie kontakt z rodzicami jest stale utrzymywany.

Nauczyciele oraz rodzice współpracują ze sobą aby rozwój dziecka był harmonijny i

stymulowany nie tylko w szkole. Rodzice regularnie dostają także karty ocen swego dziecka.

Chociaż instytucja wychowawcy w szkole amerykańskiej jest całkowicie obca, to jednak

każdemu rocznikowi w szkole średniej przydziela się jednego lub dwóch opiekunów, którzy

pomagają m.in. przy rozdzielaniu funkcji, przy wyborze przedmiotów czy innych problemach

związanych głównie ze szkołą. Często pomagają także w odrabianiu lekcji.

W Japonii natomiast nauczyciel nie tylko nie pomaga uczniowi ale wręcz go dręczy gdy nie

nadąża za swoimi rówieśnikami. Uczeń w swej drodze ku dorosłości musi przejść przez gęste

sito egzaminów i stresu. Inspiratorami rywalizacji wśród uczniów są nauczyciele, którzy

traktują ją jako środek wychowawczy. Miary uczniowskiej udręki dopełnia surowa

dyscyplina, często przybierająca charakter represji. Za najmniejsze przewinienie np.

spóźnienie do szkoły, stosuje się kary cielesne. Presja moralna i sianie strachu jest czymś

normalnym, uważanym za skuteczną metodę wychowawczą oraz usprawiedliwionym

uwarunkowaniami kulturowymi. Takie zachowania są zupełnym przeciwieństwem

postępowania z uczniem w USA, gdzie kontaktu fizycznego unika się (głównie z obawy

przed oskarżeniem nauczyciela o molestowanie seksualne ucznia lub postępowaniem

sądowym przeciwko nauczycielowi). Krytycy systemu powiadają, że w japońskich szkołach

nauczycielem jest strach. Bywa, że nauczyciele przebierając miarę w karach cielesnych

dopuszczają się ciężkich pobić uczniów, doprowadzając ich do kalectwa. Miały miejsce

liczne przypadki zabójstw ucznia przez nauczyciela. W związku z tym, ale nie tylko, wielu

pedagogów japońskich widzi konieczność zmain w systemie.

Kolejną kwestią jest podejście w tych krajach do pewnej swobody progranowej. W szkole

amerykańskiej nauczyciel sam ustala cele nauczania, które przedstawia w sekretariacie

szkoły, i z których w ciągu roku powinien się wywiązać. Cele te muszą być dostosowane do

wieku i zdolności intelektualnych nauczanej grupy. W celach tych kładzie się głównie nacisk

na rozwijanie u ucznia umiejętności samodzielnej pracy oraz rozwój jego zainteresowań. Po

upływie roku praca nauczyciela jest oceniana pod kątem realizacji ustalonego przez niego

samego programu nauczania.

W Japonii natomiast, to Ministerstwo Oświaty sformułowało 5 głównych celów

metodycznych, które powinny być przestrzegane przez nauczycieli i wychowawców w

procesie twórczego wychowania dzieci. Są to:

1. Wychowanie to nie tylko jednostkowe sugestie norm, ale obraz życia we współczesnym

ś

wiecie. Zadaniem nauczyciela nie jest uczyć, a żyć z dziećmi i w procesie wychowania

wykorzystywać naturalne warunki i sytuacje życia codziennego oraz być wzorem i

przykładem społecznego i moralnego zachowania.

2. Wychowanie powinno być nastawione na kształtowanie określonych jakościowo norm, bez

których nie można wyrosnąć na dobrego, zdyscyplinowanego i pracowitego obywatela

Japonii.

3. Nauczyciel winien dążyć do tego, aby w twórczym procesie nauczania dzieci uświadomoć

im obecność i interesy innych członków społeczności i ich wzajemne zależności.

4. Ważną formą wychowania jest wychowanie grupowe. Przy tym kryterium, efektywność to

nie rezultat i jakość pracy poszczególnych dzieci, a całej grupy. Konieczne jest uczestniczenie

wszystkich dzieci w obcowaniu i pracy, co pozwala na uświadomienie każdemu z nich jego

roli, jaką spełnia w społeczności.

5. Należy przyuczać dzieci do rozwiązywania trudnych problemów grupy, a także swoich

indywidualnych. Uczyć samodzielności i umiejętności pokonywania trudności. Dzieci

powinny pojąć, że zakazy i normy życia w grupie i społeczeństwie, a także ich przestrzeganie,

to obowiązkowa potrzeba każdego człowieka.

Należy zauważyć, że prestiż zawodu nauczyciela jest zdecydowanie inny w Japonii i USA,

ale i wymagania stawiane nauczycielom w tych krajach bardzo się od siebie różnią. W Japonii

to właśnie nauczyciel jest tym artystą, który kształtuje postawy młodych Japończyków i

przygotowuje ich do życia. Dzieje się tak ponieważ rodzice dzieci japońskich są wiecznie

zapracowani i nie mają czasu martwić się o wszechstronny rozwój swych pociech. Cały więc

obowiązek opieki nad dzieckiem i stymulowaniem jego rozwoju spada na nauczyciela, który

od tej pory jest jakby “rodzicem zastępczym”. Dlatego właśnie wymagania stawiane

nauczycielom są tak wysokie. Największym minusem tak wielkiego zaufania do nauczycieli

jest brak kontroli nad ich postępowaniem i w związku z tym liczne przypadki wykroczeń z ich

strony.

W USA natomiast wymagania stawiane nauczycielom są o wiele mniejsze. Ponad 40 stanów

zezwala na zatrudnianie nauczycieli, którzy nie spełniają podstawowych wymagań

związanych z uprawianiem tego zawodu. Amerykanie zwracają więcej uwagi na kwalifikacje

weterynarzy, leczących amerykańskie psy i koty, niż tych, którzy kształcą dzieci i młodzież.

Jednak tak małe wymagania mają tylko jeśli chodzi o naukowe przygotowanie do zawodu.

Baczną uwagę Amerykanie zwracają na stosunek nauczyciela do ucznia. Wszelkie przejawy

dyskryminacji czy przemocy fizycznej mogą skończyć się dla nauczyciela sprawą sądową i

wyrokiem.

Bibliografia:

R. Pachociński “Rozwój szkół prywatnych”

Nowe w szkole 2003 nr 2

S. Suchy “Doskonalenie kadr w rozwiniętych szkołach”

Szkoła Zawodowa 1990 nr 5,6

R. Pachociński “Współczesne systemy edukacyjne”

Warszawa 2000

W. Cockron “Różnice pomiędzy polską a amerykańską edukacją”

Katecheta 2002 nr 12

S. Włoch “Wychowanie przedszkolne w Japonii”

Wychowanie w przedszkolu 1992 nr 10

oprac. D. Sz. “Dylematy japońskiej edukacji”

Problemy opiekuńczo-wychowawcze 1993 nr 1

S. Kaczor “Kształcenie zawodowe w Japonii”

Szkoła zawodowa 1994 nr 7

Z. Gołąb-Meyer “Kształcenie nauczycieli w Japonii”

Fizyka w szkole 1992 nr 1

E. Potocka “Japonia-wychowanie dla społeczeństwa”

Dyrektor szkoły 2003 nr 9