Zasada senioratu – przekazywanie władzy najstarszemu synowi,
zasada pryncypatu – dzielenie państwa na dzielnice przy zachowaniu centralnej władzy w
rękach księcia zwierzchniego (princepsa).
Konstytucja Księstwa Warszawskiego – 22.02.1807 r. nadana przez Napoleona.
Rada Stanu – w Księstwie Warszawskim Księstwie Polskim.
Sejmiki ziemskie – XIV w., organ króla.
RP Szlachecka – sejm: król, Senat, Izba Poselska.
Podprefekt w Księstwie Warszawskim – w zastępstwie starosty.
Likwidacja powiatów – 1975-01.01.1999
Urzędy dworskie w monarchii pierwszych Piastów – komes nadworny, kanclerz, skarbnik,
mincerz, stolnik, łowczy, koniuszy, cześnik.
Możliwość apelacji – od 1523 r., sądzono również w powołanych później Trybunałach
(ziemskie, grodzkie, podkomorskie), powołano je (1578, 1581, Lublin, Piotrków), odbywały
swoje posiedzenia w Mińsku, Wilnie, Nowogródku.
W 1964 r. wydano polski kodeks cywilny i kodeks postępowania cywilnego.
Metropolie kościelne – 13, diecezje – 38.
Zasada primogenitury – dziedziczność przez najstarszego syna (do 1180 r.).
Konstytucja Królestwa Polskiego – 27.11.1815 – 25.03.1832.
Krajowa Rada Szkolna – 1867 Galicja.
Sejmiki kapturowe – 1572, sejmiki deputackie 1578.
Pierwsza w Polsce likwidacja senatu – 1793, 1807, przywrócenie senatu – 1989.
Likwidacja gmin – 12.09.1954, najniższy organ władzy w PRLu – Gromady, przywrócenie
gmin – 1972.
Kanclerz i podkanclerz – szerokie kompetencje w polityce wew. i zagranicznej. Badał czy
dokumenty wychodzące z kancelarii są zgodne z prawem. Miał większą pieczęć. Opis
działalności jest w metryce koronnej i litewskiej.
Sądy w społ. stanowym – sądy magistratów, sądy wydziałowe, asesoria.
Mały kodeks karny czyli dekret o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie
odbudowy państwa wydała Krajowa Rada Narodowa (1946).
Diecezja warmińska (1243) należała do metropolii: Gnieźnieńskiej, Wrocławskiej,
Warszawskiej. Od 25.03.1992 r. sama jest arcybiskupstwem i metropolią.
Władcy Polski drogą elekcji – od 1573.
Urząd namiestnika – Galicja 1849-1919, Królestwo Polskie – od 1832.
Wybór prezydenta III RP – wybory bezpośrednie.
Sejm walny – powstał w XV w. gdy na ogólnopolskie zjazdy urzędnicze zaczęli przybywać
przedstawiciele miast. I sejm walny zwołano w 1493. Jego skład: członkowie Rady
królewskiej, niżsi urzędnicy ziemscy, szlachta, przedstawiciele miast.
Senat w II RP – 1919-1939.
Ustawa o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (20.03.1950) – likwidacja:
urząd wojewódzki, urząd wojewody, urząd starościński, urząd starosty, urząd wójta.
Hetmani w RP Szlacheckiej – od 1581, dożywotni urząd. Zadania hetmana: organizacja
zawodowej siły zbrojnej, zaciąg wojsk najemnych i pospolitego ruszenia, mianowanie
niższych dowódców, kontrolowanie wydatków na wojsko, dozorował wypłatę żołdu, władza
sądownicza nad wojskiem.
Sprawy chłopów w społ. stanowym – sądy gajone, sądy grodzkie, ławy sądowe (sołtys,
ławnicy).
Kodyfikacja prawa sądowego – kodeks prawa cywilnego i karnego (1919) przez Komisję
Kodyfikacyjną.
Zerwanie I konkordatu Polski ze Stolicą Apostolską – 12.09.1945.
Artykuły henrykowskie (20.05.1573) – jego głównym zadaniem było wybieranie monarchy,
określenie stosunków między sejmem walnym a monarchą; zbiór przepisów prawnych,
których przestrzegać musiał każdy król Polski wybrany w drodze wolnej elekcji;
gwarantowały szlachcie zachowanie przywilejów, określenie zasad ustroju i prawa RP,
nakazywały królowi zwoływanie sejmu walnego co dwa lata na okres 6 tygodni, król na stałe
ma przy swoim boku rade doradczą złożoną z 16 senatorów, król wybierany przez wolną
elekcję, polityka wew. i zagraniczna poddawane kontroli sejmu, zabraniały podejmowania
istotnych decyzji politycznych królowi bez zgody senatorów przebywających na dworze
królewskim, ukazywały zależność monarchy od praw RP, obywatele mają prawo do wolności
wyznania, zezwalały na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa w przypadku łamania przez
niego przywilejów szlacheckich.
Suszarze królów – Józef II, Leopold II, Maria Teresa, Franciszek Józef.
Rada Królestwa – Grupa najwyższych urzędników państwa z czasem przekształcona w
wyższą izbę parlamentu. W Polsce koniec XV senat.
Wybory posłów do sejmu 4letniego – 1788-1792 odbyły się w roku 1790.
Samorząd wiejski – na czele burmistrz, sołtys.
W PRLu aw 1954-58 nie istniał urząd sołtysa.
Izba Poselska I RP – sejmiki, sejmy prowincjonalne.
Sądy pokoju – Królestwo Polskie, Księstwo Warszawskie, sądziły sprawy cywilno –
opiekuńcze. Od ich decyzji apelowano do Trybunału Cywilnego.
1000 r. – powstało arcybiskupstwo Gnieźnieńskie, podporządkowane jej były biskupstwa:
kołobrzeskie, krakowskie, wrocławskie, biskupstwo w Poznaniu.
Elekcja króla – szlachta głosowała województwami w obecności posłów, którzy zanosili jej
głosy do senatu: wybór króla ogłaszał marszałek, mianował prymas. Pierwsza wolna elekcja
w Polsce – 1573 r. we wsi Kamion pod Warszawą, później określono stałe miejsce – wieś
Wola pod Warszawą. Pierwszym królem elekcyjnym był Henryk Walezy, a ostatnim
Stanisław Leszczyński.
Dyplom Październikowy 1860 a Patent Ludowy 1861 – dyplom powoływał parlamenty dla
poszczególnych krajów koronnych i dla całego cesarstwa pod nazwą Rady Państwa.
Członkowie Rady pochodzić mieli z wyborów pośrednich, wskazywani przez sejmy krajowe.
Dyplom przyznawał Radzie Państwa ograniczone zadania, pozostałe – w drodze tzw.
Domniemania kompetencji pozostawiając sejmom. Patent Ludowy – zmniejszenie
kompetencji sejmów krajowych, większość zadań powierzono dwuizbowej Radzie Państwa.
Rada Administracyjna w Polsce – 1815-1830, 1832-1867.
Izba Poselska – w Księstwie Warszawskim mogły do niej wchodzić osoby spoza stanu
szlacheckiego.
Województw w II RP było 16, w PRLu 49, aktualnie 16. Specjalny status miała Warszawa.
Rodzaje sejmików w I RP – przedsejmowe, relacyjne, elekcyjne, kapturowe, deputackie,
gospodarcze.
Społeczna Komisja Pojednawcza (1965) – przywracała do pracy osoby zwolnione z pracy z
przyczyn politycznych.
Polskie prawo małżeńskie – trwały, egalitarny związek mężczyzny i kobiety powstały z ich
woli w sposób sformalizowany określony jako swoista dwustronna czynność prawna zbliżona
do kategorii umów.
28 sierpnia 1412 powstała metropolia lwowska. Największym i najważniejszym miastem
regionu stał się Lwów. Dlatego też władze państwowe i arcybiskupi zamyślali o przeniesieniu
do niego stolicy metropolii z Halicza do Lwowa.
Dynastie panujące na ziemiach polskich X-XX w. – Piastowie, Andegawenowie,
Jagiellonowie, Wazowie, Wettinowie, Przemyślidzi, Walezjusze, Romanowowie,
Habsburgowie, Hohenzellornowie, Walezjusze.
Mała Konstytucja w Polsce – 1919, 1947, 1992.
Wydział Krajowy – Galicja 1860.
Sejmiki przedsejmowe – wybierały posłów na sejm walny.
Sejmiki relacyjne – przyjmujące sprawozdania posłów z obrad sejmu i podejmujące decyzje
o poborze podatków.
Senat oddzielną izbą parlamentu – Księstwo Warszawskie, II i III RP, Okrągły Stół.
Administracyjne państwo – za 1wszych Piastów: prowincje, okręgi grodowe, opola; w RP
Szlacheckiej: województwa i ziemie; w KW: departamenty i powiaty; Królestwie Polskim
1815-1831: województwa, obwody, gminy miejskie i wiejskie; w Kr PO 1916-1918:
generalne gubernatorstwa, powiaty, gminy.
Monarcha w I RP – posiadał inicjatywę ustawodawczą, był jednym ze stanów sejmujących,
bez jego zgody żadne nowe prawo nie mogło się ukazać, w jego imieniu były wydawane
konstytucje sejmowe, miał samodzielne uprawnienia ustawodawcze w zakresie miast i wsi
królewskich, ceł lenn, Żydów, sprawował najwyższą władzę administracyjną, mianował
wszystkich urzędników, posiadał prawo do nadawania królewszczyzn, był formalnie
najwyższym wodzem, kierował polityką zagraniczną.
Sąd Najwyższy – naczelny organ sądowy w II RP i po II w. św., stanowił najwyższą instancje
dla sądów powszechnych, rozstrzygał odwołania od orzeczeń sądów II instancji, orzekał w
innych sprawach przekazanych mu przez ustawy, czuwanie nad jednolitością orzecznictwa
sądowego, dzielił się na izby: Cywilna, Karna, a pod koniec okresu międzywojennego dla
spraw adwokatury.
Od 1430 szlachta mogła pełnić funkcje biskupa diecezjalnego.
Kodeksy prawne prawa materialnego na terenie Galicji – Carolina 1532, Theresina 1768,
Leopoldina 1786, Josephina 1787, Franciskana 1803, ustawa karna dla Galicji zachodniej
1797.
Administracja zespolona – element rządowej administracji terenowej, obejmuje wszystkie
organy administracji państwowej podległe bezpośrednio wojewodzie.
Administracja niezespolona – część administracji rządowej w terenie, podlega bezpośrednio
centralnym organom administracji.
Konstytucje Polski niepodległej – 1919, 1921, 1935, 1992, 1997.
Konfederacja – grupa utworzona przez partię, państwa albo miasta dla osiągnięcia
określonych celów, zachowanie pełnej równości, lokalny lub ogólnopaństwowy związek
szlachty utworzony dla osiągnięcia określonych celów.
Rokosz – pierwotnie zjazd szlachty, później bunt, zbrojne powstanie szlachty przeciw
królowi – elektowi lub królowej, konfederacja przeciwko królowi.
Sejm złożony z 3 stanów sejmujących – 1815-1831, Król, Izba Poselska, Senat.
Województwa na ziemiach polskich – I RP, Królestwo Polskie 1815-1831, II RP, PRL.
Zakres władzy w Księstwie Warszawskim – wobec posiadania przez dziedzicznego władcę
inicjatywy ustawodawczej i pełni władzy wykonawczej, sprawowanej za pośrednictwem
Rady Stanu, kompetencje sejmu były znikome (uchwalanie poprawek w prawie podatkowym,
prawie cywilnym i karnym, w sprawach monetarnych); komisje sejmowe miały prawo do
przedstawiania pod obrady projektów zmian prawnych, musiały one jednak uzyskać stosowną
aprobatę Rady Stanu (sądownictwo administracyjne II instancji, przygotowanie projektów
aktów ustawodawczych – dekretów królewskich i uchwał sejmu, spory kompetencyjne
miedzy urzędami, pozbawienie urzędników publicznych immunitetu sądowego, opiniowanie
raportów z działalności ministrów, sądownictwo kasacyjne w sprawach cywilnych i karnych).
Prokuratoria Generalna – 1919 II RP.
Kodeks Napoleona na ziemiach polskich – od 1808 w Księstwie Warszawskim, w wolnym
mieście Gdańsku, w Królestwie Polskim, 1815-1846 w Wolnym Mieście Krakowie.
Prymas Polski – pierwszym był Mikołaj Trąb; Karol Wojtyła był kardynałem, a prymasem
był Stefan Wyszyński (po 1948).
Księga uposażeń – źródło pozaprawne.
Plebiscyt na Warmii i Mazurach – 11 lipca 1920.
Rozwiązanie AK – 19 stycznia 1945.
Uwłaszczenie chłopów w Galicji – 1848.
Pokój w Rydze – 1921.
COP – Centralny Okręg Przemysłowy.
PRL – 1952 – 1989.
Krajowa Rada Narodowa – komunistyczny organ podziemny, komunistycznej Polskiej
Partii Robotniczej (1 stycznia 1944).
Wg Konstytucji Marcowej na czele państwa stoi Prezydent (kadencja 7letnia).
Immunitet – zakaz wstępu urzędników królewskich na dobra szlachcica.
Gmina ma dzisiaj osobowość prawną.
Ordynacje w średniowieczu - majątek ziemski posiadający swój własny statut, rządzący się
swoimi własnymi prawami dotyczącymi dziedziczenia, istniały w późnym średniowieczu, lub
ordynacje (wilkierze) określające życie wewnętrzne wsi.
Hipoteka – bez dzierżenia i użytkowania zastawionej rzeczy – dłużnik mógł posiadać i
użytkować rzecz, powstawał przez zapis w księdze sądowej, można kilka sum, spłata po
kolei.
Włodyka – rycerstwo stanowo niższe niż szlachta.
Proces posesoryjny - ustalenie faktu naruszenia albo wyzucia z posiadania i tymczasowe
przywrócenie poprzedniego stanu, prawny tytuł posiadania.
Kraków – stolica Generalnego Gubernatorstwa.
Car – na czele królestwa polskiego po 1815.
Poprzez akty normatywne NIE zawierano umów w dawnej Polsce.
Obecną konstytucje uchwalono w Warszawie poprzez Zgromadzenie Narodowe
plebiscytem.
Urząd starosty powołał Wacław II.
Elekcja viritim - ogół szlachty brał udział w wyborze króla.
Premier II RP – Piłsudski.
Prawa kardynalne - prawa stałe (wolną elekcję, utrzymanie liberum veto na sejmach, prawo
wypowiadania posłuszeństwa królowi, nietykalność osobistą - neminem captivabimus -
przywileje w sprawowaniu rządów oraz posiadania ziemi i władzy nad chłopstwem).
Ustawy norymberskie - Ustawy rasowe ograniczające prawa Żydów (15 września 1935).
Zapis dożywotni - Małżonkowie na wypadek śmierci zapisywali sobie nawzajem prawo do
użytkowania dóbr, ale nie do zbycia.
Interdykt - to nakładany przez władze kościelne lub powstający na mocy prawa
kanonicznego przez sam czyn zakaz odprawiania obrzędów religijnych na danym terenie
(zbiorowy) lub przez daną osobę.
Rada Państwa – 1947.
Dystrykty w Generalnym Gubernatorstwie -
krakowski
,
lubelski
,
radomski
,
warszawski
,
galicyjski
(od
1 sierpnia
1941
).
Koniec stanu wojennego – 22 lipca 1983.
Sąd referendarski - Spory o królewszczyzny.
Nihil novi - 1505 Radom – statut nieszawski
Władza ustawodawcza wg Konstytucji kwietniowej - Prezydent, sejm, senat.
Po 1952 organem ustawodawczym był – sejm.
Wolnizna - Okres, którym osadnicy byli zwolnieni z opłacania czynszów i podatków.
prawo retraktu - własność dziedziczna.
Statuty Karola Wielkiego z przypadkowymi nazwiskami – Prejudykaty.
Jaki uniwersytet założono w latach 44-45? >> Lublin, Łódź, Toruń.
Hrabstwo – jednostka administracyjna nie stosowana nigdy w Polsce.
Zdolność prawna mężczyzny w średniowieczu – od urodzenia.
Władza ustawodawcza w II RP - Sejm i senat.
Przewrót majowy – maj 1926, Piłsudski.
Raymont – laureat Nagrody Nobla w okresie międzywojennym.
1)Po Unii Lubelskiej ( 1569)zostały włączone ziemie: Ukraina, Wołyń,
Podole,Podlesie,później kijowszczyzna .2)Wilson (1918)13ptk:utworzenie niepodległego
państwa Pol z dostępem do morza, niepodległość polotyczna,gospod,oraz integralność
terytoriów.3)Gmina teraz ma osobowość prawną 4)PRL 1952-89 5)wł.ustawodaw. w IIRP-
Sejm i senat6)Delegat rządu na kraj: C.Ratajski, J.Piekałkiewicz, J.Jankowski,S.
Korboński7)Zagłada Żydów w Kielcach-14946r. 8)11 lipca 1920r plebiscyt na WiM 9)1921-
Ryga 10)1947-podział na województwa 11) Księga uposażeń-żr poz praw o charak.
Nieprawniczym 12)Krajowa Rada Narodowa KRN13)22 czerwca 1941 atak Niem na ZSRR
15)22 lipca 1983r został niesiony stan wojenny 16)po 1948r prymas- S. Wyszyński 17) 19
lutego 1947 mała konstytucja, uchwalono Radę Państwa18)urząd starosty wprowadził
Wacław II 1271-1305r. 19)Prawa kardynalne to-podstawowe zasady ustrojowe RP
szlacheckiej,uchwalone przez sejm 1768r. były to: wolna elekcja,liberum veto, prawo do
piastowania urzędów przez szlachtę,szlachta tylko może posiadać dobra ziemskie,
poddaństwo osob,gruntowe i sądowe chłopów.nietykalność osobista i majątkowa szlachty.
20)1815 na czele państwa car. 21)dekret PKWN 1944 22) proces petytoryjny- powodujący
badanie tytułu prawnego nowego posiadacza 23)proces posesoryjny- mający na celu ochronę
samego stanu posiadania bez badania jego tytułu prawnego.24) Interdykt- kara polegająca na
zakazie wykonywania posług relig(nabożeństwa, sakramenty,pogrzeby)na terenie objętym
interdyktem. Inter. Można było nałożyć na cały kraj,na dzielnicę,ale także na poszczególne
miasta lub włości(Inter miejscowy)25)”nic o nas bez nas” nihil novi 1505 w Radomiu
26)zasada senioratu-zasada dziedziczenia dóbr bądź władzy przez najstarszego członka rodu
bez względu na stopień pokrewieństwa ze zmarłym.27)zasada primogenitury- zasad.
Dziedzicz. Tronu wg pierwszeństwa urodzenia w linii męskiej, princeps musiał być najstarszy
28)lokaut-forma walki pracodawcó LISTNUM 1) z robotnikami mająca charakt. Represji,
polega na zamykaniu przedsiębiorstw i zwalnianiu pracowników. 29) IIRP- 388 600km2
30)7,8% Żydów 31)liberum veto- poseł Siciński (upita) 9 marca 1652r. 32) zasada
dyspozytywności- polegała na pozostawieniu stronom swobody ,w sprawie kształtowania
przebiegu procesu.w drodze umowy,która wiązała także sędziego,prowadzący spór mogli
pomijać stadia procesu,ustalać stosowanie określonych środków dowodowych itp.wpływało
to na skrócenie tekstu postępowania i zmniejszenie ormalizmu procesowego.33)arendarz-
dzierżawca. ksenofobia-strach przed obcymi,to postawa charakt. Się wrogością i niechęcia
wobec przedstawicieli innych ras,religii i kultur. Jest wyrazem braku tolerancji.35)
Wojewoda- komes pałacowy główny urzędnik, którego zadaniem było kierowanie wojskiem
w zastępstwie króla 36)Prezes Rady Narodowej w 1982- Henryk Jabłoński 37)zd do czynn
praw 15-ch, 12-dz 38)mord w Jedwabnem- 21 lipca 1941r. 39)pacta conventa- umowa
zawierana pomiędzy królem elektem i wyborcami. Zobowiązywała króla do wykonania
postulatów uchwalonych na sejmie konwokacyjnym. Postulaty dotyczyły spraw z zakresu
polityki zagranicznej, obronności, nakładania podatków, finansowania oświaty, sprowadzania
cudzoziemców do kraju i przekazywania im urzędów itp. 40)Rada Stanu Król Pol-1815-67
41)Deflacja-zjawisko przeciwstawne do inflacji,polegające na obniżeniu się ogólnego
poziomu cen,dóbr i usług,a także produkcji i zatrudnienia w wyniku ograniczenia dopływy
pieniądza do gosp. 42) Centralny Okręg Przemysłowy ,Lublin 43) Konstytucja Księstwa
Warsz, 22 lipca 1807r w Dreźnie, Napoleon ,nadana 23 lipca 44)akt kończący IIwś-w
Campiegne 45)elekcja virtim-przyjęta w 1572,zasada wg któ®ej cała szlachta posiada
prawo bezpoś,wyboru króla 46)łaszt-średniowieczna miara objętości 47) Przewrót majowy,
zbrojny zamach stanu dokonany przez J. Piłsudskiego w dniach 12-14 maja 1926
48)Uniwer,w latach 1944/45 : M.Skłod-Curie w Lublinie, U Łódzki ,U M.Kopernika w
Toruniu 49)Partacz-rzemieślnik nie należący do cechu mimo jego istnienia
50)królewszczyzna- ziemie należące do króla,oddawane w zastaw lub przekazywane jako
darowizna 51)regalia-prawa i przywileje przysługujące wyłącznie władcy np. prawo do bicia
monety52)mandatu posła nie można łączyć art.103 ust 1 Konstyt RP: prezesa NBP,NIK,
rzecznika praw obyw i dziecka,członka Rady Polityki Pieniężnej, członka KRRiT,ambasadora
oraz zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu,Senatu Prezydenta RP,zatrud w admin rządowej
53)Obecna Konst uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe(sejm i senat) w warszawie, w
głosowaniu plebiscytowym54)Włodyka-osoba z rycerstwa tworzącego grupę stanową niższą
od szlachty55)łajanie-zwyczaj,który oznaczał godzenie się przez dłużnika z góry na to,że w
razie niezapłacenia długu w terminie wierzyciel będzie go łajał- obrażał obelżywymi słowami
ustnie,pisemnie bądź rycinami. 56)zastaw bez dzierżenia-powstawał przez zapis w księgach
sądowych,na mocy których zastawca obciążał swe dobra określoną sumą nie dając ich w
używanie wierzycielowi. 57)małżeństwo świeckie: zmówiny,zdawiny,przenosiny,
pokłądziny58)Darowizna-polegałą na nieodpłatnym daniu rzeczy
ruchomej,nieruch.obdarowany stawał się właścicielem przedmiotu darowizny,najpierw miała
charakt. Dożywotni i nie podlegała dziedziczeniu,podlegać mogła odwołaniu 59)Małżeństwo
kościelne:zapowiedzi,zaręczyny60)ekstrawaganty- krótkie ustawy61)prejudykaty-opisy
sytuacji sformułowane w postaci kazusów,podające stan prawny z fikcyjnymi imionami stron
i wyrok62)wdowa otrzymywała wiano,jeśli nie było wyznaczone 1/3 lub ? majątku
pochodzącego z dorobku w czasie małżeństwa 63)dylacje-odroczenie,przyczyny odroczeń
procesu dzielono na zwyczajne i nadzwyczajne 64)ekscepcje dylatoryjne-
opóźniające,powodowały tymczasowe oddalenie skargi do czasu ich usunięcia.sprawę
odraczano.65)jedleńsko-krakowski 1430-33 nietykalność osobista szlachty bez wyroku
sądowego- Neminem captivabimus.