Państwo - polityczna organizacja społeczeństwa, wyposażona w suwerenną władzę, jest organizacją terytorialną i przymusową.

Geneza - Lo stato (Maciavelli), status (łac.), state, der Staat, Estado.

Teorie powstania państwa
Teistyczne - władza pochodzi od Boga, konieczność podziału państwa na rządzących i rządzonych.

Umowy społecznej - państwo jest wynikiem umowy między obywatelami, suwerenem w takim państwie jest naród, twórcą Thomas Hobbes, przedstawicielem m.in. Jean-Jacques Rousseau.

Podboju i przemocy -silniejsze plemiona podbijają słabsze, w ten sposób powiększa się terytorium państwa -Ludwik Gumplowicz.

Forma państwa to całokształt sposobów i metod sprawowania władzy przez rządzących. Składają się na nią: forma rządów, charakter głowy państwa, ustrój terytorialny oraz reżim polityczny.

Dekolonizacja - proces uzyskiwania niezależności państwowej przez terytoria będące koloniami. W sposób pokojowy lub na skutek powstania, rewolucji lub innego konfliktu zbrojnego.

Monarchia - ustrój polityczny, gdzie suwerenem jest jedna osoba, nazywana monarchą.

Republika - władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas.

Demokratyczny - pewna zależność władz od obywateli, poziom zaufania obywateli do władzy. Określone są prawa i obowiązki obywateli.

Autokratyczny - aparat państwowy nie podlega kontroli ze strony obywateli, czuje się niezależnym od prawa. Często stosuje przemoc w stosunku do ludności.

Totalitaryzm - państwo sprawuje kontrolę nad wszystkimi dziedzinami życia, narzuca ideologię, wartości często przez szeroko stosowany przymus.

Dyktatura - władza jednostki lub wąskiej grupy osób nie wyłonionej w wolnych wyborach i pozostającej poza kontrolą społeczną.

Wojskowy - występuje najczęściej po zamachu stanu, jako okres przejściowy. Wojsko szeroko ingeruje w życie polityczne, zajmuje dużą cześć ważnych stanowisk państwowych. Państwo jest kierowane metodami wojskowymi.

Policyjny - życie obywateli kontroluje aparat państwowy, brak jest wzajemnego zaufania a policja ma bardzo dużą władzę.

Struktura prawna państwa

Unitaryzm - polityczna zasada porządku i organizacji, która polega na dążeniu do zjednoczenia w jedną całość wielu autonomicznych tworów społecznych.
Federacja - państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych, ale posiadających wspólny rząd.

Konfederacja - związek państw, które prowadzą wspólną politykę ograniczając przy tym suwerenność i nie powołując wspólnego rządu.

Państwo niewolnicze - występowanie właścicieli niewolników, właściciele mają prawa obywatelskie, a niewolnicy są ich pozbawieni.

Państwo feudalne - na pierwszy plan wysuwa się konflikt pomiędzy właścicielami ziemskimi, a chłopami pańszczyźnianymi - środkiem produkcji jest ziemia.

Państwo kapitalistyczne - najistotniejszy jest przemysł, podstawowymi środkami produkcji są fabryki. Stronami konfliktu są właściciele fabryk i robotnicy.

Państwo socjalistyczne - władza przechodzi w ręce robotników, jest stanem przejściowym, ponieważ ideałem, do którego dąży ludzkość jest społeczeństwo komunistyczne - zanika własność prywatna, a wraz z na klasy społeczne, następuje swoisty powrót do stanu z okresu wspólnoty pierwotnej.

Organy państwa

Jednoosobowe - np. prezydent, minister.

Kolegialne (wieloosobowe) - np. parlament, rada ministrów.

Centralne - obejmujące swym zasięgiem cały kraj (np. prezydent, parlament).

Terenowe - działające na części obszaru.

Nominacja - określony normatywnie tryb powoływania jednych organów (niższego stopnia) przez inne (wyższego st).

Kooptacja - sposób uzupełniania lub zmiany składu członkowskiego instytucji lub organu kolegialnego.

Prawodawcze (ustawodawcze/legislatywa) - upoważnione do tworzenia prawa (głównie Parlament).

Wykonawcze (wykonawcza/egzekutywa) - realizują zadania wyznaczone w obowiązujących ustawach (rząd oraz prezydent).

Sądownicze - rozstrzyganie sporów prawnych na podstawie obowiązujących norm prawnych (sądy i trybunały).

Funkcje państwa

Wewnętrzne

Ochrony ustroju - całokształt działalności państwa w sferze wewnętrznych stosunków społecznych.

Gospodarczo-organizacyjna - zarządzać gospodarką i finansami kraju.

Socjalna - zapewnić obywatelom minimum środków do życia.

Kulturalno-wychowawcza - system edukacji i instytucji kulturalnych, szerzących rozwój intelektualny obywateli.

Zewnętrzne

Obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa przez niwelowanie zagrożenia agresją ze strony innych państw.

Kontakt z innymi państwami - organizować współpracę z innymi państwami.

Rodzaje prawa

Prawo - to zespół norm postępowania przyjętych przez państwo zgodnie z regułami.

Pozytywne - Musi być zapisane i odpowiednio ustanowione. Obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terytorium danego państwa.

Ponadpozytywne - niezależne od ludzkiej woli, zawsze sprawiedliwe, prawo Boskie.

Podmiotowe - to prawo przyznane i gwarantowane jednostce przez normy prawne.

Przedmiotowe - to zbiór ogólnych, uporządkowanych norm zachowania, preferowanych przez społeczeństwo.

Materialne - normy prawne bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określając fakty powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie.

Formalne - zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej.

Norma postępowania - będąca wytworem ludzi wypowiedź bezpośrednio wyrażająca wobec danego podmiotu polecenie pewnego zachowania się we wskazanych okolicznościach.

Norma prawna - najmniejszy, stanowiący sensowną całość, element prawa.

Indywidualne - indywidualnie wskazany jest adresat lub okoliczność.

Generalne - adresat jest wskazany generalnie lub w sposób generalny określone są okoliczności.

Autonomiczna - występuje identyczność normodawcy i adresata normy.

Norma heteronomiczna - nie ma identyczności normodawcy i adresata normy, a normodawcą jest jakiś czynnik zewnętrzny w stosunku do jej adresata, zwykle anonimowy.

Bezwzględnie obowiązująca (Ius cogens) - bezwzględnie wiążąca.

Względnie obowiązująca (Ius dispositivum) - względnie wiążąca.

Nakazujące - co adresat powinien uczynić, aby postępować zgodnie z treścią normy prawnej.

Zakazujące - określają od jakich działań adresat normy prawnej powinien się powstrzymać.

Upoważniające - uprawniają do określonego zachowania się adresata.

Hipoteza - założenie, określa warunki, w jakich przypisywany jest komuś obowiązek lub uprawnienie.

Dyspozycja - wskazuje sposób zachowania adresata, określa jego obowiązki lub uprawnienia.

Sankcja - określa konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem.

Bardziej niż doskonałe - Leges pludguamperfectea

Doskonałe - Leges perfectea

Mniej niż doskonałe - Leges minusguamperfectea

Niedoskonałe - Leges imperfecta

Lex superior derogat legi inferiori - ustawa wyższej wagi zastępuje ustawę niższej (1)

Lex posterior derogat legi priori - Ustawa późniejsza zastępuje wcześniejszą (2)

Lex specialis derogat legi Generali - ustawa szczegółowa zastępuje tą ogólną (3)

1 i 2 = 1, 2 i 3 = 2, 1 i 3 = 1.

Działalność jurystów - miała charakter anonimowy, zanik autorytetów z dziedziny jurysprudencji.

Źródło poznania prawa - dokumenty na podstawie których można ustalić treść przepisów prawa.

Oficjalne - wydawane przez państwo w tym celu dzienniki urzędowe.

Nieoficjalne - środki masowego przekazu.

Akt normatywny - tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne.

Rodzaje aktów normatywnych: konstytucja, ustawy, rozporządzenia, umowy, układy, uchwały, dekrety.

Akt wykonawczy - akt prawny podstawowej rangi wydany w celu wykonania ustawy z powołaniem się na szczegółowe upoważnienie w niej zawarte.

Akty prawa wewnętrznie obowiązującego - przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

Preambuła - uroczysty wstęp, ustawodawca przedstawia motywy wydania aktu normatywnego, zamierzone cele, podstawowe wartości. Odczytać z niej niejednokrotnie można, jaka była ratio legis (sens ustawy) danego aktu prawnego.

Przepisy przejściowe - ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów.

Przepisy końcowe - są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy.

Przepisy blankietowe - odsyłają do aktów prawnych które jeszcze nie powstały.

System prawa - termin oznaczający pewien uporządkowany układ powiązanych ze sobą elementów (najczęściej norm prawnych).

Gałąź prawa - ukształtowany w toku historycznym zbiór norm prawnych, regulujący daną dziedzinę życia. Są to: prawo międzynar., konstyt., karne, administr., cywilne, pracy.

Koncepcja tetyczna - prawo obowiązuje, jeśli zostało ustanowione przez odpowiedni podmiot.

Luka extra legem - normy prawne milczą na temat danego stanu faktycznego.

Luka contra legem - stosujący prawo podmiot ocenia ujemnie pozytywne konsekwencje, zawarte w normach prawnych.

Luka intra legem - mało precyzyjne sformułowania języka prawnego.

Luka techniczna - norma prawna reguluje daną sytuację, lecz jednak milczy o jakimś drobnym elemencie, bez którego to elementu wydanie rozstrzygnięcia nie jest możliwe.

Swoista luka w prawie - brak jest normy, która zgodnie z inną normą obowiązującą powinna była zostać ustanowiona.

Analogia legis - argumentacja odwołująca się do założenia o konsekwencji ocen prawodawcy.

Analogia iuris - Jest to argumentacja odwołująca się do założenia o konsekwencji ocen prawodawcy.

Wnioskowanie a contrario - jeśli norma prawna wiąże konsekwencje tylko z faktami w niej wymienionymi, to konsekwencje te nie wiążą się z innymi faktami.

Wnioskowanie a maiori ad minus - jeśli możesz czynić więcej to masz czynić teraz mniej.

Wnioskowanie a minori ad maius - jeżeli nie wolno czynić mniej to tym bardziej nie wolno czynić więcej.

Język prawny - „Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie posiada zdolności do czynności prawnych, jest nieważna."

Język prawniczy - „Kodeks cywilny nie zezwala na dokonywanie czynności prawnych przez osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych. Zgodnie z kodeksem taka czynność będzie nieważna i nie wywoła zamierzonych skutków prawnych.”

Parafraza w języku naturalnym - „Synku, nawet gdybyś miał tyle pieniędzy, to jesteś za mały i nie możesz kupić samochodu.”

Funkcja deskryptywna - opisywanie aktów normatywnych.

Funkcja ekspresywna - wartościowanie wypowiedzi oraz ocena tekstów prawnych i stosowanych norm.

Wykładnia prawna - ustalenie znaczenia przepisu lub normy prawnej.

Autentyczna - przez prawodawcę

Legalna - przez organ upoważniony przez prawodawcę

Operatywna - przez organ stosujący prawo

Językowa - analizy języka przepisu

Systemowa - systemu prawa, w którym funkcjonuje przepis

Celowościowa - celu, jaki ma realizować przepis

Historyczna - kontekstu historycznego

Literalna - jak językowa.

Rozszerzająca - szersze znaczenie przepisu niż w przypadku językowej.

Zawężająca - węższe znaczenie przepisu niż w przypadku językowej.

Doktrynalna - przez przedstawiciela nauk prawniczych.

Subsumpcja - podciągnięcie ocenianego stanu faktycznego pod sformułowaną w wyniku wykładni normę prawną.

Stosunek prawny - regulowany normami prawnymi stosunek tetyczny między co najmniej dwoma podmiotami prawa.

Fakty prawne - okoliczności określone przepisami prawa, które wywołują skutki prawne.

Zdarzenie prawne - zdarzenie niezależne od woli i zachowania się podmiotów prawa, wywołujące skutek prawny.

Działania wolicjonalne - czynności prawne, podstawą jest oświadczenie woli dążąc do pewnych skutków.

Inter vivo - czynności prawne między żyjącymi.

Mortis causa - czynności prawne na wypadek śmierci (testament, zrzeczenie się dziedziczenia).

Zobowiązujące - pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów.

Rozporządzające - pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów.

Odpłatne - przysporzenie po obu stronach czynności.

Nieodpłatne - przysporzenie po jednej stronie czynności.

Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy. Nie jest przestępstwem czyn, który nie był zabroniony w momencie jego popełniania.

In dubio pro reo - zasada prawna. Wątpliwości nie dających się rozstrzygnąć nie można tłumaczyć na niekorzyść oskarżonego.

Domniemanie niewinności - każda osoba jest niewinna wobec przedstawianych jej zarzutów, dopóki wina nie zostanie jej udowodniona.

Dobra wiara - jest domniemaniem prawnym.

---