Sterydy. Kilka słów refleksji 

  
Stosowanie  środków  anaboliczno‐androgennych  (SAA)  przynosi  spore  efekty,  stwarza  możliwość 
zdobycia masy i siły mięśniowej w krótkim czasie i przy minimalnym nakładzie pracy. Nic dziwnego, że 
sterydy cieszą się aż taką popularnością. Ponadto dla wielu to jedyny lek na łagodzenie kompleksów, 
brak  pewności  siebie,  poczucie  niższej  wartości  i  lęk  przed  otaczającą  rzeczywistością.  Niestety, 
poprzez  "sterydowe  szaleństwo",  kulturystyka  powoli  przestaje  być  sportem,  formą  aktywności 
fizycznej kojarzoną ze zdrowym stylem życia, kształtowaniem charakteru i samodyscypliny, a staje się 
raczej  "hodowlą"  będącą  poligonem  doświadczalnym  wielkich  koncernów  farmaceutycznych  i 
ogromną  machiną  czarnorynkowego  biznesu,  gdzie  nie  liczą  się  ofiary,  a  jedynie  potencjalne  zyski. 
Opowieści  o  szkodliwości  sterydów  i  ich  destrukcyjnym  wpływie  na  organizm  trafiają  do adresatów 
mniej więcej tak jak ballady o rozbójniku Rumcajsie. Bardzo podziwiam wytrwałość tych co z uporem 
próbują ostrzegać przed konsekwencjami zażywania sterydów i liczą na oddźwięk swych słów. To są 
piękne  idee,  ale  nie  w  dobie  XXI  wieku,  kiedy  cechy  ludzkie  takie  jak  pracowitość,  wytrwałość  i 
ambicja zostały zastąpione lenistwem i osiąganiem celu najmniejszą linią oporu.  

 
 

...a teraz zejście z obłoków na ziemię 

 

 Nie  wydaje  mi  się,  by  zabranianie  czy  zastraszanie  przed  skutkami  zażywania  sterydów  było 
prawidłową strategią w walce z tą plagą. Bardziej właściwą metodą wydaje się mówienie o tym jak 
postępować  z  tymi  środkami  zanim  zrobią  to  "klubowi  lekarze".  Nie  chodzi  o  to  by  na  łamach 
czasopism  kulturystycznych  prezentować  cykle  dawkowania,  ale  chociaż  w  przystępny  sposób 
przybliżać  mechanizm  działania  sterydów  i  ich  powiązanie  z  wewnątrzustrojowym  metabolizmem. 
Dlatego na łamach naszego magazynu postanowiliśmy co jakiś czas przybliżać wiadomości tym, którzy 
pomimo  ostrzeżeń  i  tak  nie  zamierzają  zrezygnować  ze  stosowania  niedozwolonych  środków.  
Chcemy  rozpocząć  od  tematu  niezwykle  ważnego,  mianowicie  powiązania  sterydów  z  żywieniem  i 
doborem  właściwej  suplementacji.  Nie  wiele  osób  zdaje  sobie  sprawę,  że  błędy  w  sposobie 
odżywiania mogą nie tylko osłabiać działanie sterydów, ale także potęgować ich skutki uboczne oraz 
przysparzać  wiele  problemów  zdrowotnych.  Strzykawka  z  igła  to  nie  czarodziejska  różdżka,  która 
przemienia mięśnie w mutanty, ot tak sobie. Hormony i ich pochodne to specyficzne związki które do 
właściwego  działania  potrzebują  odpowiednich  warunków.  W  pewien  sposób  można  przyrównać  je 
do budowlanej kadry kierowniczej, która dla zrealizowania swych planów potrzebuje odpowiednich 
pracowników i wysokogatunkowych materiałów. Marni robotnicy i wybrakowany, kiepski towar, nie 
wróży większych sukcesów, nawet gdy budowa odbywała by się pod okiem najlepszych fachowców. 
Zatem  w  okresie  budowania  masy  mięśniowej  szczególny  nacisk  należy  położyć  na  zapewnienie 
odpowiedniej  jakości  surowca  w  postaci  dobrze  zbilansowanego  pożywienia,  a  wówczas  nawet 
niewielka  ilość  wprowadzonych  do  organizmów  hormonów  może  uczynić  cuda.  Różne  środki 
wymagają  różnych  zaleceń  dietetycznych  i  nie  jesteśmy  wstanie  w  tej  jednej  publikacji  omówić 
całokształt  tematu.  Skupimy  się  więc  na  najbardziej  popularnym  leku  wśród  ćwiczących  ‐ 
METANABOLU oraz zasadach żywieniowych związanych z jego przyjmowaniem. 

  
 

Popularna "Metka"  

 
To  syntetyczna  pochodna  męskiego  hormonu  ‐  testosteronu.  Lek  ten  wykazuje  silne  działanie 
anaboliczne  na  przyrost  masy  mięśniowej,  stąd  jego  znaczna  popularność.  Przyjmowany  w 
niewielkich  dawkach  przez  krótki  okres  czasu  jest  w  miarę  bezpieczny.  W  odróżnieniu  od  innych 
popularnych środków sterydowych wykazuje niewielki wpływ na  zmiany w układzie hormonalnym i 
nie  blokuje  czynności  przysadki  mózgowej.  Metanabol  ingeruje  wyraźnie  w  cykl  przemian 
metabolicznych  związanych  z  obrotem  białka  w  organizmie,  zwiększa  jego  ilość  w  surowicy  krwi  i 

magazynowanie  w  mięśniach.  Tak  jak  każdy  inny  lek  został  stworzony  w  ściśle  określonym  celu,  i 
posiada  konkretne  zastosowanie  w  leczeniu  niektórych  schorzeń,  głównie  tych  związanych  z 
nadmiernym  wyniszczeniem  organizmu.  Skuteczność  działania  Metanabolu  jak  i  innych  środków 
sterydowych  jest  bardzo  silnie  uzależniona  od  czynników  żywieniowych,  stąd  w  okresie  ich 
przyjmowania należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowy sposób odżywiania i dobór właściwej 
suplementacji.  

 
 

Kalorie paliwem dla sterydów

 

  
Odpowiednia  podaż  kalorii  to  podstawowy  warunek,  aby  "sterydowa  kadra  kierownicza"  miała 
motywację  i  należyty  zapał  do  pracy.  Zażywanie  SAA  niepoparte  właściwą  podażą  kalorii  to  dla 
organizmu prawdziwy cios . W takich okolicznościach zdezorientowane cząsteczki hormonów nie są 
wstanie  przeprowadzić  żadnej  normalnej  reakcji,  nie  mówiąc  już  o  budowaniu  masy  mięśniowej, 
procesie wymagającym niemal zegarmistrzowskiej precyzji. Nie wiele osób zdaje sobie sprawę, że to 
właśnie  odpowiednia  kaloryczność  diety  warunkuje  prawidłowy  i  efektywny  przebieg  reakcji 
anabolicznych.  Dla  tych,  którzy  trenują  "na  sucho"  ,  niedostateczna  podaż  kalorii  może  wiązać  się 
jedynie  z  brakiem  należytych  efektów,  jednak  nie  spowoduje  to  większego  zamieszania  w  ich 
organizmie. Ci jednak, którzy korzystają ze środków wspomagających i stosują małokaloryczną dietę 
muszą  liczyć  się  z  tym,  że  ich  wewnątrzustrojowa  maszyneria  zacznie  niebawem  szwankować.  Gdy 
cząsteczki hormonów wędrują ze strzykawki lub pigułki do krwiobiegu są niezwykle aktywne i pełne 
zapału do pracy. W świadomości, że właściciel zatrudnił je w tak sporej ilości, oczekują niezłej roboty. 
Zauważywszy,  że  nie  ma  ani  odpowiednich  materiałów,  ani  energii  w  padają  w  szał.  Wówczas  ta 
wysoce  wyspecjalizowana  kadra,  pozbawiona  pracy  i  odpowiednich  warunków  przeradza  się  w 
rozwścieczoną  i  nieobliczalną  bandę,  która  zamiast  pracować  sieje  spustoszenie.  A  więc  gdy 
zamierzasz  korzystać  z  pomocy  sterydowych  fachowców,  pomyśl  najpierw  o  stworzeniu  im 
właściwych warunków pracy. Wiadomo, że proces budowy mięśni wymaga sporych nakładów energii, 
więc  należy  skomponować  dietę  tak,  by  znalazła  się  w  niej  odpowiednia  podaż  składników 
energetycznych  takich  jak  węglowodany  i  tłuszcze.  Powinny  one  łącznie  stanowić  aż  85‐88%  całej 
energii. Reszta powinna przypadać na materiał budulcowy jakim jest białko. Bardzo często w trosce o 
mięśnie większość ćwiczących spożywa nadmiar białka przy niedostatecznej podaży węglowodanów i 
tłuszczów. To poważny błąd! Nadkonsumpcja białka powoduje, że wykorzystywane jest ono na cele 
energetyczne  zamiast  budulcowe,  co  mniej  więcej  przypomina  taki  efekt,  jakby  do  palenia  w  piecu 
używano cegły zamiast węgla 
.  
 

Zapamiętaj!  Na  1  gram  spożytego  białka  powinno  przypadać  24kcal  z  węglowodanów  i 
tłuszczów.

 

  
Kierując się tą dewizą możesz być pewien, że dostarczasz wystarczającą ilość paliwa by środki takie 
jak np. Metanabol działały właściwie. Tak więc, jeżeli ważysz 80kg i zamierzasz spożywać 2 g białka na 
kilogram  wagi  ciała,  to  wówczas,  dla  przyswojenia  160g  tego  składnika  będziesz  potrzebował  aż 
3840kcal  z  samych  węglowodanów  i  tłuszczów.  To  sporo,  by  zaspokoić  tak  wysokie  potrzeby 
energetyczne  tradycyjnym  i  w  miarę  wartościowym  jedzeniem,  więc  najprawdopodobniej  będziesz 
musiał  zaopatrzyć  się  w  odpowiednią  odzywkę.  Najlepsza  będzie  taka,  gdzie  stosunek  białka  do 
węglowodanów  wynosi  1:  4,  a  więc  wszystkie  odzywki  typu  "Massive".  Oczywiście  taki  typ 
preparatów  nie  za  bardzo  jest  wskazany  dla  osób  o  otłuszczonej  i  zawodnionej  sylwetce  ciała, 
ponieważ  zawarte  w  nich  proporcje  składników  odżywczych  wywierają  silny  wpływ  nie  tylko  na 
rozwój masy mięśniowej, ale także sprzyjają odkładaniu tłuszczu. Z drugiej strony należy nadmienić, 
że osoby wykazujące tendencję do tycia powinny w ogóle zapomnieć o sterydach, jeżeli  zamierzają 
mieścić się choć odrobinę w ramach kulturystycznej sylwetki. 

  
Podczas  stosowania  środków  takich  jak  Metanabol  należy  zadbać  nie  tylko  o  właściwy  dobór 
odzywek, ale przede wszystkim zwrócić uwagę na całokształt diety. Tak jak wcześniej powiedzieliśmy 
podstawa jest optymalny  dowóz energii w postaci węglowodanów i tłuszczów. Należy pamiętać, że 
ważny jest zarówno jeden jak i drugi składnik pokarmowy. Niestety, bardzo często nadmierną uwagę 
skupia się jedynie na węglowodanach, pomijając tłuszcze, które utożsamia się jedynie ze składnikiem 
powodującym  odkładanie  zbędnej  tkanki  tłuszczowej.  Nic  bardziej  błędnego!  Po  pierwsze  nie 
jesteśmy wstanie pokryć zapotrzebowania energetycznego samymi węglowodanami, a po drugie to 
nie  tłuszcze  odpowiadają  za  tycie  tylko  właśnie  zwiększona  podaż  cukrów.  Tak  więc  nie  bójmy  się 
tłuszczów, ale i stosujmy je z rozwagą. Powinny one stanowić przynajmniej 25% ogółu energii a ich 
głównym  źródłem  powinny  być  oleje  roślinne  i  produkowane  na  ich  bazie  margaryny  miękkie, 
orzechy  i  tłuste  ryby  morskie.  Kwasy  tłuszczowe  zawarte  w  tych  produktach  są  przede  wszystkim 
wykorzystywane  jako  związki  regulujące  przemiany  metaboliczne  i  hormonalne,  natomiast  w 
niewielkim  stopniu  są  magazynowane.  Unikać  natomiast  powinniśmy  tłuszczów  pochodzenia 
zwierzęcego,  będących  źródłem  kwasów  tłuszczowych  nasyconych,  których  nadmiar  praktycznie  w 
100%  wędruje  do  komórek  tłuszczowych.  Jeżeli  chodzi  o  węglowodany  to  szczególną  uwagę 
skupiajmy na produktach zawierających ich złożone formy, jak płatki owsiane, ciemne pieczywo, ryż, 
kasze,  makarony  razowe,  itp.  Produkty  te  powinny  znajdować  się  przede  wszystkim  w  posiłkach 
poprzedzającym trening. Na prostsze formy węglowodanów możemy sobie pozwolić wówczas, kiedy 
zależy  nam  na  szybkiej  odbudowie  zużytego  glikogenu,  a  więc  po  treningu.  Pamiętajmy  też,  że  w 
ciągu  5  godz.  po  zakończeniu  ćwiczeń  powinniśmy  dostarczyć  do  organizmu  przynajmniej  200g 
węglowodanów.  

 
 

"Metka" potrzebuje białka 

  
Metanabol podobnie jak inne środki anaboliczne ma za zadanie poprawić bilans azotowy i zwiększyć 
przyswajanie białka w mięśniach, a więc w okresie jego stosowania należy zwrócić szczególna uwagę 
na  zwiększoną  podaż  tego  składnika  w  diecie.  W  przypadku  stosowania  Metanabolu  ilość  białka  w 
diecie powinna wynosić przynajmniej 2g/kg masy ciała, pamiętając wciąż o proporcjonalnym dowozie 
węglowodanów  i  tłuszczów.  Nie  ma  sensu  przesadzać  z  ilością  białka,  ponieważ  zacznie  ono  być 
wykorzystywane jako energia a nie budulec. Wyobraźmy sobie osobę która przy wadze 80kg spożywa 
4g  białka/kg  masy  ciała.  Aby  mogło  być  ono  w  pełni  wykorzystane  na  cele  budulcowe,  łączna 
kaloryczność  diety  musiałaby  wynosić  prawie  9000  kcal.  To  dla  człowieka  odżywiającego  się  na 
normalnym poziomie jest prawie niewykonalne. Poza tym tak wysokoenergetyczna dieta sprzyjała by 
nie tyle przyrostowi masy mięśniowej, co przede wszystkim odkładaniu zbędnego tłuszczu, a na tym 
najmniej nam zależy. 
  
Metanabol krążący w krwiobiegu jest szalenie wymagający i nie zadowoli się byle czym. Aby należycie 
sprostać  obowiązkom  jakim  go  obarczono,  białko  w  diecie  musi  być  wysokogatunkowe  a  nie 
wybrakowane.  Dlatego  w  okresie  stosowania  tego  środka  pamiętajmy  by  na  talerzu  znalazły  się 
produkty  wysokobiałkowe  o  zbilansowanym  składzie  aminokwasowym  jak  chude  mięso  wołowe, 
cielęce,  drób,  ryby,  chude  przetwory  mleczne.  Unikajmy  natomiast  tłustych  wędlin,  wieprzowiny, 
przetworów  mięsnych  i  innych  wynalazków  jak  hamburgery,  hot‐dogi  itp.  Produkty  te  pomimo 
pewnej  ilości  białka  są  przede  wszystkim  źródłem  tłuszczów  nasyconych,  które  bezpardonowo  w 
obecności Metanabolu pchają się do komórek tłuszczowych.  
 
W  okresie  naszej  "kuracji"  pamiętajmy  by  zaopatrzyć  się  w  zestaw  aminokwasów  i  dobra  odzywkę 
białkowa.  Jednak  suplementy  te  stosujmy  z  rozwagą  i  wyobraźnią.  Dziennie  nie  powinniśmy 
przyjmować  więcej  niż  50g  białka  w  formie  odzywek.  Większa  ilość  przy  normalnym  pożywieniu, 
naprawdę  mija  się  z  celem.  Zarówno  aminokwasy  jak  i  koktajle  białkowe  stosujmy  z  dala  od 
normalnych  posiłków,  wówczas  białko  oddzielone  od  innych  składników  pożywienia  jest  najlepiej 

wykorzystywane.  Aminokwasy  starajmy  się  popijać  sokiem  owocowym  o  wysokim  indeksie 
glikemicznym  jak  sok  winogronowy  lub  pomarańczowy,  co  znacznie  przyspieszy  wchłanianie  i 
magazynowanie tych składników w mięśniach.  

 
 

Jednak białko to nie wszystko  

 
Metanabol w niezwykle precyzyjny sposób nadzoruje budową mięśni, ale tylko pod warunkiem, gdy 
ma pod sobą dobrych robotników. Ich rolę w organizmie pełnią specjalne enzymy odpowiedzialne za 
przebudowywanie  białek  pokarmowych  na  mięśniowe.  Aby  pracowało  im  się  łatwo  i  przyjemnie 
potrzebują specjalnego zapłonu w postaci witaminy B6 i B12. Organizm nie jest w stanie samodzielnie 
ich  wytwarzać,  dlatego  musimy  zadbać  by  dostarczyć  ją  w  codziennej  diecie.  Przy  zwiększonym 
spożyciu  białka  zapotrzebowanie  na  ten  składnik  pokarmowy  tak  gwałtownie  wzrasta,  że  samo 
pożywienie  najczęściej  nie wystarcza by sprostać tym potrzebom. Niezbędne staje się sięgnięcie po 
dodatkowa suplementację. Nie kupujmy jednak nigdy pojedynczych witamin z grupy B, lecz zawsze w 
kompleksie,  wówczas  ich  działanie  wzajemnie  się  uzupełnia  i  jest  najbardziej  efektywne.  Najlepiej 
zaopatrzyć się w aptece w zwykły preparat o nazwie B‐compositum i stosować go 3‐4 razy dziennie 
po jednej tabletce po głównych posiłkach. 
  
Metanabol wywołujący fazę anaboliczną wpływa nie tylko na wzrost syntezy białek mięśniowych, ale 
również  włókien  kolagenowych  ‐  bardzo  odpornego  materiału  łączącego  mięśnie  z  kośćmi.  To  nic 
dziwnego, ponieważ, nienaturalny i szybki wzrost masy mięśniowej musi pociągać za sobą tworzenie 
silnych zaczepów. Aby jednak ten proces przebiegał właściwie, w diecie niezbędna jest odpowiednia 
podaż  witaminy  C,  która  odgrywa  zasadniczą  role  w  metabolizmie  kolagenu.  Dziennie  powinniśmy 
dostarczać w diecie około 1000mg tej witaminy. Taką ilość trudno uzupełnić zwykłym pożywieniem, 
dlatego  warto  wzbogacić  naszą  dietę  dodatkowym  preparatem.  Witaminę  tę  powinniśmy 
przyjmować  kilka  razy  dziennie  po  głównych  posiłkach,  ale  jednorazowo  w  ilości  nie  większej  niż 
200mg. W zbyt dużych dawkach jest bardzo kiepsko wykorzystywana i nie daje pożądanych efektów. 
Najlepiej  przyjmować  ja  w  obecności  warzyw  i  owoców,  gdyż  zawarte  w  nich  bioflawonoidy 
niezwykle pieczołowicie z nią współpracują.  

 
 

Spróbujmy usunąć śmieci 

  
Podczas  zwiększonego  spożycia  białka,  organizm  zostaje  nieźle  zaśmiecony  zbędnymi  produktami 
jego  przemian.  Wątroba  na  wysokich  obrotach  przerabia  nadmiar  spożytego  i  niewykorzystanego 
białka na amoniak, który następnie wędruje do nerek, a stamtąd w formie mocznika usuwany jest z 
moczem. Jest to związek niezwykle toksyczny. Aby proces usuwania amoniaku przebiegał sprawnie, 
organizm  musi  otrzymywać  dużą  dawkę  płynów.  Nie  zapominajmy  zatem  by  dziennie  wypijać  kilka 
litrów  wody  mineralnej.  W  przeciwnym  razie  możemy  narazić  się  na  poważne  schorzenia  dróg 
moczowych.  Bardziej  ambitnym  proponuję  zaparzyć  dwa  razy  dziennie  zioła  z  pokrzywy,  które 
działają  moczopędne  i  zwiększają  wydalanie  zbędnych  produktów  przemian  białkowych.  
Dieta wysokobiałkowa pociąga za sobą również inne niekorzystne zmiany w organizmie. Aminokwasy 
nasilają działanie wolnych rodników. Te wysokoreaktywne cząstki uszkadzają komórki, zakłócają ich 
życie, czynią inwalidami i powodują ich przedwczesną śmierć. Pomóżmy więc im i zadbajmy w diecie 
o  odpowiednią  ilość  witamin  antyoksydacyjnych.  Oprócz  wcześniej  wspomnianej  witaminy  C  warto 
zaopatrzyć  się  również  w  witaminę  A+E  oraz  selen,  które  potrafią  nieźle  poskromić  najazd  tych 
agresywnych cząstek. Proponuje także zamiast kawy wypijać zieloną herbatę, która zawiera dzielnie 
walczące  z  wolnymi  rodnikami  flawonowidy,  a  na  wieczór  małą  lampkę  wytrawnego,  czerwonego 
wina.  

 

Uwaga na sól 

 
Sterujący  przebiegiem  reakcji  anabolicznych  Metanabol,  wzmaga  nie  tylko  wchłanianie  i 
magazynowanie  aminokwasów  w  mięśniach,  ale  także  nasila  zatrzymywanie  sodu  i  wody  w 
organizmie, co z punktu widzenia kulturystyki jest bardzo niekorzystne. W okresie przyjmowania tego 
leku  musimy  więc  ograniczać  spożycie  soli  oraz  produktów  będących  ich  źródłem,  jak  przetwory 
mięsne,  marynaty,  wszelkiego  rodzaju  konserwy  a  także  wszelkie  dania  typu  "fast  food".  Aby 
zrównoważyć  niepożądane  działanie  sodu  w  okresie  stosowania  Metanabolu,  należy  w  codziennej 
diecie zadbać o zwiększony dowóz potasu. O ile sód odpowiada za niekorzystny efekt  gromadzenia 
się  wody  w  przestrzeniach  międzykomórkowych,  potas  powoduje  zatrzymywanie  wody  wewnątrz 
komórek,  co  z  kolei  jest  efektem  pożądanym  przy  przebiegu  reakcji  anabolicznych  związanych  z 
syntezą białek i glikogenu. Głównym źródłem potasu w diecie są ziemniaki, warzywa, owoce, orzechy 
oraz  wszelkiego  rodzaju  soki.  O  odpowiedni  dowóz  potasu  powinniśmy  zadbać  szczególnie  po 
treningu,  kiedy  to  gospodarka  wodno‐elektrolitowa  jest  poważnie  nadwerężona.  Zatem  jedząc 
posiłek  po  skończonych  ćwiczeniach,  pamiętajmy  by  obok  talerza  pełnego  surówek  znalazła  się 
zawsze szklanka soku pomidorowego lub warzywnego. Także bezpośrednio po skończonym treningu 
lub  w  jego  trakcie  warto  korzystać  z  napojów  izotonicznych,  które  skutecznie  uzupełniają  straty 
makro i mikroelementów w organizmie 

 

Na koniec wzmocnijmy kości  

 
Nie  bez  przyczyny  Metanabol  zapisywany  jest  w  niektórych  przypadkach  osobom  cierpiącym  na 
osteoporozę.  Otóż  lek  ten  w  wyraźny  sposób  wzmaga  wchłanianie  i  magazynowanie  wapnia  w 
kościach,  dzięki  czemu  zmniejsza  się  ich  kruchość  i  łamliwość.  Aby  jednak  lek  ten  mógł  efektywnie 
wzmacniać  szkielet  kostny  niezbędna  jest  odpowiednia  podaż  materiału  budulcowego  jakim  jest 
wapń.  Nabiera  to  szczególnego  znaczenia  w  przypadku  osób  stosujących  dietę  kulturystyczną 
obfitującą  w  nadmiar  białka.  Na  diecie  wysokobiałkowej  wzmaga  się  wyraźnie  filtracja  w  nerkach, 
które próbują usuwać nagromadzone zbędne produkty przemian. To oczyszczanie pociąga za sobą z 
kolei  utratę  sporej  ilości  wapnia,  w  konsekwencji  czego  zaczynają  cierpieć  kości.  Metanabol  przy 
deficycie tego pierwiastka nie wiele wstanie jest zrobić, chyba że mu pomożemy i zadbamy o należyty 
dowóz  mleka  i  chudych  produktów  mlecznych.  Dlatego  odżywki  starajmy  się  miksować  na  mleku, 
jadajmy  chude  sery  twarogowe  i  kwaśne  przetwory  mleczne.  Dozwolone  jest  również  spożywanie 
niewielkiej ilości sera żółtego będącego najlepszym źródłem wapnia. Ci którzy nie tolerują produktów 
mlecznych powinni bezsprzecznie skorzystać z suplementacji preparatem wapnia. 
  
 
Autor  publikacji,  mgr  inż.  Dariusz  Szukała,  jest  absolwentem  Wydziału  Technologii  Żywności 
(kierunek:  Żywienie  Człowieka)  Akademii  Rolniczej  w  Poznaniu,  a  także  Wydziału  Nauk  o  Zdrowiu 
(kierunek:  Promocja  Zdrowia)  poznańskiej  Akademii  Medycznej.  Pracuje  w  Specjalistycznej  Poradni 
Dietetycznej w Ośrodku Sportu Studio "Apollo", zajmując się problematyką żywienia w sporcie oraz 
żywieniowym leczeniem chorób metabolicznych. Autor wielu prac naukowych i popularnonaukowych 
w  zakresie  żywienia  i  wspomagania  w  sporcie,  które  od  kilku  lat  publikuje  w  specjalistycznych 
czasopismach sportowych i popularnonaukowch.