Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

Jerzy Kita

Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR

Wrocław

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

• Międzynarodową współpracę w zakresie zwalczania chorób

zakaźnych zapoczątkowano w 1921 r. na konferencji nad epizootiami.

• W 1924 r. w Paryżu powołano

Międzynarodowy Urząd ds..

Zwalczania Epizootii (OIE - Office International des Epizooties)

.

• Porozumienie podpisało 28 państw: Europy, Ameryki Południowej i

Środkowej, Bliskiego Wschodu oraz Polska.

• Urząd ten jest niezależny od władz państwa, w którym ma siedzibę.

• Skład, funkcje i kompetencje tego urzędu określa statut, który jest

integralna częścią porozumienia.

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

• Urząd jest otwarty dla wszystkich państw, które chcą

przystąpić i ratyfikować porozumienie.

• Okres przynależności wynosi 7 lat, a jeśli dane państwo nie

zgłosi rok wcześniej zamiaru wystąpienia, okres ten się
przedłuża na następne 7 lat.

• Do 2002 roku żadne z państw nie zgłosiło zamiaru

wystąpienia, a liczba państw uczestniczących w OIE wynosi
obecnie 164.

Zadania Międzynarodowego Urzędu ds.

Zwalczania Epizootii

• Inicjowanie i organizowanie wszelkich badań w zakresie

patologii i profilaktyki chorób zakaźnych.

• Dokumentowanie i przekazywanie informacji rządom

państw o sytuacji epizootycznej oraz stosowanych środkach
zwalczania.

• Badanie w skali międzynarodowej projektów układów

kontroli nadzoru sanitarnego zwierząt oraz proponowanie
metod kontroli nad ich wykonywaniem.

• Działania te nie mogą wkraczać w sprawy wewnętrznej

regulacji prawnej zwalczania chorób zakaźnych w danym
kraju.

Zadania Międzynarodowego Urzędu ds.

Zwalczania Epizootii

• Ważne znaczenie ma dokumentowanie i przekazywanie

informacji o szerzeniu się chorób zakaźnych.

– Urząd opracowuje biuletyn (raz w m-cu) i przekazuje te informacje

państwom należącym: biuletyn zawiera:

– informacje o sytuacji występowania chorób zakaźnych,
– dane statystyczne o statusie epizootycznym inwentarza żywego,

zwierzętach na świecie,

– ustawy i przepisy z różnych krajów dotyczące zwalczania.

• OIE współpracuje z WHO, FAO i WTO.

Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych

zwierząt

zadania państw członkowskich

• Strony porozumienia zobowiązały się do szybkiego

informowania:

– o pierwszych przypadkach księgosuszu oraz pryszczycy lub innych

chorobach zakaźnych wskazanych przez Urząd w danym kraju lub
regionie gdzie nie były notowane

– w regularnych okresach o szerzeniu się księgosuszu i pryszczycy

lub innych chorób

– o środkach i metodach w celu zwalczenia chorób zakaźnych

(granice państwowe)

Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych

zwierząt

zadania państw członkowskich

• Ostrzeganie o zagrożeniach chorobami zakaźnymi

– Ostrzeżenie o zagrożeniach epizootycznych uznano za warunek

skutecznego podejmowania działań mających na celu ograniczanie

lub likwidowanie szerzenia się chorób zakaźnych.

• W celu ujednolicenia informacji został sporządzony wykaz

chorób uznanych za groźne dla pogłowia zwierząt, który

jest otwarty i można go rozszerzyć.

– W 1924 roku na liście było 9 chorób (księgosusz, pryszczyca,

zaraza płucna, wąglik, ospa owcza, wścieklizna, nosacizna, zaraza

stadnicza i pomór świń).

– W 2002 roku było ich 121.

Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych

zwierząt

zadania państw członkowskich

• Dokonano podziału chorób na trzy grupy:

• Lista A –16 najgroźniejszych chorób z epizootycznego

punktu widzenia (

księgosusz, pryszczyca, zaraza płucna, ospa owcza, pomór

klasyczny świń, pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej, choroba pęcherzykowa świń,
choroba niebieskiego języka, guzowata choroba skóry bydła, pomór afrykański
świń, ospa kóz, pomór małych przeżuwaczy, klasyczny i rzekomy pomór ptaków,
afrykański pomór koni, gorączka Doliny Rift)

.

• Państwo na terenie którego wystąpi pierwsze ognisko

choroby jest zobowiązane poinformować OIE.

Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych

zwierząt

zadania państw członkowskich

• lista B - choroby, o których trzeba informować w tym

samym trybie jak w liście A.

• Kryteriami są:

– znaczenie ekonomiczne,
– małe znaczenie epizootyczne w obrocie międzynarodowym

zwierząt i produktów oraz zdrowia ludzi

Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych

zwierząt

zadania państw członkowskich

• lista B – choroby:

– 10 chorób występujących u kilku gatunków: wąglik, choroba

Aujeszky, gorączka Q, wścieklizna

– 15 chorób bydła: bruceloza, EBB, gruźlica, BSE;
– 11 chorób owiec i kóz: np. bruceloza, salmoneloza, trzęsawka,

choroba maedi-visna;

– 15 chorób koni: zaraza stadnicza, NZK, nosacizna;
– 7 chorób świń: włośnica, ZZZN
– 13 chorób ptaków: gruźlica, ch.Gumboro, ch. Mareka,

chlamydioza, mykoplazmoza

– 3 ch. królików; 3 ch. skorupiaków; 5 ch. mięczaków; 5 ch. pszczół

i ryb

– lejszmanioza.

Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych

zwierząt

zadania państw członkowskich

• Porozumienie to było pierwszym układem

międzynarodowym porządkującym zwalczanie chorób
zakaźnych w skali światowej oraz określiło zasady
współpracy międzynarodowej

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych w prawie polskim

• Pierwszym polskim aktem prawnym regulującym

zwalczanie chorób zakaźnych była ustawa z 1844 r.

(choroby zaraźliwe i niezaraźliwe) obowiązująca w
Królestwie Polskim. Na pozostałych terenach

obowiązywało ustawodawstwo rosyjskie, austriackie lub
niemieckie.

• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej o zwalczaniu

zaraźliwych chorób zwierzęcych z 22.08.1927, które

funkcjonowało prawie 70 lat.

• „Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu

zwierząt rzeźnych i mięsa oraz Państwowej Inspekcji

Weterynaryjnej” z dnia 24.04.1997 r.

Dochodzenie epizootiologiczne

• Przystępując do zwalczania z określoną chorobą należy

dokładnie rozpoznać sytuację (diagnoza, drogi szerzenia)

• Celem dochodzenia jest:

– rozpoznanie danej choroby
– okoliczności jej powstania i rozwoju

.

Dochodzenie epizootiologiczne

• Dochodzenie:

– wywiad (zebranie informacji dotyczących powstania ogniska

choroby)

– badanie chorego zwierzęcia lub jego zwłok z wykorzystaniem

metod laboratoryjnych

– ocena sanitarnych warunków środowiska w którym choroba

wybuchła

– ocena zebranego materiału i wyciagnięcia wniosków

Dochodzenie epizootiologiczne

• Wywiad epizootiologiczny ma ustalić przyczynę pojawienia

się choroby czyli:

– ustalić źródło zakażenia,
– wykryć sposób i drogę przeniesienia choroby

Dochodzenie epizootiologiczne

• Wywiad generalnie sprowadza się do zebrania danych

dotyczących:

– określenia czasu wystąpienia choroby i zauważonych objawów;
– styczności chorych zwierząt z innymi zwierzętami oraz ludźmi z

uwzględnieniem czasu i miejsca;

– rodzaju, jakości i pochodzenia paszy;
– stanu sanitarnego pastwiska (owady, gryzonie)

W zależności od tego jaką chorobę podejrzewamy zwracamy uwagę

na dany punkt wywiadu

Wywiad epizootiologiczny c.d.

• Wszystkie punkty wywiadu są ważne w przypadku chorób

przenoszących się w różny sposób (wieloma drogami) np.

pryszczyca (ważny jest obrót zwierzętami, ruch ludzi,
pochodzenie paszy).

• Lekarz prowadzący wywiad musi zwrócić uwagę w tym

przypadku nie tylko na chore ale także na klinicznie zdrowe
(okres inkubacji lub siewcy).

• Dane z wywiadu jeśli pytania były dobrze ukierunkowane

mają ogromne znaczenie dla ustalenia źródła zakażenia,
przyczyn i następstw epizootycznych.

Wywiad epizootiologiczny cd

• Jeśli pytania były źle ukierunkowane, wywiad może

doprowadzić do błędów i poważnych następstw.

• Pytania musza być przemyślane i dostosowane do osoby,

zrozumiałe.

• Wywiad musi być prowadzony spokojnie w formie

życzliwej rozmowy ale rozmówcę należy poinformować o
znaczeniu jego odpowiedzi.

• Nie wolno straszyć, sugerować odpowiedzi.

• Trzeba się liczyć z nieprawdziwymi odpowiedziami.

Wywiad epizootiologiczny cd

• Jeśli to możliwe nie ujawniać podejrzenia choroby przed

wywiadem.

• Po zakończeniu czynności lekarz sporządza protokół

dochodzenia i badania.

• Jeśli są padłe zwierzęta trzeba dokonać oceny.

• Jest to wstępna ale ważna procedura - pozostaje wybór

metody (plany gotowości)

Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

z dnia 22 stycznia 2003 r. w sprawie postępowania przy zwalczaniu

chorób zakaźnych zwierząt

• Określa:

– zasady postępowania przy zwalczaniu chorób z listy A

– rodzaje materiału biologicznego oraz sposób pobierania próbek do

laboratoryjnych badań rozpoznawczych dla poszczególnych

chorób zakaźnych zwierząt

• pobieranie próbek materiału biologicznego przy poszczególnych chorobach

zakaźnych zwierząt

• zestaw do pobierania materiału biologicznego do laboratoryjnych badań

rozpoznawczych dla chorób zakaźnych zwierząt

• wzór pisma przewodniego do próbek materiału biologicznego

przekazywanych do laboratoryjnych badań rozpoznawczych

Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

z dnia 22 stycznia 2003 r. w sprawie postępowania przy zwalczaniu

chorób zakaźnych zwierząt

• Określa wzory:

– książki zgłoszeń chorób zakaźnych zwierząt
– protokołu dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt
– protokołu sekcji
– protokołu oceny aktualnej sytuacji w ognisku choroby zakaźnej

zwierząt

• Sposoby oczyszczania, odkażania, dezynsekcji i deratyzacji

właściwe dla poszczególnych chorób zakaźnych zwierząt

Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt

• Książka zgłoszeń chorób zakaźnych zwierząt:

– data i godzina zgłoszenia
– podmiot zgłaszający (imię i nazwisko, lub nazwa)
– nazwa choroby lub charakterystyczne objawy oraz gatunek

zwierząt

– posiadacz zwierząt (imię i nazwisko, lub nazwa i dokładny adres)
– opis chorych zwierząt (rasa, płeć, wiek nr. kolczyków)
– data wystąpienia pierwszych objawów choroby
– stan zwierząt w gospodarstwie wg. gatunków
– imię, nazwisko i podpis przyjmującego zgłoszenie

Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt

• Protokół dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt:

Przeprowadzonego w dniu ............ 20... r. przez Powiatowego
Lekarza Weterynarii ........................................... (imię i nazwisko)
w ................................, gmina ...................., (wymienić miejscowość)
poczta ..........................., powiat ....................
w wyniku zgłoszenia nr ................... z dnia .... 20... r. (lp. księgi zgłoszeń)
o podejrzeniu ................................................. (wymienić chorobę)

w gospodarstwie ............................................. . (imię i nazwisko lub nazwa

posiadacza oraz dokładny adres)

W miejscowości znajduje się ogółem gospodarstw ...............,
gospodarstw posiadających zwierzęta z gatunku podatnego ......,

w tym ............ gospodarstw zapowietrzonych chorobą

.............................................................. (wymienić chorobę)

Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt

• Protokół dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt:

– wyszczególnienie gatunków i liczby zwierząt w gospodarstwie i

miejscowości

– liczba zwierząt chorych, podejrzanych, padłych i dobitych
– liczba zwierząt zabitych z nakazu IW
– liczba zwierząt pozostałych po wygaszeniu ogniska choroby

Dochodzenie epizootyczne

Protokół dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt

1. Wyjaśnienia posiadacza zwierzęcia

2. Wyjaśnienia świadków

3. Powiatowy lekarz weterynarii na podstawie przeprowadzonego dochodzenia ustalił, co

następuje:

wystąpienie objawów wzbudzających podejrzenie o chorobę zakaźną podlegającą obowiązkowi
zgłaszania i zwalczania w myśl art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 1999
r. Nr 66, poz. 752, z późn.zm.), wymienioną w załączniku nr 1 do ustawy, zostało zauważone w dniu
................. o godz. ........... przez ........ w – na ............................... (pomieszczeniu, pastwisku itp.)
O fakcie tym został powiadomiony: ............................ (powiatowy lekarz weterynarii, wójt, burmistrz,
prezydent miasta)
Zwierzęta chore były własnego chowu - zostały nabyte*) .............................................................
(wymienić, gdzie, kiedy i od kogo).............................................................. (w razie sprowadzenia z
zagranicy podać, czy zostały zachowane obowiązujące przepisy)

4. Wyniki dochodzenia i badania

: (a) wynik badania klinicznego, (b) przebieg i czas trwania

choroby**), (c) ewentualne źródło zakażenia, (d) inne fakty mogące mieć znaczenie dla sprawy, m.in.

obrót zwierzętami (osoby wchodzące i wychodzące z gospodarstwa, wywóz i przywóz towarów - kiedy i

dokąd, ruch środków transportu, okoliczne fermy zwierząt futerkowych itp.)

Dochodzenie epizootyczne

Protokół dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt

• Badanie poubojowe

– opis zwierzęcia
– stwierdzone zmiany

• Badanie sekcyjne

• Wyniki badań rozpoznawczych

• Rozpoznanie

Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt

• Protokół sekcji

• Protokół oceny aktualnej sytuacji w ognisku choroby

zakaźnej zwierząt

– rodzaj zwierząt
– liczba zwierząt przybyłych, urodzonych
– liczba zwierząt ogółem
– liczba zwierząt chorych, podejrzanych, padłych i dobitych
– liczba zwierząt zabitych z nakazu IW
– liczba zwierząt pozostałych (chorych, podejrzanych,

ozdrowieńców)

– Przebieg choroby od dnia poprzedniego dojazdu do

chwili obecnej oraz wykonane czynności.