1

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Adam Asnyk

Do młodych

Kolejny wiersz – manifest, ważny, bo wyraża ideały pozytywistów. Może też
zostać zestawiony ze względu na temat ze słynną Odą do młodości.

ADAM ASNYK

Do młodych

Szukajcie prawdy jasnego płomienia,
Szukajcie nowych, nieodkrytych dróg;
Za każdym krokiem w tajniki stworzenia
Coraz się dusza ludzka rozprzestrzenia
I większym staje się Bóg!

Choć otrząśniecie kwiaty barwnych mitów,
Choć rozproszycie legendowy mrok,
Choć mgłę urojeń zedrzecie z błękitów,
Ludziom niebiańskich nie zbraknie zachwytów,
Lecz dalej sięgnie ich wzrok.

Każda epoka ma swe własne cele
I zapomina o wczorajszych snach…
Nieście więc wiedzy pochodnię na czele
I nowy udział bierzcie w wieków dziele,
Przyszłości podnoście gmach!

Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy,
Choć macie sami doskonalsze wznieść;
Na nich się jeszcze święty ogień żarzy
I miłość ludzka stoi na straży,
I wy winniście im cześć!

Ze światem, który w ciemność już zachodzi
Wraz z całą tęczą idealnych snów,
Prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi – 
I wasze gwiazdy, o zdobywcy młodzi,
W ciemnościach pogasną znów!

Na tle epoki

Na tle epoki

Na tle epoki

Na tle epoki

Na tle epoki

Twórczość Adama Asnyka nazywa się często „poezją czasów niepoetyckich”. Duch po-
zytywizmu nie sprzyjał bowiem rozwojowi liryki, zwłaszcza dlatego, że – jak wiadomo –
 fascynowano się wówczas hasłami użyteczności literatury. To było przyczyną wielkiej
nieufności, której obiektem stała się poezja i wszelki liryzm.Owa nieufność wynikała
też z poczucia „oszukania” przez poezję romantyczną.

Asnyk jako samotny poeta epoki pozytywizmu stara się łączyć hasła propagowane

przez swoich współczesnych z formą wykreowaną przez romantyzm. Zwraca się do mło-
dych (tu można poszukać paraleli do Ody do młodości Mickiewicza) – nie wzywa ich
jednak do walki i odrzucenia przeszłości – stara się pokazać drogę „środka”, która pole-
ga na tworzeniu „nowego” na podstawie tego to, co „stare”. Asnyk jest więc poetą pół
pozytywistycznym, pół romantycznym.

Forma utworu – elementy analizy

Forma utworu – elementy analizy

Forma utworu – elementy analizy

Forma utworu – elementy analizy

Forma utworu – elementy analizy

W wierszu Asnyka najistotniejszą rolę pełną:

•

metafory – poeta stosuje je bardzo często, można powiedzieć, że przenośnia wystę-

puje prawie w każdym wersie: na przykład: „szukajcie prawdy jasnego płomienia”,

2

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

„rozproszycie legendowy mrok”, „nieście więc wiedzy pochodnię na czele”, „przy-
szłości podnoście gmach”, „nie depczcie przeszłości ołtarzy”.

Ponadto odnaleźć w nim możemy:

•

apostrofę – wiersz jest bezpośrednim zwrotem do młodego pokolenia, sugeruje nam
to tytuł utworu i to, że podmiot liryczny mówi w 2. osobie liczby mnogiej;

•

anafory – możemy tu odnaleźć dwie anafory: w pierwszych dwóch wersach jest to

zwrot „szukajcie” oraz w drugiej strofie, trzykrotnie powtórzone słowo „choć”;

•

wykrzyknienia – podmiot liryczny sugestywnie woła do młodych: „szukajcie prawdy
jasnego płomienia!”, „przyszłości podnoście gmach!”, „i większym staje się Bóg!”,
„i wy winniście im cześć!”; wykrzyknienia czynią wypowiedzi podmiotu liryczego bar-
dziej przekonującymi i poruszającymi;

•

rymy i rytm – poeta ciekawie rozwiązał te zagadnienia formalne. W wierszu wystę-

pują przeważnie rymy żeńskie – rymują zaś się ze sobą strofy: pierwsza z trzecią
i czwartą oraz druga z piątą (schemat abaab). We wszystkich strofach wersy: pierw-
szy, trzeci i czwarty mają miarę jedenastozgłoskowca, wers drugi jest najczęściej dzie-
sięciozgłoskowy i wers piąty ośmiozgłoskowy. Tak więc w pozornej niereguralności
odnajdujemy ład i harmonię.

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Wiersz Asnyka jest wezwaniem skierowanym do młodego pokolenia. Poeta zwraca się
do młodych w pierwszym wersie poprzez anaforę i wykrzyknienie: „szukajcie prawdy
jasnego płomienia!”. Forma wiersza pozornie zdaje się być zbliżona do manifestu,
jednakże utworu tego manifestem (w pełnym tego słowa znaczeniu) nazwać nie moż-
na. Po pierwsze dlatego, że Asnyk pisze w okresie dojrzałego pozytywizmu – kiedy
wszystkie hasła epoki zostały już wypowiedziane, a po drugie dlatego, że poeta wcale
nie chce być przywódcą młodych ani wzywać młodego pokolenia do walki i czynu.

Podmiot liryczny jest raczej mentorem, dojrzałym przewodnikiem, który tylko

wskazuje drogę, ale po niej nie prowadzi. Tematem przewodnim utworu jest wezwa-
nie do poszukiwań i tworzenia rzeczy nowych.

„Siłę napędową” dziejów widzi poeta w młodym pokoleniu – to młodzi szukają

zawsze nowych dróg i nowych rozwiązań. Dzięki nim cała ludzkość wędruje naprzód
(„coraz się dusza ludzka rozprzestrzenia”), rozwija się i wstępuje na nowe, „nieod-
kryte drogi”. „Każda epoka ma swe własne cele” – pisze poeta, zaraz jednak scep-
tycznie dodając – „i zapomina o wczorajszych snach…”. Podstawowym błędem, któ-
ry popełniają „młodzi”, jest odrzucenie przeszłości – nie można, oczywiście, ślepo
wierzyć w to, co mówili nasi ojcowie, jednakże nie należy całkowicie lekceważyć ich
dorobku. Asnyk proponuje drogę środka: „nie depczcie przeszłośći ołtarzy, choć macie
sami doskonalsze wznieść” – pisze, „starym” należy się cześć i szacunek – bez nich
nie byłoby przecież żadnych „młodych”.

Cały postęp – i to w każdej dziedzinie życia (technice, literaturze, medycynie czy

filozofii) – oparty jest na ewolucji. Tworząc nowe, zawsze korzysta się z dorobku prze-
szłości. Historia dziejów to wielki pomnik, w którym każda epoka jest tylko jednym
z kamieni budujących wspólnie całość. Asnyk sprowadza młodych – którym młodość
zwykła „dodawać skrzydeł” – na ziemię, pisząc: „i wasze gwiazdy, o zdobywcy młodzi,
w ciemnościach pogasną znów!”. Każda epoka ma swe własne cele, ale każda epoka
też przemija – ci, którzy jeszcze przed chwilą byli „młodzi” – zaraz stają się „starzy”.
Najważniejsze, żeby pokolenia nauczyły się wzajemnego szacunku do siebie.

Jak interpretować utwór?

Jak interpretować utwór?

Jak interpretować utwór?

Jak interpretować utwór?

Jak interpretować utwór?

Wiersz Asnyka pozwala nam inaczej – mniej stereotypowo – spojrzeć na pozytywizm.
Epoka ta kojarzy się przede wszystkim z przydługimi powieściami tendencyjnymi – za-
pominamy, że miała także interesującą poezję. Asnyk dodaje realnemu i nieco „sztyw-
nemu” pozytywizmowi trochę duchowości oraz fantazji. Jego wiersz to rozważny i od-
ważny głos poety w dyskusji, do której poezji zabroniono wstępu.

Na wiersz Asnyka można też spoj-
rzeć jak na filozoficzną refleksję
nad dziejami świata. Poeta odrzu-
ca romantyczny kult jednostki –
 uważa ludzi za silną wspólnotę,
która cele osiąga poprzez wza-
jemną współpracę. Przestrzegając
młodych: „nie depczcie ołtarzy
przeszłości” – nawiązuje niejako
do pozytywistycznej doktryny or-
ganicyzmu. W społeczeństwie
każda jednostka ma swoją ściśle
określoną rolę – podobnie w hi-
storii, każda epoka działa na grun-
cie stworzonym przez przeszłość
– zawsze dodając coś od siebie.

Za pierwowzór wiersza Asnyka
można uznać Odę do młodości
Adama Mickiewicza. Do młodych
jest skierowane do tych samych
odbiorców co Oda... – można
wręcz powiedzieć, że w pewien
sposób przemawia do czytelni-
ków wiersza Mickiewicza. Asnyk
bowiem przestrzega tych, którym
„młodość dodała skrzydeł”,
przed zbytnim zapałem i lekce-
ważeniem autorytetów. Dlatego
jego wiersz często nazywa się po-
zytywistyczną Odą do młodości.

Warto pamiętać,

że utwór Asnyka jest także indy-
widualnym głosem poety w dys-
kusji pozytywizmu ze spuścizną
romantyczną. Poeta nawołuje do
uszanowania przeszłości – cze-
go ani romantyzm, ani pozyty-
wizm nie proponował.

3

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Wiersze obowiązkowe na maturze

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Do młodych to utwór łączący pozytywizm z romantyzmem. Asnyk wyraża swe myśli na
sposób romantyczny:

•

używa ukochanej przez romantyków formy wiersza;

•

posługuje się kunsztowną i subtelną metaforyką;

•

wykorzystuje w utworze wykrzyknienia, nadając mu charakter zbliżony do manifestu;

•

w pewien sposób nawiązuje tematycznie do Ody do młodości.

Do charakterystycznych dla pozytywizmu zaś elementów wiersza Asnyka zaliczymy:

•

umiarkowanie w głoszonych hasłach i unikanie jednoznacznych ocen;

•

odrzucenie romantycznego buntu młodych;

•

pośrednie nawiązywanie do teorii ewolucji (ewolucjonizm Karola Darwina).

Przemyśl temat

Przemyśl temat

Przemyśl temat

Przemyśl temat

Przemyśl temat

•

Porównaj wizję młodości Adama Asnyka i Adama Mickiewicza na podstawie utwo-

rów Do młodych i Oda do młodości.

•

Jakie ideały pozytywistyczne odnajdujesz w wierszu Adama Asnyka? Odpowiedz na
podstawie utworu i znajomości założeń epoki.

Zupełnie inne niż Asnyk poglądy
wyraża Aleksander Świętochowski
w manifeście zatytułowanym My
i wy. Pisarz przeciwstawia w nim
młodych pozytywistów starym ro-
mantykom. „Młodzi” przyszli za-
jąć miejsce „starych” – nadszedł
czas na nowe – pora zapomnieć
o przeszłości. I nie budować jej
zbędnych pomników!!!