Utwór "Dziady" (czêœÃÅš II) ma co najmniej 3 podstawowe, bardzo waÂżne (dla autora) cele: prezentacja wÂÅ‚asnej zawiedzionej miÂÅ‚oÅ“ci (w "Upiorze" stanowiÂÄ…cym wstêp); pokazanie ginÂÄ…cego i zwalczanego obrzêdu dziadów (polegajÂÄ…cy na wzywaniu duchów czyÅ“ÃÅšcowych i staraniu siê im pomóc) i przy tej okazji prezentacji ludowych zasad moralnych rzÂÄ…dzÂÄ…cych Âżyciem czÂÅ‚owieka, gdyÂż wÂÅ‚aÅ“nie w kulturze ludowej romantycy doszukiwali siê gÂłêbokiej mÂÄ…droÅ“ci, którÂÄ… moÂżna uznaÃÅš za uniwersalnÂÄ…, bo wyksztaÂÅ‚conÂÄ… na przestrzeni wieków;

W utworze pojawiajÂÄ… siê cztery kolejne duchy, z których trzy prezentujÂÄ… swojÂÄ… postawê:

Pierwsze sÂÄ… wzywane duchy lekkie; pojawiajÂÄ… siê dzieci, których jedynÂÄ… winÂÄ… jest to, Âże nie zaznaÂÅ‚y w Âżyciu goryczy, tak wiêc nie mogÂÄ… dostaÃÅš siê do nieba; dostajÂÄ… ziarnko gorczycy i w ten sposób mogÂÄ… wydostaÃÅš siê z czyÅ“ÃÅšca; czyli: czÂÅ‚owiek nie moÂże sprzeciwiaÃÅš siê swojemu czÂÅ‚owieczeÃÄ…stwu, musi doÅ“wiadczyÃÅš wszystkiego co ludzkie i po ludzku traktowaÃÅš innych;

Potem pojawia siê duch ciêÂżki: pana, który nie znaÂÅ‚ litoÅ“ci dla swoich poddanych (ptaki-ludzie opowiadajÂÄ… po kolei historie z tym zwiÂÄ…zane), a teraz musi cierpieÃÅš mêki biedaków - wieczny gÂłód, co ptaki, które latajÂÄ… wokóÂÅ‚ niego wyjadajÂÄ… wszystko, do czego tylko siêgnie; jest on duchem takiego przestêpcy, któremu nic jednak juÂż nie pomoÂże; wszystko dlatego, Âże czÂÅ‚owiek moÂże pomóc tylko komuÅ“, kto kiedyÅ“ byÂÅ‚ czÂÅ‚owiekiem (a tego o panu powiedzieÃÅš nie moÂżna); to wiÂÄ…Âże siê z motywem sprawiedliwoÅ“ci wobec kaÂżdego czÂÅ‚owieka, równoÅ“ci spoÂÅ‚ecznej (równego traktowania); Mickiewicz solidaryzuje siê z ludem.

Na koÃÄ…cu wzywane sÂÄ… duchy Å“rednie: pojawia siê duch pasterki Zosi, która bujaÂÅ‚a przez caÂÅ‚e Âżycie w obÂÅ‚okach nie zwracajÂÄ…c uwagi na swych wielbicieli oraz nie próbujÂÄ…c nikogo pokochaÃÅš i zrozumieÃÅš ich uczuÃÅš; nie speÂÅ‚niÂÅ‚a, tym samym, swojej ziemskiej powinnoÅ“ci; za tê obojêtnoÅ“ÃÅš nie moÂże siê teraz dostaÃÅš do nieba; prosi wiêc o pochwycenie przez chÂÅ‚opców i przyciÂÄ…gniêcie na chwilê do ziemi;

W pÂÅ‚aszczyŸnie moralnej pojawiajÂÄ… siê tu dwa motywy: pierwszy to okreÅ“lenie zasad kierujÂÄ…cych Âżyciem romantyka opierajÂÄ…cych siê na zasadzie osiÂÄ…gniêcia peÂÅ‚ni czÂÅ‚owieczeÃÄ…stwa: doznania wszystkiego co ludzkie (miÂÅ‚oÅ“ci, cierpienia) i traktowania innych ludzi z szacunkiem; wyklucza to postawê biernÂÄ… i unikanie doznania wszystkich uczuÃÅš; drugi to dowód na istnienie Å“cisÂÅ‚ego zwiÂÄ…zku miêdzy Å“wiatem Âżywych i umarÂÅ‚ych, gdyÂż duchy dajÂÄ… rady, do których powinni stosowaÃÅš siê ludzie w Âżyciu.