05 Analizowanie organizacyjno – prawnych podstaw pracy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Aneta Ruszkiewicz

Analizowanie organizacyjno – prawnych podstaw pracy
i służby 315[02].Z1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Jacek Borowski
mgr Tomasz Wiśniewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr Aneta Ruszkiewicz

Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 315[02].Z1.01
Analizowanie organizacyjno – prawnych podstaw pracy i służby, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik pożarnictwa 315[02]

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawowe wiadomości z teorii państwa i prawa

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Organizacja administracji publicznej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Organizacja ochrony przeciwpożarowej w Polsce - zapobieganie pożarom i

innym miejscowym zagrożeniom

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Państwowa Straż Pożarna w strukturze ochrony przeciwpożarowej – zadania

oraz prawne podstawy prowadzenia działań

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Służba w Państwowej Straży Pożarnej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Prawo cywilne – zagadnienia wybrane

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Prawo karne – zagadnienia wybrane

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Postępowanie w sprawach o wykroczenia

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Państwowa Straż Pożarna – działania informacyjne

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Nadzór i kontrola w Państwowej Straży Pożarnej – organy i procedura

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu analizowania

organizacyjno – prawnych podstaw pracy i służby.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się modułowym programem nauczania,

−

czytać ze zrozumieniem długie teksty, dokonywać przekrojowych streszczeń,

−

wyszukiwać w internecie informacje na temat ochrony przeciwpożarowej, norm
i wymagań formalno-prawnych dotyczących ochrony przeciwpożarowej,

−

wykorzystywać programy komputerowe, szczególnie edytory tekstu (np. MS Word)
i programy prezentacyjne (np. MS PowerPoint) do nauki,

−

posługiwać się sprzętem audiowizualnym, a zwłaszcza: magnetowidem, odtwarzaczem
DVD, projektorem multimedialnym, aparatem i kamerą cyfrową, rzutnikiem,

−

posiadać wiedzę na temat polskiego państwa i społeczeństwa na poziomie szkoły
ś

redniej,

−

na bieżąco śledzić wydarzenia w kraju.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

zdefiniować pojęcia: państwo, prawo, norma prawna i przepis prawny,

−−−−

wyjaśnić zależności występujące między państwem a prawem,

−−−−

określić podstawowe funkcje państwa,

−−−−

określić organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej oraz ich
kompetencje,

−−−−

określić hierarchię aktów prawnych w RP,

−−−−

skorzystać z różnych źródeł prawa,

−−−−

odczytać i zapisać podstawę prawną,

−−−−

zdefiniować pojęcie administracji i prawa administracyjnego,

−−−−

dokonać podziału struktur administracji publicznej,

−−−−

wyjaśnić tryb, zakres i sposób prowadzenia postępowania administracyjnego,

−−−−

wyjaśnić postępowanie egzekucyjne w administracji,

−−−−

określić środki egzekucyjne,

−−−−

określić funkcję i zadania organów administracji zespolonej,

−−−−

wyjaśnić pojęcia: prawo administracyjne, karne, cywilne, gospodarcze i prawo pracy,

−−−−

określić zadania organów władzy publicznej w zakresie ochrony przeciwpożarowej,

−−−−

skorzystać z podstawowych aktów prawnych dotyczących ochrony przeciwpożarowej
w Polsce,

−−−−

określić zasady funkcjonowania i finansowania jednostek ochrony przeciwpożarowej,

−−−−

określić rolę i zadania Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego,

−−−−

scharakteryzować podstawowe zadania Państwowej Straży Pożarnej,

−−−−

scharakteryzować jednostki organizacyjne tworzące Państwową Straż Pożarną,

−−−−

określić zasady powoływania i zadania kierowników jednostek organizacyjnych
Państwowej Straży Pożarnej,

−−−−

określić wymagania stawiane kandydatom przed podjęciem służby w Państwowej Straży
Pożarnej,

−−−−

określić zakres podstawowych praw i obowiązków strażaka Państwowej Straży Pożarnej,

−−−−

dochować tajemnicy służbowej i państwowej,

−−−−

określić sposoby nawiązywania stosunku służbowego i podjęcia pracy przez strażaków,

−−−−

wyjaśnić zasady odpowiedzialności za naruszenie obowiązków służbowych,

−−−−

określić zależność pomiędzy postępowaniem dyscyplinarnym, a postępowaniem karnym
lub w sprawach o wykroczenie,

−−−−

rozróżnić składniki uposażenia,

−−−−

wyjaśnić rolę związków zawodowych,

−−−−

wyjaśnić zasady okresowego opiniowania pracy strażaków,

−−−−

określić odpowiedzialność karną funkcjonariusza,

−−−−

zdefiniować stan wyższej konieczności i obrony koniecznej,

−−−−

określić zakres ochrony prawnej funkcjonariusza publicznego podczas wykonywania
zadań służbowych,

−−−−

wyjaśnić zasady udzielania informacji przedstawicielom mediów,

−−−−

zdefiniować pojęcie nadzoru i kontroli,

−−−−

określić rodzaje i formy kontroli,

−−−−

wyjaśnić system kontroli sprawowanej w Państwowej Straży Pożarnej,

−−−−

określić prawa i obowiązki osób kontrolowanych i osób kontrolujących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Podstawowe wiadomości z teorii państwa i prawa

4.1.1. Materiał nauczania

Państwo [34]

Przez pojęcie państwa najogólniej rozumieć należy suwerenną organizację polityczną

społeczeństwa zamieszkującego terytorium o określonych granicach, z hierarchiczną władzą
publiczną, która dysponuje aparatem przymusu (normy prawne pochodzące od państwa mogą
być w razie potrzeby wymuszone fizycznie) i dąży do monopolu w jego stosowaniu.

Pojęcie suwerenności państwa rozpatrywać należy dwojako. Po pierwsze suwerenność

wewnętrzna, czyli możliwość samodzielnego decydowania niezależnie od nacisków i sił
powstających wewnątrz państwa. Po drugie suwerenność zewnętrzna, pojmowana jako
niezależność w podejmowaniu decyzji od woli i interesów innych państw. Przejawem
suwerenności zewnętrznej jest rzeczywista zdolność państwa do swobodnego kształtowania
jego formy oraz ustroju społeczno – gospodarczego oraz dobrowolnego nawiązywania
stosunków z innymi państwami. Wyrazem takiej suwerenności jest uznanie danego państwa
za

podmiot

stosunków

międzynarodowych

utrzymywanie

nim

kontaktów

dyplomatycznych, konsularnych, gospodarczych i kulturalnych. W Europie zaobserwować
można obecnie zjawisko ograniczania suwerenności zewnętrznej państw na rzecz Unii
Europejskiej.

Jest to związane z rosnącą współzależnością gospodarczą państw europejskich, a także

wymuszonym częściowo przez sytuację międzynarodową dążeniem do regionalnej integracji.

Terytorium to obszar lądowy i w głąb ziemi, jak i wody przybrzeżne, strefa powietrzna

nad państwem, statki wodne, a także placówki dyplomatyczne.

W odniesieniu do większości państw współczesnych powyższą charakterystykę

uzupełniają następujące elementy przynależne państwu:
–

upowszechnienie i zrównanie praw obywateli, niezależnie od pochodzenia, pozycji
społecznej, płci, wyznawanej wiary,

–

prawo obowiązuje wszystkich w równym stopniu,

–

poczucie silnych więzi narodowych,

–

przynależność do danej społeczności określana mianem obywatelstwa – tylko częściowo
zależna od woli obywateli (możliwość zmiany obywatelstwa),

–

uznanie władzy za godną akceptacji i dobrowolnego posłuszeństwa,

–

rozgraniczenie między sferą władzy publicznej państwa a sferą prywatnych interesów
obywateli i ich dobrowolnych stowarzyszeń.

Biorąc pod uwagę podobne stosunki społeczno-ekonomiczne oraz podobny status ludzi

wyróżnić można cztery podstawowe typy państw:
–

państwo niewolnicze,

–

państwo feudalne,

–

państwo kapitalistyczne (najpowszechniejsze współcześnie),

–

państwo socjalistyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każde współczesne państwo posiada własne symbole państwowe:

–

flagę państwową,

–

herb państwowy,

–

hymn państwowy (narodowy).

Z racji tego, że państwo reguluje wszystkie aspekty życia swoich obywateli, pełni ono

wobec nich różnego rodzaju funkcje. Ująć je można w następujące grupy:
a)

wewnętrzne

−

prawodawcza,

−

porządkowa,

−

administracyjna,

−

gospodarczo-organizacyjna,

−

socjalna,

−

kulturalno-oświatowa,

zewnętrzne

−

obrona granic,

−

kontakt z innymi państwami.

Powszechnie stosuje się następujące sposoby podziału państw:

ze względu na organizację aparatu państwowego:

−

charakter głowy państwa

−

monarchia (absolutna, konstytucyjna, parlamentarna),

−

republika (arystokratyczna, demokratyczna),

−

relacje między organami państwowymi

−

system dyrektoriatu,

−

system parlamentarny,

−

system prezydencki,

ze względu na strukturę terytorialno-prawną państwa,

−

państwo unitarne,

−

państwo złożone (unia personalna, realna, federacja, konfederacja),

ze względu na reżim polityczny,

−

państwo demokratyczne,

−

państwo autorytarne,

−

państwo totalitarne.

Zasada państwa prawa

Aby państwo mogło realizować swoje zadania i samodzielnie funkcjonować, musi istnieć

porządek prawny, oparty na określonych zasadach. Jedną z nich jest zasada państwa prawa i
stosować się do niej muszą wszystkie organy państwowe. Wprowadza ją art. 2 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej: ,,Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Oznacza ona, że:
1.

prawo ma pierwszeństwo przed innymi normami (zwyczajowymi, moralnymi,
politycznymi), w pierwszej kolejności stosujemy normy prawne, a dopiero, gdy ich brak,
wówczas zastosować można inne reguły postępowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wszystkie działania podejmowane przez organy państwowe wobec obywateli muszą mieć
podstawę prawną (zasada legalizmu), czyli można badać legalność działania organów
państwowych,

obywatele

mają

zagwarantowane

prawo

bezstronnego,

niezależnego

i sprawiedliwego sądu, nikt nie może wpływać na orzeczenie sądu, który z kolei nie może
faworyzować żadnej ze stron stosunku,

kompetencje i funkcje władz państwowych są podzielone (władza ustawodawcza,
sądownicza i wykonawcza znajduje się w rękach odrębnych organów).

Podmiot prawa – ten, kogo dotyczą przepisy prawa (osoba fizyczna, osoba prawna, podmioty
nie posiadające osobowości prawnej).
Przedmiot prawa – to, czego dotyczą przepisy prawa (rzeczy, prawa).
Norma prawna – to reguła postępowania usankcjonowana przez państwo. Usankcjonowanie
jest to możliwość wyegzekwowania przez państwo postępowania według takiej normy oraz
nałożenia kary. Czyli nawet jest ktoś nie chce postępować według obowiązujących norm
prawnych, to organy państwowe mogą podjąć kroki, z zastosowaniem środków przymusu
pośredniego i bezpośredniego, aby skłonić obywatela do zachowania się w sposób zgodny
z określoną normą prawną.

W polskim systemie prawa równolegle funkcjonują dwie koncepcje budowy normy prawnej:
dwuczłonowa i trójczłonowa. Koncepcje dwuczłonowe uznają istnienie jedynie dwóch
elementów normy prawnej – hipotezę i sankcję, lub hipotezę i dyspozycję.

Hipoteza – element normy prawnej, która określa adresata normy, oraz okoliczności
(sytuację), w których winien się zachować w sposób przewidziany przez normę, tzw. zakres
zastosowania normy.
Sankcja – określa konsekwencje, gdy adresat naruszy normę, egzekwowane również za
pomocą przymusu bezpośredniego.
Dyspozycja – nakłada na adresata normy uprawnienia lub obowiązki, czyli określa zakres
normowania.

H→ S
Kto pozbawia człowieka wolności (H), podlega karze pozbawienia wolności .... (S).
H → D
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę (H), obowiązany jest do jej naprawienia (D).
Z kolei koncepcje trójczłonowe łączą wszystkie te elementy. Adresat powinien zachowywać
się tak jak mówi dyspozycja, bądź zostanie mu wymierzona sankcja.
H → D~ →S

Rodzaje norm:

–

normy indywidualne – adresat jest oznaczony nazwą indywidualną np. Jan Nowak,

–

normy generalne – adresat jest określony przez wskazanie jego cech np. każdy człowiek,

–

normy konkretne – odnoszą się do zachowań pojedynczych,

–

normy abstrakcyjne – odnoszą się do zachowań z reguły powtarzalnych,

–

normy kompetencyjne – odnoszą się do kompetencji określonych podmiotów,

–

normy zachowania – odnoszą się do zachowań określonych podmiotów,

–

normy idywidualno-konkretne – to akty stosowania prawa (decyzja administracyjno –
prawna odnosząca się do sytuacji np. Jana Nowaka).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ze względu na wstąpienie Polski do Unii Europejskiej zwrócić uwagę należy również na

prawo wspólnotowe – ma ono pierwszeństwo przed prawem krajowym, nie jest jednak
częścią składową systemu prawnego w Polsce, a jedynie wpływa na porządek prawny.

Pojęcia akt normatywny i akt prawny oznaczają to samo, czyli akt organu państwa

(akt prawodawczy) ustanawiający normy ogólne np. ustawa, rozporządzenie, zarządzenie.

Termin przepis prawny nie jest jednak tożsamy z pojęciem normy prawnej. Przepis

prawny to część aktu prawnego wyodrębniona jako artykuł, paragraf itp., jest to elementarna
jednostka systematyzacyjna danego tekstu prawnego natomiast norma prawna, jej elementy
mogą być zawarte w kilku różnych przepisach.

Biorąc pod uwagę treść przepisów można dokonać następującego podziału:

–

przepisy ogólne – są tutaj zawarte podstawowe zasady obowiązujące w danej dziedzinie
prawa, określone definicje i pojęcia przynależne danej dziedzinie,

–

przepisy szczegółowe – katalog podstawowych instytucji regulowanych przez dany akt
oraz zasady ich stosowania,

–

przepisy przejściowe i dostosowujące – normuje się wpływ nowego prawa na stosunki
powstałe pod działaniem prawa dotychczasowego,

–

przepisy końcowe – przepisy uchylające, przepisy o wejściu aktu normatywnego
w życie.

Stosowanie

prawa

jest

władcza

działalność

organów

państwa

polegająca

na wydawaniu decyzji indywidualno-konkretnych (akty stosowania prawa) na podstawie norm
prawnych (aktów tworzenia prawa). W sposób prosty wyjaśnić można to pojęcie jako
,,podciąganie” ocenianego stanu faktycznego pod odpowiednią normę prawną i na ustalenie
skutków prawnych, wynikających z normy dla tego przypadku.

Odróżnić trzeba pojęcia: przestrzeganie prawa (stosowanie się do prawa) oraz stosowanie

prawa. Obowiązek stosowania się do prawa dotyczy wszystkich bez wyjątku, bez względu jest
to zwykły obywatel, czy organ państwowy. Natomiast pojęcie stosowanie prawa ma
zastosowanie tylko wobec organów władzy państwowej. Akty stosowania prawa to wyroki
sądowe i akty administracji.

Etapy stosowania prawa:

−

wybór odpowiedniej normy prawnej, czyli: ustalenie stanu faktycznego na podstawie
zebranego materiału dowodowego o faktach, z którymi mają być wiązane skutki prawne,
oraz odpowiedź na pytanie, czy i jakie przepisy i ewentualnie zawarte w nich normy
odnoszą się do ustalonego stanu faktycznego,

−

ustalenie obowiązywania normy prawnej,

−

wykładnia – interpretacja obowiązujących przepisów prawnych w celu ustalenia
znaczenia normy prawnej,

−

subsumpcja, czyli podciągnięcie ocenianego stanu faktycznego pod sformułowaną
w wyniku wykładni normę prawną,

−

wybór konsekwencji prawnych – sformułowanie decyzji - z uzasadnieniem lub bez,
uzasadnieniu podlegają decyzje, od których strona wniosła odwołanie, decyzje ostateczne
kończące postępowanie w sprawie oraz decyzje w szczególnie ważnych sprawach.

Aby ustalić jaka norma prawna, a więc norma o jakiej treści ma zastosowanie w danym,

konkretnym przypadku, zarówno sądy, jak i organy administracji publicznej muszą dokonać
wykładni prawa. Wykładnia to proces myślowy, który polega na odtwarzaniu,
rekonstruowaniu norm z przepisów prawnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykładnia prawa, czyli wyinterpretowanie normy prawnej z przepisu prawnego odbywa

się na dwóch poziomach. W zależności od podmiotu dokonującego wykładni może dotyczyć:

−

samego przepisu i wydobycia z niego normy prawnej ( normy postępowania)

−

pojęć zawartych w przepisie.

Trzy podstawowe rodzaje wykładni:
a)

wykładnia językowa,

wykładnia systemowa,

wykładnia funkcjonalna.

Wykładnię prawa w pierwszej kolejności zaczyna się od wykładni językowej.
Dyrektywy (wytyczne) językowe, każą odwoływać się do reguł znaczeniowych
i składniowych powszechnego języka etnicznego. Do interpretacji tekstu prawnego mają
zastosowanie wszelkie reguły używane w nauce o języku. Tekst prawny musi być
sporządzony zgodnie z regułami gramatyki. Należy uwzględniać swoiste reguły języka, jakie
wytworzyły się w języku prawniczym, a przede wszystkim ustanowione zostały przepisami
prawnymi.

Wiążą one bowiem z pewnymi wyrażeniami szczególne znaczenie (np. roszczenie,

zobowiązanie, czyny niedozwolone) lub precyzują ich sens (np. własność, posiadanie, najem).
Podczas dokonywania wykładni zakłada się, że każde słowo użyte w tekście jest potrzebne
i nie może być pominięte, jak również przyjmuje się, że w razie braku szczególnych wskazań
tym samym słowom należy przypisywać to samo znaczenie, a różnym, odmienny sens.
Nie można w interpretacji tekstu prawnego określenia użytego przez ustawodawcę zmieniać,
rozszerzać, czy zwężać.

Wykładnia systemowa polega na ustaleniu znaczenia interpretowanej normy

w kontekście całego systemu prawa. Ten rodzaj wykładni opiera się bowiem na założeniu,
ż

e poszczególne normy prawne stanowią składnik spójnego systemu prawnego. Podstawowe

dyrektywy (wytyczne) wykładni systemowej są następujące:
a)

znaczenie ustalonego przepisu nie może być sprzeczne z ogólnymi zasadami danego
systemu prawa,

znaczenie musi być zgodne z regułami danej części systemu, czyli gałęzi prawa, przy
uwzględnieniu systematyki budowy danego aktu normatywnego oraz słownika
podstawowych pojęć.

Wykładnia funkcjonalna. W tej interpretacji prawnicy kierują się przede wszystkim

celem, który przyświecał ogłoszeniu danej normy, koncentrując się na zbadaniu kontekstu,
w jakim została ona wydana. Dyrektywy funkcjonalne odwołują się do założenia, że
racjonalny ustawodawca stanowi normy po to, aby w sposób maksymalnie sprawny
realizować uznawane, a zwłaszcza preferowane przez siebie w danym momencie i realiach
cele i wartości. Nauka prawa dopuszcza możliwość zastosowania wykładni funkcjonalnej
tylko wówczas, gdy na podstawie reguł językowych nie można w sposób jednoznaczny ustalić
treści lub mocy (obligatoryjne stosowanie czyfakultatywne) normy prawnej. W szczególności
chodzi tu o przypadki wieloznaczności lub nieostrości znaczeń przepisów prawnych.

W toku ustalania właściwej dla rozważanego stanu faktycznego normy, organy

państwowe niejednokrotnie stwierdzają, że może znaleźć dla niego zastosowanie kilka
przepisów wyznaczających niezgodne ze sobą konsekwencje prawne, których oczywiście nie
można łącznie uwzględniać. Problem ten określa się zbiegiem norm lub bardziej poprawnie
zbiegiem przepisów prawnych. Trzeba bowiem założyć, że normy prawne zawsze w sposób

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozłączny określają zakres swojego zastosowania, co jednak nie zawsze jasno jest wysłowione
w przepisach prawnych. Stosuje się wówczas tak zwane reguły kolizyjne:
1.

lex superior derogat legi interiori, czyli norma wyższego rzędu, uchyla normę niższego
rzędu,

lex posterior derogat legi priori - norma późniejsza uchyla wcześniejszą,

lex speciali derogat legi generali - norma szczegółowa uchyla normę ogólną,

lex posterior generali non derogat legi priori speciali, czyli norma późniejsza główna nie
uchyla normy wcześniejszej szczegółowej, a zatem obowiązuje wcześniejsza
szczegółowa [34].

Źródła prawa

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej jest podstawowym i najważniejszym źródłem

prawa i określa pozostałe: źródła prawa powszechnie obowiązującego, miejscowego oraz
przepisów wewnętrznych. Zgodnie z art. 87. Konstytucji źródłami powszechnie
obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane
umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Ustawy są aktami normatywnymi (wprowadzają normy prawne) o charakterze ogólnym,

powszechnie obowiązującym, uchwalanymi w szczególnym trybie przez parlament ze
względu na treść, formę i moc prawną ustawy dzielimy na:

−

zasadnicze (konstytucja) i konstytucyjne,

−

zwykłe.

Ustawy regulują każdą sprawę, przy czym pewne kwestie mogą być regulowane wyłącznie
w akcie normatywnym rangi ustawy. Należą do nich:

−

określenie sytuacji prawnej obywatela, zwłaszcza w zakresie jego obowiązków,

−

tworzenie oraz określanie składu, zakresu kompetencji i trybu działania organów
państwowych pełniących funkcje władcze.

Ustawy uchwalane są w szczególnym trybie przez parlament a następnie ogłaszane
w dzienniku ustaw. Przeważnie wchodzą w życie po 14 dniach od ogłoszenia, ale mogą same
określać inny termin początku i funkcjonowania w systemie prawnym.

Umowy międzynarodowe w szczególnych przypadkach muszą być ratyfikowane lub

wypowiedziane, za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Konstytucja wyraźnie określa,
ż

e taka forma jest wymagana, gdy umowa dotyczy:

pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

spraw uregulowanych w ustawie lub, w których Konstytucja wymaga ustawy.

Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji (Prezydent, Rada

Ministrów, poszczególni ministrowie kierujący działem administracji rządowej, krajowa Rada
Radiofonii i Telewizji), na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie
i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania
rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści
aktu. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich
kompetencji, innemu organowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konstytucja przewiduje ponadto możliwość wydania rozporządzenia z mocą ustawy

oraz rozporządzenia o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego albo stanu klęski
ż

ywiołowej.

Kompetencje do wydania rozporządzenia z mocą ustawy ma Prezydent, ale na wniosek

Rady Ministrów. Akt taki może wydać tylko w czasie stanu wojennego i tylko wówczas, gdy
Sejm nie ma możliwości zebrania się na posiedzenie. Rozporządzenie z mocą ustawy podlega
zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Dotyczyć może ono następujących
spraw:

−

zasad działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać
ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela,

−

podstaw,

zakresu

trybu

wyrównywania

strat

majątkowych,

wynikających

z ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej może być wydane tylko

w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących
znamiona klęki żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. Takie rozporządzenie może wydać
Rada Ministrów. Zarówno stan wyjątkowy, jak i stan klęski można wprowadzić na części lub
na całym terytorium państwa i tylko na czas oznaczony.

Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na

podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa
miejscowego, które są powszechnie obowiązujące na obszarze działania tych organów.

Generalnie obowiązującą zasadą jest, że ustawy, rozporządzenia oraz akty prawa

miejscowego wchodzą w życie pod warunkiem, że zostały w odpowiedni sposób
ogłoszone

Charakter jedynie wewnętrzny mają uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa

Rady Ministrów i ministrów, a więc obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe
organowi wydającemu te akty. Zarządzenia są wydawane tylko i wyłącznie na podstawie
ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz
innych podmiotów.

Każdy akt ustanawiający normy ogólne musi być ogłoszony w urzędowym organie

prasowym, aby wszedł w życie: Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Dziennik
Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski, dzienniki urzędowe oraz wojewódzkie
dzienniki urzędowe. Akty prawne wydawane przez Komendanta Głównego Państwowej
Straży Pożarnej publikowane są w Dzienniku Urzędowym Komendy Głównej PSP.

Tekst prawny to tekst, który zawiera normy prawne. Budowę tekstów prawnych

determinuje (wyznacza zasady) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca
2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”. Odnosi się ono do głównych aktów
normatywnych wydawanych przez organy władzy państwowej.

Szczególną rolę w aktach prawnych rangi ustawy odgrywają przepisy upoważniające

(delegacja ustawowa) przenoszące przez pewien organ władzy państwowej, prawa do
wykonywania części jego kompetencji na inny organ.

W przepisach upoważniających do wydania rozporządzenia wskazuje się:

organ właściwy do wydania rozporządzenia,

rodzaj aktu,

zakres spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu,

wytyczne dotyczące treści rozporządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgodnie z art. 92 Konstytucji RP, delegację ustawową mogą uzyskać wyłącznie organy

wskazane w Konstytucji, a zalicza się do nich:

−

Prezydent

−

Rada Ministrów

−

Prezes Rady Ministrów

−

Minister kierujący działem administracji rządowej

−

Przewodniczący komitetu wchodzącego w skład Rady Ministrów

−

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Organy władzy państwowej

Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na zasadzie trójpodziału i równowagi władzy

(artykuł 10 Konstytucji RP). Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm (stanowi izbę niższą
parlamentu) i Senat (izba wyższa parlamentu), władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada
Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Parlament (wspólna nazwa dla Sejmu i Senatu) sprawuje władzę ustawodawczą,

co oznacza, że bierze udział w tworzeniu ustroju państwowego oraz konstruuje porządek
prawny w Polsce. Kompetencje Sejmu:

−

nadzór nad Radą Ministrów,

−

decydowanie w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju
(jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy
z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji,
jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent
Rzeczypospolitej,

−

inicjatywa ustawodawcza i tworzenie ustaw,

Władza wykonawcza

W odniesieniu do władzy wykonawczej trzeba zwrócić uwagę, że wymienienie

w Konstytucji jedynie Prezydenta i Rady Ministrów jako organów tej władzy, traktować
należy jako swoisty skrót myślowy. Krąg podmiotów zaliczanych do władzy wykonawczej
jest bowiem znacznie szerszy, a wszystkie one podlegają Radzie Ministrów.

Klasyfikację organów administracji państwowej (władzy wykonawczej) przeprowadza się

rozpatrując następujące kryteria:

−

sposób powoływania,

−

miejsce organu w strukturze organizacyjnej,

−

terytorialny zasięg działania.

Na ich podstawie można dokonać podziału organów wykonawczych na,

−

naczelne,

−

centralne,

−

terenowe,

−

samorządowe.

Naczelne organy wykonawczej władzy państwowej (administracji) nie są tak nazywane

w ustawie zasadniczej (Konstytucji), ale określenie to występuje w całym szeregu aktów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

normatywnych, dlatego też wymaga wyjaśnienia. Za organy naczelne należy uznać takie,
które:
1.

są powoływane przez Prezydenta bezpośrednio, czy też po uprzednim wyborze przez
sejm,

są zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej,

są powoływane przez prezydenta czy Sejm, i których właściwość terytorialna obejmuje
obszar całego państwa,

są zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej
i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa. [34]

Naczelne organy władzy państwowej

Prezydent

Prezydent spełnia funkcje reprezentanta Rzeczypospolitej Polskiej w stosunkach

zewnętrznych oraz szereg zadań w dziedzinie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa
państwa. Do kompetencji Prezydenta należą:

−

ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych,

−

mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej
w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,

−

przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy nim
przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.

W zakresie polityki zagranicznej Prezydent współdziała z Prezesem Rady Ministrów

i właściwym w danej sprawie ministrem.

Rada Ministrów

W skład Rady Ministrów wchodzą: Prezes Rady Ministrów jako przewodniczący,

wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach
komitetów (Przewodniczący komitetu Badań Naukowych, jako naczelnego organu
administracji państwowej oraz Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej).
Kompetencje Rady Ministrów określone sąw Konstytucji i w opisanej przed chwilą ustawie
z dnia 8 sierpnia 1996 r. oraz w poszczególnych aktach normatywnych. Kompetencje rządu
formułowane są przez Konstytucję, zgodnie z którą Rada Ministrów w szczególności:

−

zapewnia wykonanie ustaw,

−

wydaje rozporządzenia,

−

koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej,

−

chroni interesy Skarbu Państwa,

−

uchwala projekt budżetu państwa,

−

kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych
sprawozdanie z wykonania budżetu państwa,

−

zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa i porządek publiczny,

−

sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami
i organizacjami międzynarodowymi,

−

zawiera i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

−

sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie
liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

−

określa organizację i tryb swojej pracy. [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nowym rozwiązaniem konstytucyjnym jest przyznanie Radzie Ministrów

domniemania kompetencji polegającego na upoważnieniu jej do rozstrzygania
wszystkich spraw z zakresu polityki państwa, nie zastrzeżonych dla innych organów
państwowych i samorządu terytorialnego. Ministrowie opowiadają za poszczególne
resorty, odpowiedzialne za wszystkie obszary aktywności państwowej

Kolejną z trzech władz państwowych jest władza sądownicza. W sposób odrębny

i niezależny od innych władz sprawują ją sądy i trybunały. Wydają one wyroki w imieniu
Rzeczypospolitej Polskiej.

Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują: Sąd Najwyższy, sądy

powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Na czas może być ustanowiony sąd
wyjątkowy lub tryb doraźny.

W postępowaniu sądowym obowiązuje generalna zasada dwuinstancyjności. Sędziowie

sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady
Sądownictwa, na czas nieoznaczony. Sędziowie są nieusuwalni, a złożenie sędziego z urzędu,
zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew
jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych
w ustawie. Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie,
pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być
zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli
jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może
nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania

sprawuje Sąd Najwyższy. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent
Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego. [34]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czym jest państwo, jakie są jego funkcje i ustroje współczesnych państw?

Co to jest norma prawna i przepis prawny, akt normatywny i tekst prawny?

Jak należy rozumieć zasadę państwa prawa?

Które organy są odpowiedzialneza działanie ochrony przeciwpożarowej w Polsce?

Jakie znasz źródła prawa polskiego, hierarchię aktów normatywnych?

Jakie znasz źródła prawa powszechnie obowiązującego oraz miejscowego, oraz akty
prawa wewnętrznie obowiązującego w odniesieniu do Państwowej Straży Pożarnej?

Co oznacza pojęcie stosowanie prawa i jakie znasz jego zasady?

Jak zdefiniujesz pojęcia: podmiot prawa, przedmiot prawa, prawo podmiotowe?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź wykładnię art. (wybrane artykuły z kodeksów, np.: 127 §1 kk ,, Kto, mając

na celu pozbawienie niepodległości, oderwanie części obszaru lub zmianę przemocą
konstytucyjnego ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje w porozumieniu z innymi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

osobami działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu, podlega karze
pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10, karze 25 lat pozbawienia wolności albo
karze dożywotniego pozbawienia wolności.’’)

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej

odczytać normę zawartą w przepisie,

wskazać hipotezę, dyspozycję, sankcję,

pisemnie wyjaśnić znaczenie każdego z elementów normy prawnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

teksty przykładów zawierające dwa lub trzy elementy normy prawnej,

−

po jednym egzemplarzu z wyciągiem artykułów z kodeksu cywilnego, karnego, karnego
skarbowego, kodeksu wykroczeń.

Ćwiczenie 2

Dokonaj interpretacji następującego tekstu: wybrane paragrafy z aktów wykonawczych,

np. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.
w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych, § 6 ust. 1 ,,Woda
dla obiektów budowlanych, produkcyjnych i magazynowych, w ilości wymaganej do celów
przeciwpożarowych, powinna być dostępna z urządzeń służących do jej dostarczania do celów
bytowo-gospodarczych i technologicznych lub z innych zasobów wody służących do tego
celu”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wskazać podstawę prawną aktu,

przeprowadzić interpretację językową,

przeprowadzić interpretację systemową,

przeprowadzić interpretację funkcjonalną,

zapisać wyniki w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić pojęcie państwa, podać jego funkcje i podać charakterystykę
podstawowych ustrojów współczesnych państw?

zdefiniować i rozróżniać pojęcia norma prawna i przepis prawny, akt
normatywny i tekst prawny?

wskazać człony normy prawnej?

opisać zasadę państwa prawa, w tym relację pomiędzy państwem
i prawem?

dokonać podziału i opisać kompetencje organów państwowych
w Polsce?

opisać zasady dotyczące właściwości organów?

wymienić i opisać kompetencje organów odpowiedzialnych
za działanie ochrony przeciwpożarowej w Polsce?

opisać proces stanowienia prawa w Polsce?

podać źródła prawa polskiego, hierarchię aktów normatywnych?

10)

wymienić źródła prawa powszechnie obowiązującego oraz
miejscowego, oraz akty prawa wewnętrznie obowiązującego w
odniesieniu do PSP?

11)

wyjaśnić pojęcie i zasady stosowania prawa?

12)

wyjaśnić pojęcie wykładni prawa?

13)

opisać rodzaje wykładni?

14)

wskazać i omówić etapy procesu interpretacji?

15)

wymienić i korzystać z aktów normatywnych regulujących
funkcjonowanie Państwowej Straży Pożarnej,

16)

opisać budowę aktów normatywnych?

17)

podać i zapisać podstawę prawną?

18)

odnaleźć konkretny akt prawny, przepis?

19)

wyjaśnić pojęcia podmiot prawa, przedmiot prawa, prawo
podmiotowe?

20)

odróżnić różne rodzaje podmiotów prawa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Organizacja administracji publicznej

4.2.1. Materiał nauczania

Administracja w Polsce [34]

Organy administracji państwowej w Polsce podzielić można następująco:
b)

rządowa,

−

administracja naczelna,

−

administracja centralna,

−

administracja terenowa,

samorządowa.

Ad.a) Administrację rządową tworzą naczelne i centralne organy administracji

rządowej oraz organy administracji w województwie.

Organy naczelne to organy powoływane przez Prezydenta RP (który sam jest naczelnym

organem państwa) lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa. Jak
już była powyżej o ym mowa, organami naczelnymi są: Prezes Rady Ministrów oraz
ministrowie i szefowie komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, obsługiwane przez
urzędy zwane ministerstwami.

Centralne organy administracji nie wchodzą w skład Rządu, poza wyjątkami

określonymi w ustawach. Na przykład z mocy prawa wchodzi w skład Rządu członek
Komitetu Obrony Kraju – Minister Obrony Narodowej. Nie są też organami terenowymi,
ponieważ ich właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego kraju.

Administracja centralna to organy, urzędy i inne podmioty powiązane organizacyjnie

i funkcjonalnie, które mają zadania publiczne dotyczące skali całego państwa, w szeregu
dziedzin życia społecznego. Zgodnie z konstytucyjną zasadą podziału władzy administracja
centralna również działa na podstawie i w celu realizacji ustaw. Kształt administracji
centralnej określa szereg aktów pranych: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawa z 8
sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów oraz ustawa z 4 września 1997 r. o działach administracji
rządowej. Organy centralne bezpośrednio podlegają organom naczelnym i są przez te organy
nadzorowane. Właściwość organów centralnych obejmuje teren całego państwa. Organy te
mogą być jednoosobowe lub kolegialne noszące najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący,
szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor, np. Prezes Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów, Prezes Agencji Rynku Rolnego, Prezes Głównego Urzędu
Statystycznego, Prezes Wyższego Urzędu Górniczego, Prezes Państwowej Agencji
Atomistyki. Centralne organy administracji państwowej są tworzone w drodze aktów rangi
ustawy, wyjątkowo aktem niższego rzędu. Tworzenie i znoszenie jest procesem ciągłym, toteż
lista tych organów nie jest stała.

Administracja rządowa w terenie dzieli się na zespoloną (np. Komendant Wojewódzki

Państwowej Straży Pożarnej), pozostającą pod zwierzchnictwem wojewody i składającą się ze
służb, inspekcji i straży oraz niezespoloną (np. Dyrektorzy okręgowych izb skarbowych),
podlegającą bezpośredniemu zwierzchnictwu ministrów lub centralnych organów
administracji rządowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wojewoda jest przedstawicielem rządu w województwie. Wojewodę powołuje

i odwołuje Prezes Rady Ministrów. Do zadań wojewody należy reprezentowanie Rady
Ministrów w województwie, kierowanie administracją rządową w województwie
i zapewnienie jej sprawnego działania, sprawowanie nadzoru nad samorządem terytorialnym,
rozpatrywanie

rodków

odwoławczych

postępowaniu

administracyjnym

oraz

reprezentowanie interesów Skarbu Państwa. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady
Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Do
kompetencji wojewody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej
w województwie, niezastrzeżone na rzecz innych organów tej administracji. Wojewoda jako
przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze
województwa, a w szczególności jest:

−

zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,

−

organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

−

organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,
jeżeli ustawy szczególne tak stanowią,

−

reprezentantem Skarbu Państwa, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych
ustawach.

Wojewoda wykonuje przypisane zadania przy pomocy wicewojewody oraz kierowników

zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, dyrektora generalnego urzędu
wojewódzkiego oraz dyrektorów wydziałów.

Ad.b) Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istnieje trójstopniowy podział terytorialny

określony ustawą z dnia 24 lipca 1998 r. z czym związany jest taki sam podział władz
samorządowych.
Jego jednostkami są:

−

województwa (16),

−

powiaty (314 powiatów ziemskich i 65 grodzkich – miast, na prawach powiatu),

−

gminy (2478), w gminach mogą być tworzone jednostki pomocnicze (sołectwa,
dzielnice,osiedla).

Samorząd gminny, powiatowy czy samorząd województwa to utworzone z mocy

prawa zrzeszenia wszystkich mieszkańców danej gminy, powiatu czy województwa, mające
osobowość prawną i wypełniające zadania z zakresu administracji publicznej.
Samorząd wykonuje zadania samodzielnie, na podstawie upoważnień i w ramach środków
przyznanych mu przez Konstytucję i ustawy. Państwo posiada jedynie możliwość
nadzorowania poczynań samorządów, przy czym zakres nadzoru i jego formy są ograniczone
i ściśle określone przez przepisy prawa. Samorząd terytorialny jako zrzeszenie podejmuje
decyzje bądź przez samych mieszkańców (gminy, powiatu czy województwa), bądź przez
swoje organy.

Organami samorządu terytorialnego o kompetencjach stanowiących (prawotwórczych) są:

rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa.
Kompetencje wykonawcze natomiast wykonują: zarząd gminy, zarząd powiatu i zarząd
województwa. W skład zarządu gminy wchodzą: wójt albo burmistrz (prezydent miasta) jako
przewodniczący zarządu, ich zastępcy oraz pozostali członkowie. Burmistrz jest
przewodniczącym zarządu w tych gminach, w których siedziba władz znajduje się
w miejscowości posiadającej prawa miejskie. W miastach powyżej 100 000 mieszkańców

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przewodniczącym zarządu jest prezydent miasta. Dotyczy to również miast, w których do dnia
wejścia w życie niniejszej ustawy prezydent miasta był organem wykonawczo-zarządzającym.
Prezydent miasta jest odpowiednikiem burmistrza (wójta) w miastach powyżej 100 000
mieszkańców. W miastach na prawach powiatu pełni ponadto funkcję starosty. Marszałek
województwa jest z kolei przewodniczącym zarządu województwa.

Regulacje wspólne dla organów samorządu terytorialnego wszystkich stopni określone

w Konstytucji [7]

Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub

ustawy dla organów innych władz publicznych.

Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną, co oznacza, że posiadają

pełną swobodę w zakresie stosunków cywilnoprawnych. Przysługują im prawo własności
i inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie
sądowej.

Jednostki samorządu terytorialnego jako zadania własne wykonują zadania publiczne

służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane.
Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom
samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb
przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.

Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji

rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.

Mieszkańcy gmin, powiatów, województw jako członkowie wspólnoty samorządowej

mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym
o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego.
Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określone są w ustawie.

Samorząd gminny jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, dlatego

znajduje się najbliżej obywatela i załatwia sprawy najbliższe obywatelowi. Do zakresu
działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone
ustawami na rzecz innych podmiotów.

Samorząd powiatowy jest powołany do realizacji zadań o charakterze ponadgminnym

w takich dziedzinach, jak np. edukacja publiczna, ochrona środowiska, przeciwdziałanie
bezrobociu, gospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, obronność, turystyka itd.
Generalną zasadą jest, że zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Powiat
wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Do zadań
publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach
zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim ze względu

na ich złożoność lub wielkość środków potrzebnych do ich realizacji w takich dziedzinach jak
edukacja publiczna (w tym szkolnictwo wyższe), specjalistyczna służba zdrowia, pomoc
społeczna, transport i drogi publiczne, ochrona środowiska, przeciwdziałanie bezrobociu,
zagospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, obronność, turystyka itd.
Samorząd województwa realizuje usługi publiczne i inne zadania z zakresu organizowania
ż

ycia publicznego o zasięgu regionalnym.

Właściwość – w znaczeniu ścisłym pojęcie to oznacza fakt posiadania przez organ

władzy państwowej kompetencji (uprawnienia i obowiązku jednocześnie) do rozstrzygnięcia
powstałej przed nim sprawy. Właściwość organu regulują najczęściej osobne przepisy prawne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

normujące ogół instytucji procesowych (postępowania administracyjnego, cywilnego,
karnego). Jednocześnie wprowadzają one zakaz prowadzenia postępowania w tej samej
sprawie przez inne organy oraz ułatwia unikanie sporów o właściwość (prawo do
rozstrzygania w danej sprawie). Organy powołane do rozstrzygania danego rodzaju spraw
określa prawo ustrojowe (przede wszystkim Konstytucja RP): sprawy cywilne i karne
rozstrzygają sądy powszechne, a sprawy administracyjne – odpowiednie organy administracji
rządowej i samorządowej. Natomiast właściwość organu, regulowana przez prawo procesowe
(formalne), dotyczy konkretnej sprawy przed określonym organem.

Właściwość rzeczowa rozgranicza sprawy i czynności organów różnych typów. Dotyczy

więc tylko takich systemów prawnych, w których dla określonych spraw powołano więcej niż
jeden organ. Przykładowo, drobniejsze sprawy cywilne i karne rozstrzygane są w Polsce przez
sądy rejonowe (w tym grodzkie), a ważniejsze – przez sądy okręgowe.

Właściwość miejscowa określa podział spraw i czynności pomiędzy organami równego

rzędu, a więc niejako zasięg terytorialny ich kompetencji. Terytorialną strukturę organów
rozstrzygających danego rodzaju sprawy regulują wspomniane już przepisy o ustroju tych
organów. Przykładowo, znaczna ilość spraw toczy się w organie właściwym dla miejsca
zamieszkania lub siedziby strony.

Właściwość funkcjonalna to wskazanie kompetencji do czynności procesowych

organów różnych instancji, a więc wszędzie tam, gdzie prawo umożliwia wnoszenie środków
zaskarżenia.

Stosunek prawny – regulowana normami prawnymi zależność społeczna miedzy

co najmniej dwoma podmiotami prawa, relacje w jakie wchodzą każdego dnia ludzie (osoby
fizyczne), oraz inne podmioty prawa (osoby prawne). To obowiązek pewnego zachowania się
jednego podmiotu względem drugiego i odpowiednie uprawnienie tego drugiego.

Elementy stosunku prawnego

podmiot stosunku prawnego

−

osoba fizyczna,

−

osoba prawna,

−

tzw. ułomna osoba prawna - czyli jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną,
której ustawa przyznaje zdolność prawną - art. 33

kodeksu cywilnego,

przedmiot stosunku prawnego - rzecz lub postępowanie jej dotyczące, kształtujące treść
stosunku prawnego.

Stosunki administracyjno prawne – oparte na zasadzie braku równorzędności

uczestniczących w nich podmiotów. W stosunki takie wchodzą osoby fizyczne lub prawne,
a także jednostki radiacyjne nie posiadające osobowości prawnej z organami administracji
państwowej.

Prawo administracyjne jest pojęciem o bardzo szerokim znaczeniu. Przede wszystkim

należy rozumieć je jako normy prawne regulujące organizację i zadania administracji
państwowej, jako instrumentu sprawowania władzy, (ale także reguły dotyczące zachowania
oczekiwanego od podmiotów osób fizycznych i prawnych), w zakresie jakim nie regulują ich
inne gałęzie prawa (jako ich dopełnienie i uzupełnienie). Normy te można pogrupować
następująco:

−

prawo o ustroju administracji państwowej,

−

prawo materialne,

−

prawo proceduralne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawo o ustroju administracji państwowej, to te wszystkie przepisy, które regulują

organizację i zasady funkcjonowania aparatu państwa powołanego do wykonywania zadań
państwowych w określonych formach.

Są to następujące przepisy:

−

regulacje tworzące podmioty administracji państwowej i określające sposób ich
organizacji (strukturę) oraz zakres działania,

−

określające system podmiotów administracji państwowej, strukturę oraz zależności
zachodzące między nimi (kierowanie, nadzór, kontrola, koordynacja, przepływ
informacji),

−

przepisy będące podstawą do określania zadań poszczególnych organów i ich systemu,
oraz dotyczące form i metod ich wykonywania,

−

regulujące podział terytorialny kraju na potrzeby administrowania nimi.

Prawo materialne to normy regulujące stosunki administracyjnoprawne, czyli wzajemne

prawa i obowiązki stron stosunku, administracji i podmiotów zewnętrznych. Ogólnie uznać
można, że każdemu uprawnieniu organu administracji państwowej odpowiada obowiązek
leżący po stronie osób fizycznych i podmiotów zewnętrznych.

Prawo proceduralne to regulacje dotyczące procesu wykonania prawa o ustroju

administracji państwowej oraz prawa materialnego.

Prawo administracyjne materialne, związane z szerokimi zadaniami administracji

państwowej określa wiele ustaw. Jest ich tak dużo, ze nie sposób ich tutaj wszystkich
wymienić. Regulacje z zakresu administracji to przepisy m.in. ustawy o systemie oświaty,
o zaopatrzeniu emerytalnym, o służbie zdrowia, policji, straży pożarnej, gospodarce
komunalnej itp. Prawo proceduralne jest jednolite dla postępowania przed wszystkimi
organami administracji państwowej, regulując zasady, formy działania, tryb postępowania.
Podstawowym w tym zakresie aktem normatywnym jest Kodeks postępowania
administracyjnego.

[13]

Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie:

przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów
sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,

przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one
powołane,

z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw z zakresu administracji
publicznej,

w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu
terytorialnego i organami administracji rządowej oraz między organami i podmiotami
wymienionymi w pkt 2,

w sprawach wydawania zaświadczeń.

Kodeks postępowania administracyjnego normuje ponadto postępowanie w sprawie skarg

i wniosków przed organami państwowymi, organami jednostek samorządu terytorialnego
oraz przed organami organizacji społecznych.

Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się do:

postępowania w sprawach karnych skarbowych,

spraw uregulowanych w ordynacji podatkowej – z wyjątkami,

należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów
konsularnych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

postępowania w sprawach wynikających z nadrzędności i podrzędności organów
administracji i innych jednostek organizacyjnych oraz ze stosunków służbowych.

[13]

Zasady postępowania administracyjnego:

1.

zasada praworządności

zasada prawdy obiektywnej

zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli

zasada pogłębiania zaufania

zasada udzielania informacji

zasada wysłuchania stron

zasada wyjaśniania zasadności przesłanek

zasada szybkości i prostoty postępowania

zasada ugodowego załatwiania spraw

10.

zasada pisemności

11.

zasada dwuinstancyjności

12.

zasada trwałości decyzji

Formy działania administracji

Biorąc pod uwagę ogół działań podejmowanych przez administrację państwową

wyodrębnić można następujące formy działania administracji:

−

akty normatywne: władcze rozstrzygnięcia organu władzy wykonawczej (organu
administracji rządowej albo samorządu terytorialnego), zawierające normy postępowania
skierowane do ogólnie określonego adresata w abstrakcyjnie określonej sytuacji, akty te
to rozporządzenia, zarządzenia, uchwały,

−

akty administracyjne: władcze (oparte na przepisach prawa administracyjnego),
jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej, określające sytuację
prawną konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie,
są to decyzje administracyjne, postanowienia, zezwolenia, nakazy,

−

ugody:

pisemne

porozumienie

zawarte

między

stronami

postępowania

administracyjnego, przed organem pierwszej lub drugiej instancji, przed którym toczy się
postępowanie administracyjne i zatwierdzonym przez ten organ po skontrolowaniu jego
prawidłowości, strony zawsze mają prawo (ale nie obowiązek) zawrzeć ugodę, organ
administracyjny (urzędnik) ma obowiązek nakłaniania stron do ugodowego załatwienia
sprawy,

−

porozumienia administracyjne: nie jest to władcza forma działania administracji,
to dwustronna lub wielostronna czynność z zakresu prawa administracyjnego, najczęściej
są to porozumienia zawierane są w celu współpracy pomiędzy różnego rodzaju
jednostkami administracji publicznej,

−

czynności cywilnoprawne: dotyczą tej sfery działalności administracji, która zajmuje się
sprawami gospodarczymi, dokonuje pewnych świadczeń na rzecz społeczeństwa
(dostarczanie energii, wody),

−

czynności faktyczne (wyburzenie budynku komunalnego, zajęcie nieruchomości,
sporządzanie sprawozdań, doręczenie zawiadomienia).

Aktem organu administracyjnego, z którym strażak ma najczęściej do czynienia jest

decyzja administracyjna (decyzja o zaszeregowaniu, decyzja o przyznaniu nagrody,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

upomnienia). Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny
sposób kończą sprawę w danej instancji.

Decyzja administracyjna powinna zawierać:

−

oznaczenie organu administracji publicznej,

−

datę wydania,

−

oznaczenie strony lub stron (czyli podmiotów, które biorą udział w postępowaniu),

−

powołanie podstawy prawnej,

−

rozstrzygnięcie,

−

uzasadnienie faktyczne i prawne,

−

pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie,

−

podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej
do wydania decyzji.

Ponadto decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu

powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie
o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. Na podstawie przepisów szczegółowych
decyzja administracyjna może być uzupełniona o dodatkowe składniki.

Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać:

−

wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione,

−

dowodów, na których się oparł,

−

przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy
dowodowej.

Uzasadnienie prawne powinno zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji,

z przytoczeniem adekwatnych przepisów prawa. Organ administracji publicznej może
odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony. Nie dotyczy
to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek
odwołania. Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których
z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia
uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny.

Pomimo obowiązywania zasady dwuinstancyjności w niektórych przypadkach

w postępowaniu przed organami administracyjnymi, decyzji od której przysługuje odwołanie
może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Sytuacja taka może mieć miejsce, gdy
jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia
gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes
społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony (np. decyzje kierującego działaniem
ratowniczym w stanie wyższej konieczności). W tym ostatnim przypadku organ administracji
publicznej może w drodze postanowienia zażądać od strony stosownego zabezpieczenia.

Decyzję doręcza się stronom na piśmie, a organ administracji publicznej, który wydał

decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile inaczej nie stanowi
kodeks postępowania administracyjnego. Sprawy mogą być także załatwiane ustnie, gdy
przemawia za tym interes strony, a nie stoi temu na przeszkodzie przepis prawny. W takim
przypadku treść decyzji może być ogłoszona ustnie, ale treść oraz istotne motywy załatwienia
sprawy w ten sposób powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej
przez stronę adnotacj.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Błędne pouczenie w decyzji co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu

powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego nie może szkodzić stronie, która
zastosowała się do tego pouczenia.

Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,

była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,

zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa. [13]

Postępowanie egzekucyjne w administracji jest to postępowanie i środki przymusowe,

stosowane przez organy administracji rządowej i organy gminy w celu doprowadzenia do
wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym (uiszczenie
należności pieniężnych) lub obowiązków o charakterze niepienieżnym, a także sposób
zabezpieczenia wykonania tych obowiązków. Jest to uregulowany prawem procesowym ciąg
czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty postępowania
egzekucyjnego w celu wykonania przez zastosowanie środka przymusu państwowego
obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej. Celem egzekucji
jest

przymusowe

wykonanie,

doprowadzenie

zgodności

stanu

faktycznego

ze stanem prawnym.

Przedmiotowy zakres postępowania egzekucyjnego: obejmuje przymusowe wykonanie

dwóch rodzajów obowiązków:

−

o charakterze pieniężnym (uiszczenie należności pieniężnych),

−

charakterze niepieniężnym (sprowadzających się do konieczności spełnienia świadczeń,
podjęcia czynności bądź do zniesienia lub zaniechania czynności.

Podmiotowy zakres postępowania egzekucyjnego wiąże się z określeniem organów,

przed którymi stosuje się przepisy ustawy egzekucyjnej oraz oznaczeniem podmiotów,
przeciwko którym toczyć się może postępowanie egzekucyjne.

Egzekucji administracyjnej podlegają następujące obowiązki:

podatki, opłaty i inne należności do której stosuje się przepisy ustawy „Ordynacja
podatkowa”, grzywny i kary pieniężne, a także inne należności pieniężne pozostające
w zakresie właściwości organów administracji rządowej i organów gminy,

wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów,

należności pieniężne wynikające z tytułu:

−

zwrotów, interwencji i innych środków będących częścią systemu całkowitego
lub częściowego finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji
Rolnej, Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji lub Europejskiego Funduszu
Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich, łącznie z sumami, które mają być
pobrane w związku z tymi działaniami,

−

opłat i innych należności przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii
Europejskiej dla sektora cukru,

−

należności przywozowych,

−

należności wywozowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

podatku od towarów i usług,

−

akcyzy od produktów tytoniowych, alkoholi i napojów alkoholowych, olejów
mineralnych,

−

podatku od dochodu lub podatku od majątku,

−

podatku od składek ubezpieczeniowych,

−

odsetek, kar i grzywien administracyjnych, kosztów i innych należności,

należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie
ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,

obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego
wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi,
nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy,

obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów
administracji rządowej i organów gminy lub przekazane do egzekucji administracyjnej na
podstawie przepisu specjalnego. Polegają na spełnieniu nakazanych czynności, świadczeń
rzeczowych, osobowych, wydaniu rzeczy ruchomej, nieruchomości, opróżnienia
pomieszczenie lub lokalu, zaniechaniu czynności.

Egzekucja dotycząca należności pieniężnych to egzekucja:

−

z pieniędzy,

−

z wynagrodzenia za pracę,

−

ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także
z renty socjalnej,

−

z rachunków bankowych,

−

z innych wierzytelności pieniężnych,

−

z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami
finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz
z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,

−

z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,

−

z weksla,

−

z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,

−

z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,

−

z pozostałych praw majątkowych,

−

z ruchomości,

−

z nieruchomości.

Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji jedynie w zakresie określonym

w przepisach Kodeksu Pracy, a świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach
o zaopatrzeniu emerytalnym (również emerytury i renty zagraniczne) podlegają egzekucji
w zakresie określonym w tych przepisach.

W postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiązków o charakterze niepieniężnym

stosuje się:

−

grzywnę w celu przymuszenia,

−

wykonanie zastępcze,

−

odebranie rzeczy ruchomej,

−

odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń,

−

przymus bezpośredni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uprawnionym

(wierzycielem)

żą

dania

wykonania

drodze

egzekucji

administracyjnej obowiązków wyżej określonych jest:
1.

dla obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień organów administracji
rządowej i organów gminy – właściwy organ pierwszej instancji,

dla obowiązków wynikających z orzeczeń sądów lub innych organów albo bezpośrednio
z

przepisów

prawa

–

organ

lub

instytucja

bezpośrednio

zainteresowana

w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad
wykonaniem obowiązku.

W razie uchylania się zobowiązanego do wykonania obowiązku wierzyciel powinien

podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych, a organ egzekucyjny
jest zobowiązany do zastosowania środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla
zobowiązanego.

[14]

Ustawa określa wyłączenia z egzekucji administracyjnej

Zobowiązanie – to rodzaj stosunku cywilnoprawnego o szczególnych cechach. Podmiot
uprawniony to wierzyciel, a podmiot zobowiązany to dłużnik. Uprawnienia wierzyciela
nazywa się zbiorczym określeniem wierzytelności. Przedmiotem zobowiązania jest
ś

wiadczenie, czyli wskazane treścią zobowiązania zachowanie się dłużnika na rzecz

wierzyciela.
Dług – dopuszczalność stosowania przymusu (sankcji) realizowanego przez odpowiednie
organy dla zaspokojenia wierzyciela.
Świadczenie – zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i realizujące interesy
wierzyciela. Zachowanie to może z kolei dotyczyć różnego rodzaju dóbr materialnych lub
niematerialnych, które określić można przedmiotem świadczenia. Zachowanie dłużnika
będące świadczeniem może polegać na działaniu lub na zaniechaniu (zachowanie bierne,
niepodejmowanie działań potencjalnie możliwych).
Roszczenie – przepisy przyznają oznaczonemu podmiotowi uprawnionemu możliwość
żą

dania określonego zachowania od skonkretyzowanego podmiotu zobowiązanego.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czym jest administracja publiczna?

Jaka jest struktura administracji państwowej w Polsce?

Czym jest stosunek prawny?

Jakie są zasady postępowania administracyjnego?

Co to jest właściwość rzeczowa, miejscowa, oraz funkcjonalna organów?

Jakie są formy działania administracji?

Jakie są składniki decyzji administracyjnej, oraz przyczyny nieważności?

Jakie znasz zadania organów państwowych w zakresie ochrony przeciwpożarowej?

Jak zdefiniujesz pojęcia: świadczenie, roszczenie, zobowiązanie, wierzyciel, dłużnik?

10.

W jaki sposób opiszesz zobowiązania pieniężne i niepieniężne, zasady postępowania
egzekucyjnego w administracji, środki egzekucyjne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż

braki

załączonej

decyzji

administracyjnej

(przykładowa

decyzja

administracyjna wydana przez kierownika jednostki organizacyjnej PSP).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wskazać brakujące elementy decyzji administracyjnej,

określić skutki prawne braków formalnych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

Ćwiczenie 2

Opisz zasady dopuszczalności odwołania od decyzji kierownika jednostki organizacyjnej

Państwowej Straży Pożarnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

opisać zasady dotyczące właściwości organu administracji w konkretnej sprawie,

wyjaśnić zasady dotyczące odwołań od decyzji administracyjnych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować

podstawie

kryterium

podmiotowego

przedmiotowego

pojęcie

administracji

oraz

prawa

administracyjnego?

opisać strukturę administracji państwowej w Polsce oraz wskazać w
nich miejsce i funkcje organów ochrony przeciwpożarowej?

scharakteryzować pojęcie stosunek prawny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wskazać podmioty postępowania administracyjnego?

opisać zasady postępowania administracyjnego?

wskazać właściwość rzeczową, miejscową, oraz funkcjonalną
organów w postępowaniu administracyjnym?

wskazać formy działania administracji?

wymienić składniki decyzji administracyjnej, wskazać przyczyny
nieważności, procedurę odwoławczą?

opisać pojęcia: świadczenie, roszczenie, zobowiązanie, wierzyciel,
dłużnik?

10)

opisać zobowiązania pieniężne i niepieniężne, zasady postępowania
egzekucyjnego w administracji, środki egzekucyjne?

11)

wskazać sytuacje, w których Państwowa Straż Pożarna występuje
jako wierzyciel i organ egzekucyjny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Organizacja

ochrony

przeciwpożarowej

Polsce

- zapobieganie pożarom i innym miejscowym zagrożeniom

4.3.1.

Materiał nauczania

Ochrona przeciwpożarowa [8]

polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu

ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym
miejscowym zagrożeniem poprzez:
1.

zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia,

zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia,

prowadzenie działań ratowniczych.

Zapobieżenie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub

innego miejscowego zagrożenia to:
a)

zapewnienie

koniecznych

warunków

ochrony

technicznej

nieruchomościom

i ruchomościom,

tworzenie warunków organizacyjnych i formalnoprawnych zapewniających ochronę ludzi
i mienia, a także przeciwdziałających powstawaniu lub minimalizujących skutki pożaru,
klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,

Działanie ratownicze to każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia, mienia

lub środowiska, a także likwidacja przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej
lub innego miejscowego zagrożenia.

Inne miejscowe zagrożenie to zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego

i naturalnych praw przyrody nie będące pożarem ani klęską żywiołową, stanowiące zagrożenie
dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobieżenie lub którego usunięcie
skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków.

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy to integralna część organizacji bezpieczeństwa

wewnętrznego państwa, obejmująca, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska,
prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych
miejscowych zagrożeń. System ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby,
inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy
cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych.

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy ma na celu ochronę życia, zdrowia, mienia

lub środowiska poprzez:
1.

walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi,

ratownictwo techniczne,

ratownictwo chemiczne,

ratownictwo ekologiczne,

ratownictwo medyczne,

współpracę z systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne.

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, wojewoda lub starosta odpowiednio

na obszarze kraju, województwa lub powiatu określają zadania krajowego systemu
ratowniczo-gaśniczego, koordynują jego funkcjonowanie i kontrolują wykonywanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wynikających stąd zadań, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub
ś

rodowiska kierują tym systemem.

Wojewoda i starosta wykonują swoje zadania przy pomocy odpowiednio wojewódzkiego

i powiatowego zespołu reagowania kryzysowego, działających na podstawie przepisów
o stanie klęski żywiołowej.

Wójt (burmistrz lub prezydent miasta) koordynuje funkcjonowanie krajowego systemu

ratowniczo-gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę. Zadanie to
wykonywane jest przy pomocy komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej, jeżeli
komendant taki został zatrudniony przez gminę.

Jednostkami ochrony przeciwpożarowej są:

−

jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej,

−

jednostki organizacyjne wojskowej ochrony przeciwpożarowej,

−

zakładowa straż pożarna,

−

zakładowa służba ratownicza,

−

gminna zawodowa straż pożarna,

−

powiatowa (miejska) zawodowa straż pożarna,

−

terenowa służba ratownicza,

−

ochotnicza straż pożarna,

−

związek ochotniczych straży pożarnych,

−

inne jednostki ratownicze.

Do zadań własnych powiatu w zakresie ochrony przeciwpożarowej należy:

prowadzenie analiz i opracowywanie prognoz dotyczących pożarów, klęsk żywiołowych
oraz innych miejscowych zagrożeń,

prowadzenie analizy sił i środków krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze
powiatu,

budowanie systemu koordynacji działań jednostek ochrony przeciwpożarowej
wchodzących w skład krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego oraz służb, inspekcji,
straży oraz innych podmiotów biorących udział w działaniach ratowniczych na obszarze
powiatu,

organizowanie systemu łączności, alarmowania i współdziałania między podmiotami
uczestniczącymi w działaniach ratowniczych na obszarze powiatu.

Koszty funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej pokrywane są z:

−

budżetu państwa,

−

budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

−

dochodów instytucji ubezpieczeniowych, ubezpieczających osoby prawne i fizyczne,

−

rodków własnych podmiotów, o których mowa w art. 17, które uzyskały zgodę ministra

właściwego do spraw wewnętrznych

na utworzenie jednostki ochrony przeciwpożarowej.

Zakłady ubezpieczeń są obowiązane przekazywać 10% sumy wpływów uzyskanych

z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia od ognia na określone cele ochrony
przeciwpożarowej. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej i Zarząd Główny
Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej otrzymują po 50% kwoty.
Ś

rodki finansowe przekazywane Komendantowi Głównemu Państwowej Straży Pożarnej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i Zarządowi Głównemu Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej
przeznaczone wyłącznie na cele ochrony przeciwpożarowej.

Państwowa Straż Pożarna jest obowiązana do przekazywania nieodpłatnie technicznie

sprawnego, zbędnego sprzętu i urządzeń ochotniczym strażom pożarnym, po zasięgnięciu
opinii właściwego zarządu wojewódzkiego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych
Rzeczypospolitej Polskiej. Zakładowe straże pożarne lub zakładowe służby ratownicze mogą
przekazywać nieodpłatnie sprawny technicznie, zbędny sprzęt i urządzenia Zarządowi
Głównemu Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz
ochotniczym strażom pożarnym pozostającym poza strukturami związku.

Osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystające ze środowiska,

budynku, obiektu lub terenu są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym
lub innym miejscowym zagrożeniem. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu
lub terenu, a także podmioty, o których mowa powyżej, ponoszą odpowiedzialność za
naruszenie przepisów przeciwpożarowych, w trybie i na zasadach określonych w innych
przepisach.

Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, zapewniając jego

ochronę przeciwpożarową, obowiązany jest w szczególności:przestrzegać przeciwpożarowych
wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,wyposażyć budynek, obiekt lub
teren w sprzęt pożarniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami określonymi
w odrębnych przepisach,zapewnić konserwację i naprawy sprzętu oraz urządzeń określonych
w pkt 2, zgodnie z zasadami i wymaganiami gwarantującymi sprawne i niezawodne ich
funkcjonowanie, zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie lub na terenie
bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji, przygotować budynek, obiekt lub teren do
prowadzenia akcji ratowniczej, zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,
ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia.

Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, obowiązany do

założenia urządzeń sygnalizacyjno-alarmowych, zobowiązany jest połączyć te urządzenia
z najbliższą komendą lub jednostką ratowniczo-gaśniczą Państwowej Straży Pożarnej,
o ile w tym budynku, obiekcie lub na terenie nie działa jego własna jednostka ratownicza.
Podmioty te ponoszą w pełni koszty nabycia i utrzymania, w stanie zapewniającym
sprawność, sprzętu, urządzeń przeciwpożarowych, środków gaśniczych, urządzeń
sygnalizacyjno-alarmowych i innych urządzeń oraz instalacji ochrony przeciwpożarowej.

Urzędy, instytucje, organizacje, przedsiębiorcy lub osoby fizyczne są obowiązane

uwzględnić wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej przy zagospodarowaniu
i uzbrajaniu terenu. Autorzy dokumentacji projektowej zapewniają jej zgodność
z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej.

Obowiązek spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej ciąży także na wytwórcy

maszyn, urządzeń i innych wyrobów oraz nabywcy licencji zagranicznych lub maszyn,
urządzeń i innych wyrobów pochodzących z importu, a także na użytkowniku maszyn,
urządzeń i innych wyrobów.

Rozpoczęcie eksploatacji nowej, przebudowanej lub wyremontowanej budowli, obiektu

lub terenu, maszyny, urządzenia lub instalacji albo innego wyrobu może nastąpić wyłącznie,
gdy zostały spełnione wymagania przeciwpożarowe, a sprzęt, urządzenia pożarnicze
i ratownicze oraz środki gaśnicze zapewniają skuteczną ochronę przeciwpożarową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyroby służące do ochrony przeciwpożarowej mogą być wprowadzone do obrotu

i stosowane wyłącznie na podstawie certyfikatu zgodności w rozumieniu przepisów
o badaniach i certyfikacji. Szczegółowe zasady, warunki i tryb wydawania certyfikatów
zgodności określają przepisy o badaniach i certyfikacji.

Każdy kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie, obowiązany

jest niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę
ochrony przeciwpożarowej bądź policję lub wójta albo sołtysa.

W przypadku powstania pożaru w pomieszczeniach misji dyplomatycznej, urzędu

konsularnego lub instytucji międzynarodowej, korzystających z immunitetu dyplomatycznego
lub konsularnego, prowadzenie działania ratowniczego przez jednostki ochrony
przeciwpożarowej jest dopuszczalne po uprzednim uzyskaniu zgody szefa misji, kierownika
urzędu konsularnego lub kierownika instytucji międzynarodowej. Zgoda może być jednak
domniemana w przypadku powstania pożaru lub innego miejscowego zagrożenia
wymagającego niezwłocznego działania ratowniczego.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są podstawowe akty normatywne dotyczące ochrony przeciwpożarowej w Polsce?

Jakie są jednostki ochrony przeciwpożarowej w Polsce?

Jakie znasz obowiązki osób fizycznych i prawnych w zakresie ochrony
przeciwpożarowej?

Jakie są obowiązki właścicieli, zarządców lub użytkowników budynku, obiektu
budowlanego lub terenu w zakresie spełnienia wymogów ochrony przeciwpożarowej?

Jakie wymogi muszą być spełnione, aby urządzenie dopuszczone do eksploatacji?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W miejscowości Tuszyn przez ponad rok trwały prace modernizacyjne głównej drogi.

Ze względu na wzrost atrakcyjności tej trasy, powstały przy niej dwa zajazdy. Kto i jakie
wymogi musi spełnić, aby można było korzystać z drogi i otworzyć lokale.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wskazać podstawowe akty normatywne dotyczące ochrony przeciwpożarowej,

odnaleźć konkretne regulacje prawne,

własnymi słowami odpowiedzieć na zadane pytanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Mieszkaniec Włocławka postanowił wybudować domek dla trzypokoleniowej rodziny.

W pracowni projektowej zakupił kompletny projekt i po uzyskaniu pozwolenia na budowę
rozpoczął prace budowlane. W trakcie budowy wzrosły jego zarobki i postanowił wziąć
kredyt na wybudowanie zamiast domku, pensjonatu na 45 miejsc noclegowych, a dodatkowe
skrzydło budynku przeznaczyć dla swojej 12-osobowej rodziny. Jakie wymogi w zakresie
ochrony przeciwpożarowej muszą być spełnione, aby mógł zrealizować swoje plany.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wskazać regulacje prawne,

odnaleźć konkretne przepisy,

w formie pisemnej podać wyczerpującą odpowiedź na zadanie pytanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać

akty

normatywne

dotyczące

organizacji

ochrony

przeciwpożarowej w Polsce?

opisać organizację i zadania Krajowego Systemu Ratowniczo-
Gaśniczego?

opisać zadania jednostek ochrony przeciwpożarowej w Polsce?

opisać zadania jednostek administracji publicznej w zakresie ochrony
przeciwpożarowej?

zdefiniować pojęcia: pożar, miejscowe zagrożenie, klęska żywiołowa,
awaria przemysłowa, działanie ratownicze?

opisać obowiązki osób fizycznych i prawnych w zakresie ochrony
przeciwpożarowej budynków, obiektów i terenów?

wymienić obowiązki osób fizycznych i prawnych w zakresie
zapobiegania zagrożeniom?

dokonać oceny budynków, obiektów i terenów pod względem
spełniania wymogów ochrony przeciwpożarowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Państwowa

Straż

Pożarna

strukturze

ochrony

przeciwpożarowej – zadania oraz prawne podstawy
prowadzenia działań

4.4.1. Materiał nauczania

Państwowa Straż Pożarna [9]

to zawodowa, umundurowana i wyposażona

w specjalistyczny sprzęt formacja, przeznaczona do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi
i innymi miejscowymi zagrożeniami.

Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej należy:

−

rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń,

−

organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych
lub likwidacji miejscowych zagrożeń,

−

wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie klęsk
ż

ywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze,

−

kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Pożarnej i innych jednostek ochrony
przeciwpożarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludności,

−

nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych,

−

prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony ludności,

−

współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie
niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych.

Jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej:

−

Komenda Główna,

−

komenda wojewódzka (w skład komendy wojewódzkiej mogą wchodzić ośrodki
szkolenia),

−

komenda powiatowa (miejska), w skład komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej
Straży Pożarnej wchodzą jednostki ratowniczo-gaśnicze,

−

Szkoła Główna Służby Pożarniczej oraz pozostałe szkoły,

−

jednostki badawczo-rozwojowe,

−

Centralne Muzeum Pożarnictwa.

Centralnym organem administracji rządowej w sprawach organizacji krajowego systemu

ratowniczo-gaśniczego oraz ochrony przeciwpożarowej jest Komendant Główny Państwowej
Straży Pożarnej, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komendanta
Głównego Państwowej Straży Pożarnej powołuje spośród oficerów Państwowej Straży
Pożarnej i odwołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw
wewnętrznych. Zastępców Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej powołuje
spośród oficerów Państwowej Straży Pożarnej i odwołuje minister właściwy do spraw
wewnętrznych, na wniosek Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej.

Do zadań Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej należy:

−

kierowanie pracą Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej,

−

kierowanie krajowym systemem ratowniczo-gaśniczym, a w szczególności:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

dysponowanie jednostkami krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze
kraju, poprzez swoje stanowisko kierowania,

−

ustalanie zbiorczego planu sieci jednostek krajowego systemu ratowniczo-
gaśniczego,

−

ustalanie planu rozmieszczania na obszarze kraju sprzętu specjalistycznego w ramach
krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego,

−

dysponowanie odwodami operacyjnymi i kierowanie ich siłami,

−

dowodzenie działaniami ratowniczymi, których rozmiar lub zasięg przekracza
możliwość sił ratowniczych województwa,

−

organizowanie i kierowanie centralnymi odwodami operacyjnymi,

−

analizowanie działań ratowniczych prowadzonych przez jednostki organizacyjne
krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego,

−

analizowanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń,

−

inicjowanie przedsięwzięć oraz prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony
przeciwpożarowej i ratownictwa,

−

organizowanie i określanie zasad kształcenia zawodowego,

−

inicjowanie oraz przygotowywanie projektów aktów normatywnych dotyczących
ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa,

−

powoływanie

odwoływanie

rzeczoznawców

spraw

zabezpieczeń

przeciwpożarowych i nadzór nad ich działalnością,

−

ustalanie programów i zasad szkolenia pożarniczego dla jednostek ochrony
przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 2-6 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia
1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229),

−

wspieranie inicjatyw społecznych w zakresie ochrony przeciwpożarowej
i ratownictwa,

−

współdziałanie z Zarządem Głównym Związku Ochotniczych Straży Pożarnych
Rzeczypospolitej Polskiej,

−

prowadzenie współpracy międzynarodowej w zakresie swojej właściwości.

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej sprawuje nadzór nad:

−

Szkołą Główną Służby Pożarniczej, w zakresie wykonywania przez nią zadań jednostki
organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej,

−

pozostałymi szkołami, jednostkami badawczo-rozwojowymi Państwowej Straży Pożarnej
oraz w zakresie dydaktycznym nad ośrodkami szkolenia w komendach wojewódzkich
Państwowej Straży Pożarnej,

−

Centralnym Muzeum Pożarnictwa.

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej kontroluje działania organów

i jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej. Komendant Główny Państwowej
Straży Pożarnej jest przełożonym strażaków pełniących służbę w Państwowej Straży
Pożarnej.

Zadania i kompetencje Państwowej Straży Pożarnej na obszarze województwa wykonuje

wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej, jako
kierownika straży wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie,
oraz komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej.

W postępowaniu administracyjnym, w sprawach związanych z wykonywaniem zadań

i kompetencji Państwowej Straży Pożarnej, o ile przepisy nie stanowią inaczej, organem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

właściwym jest komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej. Organami
wyższego stopnia są:

−

w stosunku do komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej -
komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej,

−

w stosunku do komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej – Komendant
Główny Państwowej Straży Pożarnej.

Komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej powołuje, spośród oficerów

Państwowej Straży Pożarnej, minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek
Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej złożony po uzyskaniu zgody wojewody.
Odwołuje go ten sam minister po zasięgnięciu opinii wojewody. Zadania komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej określa ustawa o PSP.

Komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej powołuje spośród

oficerów Państwowej Straży Pożarnej komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej,
w porozumieniu ze starostą. Komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży
Pożarnej odwołuje komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej po zasięgnięciu
opinii starosty. Zadania komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej określa
ustawa o PSP.

Koszty związane z funkcjonowaniem Państwowej Straży Pożarnej są pokrywane

z budżetu państwa. Koszty funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej na obszarze powiatu
są pokrywane z dotacji celowej budżetu państwa. W pokrywaniu części kosztów
funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej mogą uczestniczyć:

−

gmina, powiat lub samorząd województwa,

−

organizatorzy imprez masowych.

Wykonywanie zadań zleconych szkołom Państwowej Straży Pożarnej przez osoby

prawne lub fizyczne wykraczających poza zakres ustawowych zadań jest finansowane przez
właściwego zleceniodawcę na podstawie zawartej umowy, a środki finansowe uzyskane z tego
tytułu stanowią środki specjalne jednostki przeznaczone na cele statutowe szkół. Osoby
prawne lub fizyczne mogą uczestniczyć w ponoszeniu kosztów budowy strażnic,
ich wyposażenia i utrzymania.

Akcję ratowniczą organizuje i kieruje nią Państwowa Straż Pożarna. W akcjach

ratowniczych mogą być wykorzystywane zwierzęta.

Strażacy biorący udział w akcji ratowniczej, w zakresie niezbędnym do prowadzenia

akcji, mają prawo korzystania z:
1.

dróg, gruntów i zbiorników wodnych państwowych, komunalnych i prywatnych,

komunalnych i prywatnych ujęć wodnych i środków gaśniczych.

W okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności strażak kierujący akcją

ratowniczą ma prawo zarządzenia:
1.

ewakuacji ludzi i mienia z terenu objętego akcją ratowniczą,

koniecznych prac wyburzeniowych i rozbiórkowych,

wstrzymania komunikacji w ruchu lądowym,

udostępnienia pojazdów, środków i przedmiotów niezbędnych do akcji ratowniczej,

zakazu przebywania osobom postronnym w rejonie akcji ratowniczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ponadto kierujący akcją ma wówczas prawo:

−

żą

dania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, jednostek gospodarczych,

organizacji społecznych i obywateli,

−

odstąpienia od zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne.

W celu realizacji nadzoru nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych,

rozpoznawania zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń oraz przygotowywania
do działań ratowniczych, Państwowa Straż Pożarna przeprowadza czynności kontrolno-
rozpoznawcze oraz ćwiczenia i manewry.

Czynności kontrolno-rozpoznawcze obejmują w szczególności:

−

kontrolę przestrzegania przepisów przeciwpożarowych,

−

rozpoznawanie zagrożeń innych niż pożarowe,

−

wstępne ustalanie przyczyn oraz okoliczności powstania i rozprzestrzeniania się pożaru.

Czynności kontrolno-rozpoznawcze mogą być przeprowadzane także:

−

na polecenie sądu, prokuratora lub Najwyższej Izby Kontroli,

−

na zlecenie osób prawnych, fizycznych i innych jednostek organizacyjnych.

Plan roczny zawierający zakres czynności oraz termin ich przeprowadzenia

z dokładnością co najmniej do kwartału, powinien określać: obiekty, tereny i urządzenia,
których dotyczy przeprowadzenie czynności. Powinien wskazywać także zamiar wykonania
prób potwierdzających prawidłowość działania urządzeń przeciwpożarowych, jeżeli próby te
uważa się za niezbędny warunek właściwego przeprowadzenia czynności.

Osoba uprawniona do czynności kontrolno-rozpoznawczych ma prawo:

wstępu do wszystkich obiektów i pomieszczeń, z wyłączeniem części mieszkalnej oraz
stanowiących własność bądź zarządzanych przez:

−

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, Policję, Agencję Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencję Wywiadu i Straż Graniczną,

−

obce misje dyplomatyczne, urzędy konsularne bądź inne instytucje międzynarodowe
korzystające z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych,

żą

dania wyjaśnień w sprawach związanych z ujawnionymi nieprawidłowościami.

Do przeprowadzania czynności można upoważnić:

strażaka Państwowej Straży Pożarnej, który ma co najmniej sześciomiesięczny okres
służby stałej, niezbędną wiedzę do przeprowadzania czynności oraz:
a)

wyższe wykształcenie lub,

stopień aspirancki bez wyższego wykształcenia,

inną osobę z wyższym wykształceniem, posiadającą wiedzę przydatną do
przeprowadzenia czynności na terenie kontrolowanego obiektu.

Strażak Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w pkt 1 lit. b, oraz osoba, o której
mowa w pkt 2, mogą być upoważnieni do przeprowadzania czynności wyłącznie pod
kierownictwem strażaka Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w pkt 1 lit. a.

Warunkiem właściwego przeprowadzenia czynności jest:

zapoznanie się z dokumentacją dotyczącą zakresu czynności i prowadzonymi przez
kontrolowanego ewidencjami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapoznanie się ze stanem obiektów, urządzeń i innych składników majątkowych,
będących przedmiotem czynności.

Kontrolujący ustala stan faktyczny na podstawie zebranych w toku czynności materiałów

dowodowych, do których zalicza się w szczególności:
1.

dokumenty,

informacje i wyjaśnienia kontrolowanego lub jego pracowników,

wyniki prób potwierdzających prawidłowość działania urządzeń przeciwpożarowych.

Z ustaleń dokonanych w toku czynności kontrolujący sporządza niezwłocznie, w sposób

uporządkowany, zwięzły i przejrzysty protokół.

Wyniki kontroli zbierane są w zestawienia. Wyniki czynności przeprowadzonych na

terenie powiatu (miasta na prawach powiatu) gromadzi właściwy miejscowo komendant
powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej w postaci:

−

wyników kontroli przestrzegania przepisów przeciwpożarowych,

−

wyników kontroli działań zapobiegających poważnym awariom przemysłowym,

−

katalogu zagrożeń.

Komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej, w razie stwierdzenia

naruszenia przepisów przeciwpożarowych, uprawniony jest w drodze decyzji administracyjnej
do:

−

nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie,

−

wstrzymania robót (prac),

−

zakazania używania maszyn, urządzeń lub środków transportowych oraz eksploatacji
pomieszczeń, obiektów lub ich części,

jeżeli stwierdzone uchybienia mogą powodować zagrożenie życia ludzi lub bezpośrednie
niebezpieczeństwo powstania pożaru. Decyzje w tych sprawach podlegają natychmiastowemu
wykonaniu. [9]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są zadania Państwowej Straży Pożarnej?

Jakie uprawnienia posiada kierujący działaniem ratowniczym?

Kto finansuje funkcjonowanie Państwowej Straży Pożarnej?

Jaki jest cel, tryb i zakres przeprowadzania czynnosci kontrolno – rozpoznawczych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż podmioty uprawnione do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych,

zakres uprawnień, treść upoważnienia. Podaj przepisy mające tutaj zastosowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wskazać cel przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych,

wymienić

podmioty

upoważnione

przeprowadzania

czynności

kontrolno-

rozpoznawczych,

wskazać zakres uprawnień oraz omówić zasady wydawania oraz treść upoważnień do
przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych,

wskazać przepisy znajdujące zastosowanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

Ćwiczenie 2

W trakcie przeprowadzania w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 w Siemiatyczach

czynności kontrolno-rozpoznawczych stwierdzono następujące nieprawidłowości:

−

brak wyposażenia budynku w odpowiedni sprzęt przeciwpożarowy,

−

wbrew zaleceniom z poprzedniej kontroli nie dokonano naprawy komina,

−

uczniowie pierwszej klasy bez nadzoru przebywają w pracowni chemicznej oraz mają
nieograniczony dostęp do zgromadzonych tam pomocy dydaktycznych.
Wskaż uchybienia wobec przepisów ochrony przeciwpożarowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wskazać zakres przeprowadzanych czynności kontrolno-rozpoznawczych oraz podmioty
uprawnione do kontroli,

wskazać uchybienia wobec przepisów ochrony przeciwpożarowej..

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

opisać organizację Państwowej Straży Pożarnej?

opisać zadania i kompetencje Państwowej Straży Pożarnej na
poziomie kraju i szczeblu lokalnym?

opisać

zadania

kompetencje

kierowników

jednostek

organizacyjnych

Państwowej

Straży

Pożarnej

poziomie

województwa i powiatu?

opisać uprawnienia oraz tryb korzystania z nich przez jednostki
Państwowej Straży Pożarnej podczas prowadzenia akcji ratowniczej?

wymienić uprawnienia kierującego działaniem ratowniczym?

wskazać regulacje dotyczące przeprowadzania czynności kontrolno-
rozpoznawczych przez osoby uprawnione?

wymienić elementy upoważnienia do przeprowadzenia czynności
kontrolno-rozpoznawczych?

opisać zakres i przebieg czynności?

opisać niezbędne elementy zabezpieczenia operacyjnego obiektów dla
potrzeb prowadzenia akcji ratowniczej?

10)

podać przykłady zaistnienia stanu wyższej konieczności podczas
prowadzenia akcji ratowniczej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Służba w Państwowej Straży Pożarnej

4.5.1. Materiał nauczania

Regulacje dotyczące stosunku służbowego oraz prawa i obowiązki strażaków określa

ustawa o Państwowej Straży Pożarnej.
1.

Wymagania wobec kandydata do służby w Państwowej Straży Pożarnej.

Służba kandydacka, przygotowawcza i stała.

Nawiązanie stosunku służbowego.

Prawa i obowiązki funkcjonariusza Państwowej Straży Pożarnej w odniesieniu do
złożonego ślubowania.

Tajemnica państwowa i służbowa.

Uposażenie i inne świadczenia pieniężne i niepieniężne przysługujące strażakowi
w służbie kandydackiej, przygotowawczej oraz stałej.

Korpusy i stopnie służbowe.

System pełnienia służby w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej.

Okresowe badania zdolności do pełnienia służby w Państwowej Straży Pożarnej
(okresowa opinia służbowa, badania zdrowia, testy sprawności fizycznej).

10.

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych i ogólnych w Państwowej Straży Pożarnej.

11.

Strażak jako funkcjonariusz publiczny – szczególna ochrona prawna i szczególna
odpowiedzialność karnoprawna.

12.

Zasady awansowania i nagradzania.

13.

Ogólne zasady odpowiedzialności prawnej strażaka.

14.

Zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej strażaka.

15.

Rodzaje kar dyscyplinarnych, zasady nakładania i wykonywania.

16.

Tryb postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi.

17.

Rola obrońcy ,,z urzędu”.

18.

Dopuszczalność odwołań.

19.

Zatarcie nałożenia kary.

20.

Związki zawodowe w Państwowej Straży Pożarnej.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są zasady przyjmowania do służby w Państwowej Straży Pożarnej?

Na jakich zasadach nawiązywany jest stosunek służbowy?

Co ile lat dokonuje się opiniowania strażaka w służbie stałej i przygotowawczej.

Na czym polega pełnienie służby w systemie zmianowym?

Jakie świadczenia przysługują w służbie kandydackiej a jakie w służbie stałej?

Czy w służbie przygotowawczej strażakowie przysługuje równoważnik za brak lokalu
mieszkalnego i na remont mieszkania?

Czy strażaka można odwołać z urlopu?

Na jakich zasadach strażaka można ukarać karą upomnienia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wypełnij przykładową kartę ewidencji służby w zmianowym rozkładzie czasu służby za

miesiąc grudzień zmiana 2.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

prawidłowo wypełnić kartę ewidencji czasu służby w zmianowym rozkładzie czasu
służby.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

Ćwiczenie 2

St.kpt. Józef Mruk w związku z ciągłym zaniedbywaniem obowiązków służbowych

otrzymał opinię stwierdzającą niewywiązywanie się z obowiązków służbowych. Po upływie
jakiego czasu musi być poddany opiniowaniu? Jakie mogą być skutki wydania ponownie
takiej samej opinii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wskazać podstawę prawną wydania opinii służbowej,

wskazać czas, po jakim musi być wydana kolejna opinia służbowa,

opisać skutki wydania opinii.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić wymogi przyjęcia do służby w Państwowej Straży
Pożarnej?

omówić zasady pełnienia służby kandydackiej, przygotowawczej
i stałej?

wskazać prawa i obowiązki strażaka?

opisać zasady okresowego opiniowania strażaka?

opisać okresowe badania zdolności do pełnienia służby?

omówić zasady odpowiedzialności za naruszenie obowiązków
służbowych?

opisać zasady działania i orzekania komisji dyscyplinarnych?

wymienić rodzaje kar dyscyplinarnych oraz podmioty uprawnione do
ich nakładania?

wskazać różnice pomiędzy odpowiedzialnością dyscyplinarną
a

karnoprawną

oraz

odpowiedzialnością

sprawach

o wykroczenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Prawo cywilne – zagadnienia wybrane

4.6.1. Materiał nauczania

Osoba fizyczna to pojęcie prawne oznaczające człowieka w prawie cywilnym, od chwili

urodzenia do naturalnej śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Brak posiadania
osobowości fizycznej przez płód nie pozbawia go całkowicie podmiotowości prawnej, może
on być bowiem podmiotem praw i obowiązków warunkowo - jeśli urodzi się żywy.
Oczywiście należy brać pod uwagę regulacje dotyczące ochrony życia poczętego
i traktowanie człowieka od życia płodowego jako podmiot prawa.

Osoba prawna nie istnieje w sposób ,,namacalny”, a pojęcie to definiuje się zazwyczaj

jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań,
wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (w tym
przypadku przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Podmiot taki posiada pełnię
podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do
czynności prawnych (atrybuty przysługujące osobom fizycznym z racji samego istnienia).
Podsumowując, osoba prawna to podmiot, któremu z samego faktu istnienia nie przypisano
osobowości prawnej, a jedynie obowiązujące przepisy prawa mu ją nadają, a od momentu
uznania dany podmiot za osobę prawną, należą mu się określone prawa i nałożone są na niego
pewne obowiązki.

Wspólne dla wszystkich osób prawnych regulacje zawiera ustawa kodeks cywilny, który

też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie – Skarb państwa. Inne ustanawiają
przepisy szczególne, zaliczając do osób prawnych m.in:

−

jednostki

samorządu

terytorialnego

(Konstytucja

RP,

ustawy

szczególne:

o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa),

−

spółki kapitałowe: akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (kodeks spółek
handlowych),

−

spółdzielnie (prawo spółdzielcze),

−

państwowe przedsiębiorstwa (ustawa o przedsiębiorstwach państwowych),

−

kościoły i ich jednostki organizacyjne,

−

związki zawodowe (przepisy o związkach zawodowych),

−

partie polityczne (ustawa o partiach politycznych).

Osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje

ten status, a ich powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy.
Nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo.
Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego
rejestru (chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej). Obecnie w Polsce najczęściej jest to
Krajowy Rejestr Sądowy.

Zdolność prawna – bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności
prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań).
Zdolność do czynności prawnych – to inaczej zdolność osoby fizyczne mają zdolność
do czynności prawnych, która zależy od dalszych warunków. Dziecko do 13 roku życia
nie posiada w ogóle zdolności do czynności prawnych ( nie mylić ze zdolnością prawną ).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ograniczoną zdolność do czynności prawnej należy się od 13 roku życia. Pełną zdolność do
czynności prawnych nabywa się po ukończeniu 18 roku życia.

ródłem prawa cywilnego jest przede wszystkim kodeks cywilny, który formalnie ma

rangę zwykłej ustawy (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny). Inne, nie będące
ustawami akty, mogą regulować stosunki cywilnoprawne jedynie na podstawie wyraźnego
upoważnienia ustawowego, udzielonego oznaczonemu organowi w odniesieniu do
wskazanego przedmiotu regulacji w określonej formie (zwykle w formie rozporządzenia).

Kolejnym źródłem prawa cywilnego jest prawo zwyczajowe, czyli powszechnie

stosowane w danym środowisku, okresie i w danych stosunkach społecznych praktyki
postępowania, uznane przez organy stosujące prawo. Są to więc po prostu fakty społeczne –
ludzie w określonych sytuacjach zachowują się w taki a nie inny sposób. Same przez się,
zwyczaje nie mają doniosłości prawnej, nie tworzą prawa. Jeżeli mają one stanowić podstawę
oceny czyichś zachowań i wskazywać, jak należy postępować w określonej sytuacji, to
najpierw ocenie należy poddać same zwyczaje. Trzeba zbadać, czy są to ,,dobre” zwyczaje,
czy nie są one sprzeczne z ogólnie akceptowanymi zasadami moralnymi, etycznymi
i zasadami współżycia społecznego. Później dochodzi ewentualnie do uznania przez organy
sądowe i administracyjne danych norm zwyczajowych za obowiązujące. Nie następuje to
w żaden formalny sposób, lecz poprzez faktyczne stosowanie reguł zwyczajowych w trakcie
orzekania bądź wydawania decyzji. Źródłem prawa cywilnego są również uchwały Sądu
Najwyższego, ale obowiązują jedynie składy orzekające tego sądu w odniesieniu do
określonego typu spraw.

Zasady prawa cywilnego

Zasady, to pewna kategoria norm prawnych, które wyróżniają się swoją doniosłością oraz

szczególną rolą, jaką pełnią w obszarze prawa cywilnego. Wyznaczają one sposób
interpretacji przepisów prawnych i stosowania prawa, wskazują wybór w razie kolizji norm
prawnych oraz określają, w jaki sposób należy korzystać z praw podmiotowych.

Podstawowe zasady prawa cywilnego to:

ochrona własności,

swoboda umów,

wykonywanie praw podmiotowych,

ochrona dobrej wiary,

ochrona praw nabytych,

ochrona dóbr osobistych – gwarantowana konstytucyjnie oraz konwencjami
międzynarodowymi – nie ma zastosowania zasada lex speciali derogat legi generali!

Stosunek cywilnoprawny tak samo jak każdy stosunek prawny zawiera następujące

elementy:

−

podmiot ( osoba fizyczna, prawna, ułomna osoba prawna ),

−

przedmiot (treść).

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego mogą być: rzeczy ruchome i nieruchome,

ich części składowe i przynależności, pożytki rzeczy, przedmioty materialne nie będące
rzeczami (gazy, ciecze, kopaliny, zwierzęta w stanie wolnym), przedmioty niematerialne jak
energia, dobra intelektualne, dobra osobiste, pieniądze, papiery wartościowe, a także
przedsiębiorstwo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wady oświadczenia woli:

stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,

pozorność,

błąd,

podstęp,

groźba.

Brak świadomości albo swobody to każde, nawet przemijające tylko zaburzenia

psychiczne, jeżeli w chwili dokonywania czynności prawnych wyłączały one świadome (np.
wskutek nadużycia alkoholu, w głębokim śnie) albo swobodne (np. pod wpływem głodu
narkotycznego, pod wpływem przymusu fizycznego) powzięcie decyzji lub wyrażenie woli.
Oświadczenia woli obarczone tą wadą są nieważne. Odrębną kwestią jest tu jednak
udowodnienie (ciężar dowodu) tych okoliczności, a to już spoczywa na tym, kto oczekuje
unieważnienia czynności prawnej.

Pozorność – sytuacje, gdy dwie strony pozornie dokonują czynności pranej dla pozoru,

a potajemnie umawiają się, że ich oświadczenia wobec osób trzecich nie wywołają skutków
prawnych. Pozorność też musi być dowodzona między stronami oraz skutkuje nieważnością.
Jednak osoby trzecie, które wskutek takiej czynności nabyły odpłatnie prawo lub zwolnione
zostały z obowiązku korzystają w takiej sytuacji z ochrony prawa.

Błąd to niezgodność między rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka.

Musi on jednak dotyczyć treści czynności prawnej i być istotny. Błąd istotny to taki, który
uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem
błędu i oceniał sprawę rozsądnie, to nie złożyłby oświadczenia tej treści. W odróżnieniu
od wymienionych już wad oświadczenia woli, błąd nie powoduje nieważności czynności
prawnej, a jedynie stanowi podstawę do uchylenia się od skutków prawnych błędnego
oświadczenia.

Podstęp to inaczej błąd wywołany podstępnie, czyli ktoś celowo kogoś drugiego

wprowadza w błąd w celu złożenia oświadczenia woli określonej treści. Ta wada
oświadczenia woli również daje możliwość uchylenia się od skutków złożonego
oświadczenia.

Groźbą jest zapowiedź wyrządzenia komuś jakiegoś zła, w razie, gdyby nie dokonał on

żą

danej czynności prawnej. Osoba zagrożona znajduje się tutaj w sytuacji przymusowej (tzw.

przymus psychiczny). Ma ona do wyboru albo dokonanie czynności prawnej, albo narażenie
się na realizację groźby. Zaznaczyć tu należy, że z ochrony korzysta tylko ten, wobec którego
wysuwana jest groźba bezprawna i poważna (realna). W przypadku groźby, osoba, wobec
której jest stosowana, może uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli.

Ze względu na sposób sporządzania wyróżniamy cztery formy oświadczeń woli:

−

zwykła forma pisemna,

−

poświadczenie daty,

−

poświadczenie podpisu,

−

akt notarialny.
Niedochowanie odpowiedniej formy zawarcia czynności prawnej może skutkować

nieważnością, brakiem możliwości wywołania określonych skutków prawnych lub brakiem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

możliwości wykorzystania dokumentu do celów dowodowych. Wymogi zachowania
określonej formy zawarte są w ustawie lub mogą zostać zastrzeżone w umowie.

[34]

Odpowiedzialność odszkodowawcza

Każdy podmiot, który doznał uszczerbku na swoim majątku lub w sferze swoich dóbr

osobistych w związku z okolicznościami wskazanymi w przepisach prawa, to jakaś inna
osoba jest zobowiązana do naprawienia szkody. W takim przypadku mówi się
o odpowiedzialności odszkodowawczej jednego podmiotu za szkodę doznaną przez inny
podmiot. W polskim prawie obowiązuje generalna zasada odpowiedzialności Skarbu Państwa
za szkodę wyrządzoną prze funkcjonariusza państwowego. W rozumieniu przepisów prawa
funkcjonariuszami państwowymi są:

−

pracownicy organów władzy państwowej, bez względu na zajmowane stanowisko
i przysługujący zakres władzy (organ administracji, strażak, policjant, nauczyciel,
personel służby zdrowia) oraz sędziowie, prokuratorzy i żołnierze sił zbrojnych,

−

osoby powoływane w drodze wyboru do organu państwowego (posłowie, senatorowie,
ławnicy),

−

osoby działające na zlecenie organów władzy, administracji lub gospodarki,
gdy odpowiednie przepisy prawne upoważniają wspomniane organy do zlecenia
określonego działania (uczestniczący w zwalczaniu klęsk żywiołowych obywatele).

Ponadto Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za funkcjonariuszy gminy lub związku

międzygminnego za szkody wyrządzone przy wykonywaniu zadań z zakresu administracji
rządowej zleconych przepisami prawa lub powierzonych indywidualnymi decyzjami.

O odpowiedzialności Skarbu Państwa można mówić tylko w przypadku, gdy zachodzą

kumulatywnie (jednocześnie) następujące przesłanki,

−

funkcjonariusz wyrządził szkodę przy wykonywaniu powierzonych mu czynności
(postępowanie funkcjonariusza było związane z realizacją celu wynikającego
z powierzonej mu czynności),

−

zachowanie funkcjonariusza jest zawinione.

Od ogólnych zasad odpowiedzialności zawartych w kodeksie cywilnym istnieją

wyłączenia. Takie regulacje zawiera ustawa o Państwowej Straży Pożarnej, a na podstawie
zawartej w niej delegacji ustawowej Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał
rozporządzenie w sprawie zakresu, szczegółowych zasad i trybu przyznawania świadczeń
i odszkodowań osobom nie będącym strażakami w razie wypadku lub poniesienia szkody
w mieniu w związku z udzielaniem pomocy lub udziałem w ćwiczeniach organizowanych
przez Państwową Straż Pożarną.

Pod pojęciem osoby poszkodowanej, której przysługują świadczenia i odszkodowania

określone w niniejszym rozporządzeniu rozumieć należy osobę, która nie jest strażakiem,
a uległa wypadkowi w związku z:

−

wykonywaniem poleceń strażaka Państwowej Straży Pożarnej kierującego akcją
ratowniczą,

−

uczestnictwem w ćwiczeniach organizowanych przez Państwową Straż Pożarną.
Ustawa

Państwowej

Straży

Pożarnej

nie

uzależnia

odpowiedzialności

odszkodowawczej od zawinionego działania lub zaniechania dokonanego przez
funkcjonariusza, lecz od samego faktu wykonywania poleceń lub uczestniczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w ćwiczeniach oraz doznaną w ich efekcie szkodą na osobie lub mieniu (uszczerbku doznaje
człowiek lub zniszczeniu albo utracie ulegają przedmioty materialne).

Osobom poszkodowanym, które uległy wypadkom w określonych powyżej

okolicznościach, przysługuje:

−

jednorazowe odszkodowanie w razie doznania stałego lub długotrwałego uszczerbku na
zdrowiu, za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

−

renta z tytułu niezdolności do pracy.

Odszkodowanie przysługuje niezależnie od zasiłku pogrzebowego, odprawy oraz innych

wiadczeń przysługujących na podstawie odrębnych przepisów.

wiadczenia i odszkodowania nie przysługują, jeżeli śmierć lub uszczerbek na zdrowiu

zostały spowodowane rozmyślnie lub, gdy ich wyłączną przyczyną było nadużycie alkoholu
albo innego środka odrzucającego przez poszkodowanego.

Członkom rodziny osoby poszkodowanej przysługuje jednorazowe odszkodowanie

z tytułu śmierci osoby poszkodowanej, a także renta rodzinna. Jeżeli osoba poszkodowana
zmarła wskutek wypadku po otrzymaniu z tego tytułu odszkodowania, uprawnionym
członkom jej rodziny przysługuje odszkodowanie, jeżeli byłoby ono wyższe niż
odszkodowanie wypłacone tej osobie. W takim wypadku odszkodowanie przyznaje się
w wysokości stanowiącej różnicę między kwotami tych odszkodowań i wypłaca się
w odpowiednich częściach uprawnionym członkom rodziny. Generalna zasada mówi,
ż

e jednorazowe odszkodowanie pieniężne wypłaca się także, jeżeli osoba poszkodowana

zmarła wskutek wypadku w ciągu 3 lat od tego zdarzenia.

Osobie poszkodowanej, która wskutek wypadku została zakwalifikowana jako niezdolna

do pracy, przysługuje renta. Z kolei członkom rodziny osoby poszkodowanej, która zmarła
wskutek wypadków określonych, przysługuje jednorazowe odszkodowanie ustalone
na podstawie niniejszego rozporządzenia oraz renta rodzinna na zasadach przewidzianych
w przepisach o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje również w przypadku użycia, zniszczenia,

uszkodzenia lub utracenia wszelkiego mienia, w tym środków transportowych oraz
inwentarza. Odszkodowanie to należy się jedynie właścicielowi, który ponadto nie przyczynił
się w sposób zawiniony do tego zniszczenia, a straty w mieniu powstały w związku z:

−

użyciem go do akcji ratowniczej,

−

używaniem w czasie ćwiczeń organizowanych przez Państwową Straż Pożarną.

Właściwy komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej przeprowadza

postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia wysokości szkody, a co za tym idzie
odszkodowania. Odszkodowanie nie przysługuje w razie umyślnego spowodowania
uszkodzenia sprzętu lub używania go niezgodnie z przeznaczeniem przez właściciela lub
osobę obsługującą sprzęt.

Odszkodowania przysługujące strażkom jednostek ochrony przeciwpożarowej [8]

Strażakowi jednostki ochrony przeciwpożarowej lub członkowi ochotniczej straży

pożarnej, który w związku z działaniami ratowniczymi lub ćwiczeniami doznał uszczerbku na
zdrowiu lub poniósł szkodę w mieniu, a w przypadku śmierci – członkom jego rodziny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przysługują świadczenia odszkodowawcze.Strażakowi jednostki ochrony przeciwpożarowej
lub członkowi ochotniczej straży pożarnej, któremu świadczenia odszkodowawcze
przysługują także z tytułu stosunku pracy lub służby albo ubezpieczenia społecznego,
przyznaje się jedno świadczenie, wybrane przez zainteresowanego.

Strażak, który w związku ze służbą doznał uszczerbku na zdrowiu lub poniósł szkodę

w mieniu, otrzymuje odszkodowanie w trybie i na zasadach określonych dla funkcjonariuszy
Policji. W razie śmierci strażaka w związku ze służbą, odszkodowanie otrzymują pozostali po
nim członkowie rodziny.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W jaki sposób ogólnie scharakteryzujesz prawo cywilne?

Czym są zasady współżycia społecznego?

Jak zdefiniujesz pojęcia: zdolność prawna, czynność prawna, oświadczenie woli,
zdolność do czynności prawnych, stosunek cywilnoprawny, umowa, bezprawność, wina,
szkoda?

Jakie znasz podmioty i przedmioty stosunku cywilnoprawnego?

Co oznacza obowiązek zapobieżenia szkodzie?

Jakie są zasady odpowiedzialności odszkodowawczej w Państwowej Straży Pożarnej?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dwunastoletni chłopiec kupuje w sklepie grę komputerową za kwotę 450 zł. Czy mógł

dokonać tej czynności prawnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wyszukać odpowiednie przepisy,

wyjaśnić reguły dotyczące zdolności do czynności prawnych osób fizycznych,

udzielić odpowiedzi na zadane pytanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

Ćwiczenie 2

Członkowi Ochotniczej Straży Pożarnej w trakcie dogaszania budynku gospodarczego

spadła na głowę i ramię część belki stropowej. Po wypadku zapadł w śpiączkę i przez ponad
dwa miesiące po odzyskaniu przytomności przebywał w szpitalu. W wyniku doznanych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obrażeń doznał 40% uszczerbku na zdrowiu, oraz uznano go za częściowo niezdolnego do
pracy. Jakie przysługują mu świadczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wyszukać regulacje prawne mające zastosowanie w tym przypadku,

udzielić odpowiedzi na zadane pytanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować prawo cywilne jako odrębną gałąź prawa

wskazaź źródła prawa cywilnego

omówić ogólne zasady odpowiedzialność odszkodowawczej?

omówić świadczenia przysługujące członkom jednostek ochrony
przeciwpożarowej, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu podczas
prowadzenia działań ratowniczych?

omówić świadczenia przysługujące osobom trzecim, które doznały
uszczerbku na zdrowiu lub poniosły szkodę majątkową podczas
prowadzenia działań ratowniczych i ćwiczen prezz jednostki ochrony
ppoż?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.

Prawo karne – zagadnienia wybrane

4.7.1. Materiał nauczania

Prawo karne w sposób zasadniczy różni się od innych gałęzie prawa metodą regulacji.

Rozstrzyga bowiem w sposób wyczerpujący o czynach, których popełnienie jest zakazane
oraz określa sankcje karne, najbardziej dotkliwe i możliwe do zastosowania wobec obywateli
tylko przez upoważnione do tego organy państwowe.

Normy z tej dziedziny grupujemy następująco:

−

normy materialne, które określają czyny społecznie szkodliwe, zwane przestępstwami,
ustanawiają zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary i inne środki karne,
zabezpieczające stosowane wobec ich sprawców,

−

normy procesowe, regulujące postępowanie w sprawach o przestępstwa, zmierzające do
realizacji norm prawa materialnego, określają naczelne zasady oraz warunki
dopuszczalności postępowania karnego, uprawnienia jego uczestników, stadia procesu,
rodzaje rozstrzygnięć oraz dopuszczalność odwołania się od nich,

−

normy karne wykonawcze, regulujące wykonywanie kar, środków karnych
i zabezpieczające orzekanych w postępowaniu karnym na podstawie norm materialnych,
jego częścią jest prawo penitencjarne, które reguluje wykonywanie kary pozbawienia
wolności, zmierzające do resocjalizacji sprawcy.

Funkcje prawa karnego:

−

ochronna – chroni stosunki społeczne i dobra podmiotów tych stosunków przed
zamachami,

−

motywacyjna – ustanawiając nakazy i zakazy, prawo karne określa podstawowe standardy
postępowania w społeczeństwie,

−

gwarancyjna – zakres czynów zabronionych ma być dla obywatela jasny, a sądy mogą
stosować tylko takie kary, jakie zostały określone w ustawie,

−

prewencyjno-wychowawcza – prawo nie ogranicza się do represjonowania sprawców
czynów zabronionych, a celem kary i innych środków karnych jest zapobieganie
i wychowawcze oddziaływanie na sprawcę, oraz na ogół społeczeństwa,

−

sprawiedliwościowa – prawo karne powinno zaspokajać poczucie sprawiedliwości
społecznej,

−

kompensacyjna – prawo to powinno uwzględniać obowiązek naprawienia szkody
wyrządzonej pokrzywdzonemu.

Generalne zasady prawa karnego wyznaczają zakres odpowiedzialności karnej, czyli

określają kto i w jakich przypadkach ponosi tą odpowiedzialność, mianowicie:

−

odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą
kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia,

−

nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma,

−

nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać
winy w czasie czynu.

Ze względu na zezwolenie zawarte w tej ustawie do naruszania bądź ograniczania praw

podmiotowych, kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności
człowieka.

Bardziej rygorystycznie podchodzi też prawo karne do czynnego i biernego popełnienia

przestępstwa. Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe (polegające na
sprowadzeniu określonego skutku) popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim
ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia temu skutkowi. Z kolei, jeśli w czasie
orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę
nową, ale należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza
(łagodniejsza) dla sprawcy.

[34]

Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony

po ukończeniu 17 lat, a w szczególnych, określonych wyraźnie w kodeksie przypadkach, po
ukończeniu lat 15. Obniżenie wieku musi być ponadto uzasadnione okolicznościami sprawy
oraz stopniem rozwoju sprawcy, oraz przemawiać za tym muszą właściwości i warunki
osobiste sprawcy, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub
poprawcze okazały się bezskuteczne.

Normy kodeksu karnego stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na

terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub
powietrznym, chyba, że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną,
stanowi inaczej.

Przestępstwo jest zbrodnią (czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na

czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą) albo występkiem (czyn zabroniony zagrożony
grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia
wolności przekraczającą miesiąc).

Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie, a występek można popełnić zarówno umyślnie

jaki nieumyślnie. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego
popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się
godzi. Przestępstwo jest natomiast popełnione nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru
jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej
w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo
mógł przewidzieć.

Przestępstwo można popełnić w formie:

−

sprawstwa,

−

usiłowania,

−

przygotowania,

−

podżegania,

−

pomocnictwa.

Szczególną sytuacją wykluczającą popełnienie przestępstwa jest obrona konieczna oraz

stan wyższej konieczności. Zgodnie z art. 25 kodeksu karnego, nie popełnia przestępstwa,
kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro
chronione prawem.

Zamach taki musi być przede wszystkim bezpośredni, co oznacza, ze zagrożenie

występuje w danej konkretnej chwili, kiedy osoba zagrożona przystępuje do jego odparcia.
Nie może to być niebezpieczeństwo potencjalne albo zagrożenie, które już minęło. Zamach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

musi też być niezgodny z prawem, zabroniony przez obowiązujące w chwili dokonywania
przez normy prawa karnego. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej,
w

szczególności,

gdy

sprawca

zastosował

sposób

obrony niewspółmierny do

niebezpieczeństwa zamachu (konieczność użycia adekwatnego, porównywalnego środka do
odparcia ataku), sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej
wymierzenia. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony
koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami
zamachu.

[12]

Art. 26 kodeksu karnego definiuje stan wyższej konieczności. Nie popełnia

przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego
jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej
uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. Nie popełnia
przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych
powyżej, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra
ratowanego. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Przepisów powyższych nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma

szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

Kodeks karny zawiera zamknięty katalog kar, tzn. sąd wymierzyć może tylko taką karę,

którą przewiduje ustawa. W polskim prawodawstwie karami są:

−

grzywna,

−

ograniczenie wolności,

−

pozbawienie wolności,

−

25 lat pozbawienia wolności,

−

dożywotnie pozbawienie wolności.

Wypełniając funkcję prewencyjną prawa karnego, poza karami zasadniczymi sąd ma

również do dyspozycji środki karne, a są nimi:

−

pozbawienie praw publicznych,

−

zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu
lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,

−

zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją
małoletnich lub z opieką nad nimi, w razie skazania na karę pozbawienia wolności za
przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego,

−

obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach
lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania
określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,

−

zakaz prowadzenia pojazdów,

−

przepadek,

−

obowiązek naprawienia szkody,

−

nawiązka,

−

wiadczenie pieniężne,

−

podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Kodeks karny zawiera niezmiernie istotne regulacje w odniesieniu do funkcjonowania

Państwowej Straży Pożarnej, dookreśla bowiem pojęcie funkcjonariusza publicznego, udziela

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mu ochrony prawnokarnej oraz ustanawia szczególne kategorie przestępstw (tzw.
przestępstwa indywidualne).

Funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu kodeksu jest:

−

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

−

poseł, senator, radny, poseł do Parlamentu Europejskiego,

−

sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania
przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania
przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, osoba orzekająca w organach
dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,

−

osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub
samorządu terytorialnego, chyba, że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna
osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,

−

osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu
terytorialnego, chyba, że pełni wyłącznie czynności usługowe,

−

osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,

−

funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo
funkcjonariusz Służby Więziennej,

−

osoba pełniąca czynną służbę wojskową.

Z ochrony przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych korzystają

także:

−

uprawnieni do prowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych,

−

strażacy jednostek ochrony przeciwpożarowej i członkowie ochotniczych straży
pożarnych biorący udział w działaniu ratowniczym lub wykonujący inne zadania
związane z ochroną przeciwpożarową,

−

osoby fizyczne, które zostały zobowiązane do udziału w działaniu ratowniczym.

Karalne jest naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego lub osoby do

pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych czynna
napaść na funkcjonariusza, stosowanie przemocy lub groźby pod jego adresem, obrażanie
funkcjonariusza, podawanie się za niego albo wykonywanie czynności związanej z jego
funkcją.

Odrębną kategorię stanowią czyny, które ze względu na popełnienie ich dzięki pełnieniu

określonego stanowiska zasługują na szczególne napiętnowanie – czyny korupcyjne.
Odpowiedzialność karną ponosi też osoba, która korumpuje funkcjonariusza publicznego.
Nie podlega jednak karze sprawca takiego przestępstwa, jeżeli korzyść majątkowa lub
osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca
zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne
okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

Karalne

jest

przekroczenie

uprawnień

niedopełnienie

obowiązków

przez

funkcjonariusza publicznego, gdy działa on na szkodę interesu publicznego lub prywatnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak ogólnie charakteryzujesz prawo karne?

Jakie są źródła prawa karnego?

Co to jest przestępstwo (rodzaje i grupy, znamiona przestępstwa)?

Jakie znasz formy popełnienia przestępstwa?

Czym charakteryzuje się obrona konieczna.

Czym charakteryzuje stan wyższej konieczności?

Jakie znasz przestępstwa w odniesieniu do zakresu zadań Państwowej Straży Pożarnej?

Na czym polega prawnokarna ochrona i obowiązki strażaka jako funkcjonariusza
publicznego?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice pomiędzy stanem wyższej konieczności a obroną konieczną. Podaj

przykłady w relacji do PSP .

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wyszukać przepisy kodeksu karnego dotyczące omówionych pojęć,

podać definicję pojęć,

wskazać uprawnienia kierującego działaniem ratowniczym w stanie wyższej
konieczności,

wskazać różnice pomiędzy stanem wyższej konieczności a obroną konieczną,

podać przykłady sytuacji stanu wyższej konieczności oraz obrony koniecznej
w odniesieniu do PSP.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj w kodeksie karnym przepisy związane z czynami przeciwko ochronie

przeciwpożarowej oraz przestępstwa indywidualne jakie może popełnić strażak. Podaj
przykłady popełnienia takich przestępstw.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

umieć korzystać z kodeksu karnego,

wyszukać przepisy będące przedmiotem ćwiczenia,

podać przykłady popełnienia przestępstw określonego typu,

omówić odpowiedzialność za przestępstwa związane z ochroną ppoż oraz za
przestępstwa indywidualne jakie popełnić może strażak.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać ogólną charakterystykę prawa karnego?

wskazać źródła prawa karnego?

wyjaśnić pojęcie przestępstwo, podać rodzaje i znamiona
przestępstw?

opisać rodzaje winy?

wymienić i omówić formy popełnienia przestępstwa?

dokonać rozróżnienia pomiędzy obroną konieczną a stanem wyższej
konieczności, podać przykłady?

opisać odpowiedzialność za przestępstwa związane z ochroną
przeciwpożarową?

szczegółowo opisać prawnokarną ochronę strażaka z jakiej korzysta
w trakcie wykonywania obowiązków służbowych, oraz szczególną
odpowiedzialność karną?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.

Postępowanie w sprawach o wykroczenia

4.8.1. Materiał nauczania

Definicja wykroczenia [15]

– odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko,

kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego
popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5 000 złotych lub
nagany. Jeżeli sprawcy czynu zabronionego nie można przypisać winy w czasie czynu nie
popełnia on wykroczenia.
Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia,
stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli
jest względniejsza dla sprawcy.Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty orzeczeniem nie jest
już zabroniony pod groźbą kary, ukaranie uważa się za niebyłe.

Na zasadach określonych w Kodeksie wykroczeń odpowiada ten, kto popełnił

wykroczenie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym
lub powietrznym. Wykroczenie uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał
lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. Wykroczenie uważa się popełnione
w miejscu, gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany,
albo gdzie skutek nastąpił lub miał nastąpić.

Wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, chyba że ustawa

przewiduje odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne. Wykroczenie umyślne zachodzi
wtedy, gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego, to jest chce go popełnić albo
przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi. Wykroczenie nieumyślne zachodzi,
jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia je jednak na skutek
niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość
popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Nieświadomość tego, że czyn jest zagrożony karą, nie wyłącza odpowiedzialności, chyba

enieświadomość była usprawiedliwiona. Nie popełnia wykroczenia umyślnego, kto pozostaje

w błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego.

Na zasadach określonych w Kodeksie wykroczeń odpowiada ten, kto popełnia czyn

zabroniony po ukończeniu lat 17.

Jednym z rodzajów postępowań w sprawach o wykroczenia jest postępowanie

mandatowe. Prowadzi je Policja, a w odniesieniu do art. 95 § 4 ustawy z dnia 24 sierpnia
2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, również Państwowa Straż
Pożarna.Uprawnieni do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych z zakresu
ochrony przeciwpożarowej funkcjonariusze pożarnictwa pełniący służbę w Państwowej
Straży Pożarnej, są upoważnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za
wykroczenia określone w art. 82 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.
U. Nr 12, poz. 114, z późniejszymi zmianami ).

Upoważnienia do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego dla strażaków wydają:

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej dla komendantów wojewódzkich
Państwowej Straży Pożarnej oraz strażaków pełniących służbę w Komendzie Głównej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Państwowej Straży Pożarnej, szkołach i jednostkach badawczo-rozwojowych Państwowej
Straży Pożarnej,

komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej dla komendantów powiatowych
(miejskich) Państwowej Straży Pożarnej oraz strażaków pełniących służbę w komendzie
wojewódzkiej i ośrodkach szkolenia Państwowej Straży Pożarnej,

komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej dla strażaków pełniących
służbę w komendzie powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej.

Upoważnienie jest wydawane na piśmie i powinno zawierać następujące dane:

datę wydania i termin ważności,

oznaczenie organu wydającego upoważnienie,

powołanie podstawy prawnej,

imię i nazwisko, stanowisko służbowe, stopień i tytuł upoważnionego strażaka,

numer legitymacji służbowej,

określenie wykroczeń, za które strażak upoważniony jest do nakładania grzywny,

teren, na którym upoważnienie jest ważne,

pieczęć i podpis wystawiającego.

Art. 82. Kodeksu wykroczeń
§ 1. Kto nieostrożnie obchodzi się z ogniem lub wykracza przeciwko przepisom dotyczącym

zapobiegania i zwalczania pożarów, a w szczególności:

nie wyposaża budynku w odpowiednie urządzenia lub sprzęt przeciwpożarowy lub nie
utrzymuje ich w stanie zdatnym do użytku,

utrudnia okresowe czyszczenie komina lub nie dokonuje bez zwłoki naprawy uszkodzeń
komina
i wszelkich przewodów dymowych,

nie usuwa lub nie zabezpiecza w obrębie budynków urządzeń lub materiałów
stwarzających niebezpieczeństwo powstania pożaru,

eksploatuje w sposób niewłaściwy urządzenia energetyczne lub cieplne lub pozostawia
je uszkodzone w stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar,

nie zachowuje przepisowej odległości od budynków przy ustawianiu stert i stogów lub
nie zachowuje obowiązujących warunków bezpieczeństwa przeciwpożarowego podczas
omłotów,

(uchylony),

w lesie lub na terenie śródleśnym albo w odległości mniejszej niż 100 m od granicy lasu:
a)

używa ciągnika lub innej maszyny bez należytego zabezpieczenia przed iskrzeniem,

roznieca ogień poza miejscami wyznaczonymi do tego celu,

pozostawia rozniecony ogień,

korzysta z otwartego płomienia,

wypala wierzchnią warstwę gleby lub pozostałości roślinne,

porzuca nieugaszone zapałki lub niedopałki papierosów,

dopuszcza się innych czynności mogących wywołać niebezpieczeństwo pożaru,

roznieca lub pozostawia ognisko w pobliżu mostu drewnianego albo przejeżdża przez
taki most z otwartym ogniem lub z niezamkniętym paleniskiem,

wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi ochrony lasu przed pożarem, nie wykonuje
zabiegów

profilaktycznych

ochronnych,

zapobiegających

powstawaniu

i rozprzestrzenianiu się pożarów,podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

§ 2. Kto zostawia małoletniego do lat 7 w okolicznościach umożliwiających mu wzniecenie

pożaru, podlega karze grzywny albo karze nagany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W postępowaniu mandatowym prowadzonym przez strażaków można nałożyć grzywnę

w wysokości do 500 złotych. Szczególne zasady określa w tym zakresie Rozporządzenie
Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien
nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (Dz.U. z 2003 r. Nr
208 poz.2023)

W postępowaniu mandatowym, funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny

w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy:
1.

schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu
wykroczenia,

stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą
urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, a nie zachodzi wątpliwość co do osoby
sprawcy czynu – w tym także, w razie potrzeby, po przeprowadzeniu w niezbędnym
zakresie czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia.

Nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego nie może nastąpić po upływie 14dni od

daty ujawnienia czynu w wypadku, o którym mowa w pkt 1 i 30 dni wwypadku, o którym
mowa w pkt 2. Funkcjonariusz nakładający grzywnę obowiązany jest określić jej wysokość,
wykroczenie zarzucone sprawcy oraz poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy
przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy. Sprawca wykroczenia
może odmówić przyjęcia mandatu karnego.

W postępowaniu mandatowym można nakładać grzywnę w drodze mandatu karnego:

wydawanego ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który
ją nałożył,

kredytowanego, wydawanego ukaranemu za potwierdzeniem odbioru,

zaocznego.

Mandatem karnym wydawanym ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio

funkcjonariuszowi, może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby czasowo przebywającej
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub niemającej stałego miejsca zamieszkania
albo pobytu. Mandat taki staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny
funkcjonariuszowi, który ją nałożył.

Mandatem karnym kredytowanym może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby

innej niż czasowo przebywająca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub niemająca
stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Mandat powinien zawierać pouczenie o obowiązku
uiszczenia grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz o skutkach nieuiszczenia
grzywny w terminie. Staje się on prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez
ukaranego.

Mandatem karnym zaocznym można nałożyć grzywnę w razie stwierdzenia

wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, gdy nie zachodzi
wątpliwość co do osoby tego sprawcy, mandat taki pozostawia się wówczas w takim miejscu,
aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać.

Mandat karny powinien wskazywać, gdzie w terminie 7 dni od daty jego wystawienia

ukarany może uiścić grzywnę, oraz informować o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie.
Mandat karny prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie.

W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia w wyznaczonym terminie

grzywny nałożonej mandatem zaocznym, organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

występuje do właściwego sądu grodzkiego z wnioskiem o ukaranie. Ściąganie grzywny
nałożonej w drodze mandatu karnego następuje w trybie przepisów o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji. Grzywna ta stanowi dochód budżetu państwa, a gdy nałoży ją
funkcjonariusz organu podległego władzom jednostki samorządu terytorialnego – stanowi
dochód tej jednostki samorządu.

Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn nie

będący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego
złożony w zawitym terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu lub z urzędu.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie miejsce w systemie prawa polskiego zajmuje prawo wykroczeń?

Jakie są źródła prawa wykroczeń?

Jakie są znamiona wykroczeń?

Czym się różni wina umyślna od winy nieumyślnej?

Jakie znasz wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia w zakresie ochrony
przeciwpożarowej?

Jakie uprawnienia mają funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej w postepowaniu
mandatowym?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W trakcie przeprowadzania przez strażaków na terenie lasu państwowego pod Janowem

Lubelskim czynności kontrolno-rozpoznawczych zauważono dwóch ludzi: jeden stał obok
ciągnika, a drugi spawał naderwany element pojazdu. Co w takiej sytuacji powinni zrobić
strażacy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wyszukać odpowiednie przepisy,

udzielić odpowiedzi na pytanie wskazując popełnione wykroczenia oraz uprawnienia
strażaków w takiej sytuacji,

wskazać podstawę prawną podejmowanych przez strażaków czynności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wobec stwierdzenia nieprawidłowości w postaci ustawienia stogu siana w zbyt małej

odległości od drewnianych zabudowań, Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej
w Proszowicach telefonicznie polecił upoważnionemu do przeprowadzenia czynności
kontrolno-rozpoznawczych strażakowi i nałożenie na rolnika dopuszczającego się
wykroczenia grzywny w wysokości 1000 zł. Wskaż naruszenia przepisów prawa, powołaj
konkretne normy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wyszukać odpowiednie przepisy,

udzielić odpowiedzi na pytanie wskazując popełnione wykroczenia oraz przekroczenie
uprawnień w podanych okolicznościach,

wskazać podstawę prawną podejmowanych przez strażaków czynności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać ogólną charakterystykę prawa wykroczeń?

wskazać źródła prawa wykroczeń?

wyjaśnić pojęcie wykroczenie, podać znamiona wykroczeń?

omówić rodzaje winy?

wskazać wykroczenia w zakresie ochrony przeciwpożarowej?

omówić postępowanie mandatowe?

wyjaśnić kompetencje Państwowej Straży Pożarnej w zakresie
nakładania mandatu karnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.

Państwowa Straż Pożarna – działania informacyjne

4.9.1. Materiał nauczania

Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej prasa korzysta z wolności wypowiedzi

i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia
publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej. Prasa jest zobowiązana do prawdziwego
przedstawiania omawianych zjawisk. Jej dzielność określa ustawa Prawo prasowe.[17]

Organy państwowe, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe jednostki

organizacyjne oraz organizacje spółdzielcze są obowiązane do udzielenia odpowiedzi na
przekazaną im krytykę prasową bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu miesiąca.
Nie wolno utrudniać prasie zbierania materiałów krytycznych ani w inny sposób tłumić
krytyki.

Publikowanie lub rozpowszechnianie w inny sposób informacji utrwalonych za pomocą

zapisów fonicznych i wizualnych wymaga zgody osób udzielających informacji. Dziennikarz
nie może odmówić osobie udzielającej informacji autoryzacji dosłownie cytowanej
wypowiedzi, o ile nie była uprzednio publikowana.Osoba udzielająca informacji może
z ważnych powodów społecznych zastrzec termin i zakres jej opublikowania. Dziennikarz nie
może opublikować informacji, jeżeli osoba udzielająca jej zastrzegła to ze względu
na tajemnicę służbową lub zawodową.Nie wolno bez zgody osoby zainteresowanej
publikować informacji oraz danych dotyczących prywatnej sfery życia, chyba że wiąże się to
bezpośrednio z działalnością publiczną danej osoby.

Na wniosek zainteresowanej osoby fizycznej, prawnej lub innej jednostki organizacyjnej

redaktor naczelny redakcji właściwego dziennika lub czasopisma jest obowiązany
opublikować bezpłatnie:
1.

rzeczowe i odnoszące się do faktów sprostowanie wiadomości nieprawdziwej lub
nieścisłej,

rzeczową odpowiedź na stwierdzenie zagrażające dobrom osobistym.

Redaktor naczelny odmówi opublikowania sprostowania lub odpowiedzi, jeżeli:

−

nie odpowiadają wymaganiom,

−

zawierają treść karalną lub naruszają dobra osobiste osób trzecich,

−

ich treść lub forma nie jest zgodna z zasadami współżycia społecznego,

−

podważają fakty stwierdzone prawomocnym orzeczeniem.

Redaktor naczelny może odmówić opublikowania sprostowania lub odpowiedzi, jeżeli:

−

sprostowanie lub odpowiedź nie dotyczy treści zawartych w materiale prasowym,

−

sprostowanie lub odpowiedź jest wystosowana przez osobę, której nie dotyczą fakty
przytoczone w prostowanym materiale, chyba że sprostowania lub odpowiedzi, po
ś

mierci osoby bezpośrednio zainteresowanej, dokonuje osoba zainteresowana w związku

ze stosunkiem służbowym, wspólną pracą lub działalnością albo w związku z więzami
pokrewieństwa lub powinowactwa,

−

sprostowanie odnosi się do wiadomości poprzednio sprostowanej,

−

sprostowanie lub odpowiedź została nadesłana po upływie miesiąca od dnia
opublikowania materiału prasowego, chyba że zainteresowana osoba nie mogła zapoznać
się wcześniej z treścią publikacji, nie później jednak niż w ciągu 3 miesięcy od dnia
opublikowania materiału prasowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odmawiając opublikowania sprostowania lub odpowiedzi redaktor naczelny jest

obowiązany przekazać niezwłocznie wnioskodawcy pisemne zawiadomienie o odmowie i jej
przyczynach.

Obowiązek publikacji dotyczy
1.

wydanych na podstawie ustaw obwieszczeń, uchwał lub zarządzeń pochodzących
od organów administracji rządowej w województwie, nadesłanych w formie zwięzłych
komunikatów w celu ogłoszenia w dzienniku lub odpowiednim czasopiśmie na terenie
jego działania,

komunikatów przekazywanych przez organy administracji rządowej i samorządu
terytorialnego w zakresie sytuacji kryzysowych, o których mowa w ustawie z dnia 26
kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590).

Komunikaty należy opublikować, w uzgodnionym terminie, bez dokonywania zmian,

zamieszczania uwag i zaprzeczeń, a w razie braku uzgodnienia terminu – w najbliższym
przygotowywanym wydaniu.

Rzecznicy prasowi w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej,

wykonują zadania z zakresu polityki informacyjnej PSP.

Do zadań rzeczników prasowych należy w szczególności publiczne prezentowanie

działań jednostek, oraz organizowanie kontaktów publicznych realizowanych z udziałem
lub za pośrednictwem środków masowego przekazu.

Do zadań rzecznika należy w szczególności:

−

wydawanie oświadczeń,

−

komentowanie wydarzeń z udziałej Państwowej Straży Pożarnej,

−

udzielanie odpowiedzi na publikacje prasowe oraz audycje radiowe i telewizyjne, a także
materiały rozpowszechniane w innych środkach masowego przekazu, dotyczące
działalności straży, w tym zwłaszcza na krytykę i interwencję prasową,

−

przekazywanie komunikatów do opublikowania w środkach masowego przekazu.

Rzecznika prasowego wyznacza i odwołuje z tej funkcji kierownik jednostki

organizacyjnej PSP, który ten rzecznik reprezentuje. Rzecznik prasowy może łączyć swoją
funkcję z wykonywaniem innych zadań służbowych.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie przepisy regulują działalność prasową?

Jakie są obowiązujące zasady obsługi medialnej podczas prowadzonych akcji,

Jaką rolę spełnia i jakie zadania wykonuje rzecznik prasowy?

Jakie znasz zasady współpracy z rzecznikiem prasowym?

W jaki sposób sporządza się komunikaty dla mediów oraz udziela wywiadów?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź krótką relację do prasy dotyczącą konferencji z zakresu bezpieczeństwa

w transporcie drogowym, jaką zorganizowano w twojej jednostce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

znać przepisy prawa prasowego,

wykorzystać posiadaną wiedzę zawodową,

przygotować materiał do prasy,

umieć korzystać z uprawnień przysługujących według prawa prasowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca,

−

materiały prasowe dotyczące akcji ratowniczych,

−

przykładowe nagrania wywiadów udzielonych przez strażaków podczas lub po akcjach
ratowniczych,

−

kamera, aparat cyfrowy.

Ćwiczenie 2

W trakcie prowadzenia działań ratowniczych podczas podłączania linii gaśniczej strażacy

uszkodzili zaparkowane bezpośrednio nad hydrantem podziemnym białe Porsche Carrera 4.
Ze względu na fakt, że samochód należał do znanej w świecie rozrywki postaci, sprawa odbiła
się szerokim echem w mediach. Przygotuj komunikat dla mediów oraz scenariusz wywiadu
dla ogólnokrajowej telewizji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

znać przepisy prawa prasowego,

wykorzystać posiadaną wiedzę zawodową,

przygotować materiał do prasy,

umieć korzystać z uprawnień przysługujących według prawa prasowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

materiały prasowe dotyczące akcji ratowniczych,

−

przykładowe nagrania wywiadów udzielonych przez strażaków podczas lub po akcjach
ratowniczych,

−

kamera, aparat cyfrowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

omówić działalność informacyjno-prasową w Państwowej Straży
Pożarnej?

wymienić zadania rzecznika prasowego?

podać przepisy regulujące działalność prasową?

omówić prawo prasowe?

sporządzić notatkę dla prasy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Nadzór i kontrola w Państwowej Straży Pożarnej – organy

i procedura

4.10.1. Materiał nauczania

Kontrola ma za zadanie stwierdzenie odchyleń od stanu oczekiwanego, zdodnego

z regulacjami. Nie polega na wkraczaniu w sposób władczy w sferę podmiotu badanego.
Nakierowana jest tylko na określony wynik. Podmiot kontrolujący w przypadku stwierdzenia
uchybień zawiadamia odpowiedni organ. Kontrola ma charakter jednorazowy, doraźny.

Nadzór jest wykonywany w spoób ciągły i ma na celu usuwanie nieprawidłowości

i zapobieganie im na przyszłość. Pojęcie obejmuje kontrolę (nadzór zawsze obejmuje
kontrolę, natomiast wykonywanie kontroli nie musi się łączyć ze sprawowaniem nadzoru).
Podmiot nadzorujący ma prawo władczego ingerowania w sfere podmiotu badanego
i oczekiwania określonego zachowania się.

Najwyższym organem kontroli administracji państwowej jest Najwyższa Izba Kontroli,
która przeprowadza kontrole (planowe i doraźne) prawidłowości oraz wykonania zadań, jak
również kontrole kompleksowe obejmujące zarówno zagadnienia prawidłowości,
jak i wykonania zadań. Kontrole planowe koncentrują się na głownych problemach
funkcjonowania państwa, dotyczących zarówno gospodarowania środkami publicznymi,
jak i wykonywania zadań publicznych. Co rok kontrolę wykonania budżetu państwa przez
dysponentów i beneficjentów środków publicznych, której celem jest wydanie poświadczenia
rozliczenia budżetowego tych jednostek oraz poświadczenie rozliczenia budżetowego
administracji państwowej jako całości.

Obejmuje to w szczególności dokonanie oceny:

przestrzegania przepisów, zasad i procedur realizacji dochodów i wydatków
budżetowych, w tym szczególnie przestrzegania dyscypliny finansów publicznych,
co obejmuje sprawdzenie czy operacje zostały właściwie przeprowadzone, zakończone,
zapisane, opłacone i zarejestrowane, w tym czy stosowane rozwiązania nie stwarzają
okoliczności korupcjogennych,

prawidłowości i rzetelności prowadzenia dokumentacji finansowo – księgowej
w kontrolowanych

jednostkach,

udziału systemu kontroli wewnętrznej w zapewnieniu prawidłowego wykonania budżetu,

wybranych zagadnień związanych z wykonaniem budżetu państwa dotyczących obszarów
podwyższonego ryzyka lub obszarów o szczególnym znaczeniu dla państwa
i społeczeństwa.

Kontrole prowadzone są pod względem legalności, gospodarności, celowości

i rzetelności.

Legalność obejmuje badanie zgodności działania z przepisami prawa powszechnie

obowiązującego

(Konstytucja,

ustawy,

ratyfikowane

umowy

międzynarodowe,

rozporządzenia, akty prawa miejscowego), aktami stanowienia prawa o charakterze
wewnętrznym, wiążącymi jedyne podporządkowane organy i jednostki organizacyjne oraz
kształtującymi ich sytuację prawną, a także określającymi zadania i kompetencje
zatrudnionych pracowników, jak również umowami, decyzjami wydanymi w sprawach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

indywidualnych oraz innymi rozstrzygnięciami (np. postanowieniami, wyrokami, uchwałami)
podjętymi przez uprawnione podmioty.

Gospodarność obejmuje badanie oszczędnego i wydajnego wykorzystania środków,

uzyskania właściwej relacji nakładów do efektów (wynik działalności w warunkach w jakich
działała kontrolowana jednostka można było osiągnąć mniejszym nakładem środków
lub czy zastosowanymi środkami można było osiągnąć lepszy wynik), wykorzystania
możliwości zapobieżenia lub ograniczenia wysokości zaistniałych szkód.

Celowość

obejmuje

badanie

zapewnienia

zgodności

celami

określonymi

dla kontrolowanej jednostki lub działalności, zapewnienia optymalizacji zastosowanych
metod i środków, ich odpowiedniości dla osiągnięcia założonych celów, osiągnięcia tych
celów (skuteczność).

Rzetelność obejmuje badanie wypełniania obowiązków z należytą starannością,

sumiennie i we właściwym czasie, wypełniania zobowiązań zgodnie z ich treścią,
przestrzegania wewnętrznych reguł funkcjonowania danej jednostki (w szczególności
określonego dla poszczególnych komórek i osób zakresu obowiązków), dokumentowania
określonych działań lub stanów faktycznych zgodnie z rzeczywistością, we właściwej formie
i wymaganych terminach, bez pomijania określonych faktów i okoliczności.

[34]

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej sprawuje nadzór nad:

Szkołą Główną Służby Pożarniczej, w zakresie wykonywania przez nią zadań jednostki
organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej,

pozostałymi szkołami, jednostkami badawczo-rozwojowymi Państwowej

Straży Pożarnej oraz w zakresie dydaktycznym nad ośrodkami szkolenia w:

−

komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej,

−

Centralnym Muzeum Pożarnictwa.

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej kontroluje działania organów

i jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej. Organy kontroli poszczególnych
szczebli wskazuje ustawa o PSP. [9]

Zasady przeprowadzania kontroli w jednostkach Państwowej Straży Pożarnej reguluje

Zarządzenie Nr 49 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 czerwca 2007 r.
w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania kontroli przez Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji oraz organy i jednostki organizacyjne podległe lub
nadzorowane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (Dz.Urz. MSWiA
z 22.08.2007r. Nr 7 poz.30). Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego
w zakresie działalności podmiotów kontrolowanych, rzetelne jego udokumentowanie
i dokonanie oceny kontrolowanej działalności pod względem legalności, gospodarności,
celowości i rzetelności.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czym różni się kontrola od nadzoru?

Co to są kryteria kontroli?

Kto zarządza kontrole w jednostkach organizacyjnych PSP?

Jakie elementy powienien zawierać protokół kontroli problemowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj przykładowy program kontroli doraźnej w związku ze stwierdzonymi

nieprawidłowościami w funkcjonowaniu niektórych komórek wewnętrznych jednostki PSP.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wyszukać regulacje prawne dotyczące kontroli,

wskazać przepisy mające znaczenie dla wykonania ćwiczenia,

sporządzić program kontroli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

Ćwiczenie 2

Przygotuj wzór protokołu kontroli.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

wskazać regulacje prawne dotyczące kontroli,

wskazać przepisy mające znaczenie dla wykonania ćwiczenia,

przygotować wzór protokołu kontroli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica,

−

rzutnik i foliogramy,

−

zeszyt i przybory do pisania,

−

literatura uzupełniająca.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcie nadzoru i kontroli?

podać cele i kryteria nadzoru i kontroli (legalność, rzetelność,
gospodarność, celowość, kryteria szczególne przewidziane
w ustawie dla danego rodzaju kontroli),?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

opisać system i zakres kontroli w jednostkach organizacyjnych
Państwowej Straży Pożarnej?

opisać kompetencje podmiotów kontrolujących oraz prawa
i obowiązki podmiotów kontrolowanych?

sporządzać dokumentację z czynności kontrolnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test składa się z 20 zadań testowych dotyczących „Analizowania organizacyjno –
prawnych podstaw pracy i służby”. Wszystkie

zadania są wielokrotnego wyboru i tylko

jedna odpowiedź jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej Karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego
wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Przepisy Konstytucji
a)

zawsze muszą być stosowane bezpośrednio.

stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

nie nadają się do bezpośredniego stosowania.

nie nadają się do budowania z nich norm.

Zasada legalizmu oznacza, że
a)

każdy obywatel ma obowiązek wierności Rzeczypospolitej Polskiej.

Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

organy władzy publicznej działać mają na podstawie i w granicach prawa.

Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej jest sprawowany przez
a)

sądy powszechne.

RPO.

komisje sejmowe.

kluby parlamentarne.

GIODO jest organem
a)

władzy ustawodawczej.

władzy wykonawczej.

władzy sądowniczej.

nie mieszczącym się w tradycyjnie rozumianej zasadzie trójpodziału władz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie
a)

przed organami administracji publicznej w nie należących do właściwości tych
organów

sprawach

indywidualnych

rozstrzyganych

drodze

decyzji

administracyjnych.

w sprawach karnych skarbowych.

w sprawach dotyczących stosunków administracyjnoprawnych.

d) w sprawach wynikających z zobowiązań pieniężnych i niepieniężnych.

Postępowanie administracyjne jest
a)

jednoinstancyjne.

dwuinstancyjne.

trzyinstancyjne.

oparte na zasadzie równości i równorzędności stron.

Odwołanie od decyzji doręczonej stronie wnosi się w ustawowo określonym terminie
a)

jednego tygodnia.

dziesięciu dni.

czternastu dni.

jednego miesiąca.

W postępowaniu administracyjnym organ administracji publicznej
a)

nie dopuszcza strony do czynnego udziału.

jest obowiązany do umożliwienia stronie przeglądania akt sprawy, oraz sporządzania
z nich notatek i odpisów.

nie jest uprawniony do umożliwienia stronie przeglądania akt sprawy oraz
sporządzania z nich notatek i odpisów.

działa uznaniowo.

Sejmik województwa jest organem
a)

stanowiącym i kontrolnym.

wykonawczymi kontrolnym.

stanowiącymi wykonawczym.

zespolonym i wykonawczym.

10.

Marszałek województwa jest
a)

przewodniczącym zarządu województwa.

przewodniczącym sejmiku województwa.

przedstawicielem Rady Ministrów w województwie.

przedstawicielem właściwego ministra kierującego działem administracji rządowej.

11.

Państwowa Straż Pożarna pokrywa swoje wydatki głównie
a)

z budżetu gminy.

z budżetu państwa.

z wysokooprocentowanych kont.

z darowizn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

Do zadań własnych powiatu w zakresie ochrony ppoż należy
a)

wydawanie zaświadczeń w zakresie dopuszczenia do eksploatacji budowli na terenie
powiatu ze względu na spełnienie wymogów ppoż.

organizowanie systemu łączności alarmowania i współdziałania między podmiotami
uczestniczącymi w działaniach ratowniczych na terenie powiatu.

prowadzenie analizy sił i środków KSRG na terenie okolicznych powiatów.

przeprowadzanie czynności kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony ppoż.

13.

Stan klęski żywiołowej wprowadza się
a)

na 30 dni.

na 30 dni z możliwością przedłużenia.

na 60 dni.

na 60 dni z możliwością przedłużenia.

14.

Podstawowy cel organów administracji publicznej to
a) bezinteresowne realizowanie władzy wykonawczej.
b) realizowanie interesu obywateli.
c) realizowanie interesu publicznego.
d) rozstrzyganie na korzyść jednej ze stron sporu.

15.

Na wydane w toku postępowania postanowienia stronie służy
a) zażalenie.
b) uzasadnienie prawne.
c) odwołanie.
d) skarga.

16.

Przepisy prawa miejscowego ogłaszane są
a) w Monitorze Polskim.
b) w wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.
c) w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.
d) na stronie internetowej Sejmu.

17.

Starosta jest to
a) organ administracji o kompetencji ogólnej.
b) urząd działający jako aparat pomocniczy zarządu powiatu.
c) przykład administracji specjalnej niezespolonej.
d) przykład administracji specjalnej niesamodzielnej.

18.

Zmiana podziału terytorialnego państwa następuje na drodze
a) ustawy.
b) rozporządzenia Rady Ministrów.
c) rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów.
d) aktów prawa miejscowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19.

Czynności kontrolno-rozpoznawcze mogą być przeprowadzane po doręczeniu
kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia tych czynności przynajmniej na
a) czternaście, siedem lub trzy dni przed terminem ich rozpoczęcia.
b) czternaście dni, a w niektórych przypadkach trzy dni przed terminem ich

rozpoczęcia.

c) nigdy w momencie rozpoczynania czynności.
d) siedem dni, a w niektórych przypadkach trzy dni przed terminem ich rozpoczęcia.

20. Strażak nie może

być członkiem partii politycznej.

być członkiem związku zawodowego.

podejmować dodatkowych zajęć zarobkowych.

złożyć odwołania od decyzji kierownika jednostki organizacyjnej PSP do organy II
stopnia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Analizowania organizacyjno – prawnych podstaw pracy i służby

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Kazimierz Buchała, Andrzej Zoll ,,Polskie prawo karne”, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1997

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Malec Jerzy (red.) ,, Historia administracji - wybór źródeł” Wydawnictwo UJ
Monografie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków 2002

Marek Wierzbowski (red.) ,,Prawo administracyjne”, Wydawnictwo Prawnicze
LexisNexis, Warszawa 2002

Sarkowicz Ryszard, Stelmach Jerzy ,,Teoria Prawa” Monografie Wydziału Prawa
i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego” Kraków 1997

Zbigniew Radwański ,,Prawo cywilne – część ogólna”, Wydawnictwo CH BECK,
Warszawa 2005

Zbigniew Radwański ,,Zobowiązania – część ogólna”,Wydawnictwo CH BECK,
Warszawa 2005

Ustawa

sierpnia

1991

roku

ochronie

przeciwpożarowej

(Dz.U. z 2002 r. Nr 147, poz.1229 z późniejszymi zmianami)

Ustawa

sierpnia

1991

roku

Państwowej

Straży

Pożarnej

(Dz.U. z 2002 r. Nr 147,poz. 1230 z późniejszymi zmianami)

10.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1976 roku Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94
z późniejszymi zmianami)

11.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16 poz.93
z późniejszymi zmianami)

12.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88 poz.553
z późniejszymi zmianami)

13.

Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.
z 2000 r. Nr 98 poz.1071 z późniejszymi zmianami)

14.

Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(Dz.U. z 2005 r. Nr 229 poz.1954 z późniejszymi zmianami)

15.

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 1971r. Nr 12 poz. 114
z późniejszymi zmianami)

16.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
(Dz. U. z 2001 r. Nr 106, poz. 1148 z późniejszymi zmianami)

17.

Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. z 1984 r. Nr 5, poz. 24
z późniejszymi zmianami)

18.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 grudnia 1994 r. w sprawie
szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U.
z 1994 r. Nr 140 poz.799 z późniejszymi zmianami)

19.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu
korzystania z praw przez kierującego działaniem ratowniczym (Dz.U. z 1992 r. Nr 54
poz. 259)

20.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2001 r.
w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony
przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym (Dz.U. z 2001 r. Nr 82 poz.
895)

21.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 października
2005 r. w sprawie czynności kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez
Państwową Straż Pożarną (Dz.U. z 2005 r. Nr 225, poz. 1934)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 sierpnia
2003 r. w sprawie wykroczeń, za które funkcjonariusze pożarnictwa pełniący służbę
w Państwowej Straży Pożarnej są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu
karnego, oraz warunków i sposobu wydawania upoważnień (Dz.U. z 2003 r. Nr 156,
poz. 1529)

23.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 169, poz. 1650
z 2003 r.)

24.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 1997
roku w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków
oraz zakresu ich obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach
ratowniczych, ćwiczeniach i szkoleniu (Dz.U. Nr 145, poz. 979 z 1997 r.)

25.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 2005
roku w sprawie pełnienia służby przez strażaków Państwowej Straży Pożarnej
(Dz.U. z 2005 r. Nr 266, poz. 2247)

26.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 kwietnia
2006 r. w sprawie opiniowania służbowego strażaka Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U.
z 2006r. Nr 80, poz. 562 z późniejszymi zmianami)

27.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 listopada 2005
roku w sprawie umundurowania strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2006 r.
Nr 4, poz. 25)

28.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.
w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej
(Dz. U. z 2003 r. Nr 121, poz. 1137).

29.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia
2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów (Dz. U. z 2006 r. Nr 80, poz. 563).

30.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.
w sprawie w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych
(Dz. U. z 2003 r. Nr 121, poz. 1139).

31.

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie
„Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. z 2002 r. Nr 100 poz.908)

32.

33.

,,Działalność informacyjna w PSP” - "Firex" Zakład Wydawnictw i Szkolenia Fundacji
Rozwoju Ochrony Przeciwpożarowej

34.

Aneta Ruszkiewicz ,,Podstawy prawa” – skrypt, cz.1, na prawach rękopisu

35.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 lutego 2008
roku w sprawie uposażenia strażaków PSP (Dz. U. Nr 37, poz. 212)

Strony internetowe
www.sejm.gov.pl
www.mswia.gov.pl
www.nik.gov.pl
www.kgpsp.gov.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
05 Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń
Analiza kultury organizacji na podstawie spółki
ściąga POP, Studia PWr W-10 MBM, Semestr VII nieposegregowany, Semestr 7, Podstawy organizacji produ
05 Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń
ROZPRAWKA 23 Odzwierciedlenie haseł pracy u podstaw i pracy organicznej w
ANALIZA KOSZTU BIOLOGICZNEGO WYKONYWANEJ PRACY
mikrobiologia zywnosci podstawy pracy w laboratorium
2010 05 Analizator widma 70MHz część 2
analiza i ocena pomieszczenia i stanowiska pracy fryzjera 2012 01 arkusz (2)
Dz U 05 157 1318 bezpieczeństwo i higiena pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub
podstawy pracy z bazą danych (4 str), Ekonomia
Szablon 05, WAT, SEMESTR VI, podstawy zabezpieczeń sieci, lab
Charakterystyka nauk prawnych, Podstawy prawoznawstwa
PODSTAWY PRACY SOCJALNEJ I OPIEKUNCZEJ, STUDIA, PEDAGOGIKA
ANALIZA ORGANICZNA
Podstawy pracy z Finderem w Mac OSX
05 analiza stat www przeklej pl Nieznany
teoretyczne podstawy pracy socjalnej ściąga(wka)

więcej podobnych podstron