2013 01 14 Polska szkoła jest seksistowska

Polska szkoøa jest seksistowska
[ROZMOWA]

Wtøaczamy dzieciom stereotypy, a potem dziwimy si , e kobiety nie garn si do wøadzy. czy nie id na
politechniki - mówi prof. Mariola Chomczy ska-Rubacha*

Maciej Czarnecki: Na czym polega ten seksizm?

Prof. Mariola Chomczy ska-Rubacha: Zacznijmy od tego, e sama struktura szkoøy odtwarza patriarchalny porz dek.
Zawód jest sfeminizowany - 80 proc. nauczycieli to kobiety - ale dyrektorami s cz ciej m czy ni. Mamy do czynienia
z piramid : im wi ksze presti i pieni dze, tym wi cej m czyzn. Podobnie jest na uniwersytecie, tak e na moim
wydziale, który ma we wøadzach dzieka skich czterech panów.

Podr czniki te s seksistowskie. Analizowali my je ze studentami i studentkami na wszystkich etapach ksztaøcenia,
szukaj c przekazów dotycz cych m sko ci i kobieco ci. Okazaøo si , e wi kszo zawiera ukryte przekazy dotycz ce
porz dku wiata, organizacji ycia spoøecznego, podziaøu ról w spoøecze stwie, które utrwalaj stereotypy i uprzedzenia.

Na przykøad?

- Zadanie z podr cznika do przedsi biorczo ci dla liceów ogólnoksztaøc cych, w którym podano przykøadowy

bud et

miesi czny czteroosobowej rodziny: tata, mama, córka, syn. Pensja mamy wynosi 1540 zø, taty - 2287 zø. Po stronie
wydatków s : czynsz, woda, gaz, ywno , telefon, obuwie, u ywki, samochód, kieszonkowe córki, syna,

rower

dla

syna, ksi ki dla córki, w dka dla taty. A dla mamy nic. Mama nie ma potrzeb, zainteresowa . Albo zadanie z
matematyki z innego podr cznika, w którym tata zastanawia si , jaki kupi samochód, ile musi wzi kredytu. Czyli on w
domu rz dzi kas . Matki w zadaniach z matematyki wysyøaj po chleb, ziemniaki, maj w porywach 20 zø. Z kolei
dziewczynki maj problemy typu: ile kupi tasiemki, by obszy serwetk lub obrus, jakby jeszcze kto to robiø. Wykonuj
trywialne czynno ci o niskim presti u.

Podobnie jest z podr cznikami do nauczania pocz tkowego, które badaøa pedago ka Dorota Pankowska. Kobiety
najcz ciej wyst puj w roli mamy. Jednak w roli ojca wyst puje tylko co dziesi ty m czyzna. Czyli z kim one te dzieci
robi ? Dla kobiet zarezerwowano tylko kilkana cie zawodów, np. piel gniarki, nauczycielki czy bibliotekarki, dla
m czyzn ok. 140. To przenosi si pó niej na wybory yciowe, stereotypy w dorosøym yciu.

To te pani zbadaøa?

- Niedawno poprosiøam studentów, by napisali krótkie charakterystyki fikcyjnych nieznajomych. Np. "Anna, lat 30. Kim
jest, co robi, jak wygl da". Charakterystyka kobiet zaczynaøa si od tego, czy jest on , matk , ile ma dzieci. Czasem
bywaøa przedszkolank , dentystk . Zwykle miaøa niebieskie oczy i blond wøosy, byøa odpowiedzialna, yczliwa dla ludzi i
uprzejma. Z kolei m czy ni byli mechanikami, budowla cami, szefami firm. Te wciskano ich w ciasny kulturowy
gorset.

Ciekawie jest te analizowa ilustracje w podr cznikach. Np. gdy przedstawia si dzieci cych bohaterów, to zwykle
chøopców.

Dlaczego?

- Bo stereotypowo to chøopcy s aktywni. Wyst puj jako przewodnicy i dziaøacze. Podobnie jest z dorosøymi: kobiety
rzadko pojawiaj si na ilustracjach, a je li ju , to jako ony, krewne, matki. Nawet w przypadku Katarzyny II podpis pod
ilustracj mówi: "zwró uwag na jej wygl d". Czyli kobieta ma przede wszystkim wygl da lub stanowi tøo. Obecne
podr czniki historii faworyzuj m czyzn.

Có , nie da si ukry , e najcz ciej to oni peønili najwa niejsze funkcje w pa stwie.

- Ale dlaczego koncentrujemy si na historii politycznej: wojnach, sojuszach, rozejmach? Dlaczego nie pisze si historii

ycia codziennego, przemiany obyczajów, mody? W tych obszarach kobiety odgrywaøy wi ksz rol . W literaturze

angloj zycznej jest

gra

søów: obok "his-story" mamy te "her-story". W Polsce takie alternatywne podr czniki do historii,

dowarto ciowuj ce wkøad kobiet w histori , pisze pedago ka i historyczka Anna Woøosik, ale to raczej ewenement.

Podr czniki to jedno, a prowadzenie lekcji przez nauczyciela - drugie.

- Na tym poziomie te wida seksizm. Mnóstwo bada pokazuje, w jaki sposób nauczyciele nie wiadomie ró nicuj
swoje zachowanie zale nie od pøci ucznia. Np. dziewczynkom ka e si sprz ta , chøopcom przestawia øawki. To oni
obsøuguj sprz t elektroniczny. Poza tym dziewczynki s postrzegane jako lepiej przygotowane do szkoøy, zdatne do
nauki, pracowite, sumienne. Chøopcy s mniej "szkolni".

Dlatego trzeba po wi ca im wi cej uwagi?

- I dlatego dziewczynki s pozostawiane same sobie. Nie daje im si instrukcji, jak wykona zadanie, bo sobie poradz .
Chøopcy s znacznie cz ciej adresatami nauczycielskiej krytyki ni dziewcz ta, ale krytykuje si ich za zupeønie inne
rzeczy. Staranne i zdyscyplinowane dziewczynki gani si za jako

pracy

. Chøopcy za dostaj komunikaty w stylu:

"gdyby nie graø tyle w

piøk

, tylko troch przysiadø do nauki, to ho ho...". Skutek jest taki, e gdy co nie wyjdzie

dziewczynce, my li e to przez brak zdolno ci. Chøopiec za jest przekonany o wøasnej warto ci. St d bierze si
pó niejsza "bezradno " kobiet.

Inne badania pokazuj , e nauczyciele inaczej traktuj wypowiedzi obu pøci. Gdy dziewczynka czego nie wie, wskazuj
kolejn osob do odpowiedzi. Natomiast od chøopców cz ciej wyci ga si odpowied , rzadziej im si przerywa.
Ponadto dziewczynkom i chøopcom daje si inne zadania. Pierwsze maj sobie co przypomnie , zda relacj z tego, co
oczywiste i bezdyskusyjne. Drudzy, jak ustaliø pedagog Krzysztof Konarzewski, dostaj problemy do samodzielnego
rozwi zania.

Czy nauczyciele s tego wiadomi?

- Nie. Nawet gdy podczas szkolenia poinformowano ich, e maj uwa a jak dystrybuuj swój czas i uwag , i tak byøo
inaczej. Nauczyciele zarzekali si , e po wi cili równ ilo czasu dziewczynkom i chøopcom, ale sami uczniowie
zgodnie stwierdzili, e wi cej po wi cono go chøopcom. Ostatnio ministerstwo zaprosiøo mnie, by zrobi spotkanie dla
rzeczoznawców podr czników. Prowadzili my burzliwe dyskusje, bo twierdzili, e podr czniki s wolne od stereotypów,

Strona 1 z 2

Polska szkoøa jest seksistowska [ROZMOWA]

2013-01-14

http://wyborcza.pl/2029020,127462,13180318.html