Konflikt o krzyże w Miętnem – w 20. rocznicę
wydarzeń

Miętne – miejscowość pod Garwolinem woj. mazowieckiego, która zapisała się w
dziejach najnowszej historii Polski jako miejsce konfliktu o krzyże w
miejscowym Zespole Szkół Rolniczych (ZSR). Wydarzenia te rozegrały się 20 lat
temu, na przełomie 1983 i 1984 roku. Z okazji rocznicy przypominamy konflikt,
który bulwersował opinię publiczną w kraju jak i za granicą.

W latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia Miętne pod względem administracyjnym
należało do gminy Garwolin woj. siedleckiego. W strukturach terytorialnych Kościoła
rzymskokatolickiego wieś wchodziła w skład parafii Garwolin diecezji siedleckiej.
Zespół Szkół Rolniczych w Miętnem został zorganizowany w 1977 r. na bazie istniejącej
wcześniej Zasadniczej Szkoły Rolniczo-Drobiarskiej. Każdego roku szkolnego, na początku
lat 80., w ZSR uczyło się tam około 600 uczniów w 25 klasach, kadra pedagogiczna liczyła 47
osób i 14 etatowych wychowawców internatu oraz 66 pracowników administracyjnych.

Historia konfliktu o krzyże w Miętnem rozpoczęła się w drugiej połowie 1980 r. W wyniku
historycznych już zmian społeczno-politycznych w kraju i spontanicznych działań w okresie
legalnej działalności NSZZ „Solidarności” uczniowie ZSR zawiesili krzyże we wszystkich
pracowniach. Po stanie wojennym trwającym od 13 grudnia 1981 r. do 22 lipca 1983 r.
rozpoczęto stopniowe ich usuwanie. W końcu 1983 r. w ZSR krzyże pozostały jeszcze w kilku
pracowniach.

W grudniu 1983 r. dyrektor szkoły Ryszard Domański otrzymał polecenie od dyrektora
Departamentu Oświaty i Wychowania w Siedlcach, który wcześniej wizytował szkołę,
podjęcia działań zmierzających do zdjęcia pozostałych krzyży. Zdecydowanych działań w tym
zakresie domagał się również Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
w Siedlcach (KW PZPR) Na skutek przeprowadzonych rozmów dyrektora ZSR z
kierownikami poszczególnych pracowni zdjętych zostało 8 krzyży.

Działania władz szkolnych spotkały się z oporem uczniów i samorządu szkolnego ZSR, którzy
19 grudnia 1983 r. wystosowali petycję (

załącznik nr 1

) do dyrektora szkoły domagając się

wyjaśnienia przyczyn zdjęcia krzyży i żądając ich ponownego zawieszenia.
Tego samego dnia odbył się apel, podczas którego dyrektor ustosunkował się do petycji.
Udzielił uczniom stosownych wyjaśnień, akcentując zagadnienia rozdziału Kościoła od
państwa i zasady świeckości instytucji państwowych, w tym oświatowych. Nie spotkał się ze
zrozumieniem młodzieży, która po apelu na znak protestu od razu nie rozeszła się do sal
lekcyjnych lecz zaintonowała pieśń „My chcemy Boga”. Dopiero po przemowie opiekuna
samorządu szkolnego uczniowie rozeszli się do zajęć.

W wyniku podjętych działań operacyjnych garwolińskiej Służby Bezpieczeństwa z
Rejonowego Urzędy Spraw Wewnętrznych (RUSW) ustalono, iż na negatywne – jej zdaniem -
zachowanie się młodzieży ZSR wpływ mieli przede wszystkim ks. Stanisław Bieńko –
wikariusz parafii Garwolin oraz nauczyciele Stanisława Makara i Bogumiła Szeląg z
„Solidarności”.

W sprawie ponownego zawieszenia krzyży wystąpiło też czterech księży (21 grudnia 1983 r.) –
jednakże dyrektor zdecydowanie odmówił spełnienie ich prośby. W związku z tym dziekan
garwoliński ks. dr Władysław Zwierz wydał komunikat (

załącznik nr 2

) informujący

wiernych o profanacji krzyży w ZSR. Zobowiązał podległych księży do jego odczytania w
dniu 25 grudnia we wszystkich kościołach dekanatu.

Problemowi krzyży w ZSR poświęcona była również narada Komitetu Gminnego PZPR w
dniu 23 grudnia 1983 r. Komitet zalecił m.in. zorganizowanie w tej sprawie zebrania
Podstawowej Organizacji Partyjnej (POP) i posiedzenia Rady Pedagogicznej ZSR z udziałem
przedstawicieli władz polityczno-administracyjnych województwa. Zaproponował też
omówienie sytuacji w Miętnem podczas mającego się odbyć w najbliższym czasie spotkania
wojewody siedleckiego płk. Janusza Kowalskiego z ordynariuszem diecezji siedleckiej bp.
Janem Mazurem.

28 grudnia Komitet Wojewódzki postanowił nie ulegać żądaniom uczniów ZSR uznając, iż w
sprawie krzyży „nie można się cofnąć”. Następnego dnia biskup siedlecki wystąpił z pismem
(

załącznik nr 4

) do wojewody siedleckiego prosząc o zadośćuczynieniu życzeniom wierzącej

młodzieży.

Dalszy przebieg wydarzeń przedstawia kalendarium sporządzone na podstawie pracy
dyplomowej z 1989 r. napisanej w Wyższej Szkole Oficerskiej MSW im Feliksa
Dzierżyńskiego w Legionowie pt. Sakralizacja szkół jako problem pracy operacyjnej na
przykładzie konfliktu w Zespole Szkół Rolniczych w Miętnem koło Garwolina, sygn. IPN BU
001708/3780):

21 grudnia 1983 - Służba Bezpieczeństwa Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych w
Garwolinie (RUSW) wszczęła w sprawie Miętnego sprawę operacyjnego sprawdzenia (SOS) o
kryptonimie „Apel”, którą w dniu 20 stycznia 1984 r. przekwalifikowano na sprawę
obiektową o tym samym kryptonimie (teczki te zostały zniszczone w garwolińskim RUSW w
1990 r.). Do sprawy zaangażowano dwóch tajnych współpracowników.

31 grudnia 1983 - wojewoda siedlecki spotkał się z ordynariuszem siedleckim. Bp Jan Mazur
podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko w sprawie przywrócenia krzyży w ZSR.

2 stycznia 1984 - posiedzenie Rady Pedagogicznej ZSR, w której udział wzięli przedstawiciele
władz wojewódzkich: dyrektor Wydziału ds. Wyznań, dyrektor Wydziału Rolnictwa,
Gospodarki Żywnościowej i Leśnictwa i kierownik Oddziału Oświaty Rolniczej Urzędu
Wojewódzkiego w Siedlcach. Nie podjęto jednak żadnych konkretnych rozwiązań w sprawie
konfliktu.

9 stycznia - apel poranny w ZSR, po przemówieniu dyrektora nt. zasady świeckości szkoły
uczniowie wyszli przed szkołę i odśpiewali „My chcemy Boga”. W tym czasie przedstawiciel
oświaty rolniczej Urzędu Wojewódzkiego w Siedlcach (UW) przeprowadził rozmowy z
dwiema nauczycielkami B. Szeląg i S. Makarą.

10 stycznia - przewodnicząca samorządu szkolnego ZSR poinformowała opiekuna samorządu
o rozpoczęciu od dużej przerwy protestu polegającego na nieuczestniczeniu w zajęciach
lekcyjnych, aż do czasu wyjaśnienia faktu zdjęcia krzyży w tej szkole. Ponowiła żądanie
uczniów ponownego zawieszenia krzyży. W proteście wzięło udział ok. 500 uczniów.
Oczekując na przyjazd przedstawicieli władz wojewódzkich młodzież śpiewała pieśni
religijnych.

Godz. 17. przyjazd wice wojewody, dyrektora Wydziału ds. Wyznań, dyrektora Wydziału
Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej i inspektora oświaty rolniczej UW w
Siedlcach, którzy wzięli udział w posiedzeniu Rady Pedagogicznej. Do spotkania
przedstawicieli władz wojewódzkich z młodzieżą jednakże nie doszło.

Podczas narady z Radą Pedagogiczną ustalono, że wychowawcy internatu przygotują
młodzież do podjęcia normalnych zajęć w dniu 11 stycznia w przeciwnym wypadku wojewoda
zawiesi

zajęcia

w

szkole

aż

do

odwołania.

Godz. 18. uczniowie opuścili teren szkoły.

11 stycznia - kontynuacja protestu. Zgromadzeniu w auli uczniowie dopiero po wystąpieniu
dyrektora i groźbie zawieszenia zajęć w szkole, a także informacji, że o godzinie 15. otrzymają
stosowne

wyjaśnienia

udali

się

na

zajęcia.

Godz. 15. młodzież przerwała zajęcie i zgromadziła się w auli oczekując przybycia
przedstawicieli

władz

wojewódzkich.

Dyrektor Wydziału ds. Wyznań UW w Siedlcach odbył rozmowę z proboszczem parafii w
Garwolinie – uzgodniono przyjęcie zdjętych krzyża do kościoła.

Godz. 20 narada Rady Pedagogicznej ZSR – zaakceptowanie propozycji przeniesienia krzyży
do

kościoła

w

Garwolinie

Godz. 20.30 spotkanie przedstawicieli władz wojewódzkich z wyłonioną reprezentacją
młodzieży (z samorządem szkolnym i przedstawicielami poszczególnych klas). Reprezentacja
uczniów ostatecznie zgodziła się na przeniesienie krzyży do kościoła pod warunkiem
zawieszeniu jednego krzyża przed wejściem do budynku szkoły lub w czytelni

12 stycznia - godz. 8.15 kontynuacja protestu w auli przy obecności ok. 500 uczniów.
Ok.

9.00

zebrani

rozeszli

się

do

sal

lekcyjnych.

W tym dniu krzyże zostały przekazane delegacji młodzieży oraz dwóm nauczycielom celem
przewiezienia ich do kościoła w Garwolinie. Grupa uczniów udała się pieszo do Garwolina by
uczestniczyć

w

akcie

przekazania

krzyży.

Godz. 16. w kościele w Garwolinie nastąpiło przekazanie krzyży przez delegacje szkolną.

14 stycznia - w kościele parafialnym w Garwolinie podczas nieszporów celebrowanych przez
wikariusza ks. St. Bieńko modlono się w intencji tych, co zdjęli krzyże w szkołach jak i za to
by wróciły na swoje miejsce. Obecny był bp J. Mazur wraz z młodzieżą z ZSR

25 stycznia - bp J. Mazur ponownie skierował pismo (załącznik nr

6a

i

6b

) do wojewody

siedleckiego, w którym ponowił prośbę o przywrócenie krzyży w szkole (sugerując przy okazji
możliwość negatywnych reakcji społeczeństwa podczas wyborów). W odpowiedzi Wojewoda
podtrzymał swoje niechętne stanowisko w tej sprawie.

1 lutego - protest (

załącznik nr 8

) księży dekanatu garwolińskiego przeciwko zdjęciu krzyży w

ZSR skierowany do gen. Wojciecha Jaruzelskiego Prezesa Rady Ministrów i I Sekretarza
PZPR grożący bojkotem wyborów.

12 lutego - zdeponowane krzyże podczas nabożeństwa w kościele w Garwolinie zostały
przekazane delegacjom młodzieży z ZSR, która zawiozła je do swoich parafii, gdzie odbyły się
adoracje krzyży i modlitwy.

19 lutego - podczas wywiadówki w ZSR rodzice zawiesili krzyże (na korytarzach i w
niektórych pracowniach).

20 lutego - w godzinach popołudniowych krzyże ponownie zdjęto i przekazano na plebanię w
Garwolinie. Zdeponowano je u emerytowanego organisty, gdyż proboszcz i wikariusz
odmówili ich przyjęcia.

21 lutego - w godzinach rannych księża Stanisław Bieńko, Sławomir Żarski i Michał
Śliwowski przywieźli krzyże do szkoły i wręczyli młodzieży, która zawiesiła je w salach.
Jednakże

decyzją

dyrektora

ZSR

ponownie

zostały

zdjęte.

Tego dnia władze wojewódzkie spotkały się z bp. J. Mazurem.

23 lutego - ukazał się komunikat biskupa siedleckiego w którym zapowiedziano wystąpienie w
powyższej sprawie do Przewodniczącego Rady Państwa oraz Marszałka Sejmu o zezwolenie
na pozostawienie krzyży w miejscach, gdzie są powieszone, zwrócono się do wiernych o
składanie podpisów pod protestem oraz modlitwę w intencji obecności krzyża „Gdzie Polska
uczy się i pracuje”.

23 lutego - w niektórych kościołach diecezji siedleckiej rozpoczęto zbieranie podpisów pod
petycją ponownego zawieszenia krzyży tam, gdzie poprzednio się znajdowały.

29 lutego - w ZSR uczniowie ponownie samowolnie zawiesili krzyże.

1 marca - usunięcie krzyży, w kościołach rozpoczęto akcję protestacyjną.

6 marca - uczniowie ZSR nie przystąpili do zajęć. Zgromadzili się w holu szkoły, gdzie
odmówili różaniec i śpiewali pieśni religijne. Żądli spotkania z dyrektorem i wyjaśnień, gdzie
są

krzyże

-

do

spotkania

nie

doszło.

Godz. 14. zbiorowy przemarsz młodzieży (ok. 350 uczniów) do kościoła w Garwolinie. Po
drodze wstąpiono do Technikum Ekonomicznego i Liceum Ogólnokształcącego w Garwolinie,
część uczniów z tych szkół dołączyła do protestującej młodzieży z Miętnego. Podczas
nabożeństwa księża udzielili uczniom moralnego wsparcia.

7 marca - kontynuowanie akcji protestacyjnej, w godzinach popołudniowych ok. 300 uczniów
podjęło okupację budynku. Władze nie chcą dopuścić do dalszej okupacji, dlatego decyzją
wojewody

zajęcia

zostały

zawieszone

na

czas

nieokreślony.

W rejon Miętnego i Garwolina skierowano kompanię ZOMO z Siedlec oraz kompanię ZOMO
z

Warszawy.

Około godz. 21. przystąpiono do działań zmierzających do zlikwidowania okupacji budynku –
odbyło się spotkanie z prokuratorem rejonowym, po którym uczniowie opuścili gmach szkoły
Grupowy przemarsz młodzieży do Garwolina został zablokowany przez ZOMO. Młodzież
wróciła

do

internatu.

Około godz. 22.20 w kościele w Garwolinie zaczęły bić dzwony, zgromadzeni wierni rozpoczęli
przemarsz w kierunku Miętnego, który również został zablokowany przez siły ZOMO.

8 marca - w związku z zawieszeniem zajęć w ZSR, pod szkołę podstawiono autokary, które
miały odwieść uczniów do stałego ich miejsca zamieszkania. Z propozycji tej jednak nie
skorzystali natomiast postanowili udać się do Garwolina. W celu ominięcia blokady ZOMO
uczniowie zorganizowali się w małe grupy, które przez pola i cmentarz podążyły do
garwolińskiego kościoła. O godz. 8.00 odprawiono mszę z udziałem także młodzieży z innych
szkół Garwolina (w kościele zgromadziło się ok. 1500 osób). Obecny był bp J. Mazur,
proboszcz parafii ks. Henryk Bujnik wygłosił homilię (fragmenty homilii

załącznik nr 14

).

Akcja młodzieży uzyskała poparcie różnych środowisk i grup wiernych z całego kraju. Bp J.
Mazur w odrębnym wystąpieniu zapewnił o swoim poparciu. W diecezji organizowano msze
w intencji młodzieży z Miętnego, o ich wytrwałość w walce o krzyże.

9 marca - po nabożeństwie w Garwolinie dwóch księży i delegacja młodzieży ZSR udała się na
pielgrzymkę

do

Częstochowy.

Dyrekcja ZSR ogłosiła nową rekrutację młodzieży. Wzywano rodziców i uczniów na zebranie
podczas którego omawiano zagadnienie świeckiego charakteru szkół w PRL. W związku z tym
wymagano od rodziców i ucznia złożenie oświadczenia (

załącznik nr 15

) o przestrzeganiu

regulaminu szkoły i jej świeckiego charakteru. Większość rodziców odmówiła
natychmiastowego

podpisania

tego

dokumentu.

Kolejne pismo bpa J. Mazura do wojewody, w którym ubolewa nad sytuacją młodzieży oraz
zawieszeniem zajęć w szkole, jak również nad użyciem ZOMO przeciwko młodzieży udającej
się do Garwolina. Zwrócił się o ponowne zawieszenie krzyży, a wymuszanie na rodzicach
oświadczeń o uznaniu świeckości szkoły – jako warunek przyjęcia dziecka do szkoły, uznał za
akcję niesprawiedliwą i brutalną

presję na sumienie ludzi.

Treść oświadczenia była w późniejszym okresie tematem spotkania biskupa, wojewody,
przedstawiciela episkopatu Polski i Ministra – Kierownika Urzędu ds. Wyznań (Adama
Łopatki) – efektem było wydanie przez Urząd ds. Wyznań zakazu pobierania tego rodzaju
oświadczeń. Dlatego w dalszych spotkaniach z młodzieżą ZSR odstąpiono od tego
(oświadczenie głównie podpisywali rodzice uczniów z klas maturalnych).

13 marca - Komunikat z posiedzenia Rady Głównej Episkopatu Polski, m.in. poruszający
kwestię obrony krzyża w Miętnem.

21 marca - Zespół Wydziału Propagandy i Agitacji KW PZPR w Siedlcach opracował
program oraz wnioski dotyczące pracy politycznej wynikającej z oceny sytuacji społeczno-
politycznej w województwie na tle wydarzeń w Miętnem, m.in. zalecono:
- we wszystkich szkołach ponadpodstawowych rejonu garwolińskiego wygłoszenie cyklu
referatów dla nauczycieli i uczniów na tematy związane ze świeckością szkół,
- powołanie komisji w celu przeprowadzenia rozmów ze wszystkimi nauczycielami ZSR w
Miętnem,

uczniami

klas

maturalnych

i

ich

rodzicami,

- podjęcie działań informujących społeczeństwo województwa o „faktycznym przebiegu
wydarzeń w Miętnem” (s. 46).

24 marca - na jednym z zebrań do ZSR przybyło czterech księży z parafii Garwolin i odczytali
rodzicom na korytarzu pismo bpa J. Mazura. Po rozmowie z dyrektorem księża opuścili
szkołę a rodzice odmówili podpisywania oświadczenia.

W dniach 4 i 5 kwietnia 1984 r. odbyły się kolejne spotkania wojewody z bp. J Mazurem,
które doprowadziły do wypracowania wspólnych uzgodnień i do zażegnania konfliktu. Mimo,
że nie podpisano żadnego protokołu oraz nie podano dla mediów wspólnej informacji, to
jednak

ustalono

następujące

kwestie:

„-rozpoczęcie

zajęć

w

pełnym

wymiarze

,

-

zawieszenie

krzyża

w

pomieszczeniu

bibliotecznym,

-

wyciszenie

nieprzychylnej

postawy

kleru”.

Kompromis osiągnięto, dzięki czemu odstąpiono od restrykcji wobec protestującej młodzieży.
Bp J. Mazur domagał się aby nikt z młodzieży nie był represjonowany na maturze, ponadto
aby minister A. Łopatka wycofał zarządzenia Ministra Oświaty i Wychowania oraz Ministra
Rolnictwa zakazującego przyjmowania młodzieży ZSR do innych szkół.

Faktyczny wpływ na osiągnięcie kompromisu miały następujące sprawy:

„- przedłużający się konflikt dezorganizował pracę Zespołu Szkół Rolniczych,
- niebezpieczny stał się pisemny protest kleru diecezji siedleckiej w sprawie bojkotu wyborów,
- <<głodówka>> o chlebie i wodzie biskupa Jana Mazura, wprowadzała negatywny odgłos
polityczny,
- z młodzieżą Miętnego zaczęło solidaryzować się coraz więcej uczniów z innych szkół”
(zobacz

zbiór

dokumentów:

Informacje

Dzienne......).

Po przyjętych uzgodnieniach z dniem 9 kwietnia 1984 r. w ZSR wznowiono naukę.

Zawarty kompromis zakończył konflikt trwający blisko pięć miesięcy. Warto jednak
wspomnieć iż władze państwowe nie do końca wykazały swoją pojednawczą wolę wobec
protestujących. Wbrew uzgodnieniom wyciągnięto konsekwencję wobec kadry pedagogicznej.
Dokonano komisyjnego przeglądu kadry dydaktycznej i trzy nauczycielki, które najbardziej
aktywnie wspierały protestującą młodzież „przeniesione zostały do innych szkół na terenie
województwa siedleckiego” (s. 44). Represje dotknęły też niektórych uczniów. Część uczniów
zrezygnowała z dalszej nauki w ZSR. Zob. np.: Informacja [nr] 89 Departamentu IV MSW z
dnia 29 marca 1984 sygn. IPN BU MSW II 3948 k. 170 oraz Jan Żaryn ”Dzieje Kościoła
katolickiego w Polsce (1944-1989)”, Warszawa 2003 s. 537.

WYKAZ DOKUMENTÓW

1. Petycja Zarządu Samorządu Szkolnego ZSR w Miętnem do dyrektora zespołu szkół z dn.
19.12.1983 r. w sprawie wyjaśnienia zdjęcia krzyży, IPN BU 001708/3780, L. W., Sakralizacja
szkół jako problem pracy operacyjnej na przykładzie konfliktu w Zespole Szkół Rolniczych w
Miętnem koło Garwolina, praca dyplomowa, WSO MSW Legionowo 1989, k. 19.

2. Komunikat ks. dr Władysława Zwierza dziekana dekanatu garwolińskiego z dn. 21.12.1983
r., tamże, k.71.

3. Usunięcie krzyży w dniu19.12.1983 r. z sal lekcyjnych w ZSR w Miętnem – początek
konfliktu, IPN 17/IX/231 t. 41, Ocena stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego w
województwie siedleckim za m-c grudzień 1983 r. z dnia 03.01.1984 r., k. 261 (czwarta strona).

4. Pismo bpa siedleckiego J. Mazura do wojewody siedleckiego z dn. 29.12.1983 r., IPN BU
001708/3780, L. W., Sakralizacja..., k. 72.

5. Protest młodzieży w dn. 10.01.1984 r. – usunięcie krzyży ze szkoły i przeniesienie ich do
kościoła parafialnego w Garwolinie, IPN BU MSW II 17/IX/231 t. 41, Ocena stanu za m-c
styczeń 1984 r., k. 272.

6. Pismo bpa siedleckiego J. Mazura do wojewody siedleckiego z dn. 25.01.1984 r., odpis, IPN
BU MSW II 3947, Informacja z dn. 23.01.1984 r. dot.: sytuacji w środowiskach
kontrolowanych przez Departament IV MSW i Wydziały IV WUSW (według meldunków z
dnia 28.01 br.) – dalej jako: Informacja [Departamentu IV] nr... z dn..., k. 20 i n.

7. Odczytanie 29.01.1984 r. w kościołach diecezji siedleckiej listu bpa J Mazura do wojewody
siedleckiego, IPN MSW II 3948, Informacja [Departament IV] nr 29 z dn. 29.01.1984 r., k. 61.

8. Protest księży dekanatu garwolińskiego skierowany do gen. W. Jaruzelskiego z 1.02.1984 r.,
IPN BU 001708/3780, L. W., Sakralizacja..., k. 73.

9. Interwencja kleru u władz państwowych, petycje rodziców, peregrynacje krzyży usuniętych
z ZSR w Miętnem w kościołach dekanatu garwolińskiego, IPN MSW II 17/IX/231 t. 41, Ocena
stanu za m-c luty 1983 r., k. 277 (czwarta strona).

10. Odczytanie dn. 22.02.1984 r. w dekanacie garwolińskim listu dziekana ks. Bujnika
zawierającego relację z wydarzeń w Miętnem, zaproszenie na nabożeństwo (dn. 16.03.1984 r.)
w intencji młodzieży z Miętnego, IPN MSW II 3948, Informacja [Departamentu IV] nr 71 z
dn. 11.03.1984 r., k. 126.

11. Spotkanie 25.02.1984 r. dyrektora Urzędu ds. Wyznań UW w Siedlcach z bp. J. Mazurem
nt. odstąpienia od odczytania listu do wiernych, IPN MSW II 3948, Informacja [Departament
IV] nr 56 z dn. 26.02.1984 r., k. 105.

12. Petycja parafii w Trąbkach (woj. siedleckie) z 27.02.1984 r. wyrażająca oburzenie z
powodu usuwania krzyży , zawieszenie krzyży w Zbiorczej Szkole Gminnej w Mińsku
Mazowieckim oraz ponownie w ZSR w Miętnem w dn. 29.02.1984 r., IPN MSW II 3947,
Informacja [Departamentu IV] nr 60 z dn. 29.02.1984 r., k. 44.

13. Pobyt w dn. 7-8.03.1984 r. zagranicznych dziennikarzy (UPI, CBS, AFP...) w Miętnem w
związku z konfliktem w ZSR, IPN BU MSW II 17/IX/231 t. 41, Ocena stanu za m-c marzec
1984 r., k. 282 – 283.

14. Fragment homilii proboszcza parafii w Garwolinie ks. H. Bujnika wygłoszonej 08.03.1984
r., IPN BU 001708/3780, L. W., Sakralizacja...,k. 36.

15. Oświadczenie dot. świeckości szkoły wymagane od rodziców kandydatów do ZSR przy
rekrutacji na rok szkolny 1984/85, IPN BU 001708/3780, L. W Sakralizacja..., k. 37.

16. Realizacja wytycznych bpa. Mazura z 17.03.1984 r. relacja z nabożeństwa odprawionego w
Garwolinie dla uczniów ZSR w Miętnem, oddźwięki w kraju (Toruń, Łódź, Przemyśl,
Parczew (woj. bialskopodlaskie), IPN BU MSW II 3947, Informacja [Departamentu IV] nr 80
z dn. 20.03.1984 r., k. 59 – 60.

17. Nawiązania na uroczystościach religijnych dn. 23.03.1984 r. w Leśnej Podlaskiej do kwestii
zdejmowania krzyży w Miętnem, oddźwięki w kraju: głosy biskupów kieleckiego, opolskiego,
wrocławskiego, IPN BU MSW II 3947, Informacja [Departamentu IV] nr 84 z dn. 24.03.1984
r., k. 84 – 85.

18. Doniesienie z mszy św. z udziałem bp. Mazura, która odbyła się 30.03.1984 r. dla uczniów
ZSR w Miętnem w kościele parafialnym w Garwolinie, IPN BU MSW II 3948, Informacja
[Departamentu IV] nr 91 z dn. 31.03.1984 r., k. 173.

19. Rekolekcje wielkanocne 10.04.1984 r. w Mietnem, oddźwięki „wojny o krzyże” w kraju,
IPN BU MSW II 3947, Informacja [Departamentu IV] nr 100 z dn. 9.04.1984 r., k. 72.

20. Oświadczenie Lecha Wałęsy z 30.04.1984 r. w sprawie konfliktu w ZSR w Miętnem, IPN
BU MSW II 3947, Załącznik do Informacji [Departamentu IV] nr 92 z dn. 1.04.1984 r., k. 67.

Materiał został przygotowany przez Wydział Gromadzenia i Opracowywania BUiAD.