KOD ZDAJ¥CEGO
MHI-W2C1P-021
EGZAMIN MATURALNY
Z HISTORII
WIEK XIX i XX DO ROKU 1991
Arkusz II
Czas pracy 90 minut
Instrukcja dla zdaj¹cego
1.
Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron.
Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u
nadzoruj¹cego egzamin.
2.
Proszê uwa¿nie czytaæ wszystkie polecenia.
3.
Odpowiedzi trzeba zapisaæ czytelnie w miejscu na to
przeznaczonym przy ka¿dym zadaniu.
4.
Proszê pisaæ tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;
nie pisaæ o³ówkiem
5. Nie wol
no u¿ywaæ korektora.
6.
B³êdne zapisy trzeba wyranie przekreliæ.
7.
Wszelkie notatki nale¿y sporz¹dzaæ tylko w brudnopisie, który
nie bêdzie oceniany.
8.
Obok ka¿dego zadania podana jest maksymalna liczba
punktów, któr¹ mo¿na uzyskaæ za jego poprawne rozwi¹zanie.
9.
Do ostatniej kartki arkusza do³¹czona jest karta odpowiedzi,
któr¹ wype³nia egzaminator.
¯yczymy powodzenia!
ARKUSZ II
MAJ
ROK 2002
Za rozwi¹zanie
wszystkich zadañ
mo¿na otrzymaæ
40 punktów
(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)
PESEL ZDAJ¥CEGO
Miejsce
na naklejkê
z kodem
(Wpisuje zdaj¹cy przed
rozpoczêciem pracy)
Z dziejów spo³ecznych £odzi 1820-1945
(od pocz¹tków miasta do koñca II wojny wiatowej)
ród³o A
Rozwój demograficzny (ludnociowy) £odzi w latach 1820-1990
[za:] Materia³y Urzêdu Miasta £odzi, (oprac. J. Dylik)
ród³o B
Sk³ad narodowociowy ludnoci £odzi w latach 1820-1945
[za:] Materia³y Urzêdu Miasta £odzi, (oprac. J. Dylik)
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
2
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
3
ród³o C
Encyklopedia popularna ilustrowana,
Has³o encyklopedyczne £ód (fragmenty)
Warszawa 1911, t. III, s. 109
£ód, miasto powiatowe w guberni piotrkowskiej, nad £ódk¹. Niegdy wie biskupów
kujawskich [...]. W 1820 r. zaczyna siê w £odzi ruch fabryczny, [...] od tego czasu £ód
zaczy
na siê podnosiæ szybko i dzi jest prawdziw¹ stolic¹ przemys³u krajowego [...].
ród³o D
Sk³ad zawodowo-spo³eczny ludnoci Warszawy i £odzi w 1897 r. wed³ug narodowoci
(czynni zawodowo, w procentach)
POLACY
NIEMCY ROSJANIE
¯YDZI
Dzia³ zajêæ
Warszawa
£ód Warszawa £ód Warszawa £ód Warszawa £ód
1. Administracja
1,5 0,3 1,2 0,1 5,3 2,8 0,1 0,0
2. Wojsko
0,4 0,1 7,2 0,6
64,4
65,6 1,8 0,9
3. Duchowieñstwo
0,3 0,0 0,2 0,0 0,2 0,2 0,7 0,4
4. Rolnictwo
0,6 0,3 0,5 0,3 0,1 0,0 0,1 0,0
5. Przemys³, rzemios³o,
budownictwo
33,4 60,2 34,2 71,9 4,3 8,8 37,1 39,2
6. Handel
7,3 3,3 8,9 5,4 3,6 6,5
28,6
29,4
7. Komunikacja
5,0 2,3 3,1 0,5 3,7 1,5 2,7 2,2
8. Wolne zawody
3,7 1,2 6,6 1,3 4,0 4,5 2,1 2,1
9. S³u¿ba, us³ugi
osobiste
32,5 27,3 23,7 12,6 5,5 7,0 19,7 19,2
10. Emeryci, rentierzy
10,6 2,3 12,1 4,6 7,9 1,6 4,7 3,9
11. Inne zajêcia
2,7 2,6 2,3 2,7 1,0 1,5 2,4 2,7
Razem
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Na podstawie Pierwszego powszechnego spisu lu
dnoci Imperium Rosyjskiego z 1897 r. (opr.
w³asne)
ród³o E
Aleksander Janowski, Wycieczki po kraju. Na szlaku nowej kolei.
Przewodnik turystyczny.
Plan spêdzenia czasu w £odzi (fragmenty)
Warszawa 1903, s. 72 - 77
A. Janowski (1866-1944) – pionier krajoznawstwa polskiego i propagator turystyki
Rozci¹gniête w d³ug¹ liniê wzd³u¿ ulicy Piotrkowskiej miasto ma pewien swój zgo³a
odrêbny od innych charakter. Sama jednak ul. Piotrkowska nie przedstawia ¿adnych
osobliwoci, imponuje tylko piêknoci¹ gmachów, urz¹dzeniem sklepów, wygodnym
brukiem, tramwajem. Pragn¹c zaobserwowaæ zgo³a osobliwe czêci miasta, nale¿y siê udaæ w
jego dzielnice fabryczne, zw³aszcza tam, gdzie rozsiad³y siê najwiêksze fabryki ³ódzkie
Szajble
rów i Poznañskiego.[...]
Zapocz¹tkowany przez rz¹d Królestwa kongresowego rozwój przemys³u fabrycznego
nad brzegami £ódki rozwin¹³ siê zdumiewaj¹co. Bogaty rozwój przemys³u i wielki nap³yw
ludnoci wytworzy³y tu du¿e ogniska ¿ycia kulturalnego, zaopatruj¹c je w przeró¿ne
urz¹dzenia spo³eczne, niezbêdne w ka¿dym wielkiem zbiorowisku ludzkiem [...] drewniane
bruki, telefoniczne po³¹czenie z Warszaw¹, olbrzymie gmachy fabryczne, wspania³e pa³ace
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
4
i wille fabrykantów, rzenie centralne, owietlenie auerowskie [gazowe]. Pod pewnymi
wzglêdami £ód wyprzedzi³a nawet Warszawê: ma ona jedyna w kraju tramwaje elektryczne,
ma te¿ jedyny zwierzyniec w parku Helenowskim. [...]
Najwa¿niejsz¹ ulic¹ w miecie jest Piotrkowska, ci¹gn¹ca siê z biegiem szosy.
Tu najwspanialsze gmachy, najwykwintniejsze sklepy, najbogatsze sk³ady znalaz³y
pomieszczenie. Ma ona dziwny charakter bogactwa zmieszanego z ubóstwem: obok
wspania³ych pa³aców, zdobnych w marmury i lustrzane szyby, stoj¹ ma³e parterowe, pap¹
kryte, cha³upki z marnemi sklepikami i gromadami brudnego drobiazgu.
Te ró¿nice gmachów na jednej ulicy rozwijaj¹ siê jako ró¿nice w przepychu ulicy
Piotrkowskiej w stosunku do jej s¹siadek. Ulice te odbijaj¹ w sobie odmiennoæ charakteru
i pozycji spo³ecznej mieszkañców miasta, a niweluj¹ca wszystko mieræ nie koñczy tych
ró¿nic, przeci¹gaj¹c je nawet poza mury cmentarne: jedna wspania³a aleja, gdzie stoj¹
rzêdem, kapi¹ce przepychem, pomniki z nazwiskami Grohmanów, Geyerów, Lorentzów,
Biederma
nów i innych, pe³ne marmurowych rzeb i kosztownych klombów, a zarazem za
niemi ciche bezimienne mogi³ki, zaros³e traw¹ i pozapadane w ziemiê, oto obraz cmentarza
³ódzkiego, pe³nego sprzecznoci, jak i ¿ycie ³ódzkie.
ród³o F
W³adys³aw Stanis³aw Reymont, Ziemia Obiecana (fragmenty)
Pierwodruk w Kurierze Codziennym 1897-1898, wyd. I, Warszawa 1899
S³oñce wieci³o jaskrawo nad £odzi¹, nad tysi¹cami kominów, co sta³y w ciszy
niedzielnego odpoczynku [...]. Masy robotników, poubieranych wi¹tecznie [...] zalewa³o
Piotr
kowsk¹, ci¹gnêli sznurami z bocznych ulic i t³oczyli siê na trotuarach tym ciê¿kim
ruchem masy, która z biernoci¹ poddaje siê wszelkiemu parciu; [...].
A nad tem, po obu stronach ulicy, ci¹gn¹cej siê olbrzymi¹ lini¹ a¿ do Ba³ut, sta³y zbit¹
mas¹ domy, pa³ace podobne do zamków w³oskich, w których by³y sk³ady bawe³ny; zwyk³e
pud³a murowane o trzech piêtrach, poobdzieranych z tynków; domy zupe³nie stylowe o
z³oconych balkonach ¿elaznych barocco, powyginane, [...] pe³ne amorków na fryzach i nad
oknami, przez które widaæ by³o szeregi warsztatów tkackich; malutkie, drewniane, pogiête
domki o zielonych omsza³ych dachach, za którymi wznosi³y siê potê¿ne kominy i korpusy
fabryk, tuli³y siê do boku pa³acu, o ciê¿ko renesansowo-berliñskim stylu, [...].
By³a to zbieranina, mietnik wszystkich stylów, stosowanych przez murarzy, naje¿ona
wie¿yczkami, oblepiona sztukateriami, które wci¹¿ oblatywa³y, pociête tysi¹cami okien, pe³ne
kamiennych balkonów, karyatyd, facjatek niby ozdobnych, balustr
ad na dachach, wspania³ych
bram, gdzie szwajcarowie w liberii drzemali w aksamitnych fotelach, i zwyk³ych otworów,
którymi b³oto uliczne wlewa³o siê na straszne, podobne do gnojowisk podwórza; sklepów,
sklepików nêdznych, przepe³nionych brudem i tandet¹ pierwszorzêdnych hoteli i restauracji,
najohydniejszych szynków, przed którymi wygrzewali siê nêdzarze – milionów, które
przelatywa³y ulic¹ w przepiêknych powozach, zaprzê¿onych w amerykañskie rysaki po
dziesiêæ tysiêcy rubli sztuka – nêdzy, która siê przelewa³a ulicami, z sinemi ustami rozpaczy i
ostrym wzrokiem wiecznego g³odu.
ród³o G
Tajne dokumenty rz¹du rosyjskiego w sprawach polskich,
Londyn 1898, s. 31-32
Memoria³ ksiêcia Aleksandra Imeretyñskiego [genera³-gubernatora warszawskiego]
dla cesarza Miko
³aja II (fragmenty)
Na pocz¹tku wieku bie¿¹cego Królestwo Polskie wesz³o ostatecznie w sk³ad pañstwa
rosyjskiego, dziêki skombinowanemu wp³ywowi wielu czynników (bogactw naturalnych,
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
5
opa³u, dróg ¿elaznych i szos, nap³ywu kapita³ów cudzoziemskich, rozrzuconego po ca³ym
kraju przedsiêbiorczego plemienia ¿ydowskiego, pracowitej i wstrzemiêliwej ludnoci
tubylczej) stanowi obecnie jeden z najwa¿niejszych w pañstwie okrêgów przemys³owych,
ekspor
tuj¹cych zarówno na wewnêtrzne rynki Rosji jak i na Daleki Wschód. Wielki
w porównaniu do Cesarstwa rozwój miejscowego przemys³u fabrycznego rzuca siê w oczy
przy zestawieniu niektórych danych statystycznych. Tak np. na 1000 mieszkañców wiejskich
przypada robot
ników fabrycznych: w 50 rodkowych guberniach Rosji – 12, a w Królestwie
Polskim –
24. Stosunek ten dla niektórych guberni kraju bardziej jeszcze wzrasta, dochodz¹c
do maximum w guberni Piotrkowskiej (105 ludzi), która zajmuje pod tym wzglêdem trzecie
miejsce w ca
³em pañstwie, ustêpuj¹c jedynie guberniom Moskiewskiej (147) i Petersburskiej
(133).
W skutek tak wielkiego rozwoju przemys³owego tutejsza klasa robotnicza, spêdzaj¹c
w fabrykach ¿ycie ju¿ niejednego pokolenia, zd¹¿y³a nawet wytworzyæ odrêbny typ. Nie jest
to nasz wielkorosyjski robotnik fabryczny, który powszechnie przez zimê pracuje w fabryce,
a latem wraca do domu na wie. Robotnik – Polak przeciwnie zbyt cile z¿y³ siê ze swoj¹
fabryk¹ i w stosunkach z ni¹ zawarte s¹ wszystkie jego g³ówne interesy ¿yciowe. Robotnik
polski daleko bardziej zbli¿a siê do typu zachodnioeuropejskiego i odczuwa z nim
pokrewieñstwo duchowe. Gdy w 1889 r. na zachodzie Europy po raz pierwszy og³oszono
wiêto robotnicze 1 Maja, robotnicy tutejsi chêtnie us³uchali przys³anych im w 1890 r.
proklamacji, wzywaj
¹cych do przy³¹czenia siê do wiêtowania. Od tego czasu 1 Maja nigdy
nie przechodzi w tym kraju spokojnie, a w 1892 r. w £odzi skutkiem jego by³a nawet
interwencja wojskowa i ofiary z ¿ycia ludzkiego.
ród³o H
W. Pu, Dzieje £odzi przemys³owej, zarys historii,
£ód 1987, s. 110-111
Wies³aw Pu ³ódzki historyk przemys³u
[...]
w dziejach £odzi lata 1820-1945 to czasy burzliwego rozwoju miasta w epoce
kapitalizmu. Okres ten jest wewnêtrznie zró¿nicowany, nale¿y w nim wyodrêbniæ kilka
wyranie zarysowanych podokresów [...].
Pocz¹tki rozwoju przemys³u w £odzi, [...] by³y mo¿liwe dziêki protekcyjnej polityce
w³adz Królestwa Kongresowego (wybór £odzi na osadê fabryczn¹, sprowadzanie z zagranicy
rêkodzielników, import maszyn i urz¹dzeñ, korzystna polityka celna, kredyty rz¹dowe dla
przedsiêbiorstw, dogodne warunki osiedlania siê imigrantów). W okresie po powstaniu
listopadowym, kiedy zmieni³y siê warunki rynkowe (wprowadzenie c³a przez Rosjê), £ód
dziêki specjalizacji w produkcji bawe³nianej w okresie kilkunastu lat zdystansowa³a pozosta³e
orodki w³ókiennicze.
W nastêpnych dziesiêcioleciach [...] £ód sta³a siê centrum najwiêkszego na ziemiach
polskich w³ókienniczego okrêgu przemys³owego. W okresie do 1914 r. czynnikami, które
decydowa³y o burzliwym rozwoju przemys³u ³ódzkiego by³y: korzystna polityka celna Rosji,
wzrastaj¹ca ch³onnoæ rynku rosyjskiego, przewrót techniczny, import nowoczesnej techniki i
technologii z Europy Zachodniej, rozbudowa kolejnictw
a, tania si³a robocza (po uw³aszczeniu
ch³opów w 1864 r.), rozwój instytucji kredytowych.
Krótki okres I wojny wiatowej spowodowa³ zahamowanie rozwoju gospodarczego
miasta. Niemcy poprzez rekwizycje w powa¿nym stopniu zniszczyli ³ódzki przemys³. Po
odzys
kaniu niepodleg³oci [...] w nowej sytuacji rynkowej (utrata rynków rosyjskich),
odbudowa i uruchamianie fabryk ³ódzkich, ze wzglêdu na brak rodków finansowych trwa³a
kilka lat. Mimo uruchomienia ca³ego potencja³u przemys³u ³ódzkiego [...], nale¿y stwierdziæ,
¿e w okresie miêdzywojennym [...] nie odzyska³ on (przemys³ ³ódzki) swej dynamiki sprzed
1914 r.
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
6
Lata okupacji hitlerowskiej to przede wszystkim ogromne straty ludnociowe. [...]
Przemys³ miasta zosta³ zniszczony w 40 % (budynki i park maszynowy).
Pytania do róde³:
na podstawie ród³a A
Zadanie 26. (1 pkt)
Odpowiedz, na jakie lata w dobie rozbio
rowej przypad³ szczególnie gwa³towny wzrost
ludno
ciowy £odzi.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 27. (1 pkt)
Oblicz, ile musia³o up³yn¹æ lat, by £ód nadrobi³a (z punktu widzenia jedynie danych
statystycznych, tj. ogólnej liczby lu
dnoci) swoje straty demograficzne, spowodowane
drug¹ wojn¹ wiatow¹ i okupacj¹ (1939-1945).
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
na podstawie ród³a B
Zadanie 28. (1 pkt)
Podaj okres, w którym udzia³ procentowy Niemców, w porównaniu do pozosta³ych grup
narodowych zamieszkuj¹cych £ód (Polaków i ¯ydów), by³ najwiêkszy.
(
odpowiadaj¹c mo¿esz podaæ przybli¿one lata)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
na podstawie ród³a B i wiedzy pozaród³owej
Zadanie 29. (2 pkt)
Wyjanij, czym spowodowany by³ szybki wzrost ludnoæ polskiej w £odzi w okresie
po po
wstaniu styczniowym do lat poprzedzaj¹cych pierwsz¹ wojnê wiatow¹. Podaj
dwie przyczyny.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
7
Zadanie 30. (3 pkt)
Wyjanij, co charakteryzowa³o zmiany w strukturze narodowociowej £odzi w latach
1940-
1945 i dodatkowo wyjanij, czym te zmiany by³y spowodowane. Podaj dwie
przyczyny.
a)
zmiany w strukturze narodowociowej £odzi w latach 1940-1945 (odczytanie wykresu)......
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) przyczyny zmian:
1.
.....................................................................................................................................................
2.
.....................................................................................................................................................
na podstawie ród³a D
Zadanie 31. (1 pkt)
Podaj, w jakim dziale zajêæ by³o skupionych najwiêcej czynnych zawodowo Polaków,
Niem
ców i ¯ydów mieszkaj¹cych w £odzi w 1897 r.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 32. (2 pkt)
Porównaj sk³ad zawodowo-spo³eczny Polaków i Niemców w dziale 5. w Warszawie
i w £odzi i zapisz swój wniosek. Uzasadnij, ¿e dane zawarte w dziele 5. mog¹ byæ
podstaw¹ do charakterystyki £odzi.
wniosek..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
uzasadnienie..................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 33. (1 pkt)
Wyjanij, co szczególnie wyró¿nia sk³ad zawodowy ¯ydów obu miast w porównaniu
z pozo
sta³ymi grupami narodowymi w tych miastach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
8
Zadanie 34. (3 pkt)
Wyjanij, co szczególnie wyró¿nia sk³ad zawodowy Rosjan obecnych w obu miastach
w porównaniu z pozosta³ymi grupami narodowymi i dodatkowo wyjanij, czym to by³o
spowodowane. Podaj dwie przyczyny.
a)
wyjanienie (odczytanie tabeli) ................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) przyczyny:
1.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.
.......................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
na podstawie ród³a E
Zadanie 35. (5 pkt)
Autor Przewodnika
podkrela odrêbny charakter £odzi, odró¿niaj¹cy j¹ od innych
du¿ych miast Królestwa Polskiego. Podaj piêæ specyficznych cech tego miasta, które
dostrzeg³ autor.
1.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
9
Zadanie 36. (1 pkt)
Wyjanij, dlaczego autor Przewodnika, opisuj¹c spo³eczne kontrasty miasta, odwo³a³ siê
do przyk³adu ³ódzkiego cmentarza.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
na podstawie róde³ C, D i E
Zadanie 37. (1 pkt)
Wyjanij, co by³o g³ównym czynnikiem miastotwórczym £odzi.
.......................................................................................................................................................
na podstawie róde³ E i F
Zadanie 38. (6 pkt)
Porównaj oba ród³a. Wska¿ podobieñstwa i ró¿nice w opisie £odzi (ul. Piotrkowskiej)
u Reymonta i w opisie miasta w Przewodniku turystycznym.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
10
na podstawie ród³a G (pomocne mog¹ byæ informacje zawarte w ródle C)
Zadanie 39. (3 pkt)
W pierwszym akapicie cytowanego fragmentu
Memoria³u znajd trzy informacje
najlepiej charakteryzuj¹ce, choæ porednio, przemys³owe znaczenie £odzi. Podaj te
informacje.
1.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
na podstawie ród³a G
Zadanie 40. (3 pkt)
Wymieñ przynajmniej trzy cechy, jakie zdaniem Imeretyñskiego, posiada³ polski
robotnik (w Królestwie Polskim) w odró¿nieniu od typowego robotnika rosyjskiego (w
Rosji).
1.
.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.
.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.
.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
11
na podstawie ród³a H
Zadanie 41. (6 pkt)
Odnosz¹c siê do dziejów Polski i £odzi, podaj szeæ etapów w dziejach tego miasta i jego
przemys³u w latach 1820-1945.
Zaproponowane cezury uzasadnij.
1.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
5.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z historii
Arkusz II - wiek XIX i wiek XX do roku 1991
12
Brudnopis