Młody Technik

Małe wynalazki

Grudzień 2000

Proste, ale eleganckie - te małe wynalazki czynią nasze życie odrobinę łatwiejszym.

1268

Nie mamy żadnego dowodu na to, że w starożytności używano okularów. Pierwszą w

historii osobą, która wspomniała o użyteczności wypukłych szkieł przy czytaniu (XIII

wiek) był angielski mnich - Roger Bacon. Pierwszym obrazem z wizerunkiem okularów

jest portret Hugona z Prowansji, namalowany w roku 1352. Wiele wskazuje jednak na to,

że okulary już wcześniej znano w Chinach. W roku 1275 Marco Polo donosił, że Chińczycy

do czytania używają szkieł utrzymywanych na miejscu przez druty zaczepione za uszy.

Pierwsze szkła dwuogniskowe zostały wykonane w roku 1784 dla Benjamina Franklina

(sam je wynalazł), szkła cylindryczne wyrównujące astygmatyzm sporządził w 1827 roku

astronom angielski George Airy, a szkła kontaktowe wynaleziono w roku 1887.

1929

Zegarek kwarcowy

Pierwszy zegar elektromechaniczny na baterie wynaleziono w 1840 roku, pierwszy

bateryjny bez mechanizmu zegarowego - w 1906. Kryształ kwarcu zastosowano do

zegarów w 1929; był to zapewne największy z wynalazków, jakie udoskonaliły mierzenie

czasu.

Historia ta w skrócie wyglądała tak - we wczesnych latach 20. naukowiec W. G. Cady odkrył,
że kryształy kwarcu mogą wibrować ze stałą prędkością po umieszczeniu w polu
elektrycznym. Co więcej, Cady stwierdził, że wibracje te mogą być kontrolowane przez
przycięcie kwarcu w odpowiedni sposób. Bazując na pracach Cady'ego, Warren Marrison z
Laboratoriów Bella zastosował wibrujący kryształ kwarcu do zegara, który był bardziej

1

precyzyjny od wszystkich mechanicznych czasomierzy. Miniaturowa wersja wibrującego
kryształu Marrisona umożliwiła w roku 1967 stworzenie pierwszego kwarcowego zegarka na
rękę.

1888

Długopis

Pomysł użycia obracającej się kulki do przenoszenia atramentu na papier nie jest tak

nowy, jakby się mogło wydawać. Pierwszy patent na pióro kulkowe wydano

Amerykaninowi - Johnowi H. Loudowi w r. 1888. Pióro z kulkową stalówką, piszące

szybkoschnącym tuszem i nieczułe na zmiany ciśnienia atmosferycznego skonstruował w

roku 1938 węgierski dziennikarz, rzeźbiarz i hipnotyzer, Laszlo Biro. Zostało ono

wprowadzone do sprzedaży w roku 1945 przez Eterpen Company z Buenos Aires

(Argentyna). Pierwszy długopis jednorazowego użytku wyprodukował baron Bic we

Francji w 1953.

1941

Rzep

Rzep, czyli Velcro (pod taką nazwą handlową występuje) to zapięcie płaszczy,

skafandrów, wiatrówek i innej odzieży, złożone z taśm pokrytych bardzo drobnymi

haczykami, wynalezione (jakoby pod wpływem obserwacji działania rzepów - koszyczków

owocowych rzepienia, czepiających się sierści zwierząt i roznoszonych przez nie) przez

2

arystokratę szwajcarskiego Georgesa de Mestrala. Produkcję i sprzedaż rzepów

odzieżowych rozpoczął de Mestral w 1957 roku w swojej fabryce Velcrotex.

1880

Żarówka

Żarówkę z żarnikiem węglowym skonstruowali niezależnie od siebie w 1880 roku Thomas

Alva Edison i Sir Joseph Wilson Swan. W latach 90. XIX wieku Aleksander Łodygin,

elektrotechnik rosyjski wynalazł kilka odmian żarówek z żarnikiem wolframowym.

Nowoczesną żarówkę, wypełnioną argonem, z żarnikiem wolframowym zwiniętym w

skrętkę, zbudował Irving Langmuir, amerykański fizykochemik, laureat Nagrody Nobla

1932 w dziedzinie chemii.

1959

Baterie alkaliczne

Pierwsze ogólnie dostępne na rynku baterie pojawiły się pod koniec XIX wieku. W

przeciągu kilkudziesięciu lat dzięki ogniwom węglowo-cynkowym okazało się możliwe

wyprodukowanie małych, zasilanych bateriami urządzeń, takich jak radia i latarki. Jednak

w roku 1959 baterie węglowo-cynkowe wciąż nie miały wystarczającej żywotności dla

bardziej zaawansowanych urządzeń. Lew Urry z Eveready Battery Co. obmyślił swój

prototyp baterii alkalicznej i przekonał wszystkich, że jest to najlepsze rozwiązanie.

1925

3

Taśma samoprzylepna zwana scotchem w postaci przeźroczystej zwiniętej rolki została

wynaleziona w 1925 roku przez Dicka Drew z firmy 3M. Była wtedy stosowana przy

malowaniu samochodów farbą aerozolową (jako taśma kryjąca). Jako przeźroczysta

taśma została wprowadzona na rynek w roku 1928. Początkowo taśma była przylepna

tylko na brzegach, co klienci uznali za pomysł oszczędnościowy i dlatego i dlatego nazwali

ją szkocką taśmą (ang. scotch tape), jako że Szkoci rzekomo słyną ze skąpstwa.

1893

Zamek błyskawiczny

Urządzenie zwane u nas suwakiem wynalazł Amerykanin Whitcomb Judson. Pokazał on

swój wynalazek na Wystawie Światowej w Chicago w roku 1893. Jednak ówczesny suwak

nie działał zbyt dobrze i słabo się sprzedawał. Dwie dekady później - w roku 1913 Gideon

Sundback, szwedzki inżynier z Hoboken w stanie New Jersey (USA) opatentował swoją

wersję zamka błyskawicznego. Do rozporków męskich spodni użyto suwaka po raz

pierwszy dopiero w roku 1935.

1899

Spinacz do papieru

4

W XIII wieku papiery spinano, przewlekając kawałki wstążki przez nacięcia w lewym

górnym rogu dokumentów.. Obecnie używamy małych, sprytnie zwiniętych kawałków

drutu. Opracowanie tego małego biurowego pomocnika przypisuje się Norwegowi

Johanowi Vaalerowi. Norwegia nie miała systemu patentowego, więc Vaaler wystąpił o

przyznanie patentu w Niemczech w roku 1899. Norwegowie nosili podczas II wojny

światowej spinacze do papieru na ubraniach, żeby pokazać swój patriotyzm.

1942

Pojemnik na żywność

Earl Tupper, chemik z firmy DuPont, był pierwszym, który na bazie polietylenu - formuły

opracowanej przez swoją firmę wykonał kolorowe pojemniki do przechowywania różnych

produktów. Miało to zminimalizować wietrzenie, psucie się żywności i oszczędzić miejsce

w szafkach kuchennych./ Nie trzeba nikogo przekonywać, że ten pomysł przyjął się w

zasadzie wszędzie na świecie i znacznie ułatwił życie wielu osobom.

Monika Witan
W tekście skorzystano z faktów zamieszczonych w "Słowniku mitów tradycji i kultury" i "Słowniku wydarzeń,
pojęć i legend XX wieku" i "Opowieści o rzeczach powszednich" Władysława Kopalińskiego.

5