ZESZYTY NAUKOWE WSOWLąd

Nr 1 (127) 2003 ISSN 1230-5243

Marcin BIELEWICZ

*

WSPÓŁCZESNE KARABINY WYBOROWE

Część 1

W ostatnich latach w środowisku wojskowym, terminy takie jak: broń wyborowa czy

snajper są nadużywane. Dlatego, chciałbym przybliżyć problem współczesnych karabinów
wyborowych, których w naszym arsenale nie posiadamy (poza 1 Pułkiem Specjalnym Ko-
mandosów, jednostką GROM oraz pododdziałami antyterrorystycznymi Policji).

Tematyka broni wyborowej i jej miejsca na współczesnym polu walki rzadko jest po-

dejmowana w polskiej literaturze wojskowej. Nie jest ona zawarta w programach szkolenia
podoficerów zawodowych, chorążych i oficerów Sił Zbrojnych RP. Jest to niezrozumiałe w
świetle ostatnich konfliktów zbrojnych, w czasie których dużą rolę odegrali snajperzy. Głośno
było szczególnie o „alei snajperów” w Sarajewie i terrorze, jaki wprowadzali oni w życie
mieszkańców tego miasta. W związku z tym, należałoby uczyć naszych żołnierzy jak działają
strzelcy wyborowi pod kątem wykorzystania tej wiedzy w przeciwdziałaniu i unikaniu ich
ognia na polu walki.

W czasie ćwiczeń Partnerstwa dla Pokoju „Baltic Challenge’98” na Litwie i „Coope-

rative Best Effort’99” w Kanadzie prowadzone było szkolenie w zakresie unikania i zwalcza-
nia strzelców wyborowych podczas misji pokojowych. Uzasadnieniem takiego typu szkolenia
podczas ćwiczeń PdP jest to, iż również żołnierze sił pokojowych są doskonałym celem dla
snajperów. Przekonać się o tym mogli m.in. francuscy żołnierze pełniący misje pokojowe w
Bośni.

Czasami pojawiają się pozycje związane z problematyką użycia broni wyborowej oraz

żołnierzy tej specjalności, ale niestety większość z nich traktuje sprawę „po macoszemu”.
Jedynym źródłem godnym polecenia osobom interesującym się uzbrojeniem jest angielskoję-
zyczny katalog broni piechoty wydawany przez Jane’s.

Rys historyczny

Strzelanie do bekasa snipe shooting

1

było podstawowym sprawdzianem umiejętności

strzeleckich, mówiono, że jeśli potrafisz zestrzelić bekasa, to trafisz w każdy cel. Dlatego w

*

ppor. inż. Marcin BIELEWICZ – Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych we Wroclawiu

1

Snipe – z ang. Bekas, kszyk mały, bardzo zwinny ptak, długości około 25 cm i cętkowanym czarno-
brązowym upierzeniu.

WSPÓŁCZESNE KARABINY WYBOROWE (część I)

83

XIX wieku strzelectwo sportowe nazywano strzelaniem do bekasa, stąd sniping, czyli strze-
lanie wyborowe.

Początkowo broń palna raziła skutecznie przede wszystkim przy strzelaniu salwami.

Oddziały strzelców, wyposażone w arkebuzy i muszkiety, strzelały na komendę.

Pojedynczy strzelec uzbrojony w broń palną stał się skuteczny na polu walki w chwili

wprowadzenia luf bruzdowanych, około XVI w. Byli to nieliczni żołnierze, specjalnie wyse-
lekcjonowani i wyszkoleni, wyposażeni w tego typu broń, których uważa się za przodków
dzisiejszych strzelców wyborowych.

Dalszy postęp w kierunku zwiększenia celności broni palnej nastąpił w XVIII wieku,

podczas amerykańskiej wojny o niepodległość w latach 1775-1783. Przeciwko wojskom bry-
tyjskim stanęli wówczas osadnicy amerykańscy doskonale wyćwiczeni w szybkim i nieza-
wodnym strzelaniu podczas polowań. Ich karabiny, ładowane już od wlotu lufy, okazały się o
wiele skuteczniejsze od brytyjskich muszkietów. Zwłaszcza, że amerykanie, nie nawykli do
walki w zwartych szykach, prowadzili pojedynczy ogień ze stanowisk ukrytych i rozproszo-
nych. Warto w tym miejscu powiedzieć, że ówcześni strzelcy wyborowi prowadzili ogień z
reguły tylko do czat przeciwnika. Z zasady nie strzelali do oficerów. Według ówczesnych
honorowych pojęć prowadzenia wojny, było bowiem nie do pomyślenia, żeby oficer został
zabity przez zwykłego żołnierza.

Te „zahamowania” stosunkowo szybko ustąpiły skuteczności walki. Już podczas ame-

rykańskiej wojny secesyjnej (1861-1865) snajperzy uzbrojeni w karabiny z pierwszymi, pry-
mitywnymi jeszcze, celownikami optycznymi byli wręcz zobowiązani do rażenia oficerów.
Po obu stronach formowano wówczas całe bataliony strzelców wyborowych, które wysyłano
na najbardziej zagrożone kierunki pola bitwy.

Szczególną rolę odegrali snajperzy w wojnie burskiej (1899-1902). Wówczas też osią-

gnięto znaczne postępy w konstruowaniu karabinów strzelających celnie i na duże odległości.
W rękach farmerów burskich stały się one bronią niezwykle skuteczną i groźną. W tym czasie
żołnierze brytyjscy nadal szkoleni byli w prowadzeniu ognia salwami.

Z doświadczeń tych Anglicy wyciągnęli wnioski i już w 1914 r. Armia Brytyjska dys-

ponowała korpusem piechoty znakomicie wyszkolonym w indywidualnym strzelaniu. Żołnie-
rze tej formacji byli zdolni oddawać trzydzieści celnych strzałów na minutę z odległości oko-
ło 300 metrów.

Pierwsza wojna światowa, mimo masowego stosowania artylerii i broni maszynowej,

ogromnie podniosła znaczenie strzelców wyborowych. Po przekształceniu się walk w wojnę
pozycyjną i zatrzymaniu wojsk w okopach, wszystkie walczące strony nauczyły się nękać
przeciwnika pojedynczymi, celnymi strzałami do ukazujących się na chwilę ludzkich sylwe-
tek. Specjalnie szkoleni w tym celu snajperzy zajmowali zamaskowane stanowiska, w których
nieraz całymi godzinami tkwili nieruchomo, by oddać jeden zabójczy strzał.

Stworzono odrębne procedury selekcji kandydatów na strzelców wyborowych. Musie-

li oni mieć nie tylko „celne oko”, ale także odpowiednie predyspozycje psychiczne. Takie jak
cierpliwość, umiejętność skrytego poruszania się w terenie, spostrzegawczość i błyskawiczny
refleks, mieli być po prostu myśliwymi.

Marcin BIELEWICZ

84

Na początku drugiej wojny światowej nie stosowano tego typu walki. Niemiecki

„Blitzkrieg

2

” przyniósł dominację ciężkiej broni pancernej. W rajdach czołgów i pod bom-

bami samolotów nie było miejsca na precyzyjne działanie pojedynczych strzelców.

Jednak wraz z przeciąganiem się walk i rosnącą rolą piechoty ta sytuacja zaczęła się

zmieniać. Amerykanie zostali niemile zaskoczeni skutecznością ognia japońskich snajperów
podczas walk na wyspach południowego Pacyfiku. Strzelcy wyborowi okazali się niezastą-
pieni w działaniach partyzanckich na froncie wschodnim. Niemcy panicznie bali się pojedyn-
czych Rosjan zaczajonych wokół dróg czy w ruinach zburzonych zabudowań.

Jednak również Niemcy mieli w swoich szeregach strzelców wyborowych. Dowiadu-

jemy się o nich z relacji o walkach w miastach, na przykład podczas działań po lądowaniu
Aliantów w Normandii. Byli także słynni „gołębiarze”, znani chyba każdemu uczestnikowi
Powstania Warszawskiego.

Ówczesne karabiny wyborowe niewiele różniły się od standardowej broni strzeleckiej.

Dodatkowym wyposażeniem był jedynie celownik optyczny. Co ciekawe, snajperzy tego
okresu mieli zaufanie raczej do broni starego typu. I tak np., mimo że armia radziecka miała
w uzbrojeniu karabiny samopowtarzalne, większość jej snajperów używała karabinów powta-
rzalnych Mosin wz.1891/30.

W końcowym etapie działań II wojna światowa przyniosła jednak wiele innowacji

technicznych i naukowych, dzięki którym oprzyrządowanie karabinów wyborowych stało się
bardziej wyrafinowane i gwarantowało niemal stuprocentową skuteczność ognia. Dotyczy to
nie tylko celowników optycznych kolejnych generacji, ale także zastosowania przyrządów
noktowizyjnych. Te ostatnie zaczęto w końcu lat 80-tych zastępować urządzeniami termowi-
zyjnymi. Umożliwiają one obserwację celu w całkowitej ciemności, bez potrzeby oświetlania
terenu wiązką podczerwieni. Ich działanie polega na wykrywaniu różnic temperatur poszcze-
gólnych obiektów. Każda bowiem zmiana temperatury daje kolorowy obraz lub inny odcień
szarości obrazu.

Najnowszymi hitami w tej dziedzinie są wciąż mało jeszcze znane i używane przyrzą-

dy pracujące zarówno na zasadzie nokto- i termowizji.

Strzelcy wyborowi wyposażeni są w sprzęt wysoce skomplikowany technologicznie, a

zarazem ogromnie skuteczny. Jest oczywiste, że mimo postępów w produkcji wszelkich ty-
pów broni zapewniających masowe rażenie na dużych obszarach, nie znikną oni ze współcze-
snego pola walki. Okazują się też coraz bardziej przydatni w działaniach formacji policyj-
nych, antyterrorystycznych i wszelkiego rodzaju sił specjalnych. Z tego też powodu nasza
armia, chcąc nadążyć za wymogami współczesnego pola walki, powinna rozpocząć szkolenie
żołnierzy tej specjalności. Do czasu przygotowania własnego ośrodka szkolenia, instruktorzy
mogliby uczyć się tego fachu od Amerykanów i Anglików, a także od Portugalczyków, któ-
rzy przejęli w większości program szkolenia od armii brytyjskiej. Wymieniłem Portugalię,
gdyż ich Centrum Szkolenia Sił Specjalnych (CIOE) w Lamego prowadzi kursy z udziałem
żołnierzy z innych państw, w tym: Czech, Węgier i Rumunii. Dlaczego Polska miałaby być
gorsza?

Broń wyborowa

Broń wyborowa, nazywana także snajperską i precyzyjną, jest wyspecjalizowaną bro-

nią strzelecką, przeznaczoną dla strzelców wyborowych (tzw. snajperów) działających w ra-

2

Blitzkrieg – plan wojny błyskawicznej

WSPÓŁCZESNE KARABINY WYBOROWE (część I)

85

mach pododdziałów wojskowych. Znajduje się również na wyposażeniu wojskowych i poli-
cyjnych jednostek specjalnych.

Strzelcy wyborowi są wykorzystywani do zwalczania celów na ogół odległych, często

słabo widocznych gołym okiem, zamaskowanych, ukazujących się na krótko, m.in.: obsług
karabinów maszynowych, granatników i dział artyleryjskich, załóg wozów bojowych na po-
stoju, obserwatorów, łączników, strzelców wyborowych przeciwnika, osób funkcyjnych itp.
Działają oni najczęściej indywidualnie lub w parach. Mają prawo samodzielnego wyboru sta-
nowiska ogniowego i kolejności zwalczanych celów.

Typowym zadaniem dla snajpera jest trafienie celu pierwszym pociskiem: ludzkiej

głowy z odległości 300 m, a sylwetki człowieka z 600 m. W niektórych służbach wymaga się
trafienia sylwetki człowieka oddalonej o 800 m, a czasem nawet ponad 1000 m.

Realizacja specyficznych zadań stawianych współczesnym strzelcom wyborowym za-

leży nie tylko od ich umiejętności strzeleckich, wytrzymałości fizyczno-psychicznej i wy-
szkolenia ogólnowojskowego, lecz również od doskonałości technicznej broni i amunicji, jaką
się posługują. Na ich potrzeby wytwarza się broń i amunicję w stosunkowo niewielkich ilo-
ściach, wyselekcjonowaną, z dodatkowym wyposażeniem; są to najcelniejsze egzemplarze –
wyprodukowane seryjnie lub na podstawie specjalnej dokumentacji o zawężonych toleran-
cjach.

Obecnie najczęściej stosowanym rodzajem broni wyborowej jest karabin wyborowy,

rzadziej – wielkokalibrowy karabin wyborowy. Ze względu na stopień automatyzacji wyróż-
nić można broń wyborową: nieautomatyczną jednostrzałową, nieautomatyczną powtarzalną
(wyposażoną w magazynek amunicyjny), automatyczną samopowtarzalną (przystosowaną do
strzelania wyłącznie ogniem pojedynczym).

Tabela 1. Podział wojskowej broni lufowej ze względu na stopień automatyzacji.

3

3

Ciepliński A., Woźniak R. Ilustrowana encyklopedia współczesnej broni palnej” Warszawa 1997

Wojskowa Broń Lufowa

nieautomatyczna

półautomatyczna

automatyczna

jednostrzałowa

powtarzalna

Wykorzystująca energię ła-

dunku miotającego

Wykorzystująca inny rodzaj

energii, np. elektryczną, hy-

drauliczną, pneumatyczną

Wykorzystująca energię

ładunku miotającego oraz

inne źródła energii (miesza-

na)

Samoczynna

(maszynowa)

Samopowtarzalna
(z przerywaczem)

Samoczynno-

samopowtarzalna

Marcin BIELEWICZ

86

We współczesnych armiach świata najczęściej używane są karabiny powtarzalne i sa-

mopowtarzalne. Karabiny powtarzalne mają nieco większą celność, mniejszą masę i niższą
szybkostrzelność. Natomiast karabiny samopowtarzalne zapewniają snajperowi większe bez-
pieczeństwo, ponieważ nie wymagają ruchów związanych z przeładowaniem broni po strzale.
Dzięki temu strzelec staje się mniej widoczny i może się koncentrować na obserwacji oraz
prowadzeniu ognia. Stosunkowo rzadko jest wykorzystywana broń wyborowa jednostrzałowa
(np. wielkokalibrowe karabiny wyborowe).

Odpowiednia donośność skuteczna pocisku, duża niezawodność działania i duże

prawdopodobieństwo trafienia celu – to najistotniejsze wymagania stawiane broni snajper-
skiej. Dlatego wszystkie jej elementy są starannie wykonane i precyzyjnie zmontowane. Do-
tyczy to zwłaszcza luf (a w szczególności ich przewodów), dla których obszar tolerancji wy-
miarowych jest zwykle dwu-, trzykrotnie mniejszy niż w wypadku broni standardowej.

Korzystny wpływ na celność ma osadzenie lufy w komorze zamkowej bez styku z in-

nymi elementami broni, np. łożem, podstawą itp. Rozwiązanie takie, zwane lufą swobodnie
pływającą (z angielskiego: free floating barell

4

), zastosowano w wielu nowych wzorach broni

wyborowej. W celu ograniczenia emisji promieniowania podczerwonego oraz wpływu falo-
wania rozgrzanego powietrza lufy niektórych karabinów snajperskich otoczono osłonkami z
tworzywa sztucznego lub zastosowano pasy mirażowe. W karabinach przeznaczonych do
walki w mieście lub cichego strzelania na małe odległości stosuje się lufy wyciszone i tłumiki
dźwięku.

Mechanizmy spustowo – uderzeniowe broni wyborowej charakteryzują się płynnością

i powtarzalnością działania oraz tzw. lekkim spustem. Zapobiega to zrywaniu strzału objawia-
jącym się zejściem broni z linii celowania. Aby ograniczyć hałas powstający podczas zderze-
nia się poszczególnych elementów broni, zwłaszcza przy załadowaniu pierwszym nabojem i
przeładowaniu, niektóre mechanizmy zaopatruje się w wyciszacze (np. zwalniania zamka).

Broń wyborowa jest zaopatrywana w kolby, których konstrukcja umożliwia regulację

ich długości, a także wysokości poduszki policzkowej – w zależności od potrzeb strzelca.
Najczęściej są to kolby stałe, wykonane z drewna lub tworzywa sztucznego; rzadziej – odej-
mowane lub składane (na bok lub do dołu). Często, w celu lepszego uchwycenia broni, kolba
ma rękojeść typu pistoletowego lub chwyt z otworem na kciuk.

Część broni wyborowej jest wyposażana w urządzenia wylotowe (mocowane na wylo-

towej części lufy), działające po wylocie pocisku z lufy. Najczęściej wykorzystuje się urzą-
dzenia wielofunkcyjne (zawierające zazwyczaj tłumik płomienia, kompensator podrzutu i
hamulec wylotowy), tłumiki dźwięku i płomienia.

Pewniejsze wycelowanie i lepszą stabilność broni snajperskiej uzyskuje się, stosując

podstawy najczęściej dwunożne (dwójnogi), rzadziej trójnożne (trójnogi). Są one zwykle mo-
cowane do łoża karabinu i mają mechanizmy do regulacji długości nóg.

Podstawowym urządzeniem celowniczym i obserwacyjnym współczesnej broni wybo-

rowej (w wielu modelach jedynym) jest celownik optyczny lunetowy. Najczęściej są stoso-
wane celowniki 6x42 (pierwsza liczba oznacza powiększenie, druga średnicę czynną obiek-
tywu w mm) i 1,5 – 6x42, lecz coraz częściej stosowane o większym powiększeniu, np.
10x42 lub 12x42. W warunkach nocnych wykorzystuje się celowniki noktowizyjne, głównie

4

Free floating barrel – lufa swobodnie pływająca, tzn., że lufa jest precyzyjnie osadzona bezpośrednio w
komorze zamkowej bez styku z innymi częściami broni. Takie mocowanie lufy ma korzystny wpływ na cel-
ność broni.

WSPÓŁCZESNE KARABINY WYBOROWE (część I)

87

pasywne, a w najnowszych modelach broni wyborowej – celowniki wykorzystujące termowi-
zję.

Broń wyborowa jest najczęściej przystosowana do strzelania amunicją standardową;

jednak do strzelania precyzyjnego stosuje się amunicję wyselekcjonowaną lub specjalnie za-
projektowaną.

Podczas drugiej wojny światowej, a zwłaszcza w jej początkowej fazie, w uzbrojeniu

piechoty występowała wyspecjalizowana broń strzelecka kalibru 7,92-14,5 mm do zwalczania
celów opancerzonych – rusznice przeciwpancerne. Odznaczały się one długimi lufami dla
nadania pociskowi dużej prędkości początkowej i lepszej celności. Część rusznic przystoso-
wano do naboi kalibru 20 mm używanych w armatach automatycznych, jednakże ich masa
sięga wtedy 50 kg. Najodpowiedniejsze okazały się naboje kalibru 12,7-14,5 mm, zapewnia-
jące dobrą przebijalność pancerza oraz pozwalające na skonstruowanie broni o niezbyt dużej
masie. Właśnie z myślą o zwalczaniu celów opancerzonych i techniki wojskowej w okresie
międzywojennym skonstruowano w USA nabój 12,7x99 mm, w Wielkiej Brytanii – 13,97
mm, w ZSRR – 12,7x107 i 14,5x114 mm.

Ze względu na coraz grubsze opancerzenie czołgów rusznice przeciwpancerne, szybko

i wydawałoby się bezpowrotnie, zostały wyparte przede wszystkim przez granatniki przeciw-
pancerne. W latach powojennych naboi wielkokalibrowych używano tylko do karabinów ma-
szynowych, służących do zwalczania celów lekko opancerzonych, nisko lecących celów po-
wietrznych, a także innych, w tym siły żywej na większych odległościach. Niejednokrotnie
zwracano uwagę na bardzo dobre właściwości amunicji kalibru 12,7 i 14,5 mm, której pociski
– mając zbliżony do pocisków mniejszego kalibru kształt i znacznie większą masę – odzna-
czają się bardzo dobrymi charakterystykami balistycznymi. W efekcie pocisk kalibru 12,7
mm, wystrzelony z prędkością początkową zbliżoną do prędkości pocisku karabinowego ka-
libru 7,62 mm, ma na odległości 1000 m prędkość ponad 50% większą niż ten ostatni, energię
kinetyczną zaś większą aż dwunastokrotnie. Dzięki małemu spadkowi prędkości tor pocisku
jest bardziej płaski, a rozrzut mniejszy; zmniejsza się też wpływ warunków zewnętrznych,
głównie wiatru, na lot pocisku. Z broni wyborowej strzelającej amunicją 12,7 mm można
prowadzić skuteczny ogień na odległość ponad 1600 m, duża energia kinetyczna pocisku zaś
pozwala na zwalczanie nie tylko celów żywych, lecz także pojazdów, samolotów na lotni-
skach, wyrzutni rakiet i innego sprzętu. Na początku lat osiemdziesiątych podjęto w USA
prace nad bronią wyborową na nabój 12,7x99 mm.

Do lat dziewięćdziesiątych wielkokalibrową broń wyborową używano w wojsku bar-

dziej eksperymentalnie – do określania jej przydatności i wymagań, jakie powinna spełniać.
Podczas działań w Zatoce Perskiej, gdzie przeważały rozległe tereny pustynne, okazało się, że
jest potrzebna broń do prowadzenia celnego ognia na znacznie większe niż dotychczas odle-
głości. W ciągu zaledwie trzech miesięcy Korpus Piechoty Morskiej (USMC) oficjalnie przy-
jął do uzbrojenia 100 karabinów Barrett M 82A1.

Zastosowanie tego typu broni może zostać wykorzystane przez saperów do niszczenia

min, bomb lub innych ładunków wybuchowych z bezpiecznej odległości, nawet nie powodu-
jąc detonacji ładunku.

Marcin BIELEWICZ

88

7,62 mm kbw SWD

Rys. 1. 7,62 mm kbw SWD

W 1963 r. do uzbrojenia Armii Radzieckiej wprowadzono samopowtarzalny karabin

wyborowy SWD. Konstruktorem broni jest Jewgienij F. Dragunow. Jego karabin pokonał w
konkursie karabin A. S. Konstantinowa.

SWD jest bronią działającą na zasadzie wykorzystania części gazów prochowych od-

prowadzanych przez boczny otwór w lufie. Karabin ma dwupołożeniowy regulator gazowy.
Zamek jest ryglowany obrotowo, jego trzy rygle wchodzą w opory ryglowe komory zamko-
wej. Jak w większości samopowtarzalnych karabinów wyborowych suwadło i tłok gazowy
nie są jedną częścią. Pomiędzy nimi znajduje się popychacz mający własną sprężynę. Mecha-
nizm spustowo-uderzeniowy kurkowy umożliwia jedynie ogień pojedynczy. Karabin ma bez-
piecznik, który w położeniu zabezpieczonym blokuje szynę spustową i uniemożliwia ruch
suwadła do tyłu. Gdy broń jest zabezpieczona, dźwignia bezpiecznika zasłania wycięcie, w
którym porusza się uchwyt suwadła, co utrudnia dostawanie się zanieczyszczeń do wnętrza
broni. SWD zasilany jest z łukowego, dwurzędowego magazynka wymiennego o pojemności
10 nabojów. Po wystrzeleniu ostatniego naboju suwadło zatrzymuje się w tylnym położeniu.
Broń nie jest przystosowana do doładowywania magazynka bez jego odłączenia od broni.
Unieruchomiony w tylnej pozycji zamek zwalnia się po lekkim odciągnięciu uchwytu suwa-
dła.

Z lewej strony komory zamkowej do broni montuje się celownik optyczny PSO-1.

Zapewnia on powiększenie x4 i pole widzenia 6º. Celownik ma nastawy odległości strzelania
od 100 do 1000m, przy strzelaniu na odległości 1100m, 1200m i 1300m wykorzystuje się
dodatkowe znaki celownicze. Siatka celownicza ma też podziałkę poprawek bocznych, wy-
skalowaną do 10 tysięcznych w lewo i w prawo, jedna działka oznacza jedną tysięczną. Do
oceny odległości od celu służy skala dalmiercza, umożliwiająca przybliżony pomiar odległo-
ści od 200 do 1000m. Jako punkt odniesienia zastosowano cel o wysokości 1,7m. Karabin ma
też celownik mechaniczny, krzywkowy z nastawami od 100 do 1200m.

Niespotykanym, jak na karabin wyborowy, rozwiązaniem jest przystosowanie SWD

do nakładania na lufę bagnetu. Zastosowano typowy w ZSRS bagnet nożowy wz. 1959 6H4,
znany z karabinów AKM.

Nietypowa jest kolba. Wykonano ją z drewna, a jej przednia część tworzy chwyt pisto-

letowy. Jeśli strzela się z podpórką to wycięcie wewnątrz kolby umożliwia bardzo wygodne
trzymanie broni drugą ręką. Powstała też wersja SWD-S przeznaczona dla wojsk powietrzno-
desantowych. SWD-S z odłączoną kolbą ma długość 98 cm.

WSPÓŁCZESNE KARABINY WYBOROWE (część I)

89

SWD przystosowany jest do strzelania klasyczną mosinowską amunicją 7,62x54R z

pociskami wszystkich typów. Jednak sam karabin to tylko połowa sukcesu. Dla uzyskania
bardzo dobrego wyniku strzelania potrzebne są też specjalne naboje, bowiem klasyczna woj-
skowa amunicja karabinowa charakteryzuje się niezbyt wygórowanymi charakterystykami
skupienia. Dlatego równocześnie z opracowaniem nowego karabinu Rosjanie przygotowali
też specjalną amunicję o zwiększonym skupieniu, przeznaczoną właśnie dla SWD. Jej kon-
struktorami są W. M. Sabielnikow, P. P. Sazonow i W. W. Dworianinow. Amunicja ta produ-
kowana jest z pociskami: zwykłym, przeciwpancernym i smugowym. Według producenta,
promień rozrzutu całkowitego snajperskiego pocisku zwykłego na odległości 300m wynosi
80mm. Skupienie snajperskich pocisków przeciwpancernych jest wyraźnie mniejsze. Przy
odległości 300m promień rozrzutu lepszej połowy przestrzelin wynosi 190mm.

Opisanie tego karabinu ma na celu udowodnienie, że nie może on już być nazywany

karabinem wyborowym. Nie spełnia on wymogów współczesnego pola walki, a karabinem
wyborowym mógł być uważanym do połowy lat 80-tych. Mój punkt widzenia będę opierał na
charakterystycznych cechach broni wyborowej. Prawdopodobnie część czytelników nie zgo-
dzi się z moją opinią, więc dla porównania przedstawiłem kilka modeli z całego świata.

SWD można nazwać karabinem z celownikiem optycznym. Stosowanie takich konfi-

guracji broni jest coraz częściej spotykaną praktyką wśród konstruktorów karabinków i kara-
binów przeznaczonych dla pojedynczego, zwykłego żołnierza. Przykładem może być tutaj
Steyr AUG, C7, SA-80, a nawet BERYL. Do tego, jak widać na zdjęciu powyżej, posiada
bagnet jako standardowe wyposażenie, co nie jest spotykane w broni wyborowej.

Cechy charakterystyczne współczesnego karabinu wyborowego to:

- ciężka lufa „swobodnie pływająca”, zakończona wysokoefektywnym hamulcem

wylotowym, np. wykonana w technologii kucia na zimno;

- szyna montażowa do celowników optycznych i optoelektronicznych, nie wymaga-

jąca każdorazowego przystrzeliwania broni po założeniu celownika oraz umożli-
wiająca montaż celowników zachodnich, a więc zgodna z STANAG 2324;

- kolba o regulowanej długości i regulowanej wysokości poduszki policzkowej, naj-

lepiej z tworzywa sztucznego dla zmniejszenia masy całkowitej karabinu;

- wyciszone urządzenie spustowo-uderzeniowe, suwadło i bezpiecznik;

- celownik optyczny o sześciokrotnym powiększeniu, najlepiej o dziesięciokrotnym

lub większym;

- celność ok. ½ MOA

5

- dwójnóg o regulowanej wysokości.

Są to podstawowe cechy współczesnego karabinu wyborowego, aby nie wspomnieć,

że takie udogodnienia, jak spust o regulowanej sile nacisku, regulowanym położeniu w dwóch
płaszczyznach, pas mirażowy czy wskaźnik obecności naboju w komorze nabojowej, które
muszą zostać spełnione już w fazie projektowania tego typu broni, a czego SWD nie posiada.

5

MOA - – z ang. Minute Of Angle – minuta kątowa; jednostka przydatna przy określaniu celności; ½ MOA
oznacza, że na odległości 100 m przestrzeliny mieszczą się w kole o średnicy 12 mm.

Marcin BIELEWICZ

90

Rys.2. 7,62 mm kbw SWD-S

Wielu użytkowników SWD, a przede wszystkim państwa byłego bloku wschodniego,

a także Jugosławia, Chiny, Irak starały się modernizować go, próbując nadążyć za konkuren-
cją z zachodu. I tak powstały takie modele, jak: SWD-S, SWD-M, M76, SWU (w układzie
bull-pup

6

), SW98 i wiele innych.

Rys. 3. 7,62 mm kbw SW98

6

Bull-pup - układ konstrukcyjny broni strzeleckiej charakteryzujący się przesunięciem mechanizmu spusto-
wego wraz z uchwytem przed magazynek. Dzięki temu broń ma zwartą budowę, jest krótsza, lżejsza i po-
ręczniejsza. Mankamentem broni w układzie bull-pup jest zwiększone oddziaływanie odrzutu, huku towa-
rzyszącego wystrzałowi oraz gazów prochowych na strzelającego, którego ramię i twarz znajdują się bardzo
blisko komory zamkowej. Istnieje też konieczność stosowania przestawnego wyrzutnika łusek (dla strzel-
ców prawo- i leworęcznych).

WSPÓŁCZESNE KARABINY WYBOROWE (część I)

91

Rys. 4. 7,62 mm SWU bull-pup

Uważam jednak, że czas i pieniądze, które pochłonęły te modernizacje, mogłyby być

wykorzystane przy opracowaniu zupełnie nowego modelu karabinu wyborowego.

Także wykorzystanie karabinu kbw SWD przez strzelców zwykłych pododdziałów

ogólnowojskowych, żołnierzy służby zasadniczej, daje nam do zrozumienia, że jego przezna-
czeniem wcale nie miała być służba jako karabinu wyborowego. A skoro nie jest karabinem
wyborowym to nasza armia potrzebuje wprowadzić broń snajperską z prawdziwego zdarzenia
i nie tylko kalibru 7,62 mm i zbliżonych (0.308, 0.300, 0.338), ale także wielkokalibrową.

Porównując parametry karabinu SWD z cechami współczesnych karabinów wyboro-

wych, można zauważyć, że na współczesnym polu walki nie może on spełniać roli, jaką mu
powierzono. Składają się na to następujące różnice:

- rozrzut - 80 mm na 100 m SWD

7

;

- lufa – cienkie ścianki lufy; osadzona w komorze zamkowej, ale ma kontakt z ło-

żem, co wpływa na celność broni, wykonana mało precyzyjnie;

- kolba – ciężka, drewniana; chwyt pistoletowy; jednakże brak możliwości regulacji

jej wymiarów do indywidualnych potrzeb strzelca; taka sama sytuacja jest z po-
duszką policzkową;

- szyna dla celowników optycznych nie zapewnia odpowiedniej sztywności monta-

żu, każde zdjęcie i założenie celownika wymaga powtórnego przystrzelania;

- spust - o nieregulowanej sile nacisku, niemożliwa jest regulacja położenia spustu;

- nie wyciszone urządzenie spustowo-uderzeniowe;

- celownik optyczny o czterokrotnym powiększeniu, możliwe jest montowanie ce-

lownika noktowizyjnego NSPU; w SWD-M celownik LD-6 o powiększeniu 6x;

- dwójnóg pojawia się w zmodernizowanej wersji SWD-M;

- dodatkowe wyposażenie - przyrządy do konserwacji i czyszczenia, pas nośny,

bagnet, oświetlacz siatki celownika optycznego;

7

„Uważa się celność karabinu SWD za normalną, gdy cztery przestrzeliny mieszczą się w kręgu o średnicy 8
cm.” – 7,62 mm Karabin Wyborowy SWD, MON Warszawa 1966, Uzbr. 736/65

Marcin BIELEWICZ

92

- amunicja – 7,62x54R nb kb – zwykła amunicja karabinowa.

Tego, co posiada nasza armia w swoim arsenale nie można nazwać bronią wyborową,

a wszelkie próby modernizacji to zwykła strata czasu i pieniędzy. Oczywiście poprawiło to
parametry SWD, ale daleko mu jeszcze do karabinów wyborowych z prawdziwego zdarzenia.
Może zmieni ten stan rzeczy planowane wprowadzenie do uzbrojenia karabinu TRG 21 firmy
Sako. Sama jednak zamiana SWD na TRG to dopiero połowa sukcesu, gdyż należy także
zmienić zasady jej zastosowania i wyposażyć w nią tylko żołnierzy zawodowych lub kontrak-
towych, którzy przeszliby szkolenie na specjalnym kursie w kraju lub za granicą.

BIBLIOGRAFIA

1. Jane’s Infantry Weapon 1996-1997.

2. Jane’s Infantry Weapon 1999-2000.

3. Jane’s Infantry Weapon 2000-2001.

4. Ian van Hoog, Karabiny wyborowe, Bellona Warszawa 1999.

5. Ian van Hoog, Broń strzelecka, Bellona Warszawa 1996.

6. Ciepliński A., Woźniak R., Ilustrowana encyklopedia współczesnej broni palnej, War-

szawa 1997.

7. „7,62 mm Karabin Wyborowy SWD” MON Warszawa 1966 Uzbr. 736/65