Wsparcie modlitewne –
Spis treści
WSTĘP DO KSIĘGI PSALMÓW.............................................................................................................................6
KOMENTARZ DO KSIĘGI PSALMÓW...............................................................................................................10
Psalm 1................................................................................................................................................................10
Psalm 2................................................................................................................................................................10
Psalm 3................................................................................................................................................................11
Psalm 4................................................................................................................................................................12
Psalm 5................................................................................................................................................................13
Psalm 6. ..............................................................................................................................................................14
Psalm 7. ..............................................................................................................................................................15
Psalm 8................................................................................................................................................................16
Psalm 9 i 10. ......................................................................................................................................................17
Psalm 9. ..............................................................................................................................................................17
Psalm 10..............................................................................................................................................................18
Psalm 11. ............................................................................................................................................................18
Psalm 12. ............................................................................................................................................................19
Psalm 13. ............................................................................................................................................................20
Psalm 14. ............................................................................................................................................................20
Psalm 15. ............................................................................................................................................................21
Psalm 16. ............................................................................................................................................................21
Psalm 17. ............................................................................................................................................................22
Psalm 18. ............................................................................................................................................................23
Psalm 19. ............................................................................................................................................................25
Psalm 20. ............................................................................................................................................................25
Psalm 21. ............................................................................................................................................................26
Psalm 22. ............................................................................................................................................................26
Psalm 23. ............................................................................................................................................................29
Psalm 24. ............................................................................................................................................................29
Psalm 25. ............................................................................................................................................................30
Psalm 26. ............................................................................................................................................................31
Psalm 27. ............................................................................................................................................................32
Psalm 28. ............................................................................................................................................................33
Psalm 29. ............................................................................................................................................................33
Psalm 30. ............................................................................................................................................................34
Psalm 31. ............................................................................................................................................................35
Psalm 32. ............................................................................................................................................................36
Psalm 33. ............................................................................................................................................................37
Psalm 34. ............................................................................................................................................................38
Psalm 35. ............................................................................................................................................................39
2
Wsparcie modlitewne –
Psalm 36. ............................................................................................................................................................40
Psalm 37. ............................................................................................................................................................41
Psalm 38. ............................................................................................................................................................43
Psalm 39. ............................................................................................................................................................44
Psalm 40. ............................................................................................................................................................45
Psalm 41. ............................................................................................................................................................46
Psalm 42 i 43. ....................................................................................................................................................47
Psalm 43..............................................................................................................................................................48
Psalm 44. ............................................................................................................................................................48
Psalm 45. ............................................................................................................................................................49
Psalm 46. ............................................................................................................................................................50
Psalm 47. ............................................................................................................................................................51
Psalm 48. ............................................................................................................................................................52
Psalm 49. ............................................................................................................................................................53
Psalm 50. ............................................................................................................................................................54
Psalm 51. ............................................................................................................................................................55
Psalm 52. ............................................................................................................................................................56
Psalm 53. ............................................................................................................................................................57
Psalm 54. ............................................................................................................................................................57
Psalm 55. ............................................................................................................................................................57
Psalm 56. ............................................................................................................................................................58
Psalm 57. ............................................................................................................................................................59
Psalm 58. ............................................................................................................................................................60
Psalm 59. ............................................................................................................................................................61
Psalm 60. ............................................................................................................................................................62
Psalm 61. ............................................................................................................................................................63
Psalm 62. ............................................................................................................................................................63
Psalm 63. ............................................................................................................................................................64
Psalm 64. ............................................................................................................................................................65
Psalm 65. ............................................................................................................................................................65
Psalm 66. ............................................................................................................................................................66
Psalm 67. ............................................................................................................................................................67
Psalm 68. ............................................................................................................................................................67
Psalm 69. ............................................................................................................................................................69
Psalm 70. ............................................................................................................................................................71
Psalm 71. ............................................................................................................................................................71
Psalm 72. ............................................................................................................................................................72
Psalm 73. ............................................................................................................................................................73
Psalm 74. ............................................................................................................................................................75
Psalm 75. ............................................................................................................................................................76
Psalm 76. ............................................................................................................................................................77
Psalm 77. ............................................................................................................................................................77
Psalm 78. ............................................................................................................................................................78
3
Wsparcie modlitewne –
Psalm 79. ............................................................................................................................................................80
Psalm 80. ............................................................................................................................................................81
Psalm 81. ............................................................................................................................................................82
Psalm 82. ............................................................................................................................................................83
Psalm 83. ............................................................................................................................................................84
Psalm 84. ............................................................................................................................................................85
Psalm 85. ............................................................................................................................................................85
Psalm 86. ............................................................................................................................................................86
Psalm 87. ............................................................................................................................................................87
Psalm 88. ............................................................................................................................................................88
Psalm 89. ............................................................................................................................................................88
Psalm 90. ............................................................................................................................................................90
Psalm 91. ............................................................................................................................................................91
Psalm 92. ............................................................................................................................................................92
Psalm 93. ............................................................................................................................................................93
Psalm 94. ............................................................................................................................................................94
Psalm 95. ............................................................................................................................................................95
Psalm 96. ............................................................................................................................................................96
Psalm 97. ............................................................................................................................................................97
Psalm 98. ............................................................................................................................................................97
Psalm 99. ............................................................................................................................................................98
Psalm 100. ..........................................................................................................................................................99
Psalm 101. ..........................................................................................................................................................99
Psalm 102. ........................................................................................................................................................100
Psalm 103. ........................................................................................................................................................100
Psalm 104. ........................................................................................................................................................101
Psalm 105. ........................................................................................................................................................103
Psalm 106. ........................................................................................................................................................104
Psalm 107. ........................................................................................................................................................105
Psalm 108. ........................................................................................................................................................105
Psalm 109. ........................................................................................................................................................105
Psalm 110. ........................................................................................................................................................106
Psalm 111. ........................................................................................................................................................107
Psalm 112. ........................................................................................................................................................108
Psalm 113. ........................................................................................................................................................108
Psalm 114. ........................................................................................................................................................109
Psalm 115. ........................................................................................................................................................109
Psalm 116. ........................................................................................................................................................110
Psalm 117. ........................................................................................................................................................110
Psalm 118. ........................................................................................................................................................111
Psalm 119. ........................................................................................................................................................111
Psalm 120. ........................................................................................................................................................113
Psalm 121. ........................................................................................................................................................113
4
Wsparcie modlitewne –
Psalm 122. ........................................................................................................................................................114
Psalm 123. ........................................................................................................................................................114
Psalm 124. ........................................................................................................................................................114
Psalm 125. ........................................................................................................................................................114
Psalm 126. ........................................................................................................................................................115
Psalm 127. ........................................................................................................................................................115
Psalm 128. ........................................................................................................................................................115
Psalm 129. ........................................................................................................................................................116
Psalm 130. ........................................................................................................................................................116
Psalm 131. ........................................................................................................................................................117
Psalm 132. ........................................................................................................................................................117
Psalm 133. ........................................................................................................................................................117
Psalm 134. ........................................................................................................................................................118
Psalm 135. ........................................................................................................................................................118
Psalm 136. ........................................................................................................................................................118
Psalm 137. ........................................................................................................................................................119
Psalm 138. ........................................................................................................................................................120
Psalm 139. ........................................................................................................................................................120
Psalm 140. ........................................................................................................................................................121
Psalm 141. ........................................................................................................................................................121
Psalm 142. ........................................................................................................................................................121
Psalm 143. ........................................................................................................................................................122
Psalm 144. ........................................................................................................................................................122
Psalm 145. ........................................................................................................................................................123
Psalm 146. ........................................................................................................................................................123
Psalm 147. ........................................................................................................................................................124
Psalm 148. ........................................................................................................................................................124
Psalm 149. ........................................................................................................................................................125
Psalm 150. ........................................................................................................................................................125
5
Wsparcie modlitewne –
WSTĘP DO KSIĘGI PSALMÓW
Zbiór 150 pieśni religijnych, zwanych w kanonie hebrajskim „Pochwałami”
(Pieśniami pochwalnymi), nosi w tłumaczeniu greckim ST tytuł „Psalmy” czy też
„Księga Psalmów” lub „Psałterz” (Psalterion). Słowo „psalm” oznacza pieśń śpiewaną
przy wtórze instrumentu strunowego. Numeracja Psalmów jest w Septuagincie i w
Wulgacie nieco inna niż w tekście hebrajskim. W tłumaczeniu naszym zachowujemy
numerację hebrajską.
Treść Psalmów jest bardzo różnorodna. Wszystko, czym żyta dusza pobożnego
Izraelity, znalazło w nich wyraz: podziw dla wielkości Boga przejawiającej się w Jego
dziełach, radość z Jego chwały, wdzięczność za doznane dobrodziejstwa Boże, smutek
w chorobie czy w chwilach prześladowania, poczucie winy i nadzieja na pomoc i
zmiłowanie Boże. Naród Wybrany zawarł w Psalmach wspomnienia swej świetnej
przeszłości, wyśpiewał w nich swe tryumfy, skarżył się przed Bogiem, gdy ponosił
klęski, i wyrażał swe nadzieje na wspaniałą przyszłość.
Układ Psałterza nie jest zależny od treści poszczególnych Psalmów. Spotykamy w
nim hymn pochwalny obok skargi, prośbę obok pouczeń moralnych, psalm pokutny
obok pieśni dziękczynnej. Całość zbioru jest podzielona na pięć ksiąg o nierównej
objętości: pierwsza —
Ps 1
-41; druga —
Ps 42
-72; trzecia —
Ps 73
-89; czwarta —
Ps 90
-
106; piąta —
Ps 107
-150. Każda z nich kończy się doksologią, Psalm 150 zaś można
uważać za doksologię zamykającą cały Psałterz. Podział ten jest zapewne wzorowany na
Pięcioksięgu Mojżesza. Można przyjąć, że w czasach przedchrześcijańskich każdej z
przeszło 150 perykop Piecioksięgu, czytanych podczas nabożeństw, odpowiadał jeden
Psalm jako tekst liturgiczny, co tłumaczyłoby liczbę Psalmów w obecnym ich zbiorze;
Księgi ST zawierają bowiem jeszcze kilka innych pieśni zbliżonych treścią i formą do
Psalmów.
Tradycja chrześcijańska nazwała Księgę Psalmów „Psałterzem Dawida”. W tytułach
wielu psalmów bowiem jest wymienione imię Dawida (w TM 73 razy, w LXX 83 razy),
a często nawet podane są także bliższe okoliczności, w których Dawid miał się modlić
słowami danego Psalmu. Przyjmowano zatem, że Dawid jest autorem tych Psalmów, a
ponadto przypisywano mu również te, które nie mają żadnego tytułu. W tytułach
innych Psalmów są wymienione imiona: Asafa (12 razy), Korachitów (11 razy),
Salomona (2 razy), Mojżesza (1 raz), Hemana (1 raz) i Elana (1 raz). Tytuły te są
wyrazem tradycji izraelskiej, według której Dawid jest głównym twórcą psalmodii
Narodu Wybranego. Księgi historyczne wspominają o talencie muzycznym i poetyckim
Dawida (
1 Sm 16,18-23
;
18,10
;
2 Krn 7,6
; por. też
Am 6,5
) i przytaczają także kilka
pieśni jako ułożonych przez niego, np.
2 Sm 1,19-27
;
3,33n
; 22 (=
Ps 18
); 23,1-7.
Również NT mówi o nim jako o autorze Psalmów (
Mt 22,43-45
;
Dz 2,24-28.34n
;
4,25n
;
Rz 4,6-8
;
11,9n
). Nie można więc wątpić, że niektóre Psalmy rzeczywiście mogą
pochodzić od Dawida. Okazją do napisania ich mogła być zwłaszcza przeprowadzona
przez niego organizacja kultu przy nowym Przybytku na Syjonie (por.
2 Sm 6,1-16
;
1
Krn 15,1-29
;
Ezd 3,10
;
Neh 12,24
). Tytuły Psalmów nie należą jednak do ich tekstu
6
Wsparcie modlitewne –
pierwotnego, lecz są uwagami dodanymi zapewne przez późniejszych redaktorów. Są
one wprawdzie stare, o czym świadczy fakt, że już tłumacz LXX niektórych z nich nie
rozumiał, niemniej ich wartość historyczna jest wątpliwa. Już antiocheńska szkoła
egzegetyczna odnosiła się do nich krytycznie. Znamienne też, że w LXX liczba Psalmów
opatrzonych tytułem jest większa niż w TM, natomiast brak w niej niektórych tytułów,
które ma TM; przekład syryjski zaś wykazuje pod tym względem jeszcze większe
rozbieżności. Przy tym tytuły Psalmów nie zawsze odpowiadają ich treści. Wydaje się,
że autorzy tytułów sami nie rozumieli ich w znaczeniu ściśle historycznym, a sprawę,
autorstwa Psalmów — przynajmniej niektórych — traktowali w sposób analogiczny do
tego, w jaki pojmowano autorstwo tych Ksiąg Mądrościowych, które noszą w tytule
imię Salomona, choć pochodzą z czasów znacznie późniejszych. Tak więc dla ustalenia
autorstwa i czasów powstania poszczególnych Psalmów trzeba się uciec przede
wszystkim do kryteriów wewnętrznych.
Niektóre Psalmy mogły powstać jeszcze przed czasami Dawida. Za możliwością tą
przemawiają najstarsze zachowane utwory poezji hebrajskiej, jak pieśni Mojżesza i
Miriam (
Wj 15,1—21
) czy pieśń Debory (
Sdz 5
). Znaczna część Psalmów pochodzi z
okresu królów. Wielkie reformy religijne tego okresu sprzyjały w szczególniejszy
sposób tworzeniu pieśni religijnych. Nie zaprzestano tej twórczości także i w czasie
niewoli babilońskiej. Wreszcie dość pokaźną liczbę Psalmów wydały jeszcze czasy po
niewoli. W ówczesnych kręgach tzw. nauczycieli mądrości posłużono się między innymi
i tym rodzajem literackim, by wskazać na Prawo Boże jako źródło prawdziwej
mądrości. Niektóre starsze Psalmy zaś w tym czasie reinterpretowano lub też
dostosowano do późniejszych wydarzeń historycznych.
Podłożem, z którego wyrosły Psalmy, był kult. Słowa tego jednak nie należy
pojmować zbyt ciasno. Część Psalmów została niewątpliwie ułożona z przeznaczeniem
do wspólnej recytacji czy śpiewu w miejscu kultu, inne natomiast zawdzięczają swe
powstanie osobistym przeżyciom ich Autorów lub szczególnym wydarzeniom w życiu
publicznym. Połączone potem w jeden zbiór, stały się modlitewnikiem całego ludu
Bożego, używanym już to w czasie publicznych nabożeństw, już też w życiu prywatnym.
W Psałterzu znajdują się ślady istnienia starszych od niego, mniejszych zbiorów, które
w całości lub częściowo weszły w jego skład. Tak np. Psalmy Korachitów (42-49; 84n;
87n), Psalmy Asafa (50; 73-83) oraz tzw. Pieśni Pielgrzymie (
Ps 120-134
) stanowią
osobne grupy; jest kilka Psalmów, które spotykamy dwukrotnie w różnych miejscach
Psałterza, z czego można wnioskować, że znajdowały się, pierwotnie w odrębnych
zbiorach; do P s 72 zaś dodana jest uwaga: „Tu kończą się. modlitwy Dawida, syna
Jiszaja”.
Psalmy należą do najpiękniejszych utworów poezji biblijnej. Poezja hebrajska różni
się pod wzglądem formy od nowoczesnej, a także od klasycznej poezji greckiej czy
łacińskiej. Nie ma w niej rymu, a cechująca ją rytmika (ze wzglądu na jej związek z
muzyką i tańcem) nie polega na określonym następstwie zgłosek długich i krótkich, jak
w klasycznym metrum, lecz na odpowiednim rozkładzie akcentów słownych. Rytmika
ta nie jest nam jednak dokładniej znana, gdyż nie zawsze łatwo ustalić, które sylaby
należy uważać za akcentowane. Zasadniczą jednostką poematu hebrajskiego jest
wiersz, który dzieli się najczęściej na dwa, rzadziej na więcej członów, czyli stychów. W
7
Wsparcie modlitewne –
kilku utworach poetyckich, między nimi także w kilku Psalmach, jest zastosowany tzw.
akrostych, tzn. że poszczególne wiersze rozpoczynają się od kolejnych liter alfabetu.
Tam, gdzie występuje refren, widoczny jest podział pieśni na strofy; poza tym jednak
nie ma pewności co do takiego podziału, a w przekładach dokonuje się go raczej
poprzez analizę treści, wyodrębniając pewne grupy wierszy stanowiące jakąś całość
logiczną. Tytuły niektórych Psalmów zawierają, jak się zdaje, uwagi dotyczące sposobu
wykonania danej pieśni; tytuły te jednak są dla nas niejasne i niezrozumiałe, podobnie
jak nie znamy znaczenia wyrazu „sela” umieszczonego w wielu Psalmach po pewnych
wierszach. W przekładzie naszym oddano go przez słowo „pauza”.
Główną cechą odróżniającą poezję biblijną od prozy jest tzw. paralelizm członów.
Polega on na tym, że między członami wiersza zachodzi swoisty stosunek myśli i pojęć.
Paralelizm może być synonimiczny (gdy myśl zawarta w pierwszym członie jest
powtórzona w drugim, ale innymi słowami, np.
Ps 8,5
), antytetyczny (gdy drugi człon
jest przeciwieństwem pierwszego, np.
Ps 20,9
) i syntetyczny (gdy myśl pierwszego
członu jest w drugim rozwinięta, np.
Ps 9,18
). W niektórych Psalmach wymienione
rodzaje paralelizmu są bardziej złożone. Forma ta jest właściwa poezji całego
starożytnego Wschodu, w Izraelu jednak została doprowadzona do większej
doskonałości.
Budowa poszczególnych utworów jest w wielkiej mierze zależna od ich treści.
Nietrudno zaś zauważyć, że Psalmy różnią się między sobą znacznie zarówno treścią
jak i formą. Stąd rozróżnia się w Psałterzu pewne określone gatunki literackie. Można
by właściwie podzielić Psalmy pod tym względem na dwie wielkie, zasadnicze grupy, tj.
na pieśni pochwalne i błagalne. Modlitwie dziękczynnej bowiem z reguły towarzyszy
również uwielbienie, błagalna zaś zawiera także skargę, a często też wyrazy ufności.
Przyjęty się jednak bardziej szczegółowe określenia różnych gatunków literackich
Psalmów.
Najpocześniejsze miejsce wśród nich zajmują hymny, choć liczba ich jest
stosunkowo mała. One to bowiem nadają Psałterzowi zasadniczy ton, skąd też jego
hebrajska nazwa: „Pochwały”. Stawią one Boga jako Stwórcę i Pana świata, a przede
wszystkim jako troskliwego Opiekuna, który nieraz w cudowny sposób kierował
dziejami swego narodu. Dlatego też lud Boży posługiwał się nimi dla wyrażenia Bogu
wdzięczności.
Najliczniejszą grupę stanowią skargi, czyli lamentacje, które dzielą się na
indywidualne i zbiorowe, czyli publiczne.
Lamentacje indywidualne rozpoczynają się zwykle ogólnie sformułowaną prośbą o
pomoc Bożą w nieszczęściu. Sama skarga zawiera opis nieszczęścia, np. choroby,
fałszywego oskarżenia, prześladowania przez wrogów itp. Opis ten jest najczęściej
utrzymany w tonie bardzo ogólnym, co niewątpliwie ma swą przyczynę w tym, że
większość tych Psalmów była także przeznaczona na użytek innych, którzy znajdą się w
podobnej sytuacji (por.
Ps 102,1
). Po skardze następują wyrazy ufności i szczegółowe
prośby, a wreszcie obietnica złożenia Bogu dziękczynienia. Nie zawsze wszystkie te
8
Wsparcie modlitewne –
elementy strukturalne lamentacji są rozbudowane w równej mierze. Psalmy, w których
dominuje moment ufności lub dziękczynienia, tworzą już osobne gatunki literackie.
Struktura lamentacji publicznych jest analogiczna do budowy lamentacji
indywidualnych. Przedmiotem ich są wielkie nieszczęścia, jakie spadły na cały naród,
np. zagrożenie ze strony nieprzyjaciół, klęski wojenne itp. Przemawia w nich cała
społeczność Izraela. Nie można jednak wykluczyć możliwości, że i wśród tych Psalmów,
w których przemawia jednostka (król lub kapłan), niektóre dotyczą całego narodu.
Niemały wpływ na rozwój psalmodii w Izraelu wywarła nauka Proroków jak i
późniejszych nauczy cieli mądrości. Tradycyjne formy zostały wzbogacone nową
treścią, tak iż można wyodrębnić dalsze grupy gatunków: psalmy prorocko-
eschatologiczne i dydaktyczne.
Do psalmów prorocko-eschatologicznych należą pieśni o królestwie Jahwe (
Ps 47
;
93; 96-99), których treść zdradza pewne powiązanie z pismami Proroków, szczególnie
Deutero-Izajasza, oraz spokrewnione z tekstami prorockimi pieśni o Syjonie (
Ps 46
;
48; 76) o zabarwieniu eschatologicznym.
Psalmy dydaktyczne zawdzięczają swe powstanie w głównej mierze działalności
owych mędrców i uczonych, którzy po niewoli babilońskiej oddawali się gorliwemu
studiowaniu Pisma św. i czerpali ze słowa Bożego naukę mądrości. Grupa ta obejmuje
między innymi Psalmy, których tematem jest Prawo objawione (Ps l; 19; 119), Psalmy
historyczne ukazujące zbawcze działanie Jahwe (
Ps 78
; 105,106), rozważania
filozoficzno-religijne o człowieku (
Ps 8
; 90; 139), pouczenia o jego obowiązkach
moralnych (
Ps 14
; 15; 24 i in.), wreszcie Psalmy poruszające zagadnienie sprawiedliwej
odpłaty za czyny człowieka (
Ps 34
; 37; 47; 73; 92).
W wielu Psalmach spotykamy wymienione gatunki w formie mieszanej, tak iż
często trudno określić gatunek danego Psalmu.
Ze stanowiska teologicznego zwraca się szczególna uwagę na Psalmy mesjańskie.
Ideą mesjańską wyróżniają się, przede wszystkim niektóre Psalmy królewskie.
Przypisuje się w nich królowi atrybuty i prerogatywy, które w znaczeniu dosłownym
można odnieść tylko do mesjańskiego Króla przyszłości. Nie zawsze jednak łatwo
rozstrzygnąć, czy Autor nadał swej wypowiedzi takie właśnie znaczenie. Wiele tekstów
można uznać za mesjańskie tylko w sensie typicznym. Najbardziej wyraźny charakter
mesjański mają
Ps 2
i 110.
W Psałterzu odzwierciedla się niemal cała teologia Starego Testamentu. Ważniejsze
jednak jego znaczenie polega na tym, że zawiera on najdoskonalsze modlitwy, którymi
posługiwał się także sam Chrystus. Toteż stał się on oficjalną modlitwą Kościoła i
znalazł szerokie zastosowanie w jego liturgii.
9
Wsparcie modlitewne –
KOMENTARZ DO KSIĘGI PSALMÓW
Psalm 1.
Jest to pieśń dydaktyczna, wyrażająca wiarę w sprawiedliwą odpłatę za postępowanie
człowieka. Stanowi ona wstęp do całego Psałterza. Nie sposób jednak ustalić dokładnie
czasu jej powstania ani określić, kiedy została umieszczona na czele całego zbioru. Nie
zawsze uważano ją za odrębny Psalm, toteż w niektórych rękopisach Dz 13,33 Psalm 2
cytowany jest jako Psalm 1.
1.
Bezbożnymi nazwani są Izraelici, którzy sprzeniewierzyli się Prawu Bożemu i
obyczajom ojców. Wyraz „szydercy” jest tu użyty w sensie religijnym; oznacza on ludzi,
którzy wprawdzie wierzą w Boga, ale postępują tak, jak gdyby nie istniał. Słowo
„szydercy” występuje w Psałterzu tylko w tym miejscu, natomiast często spotyka się je
w Księdze Przypowieści.
2.
Bezustanne studiowanie Prawa Mojżeszowego (Tory), spisanego z natchnienia
Bożego, pozwala coraz lepiej poznać wolę Bożą i stosować się do niej (por. Ps 19,8-10;
119). Późniejsi rabini, jak i członkowie qumrańskiej sekty sadokitów, przywiązywali
wielką wagę do studiowania Tory.
3.
W czasie długotrwałej suszy, jaka nieraz nawiedza Palestynę, drzewa owocowe
marnieją. Te jednak, które rosną nad wodą, zachowują świeżość i wydają owoce.
Podobnie człowiek, który żyje według Prawa Bożego cieszy się powodzeniem w życiu.
Obraz ten jest prawdopodobnie zapożyczony z Jr 17,5-8.
4.
Dla oczyszczenia ziarna z plew podrzucano je łopatą w górę, aby wiatr oddzielił
plewy od ziarna (por. Rt 3,2; Jr 4,11; Mt 3,12). Jak plewa porwana przez wiatr ginie
bezpowrotnie, tak też zginie grzesznik.
5-6.
Jest rzeczą wątpliwą, czy Autor ma na myśli dzień sądu, który Prorocy nazywali
„dniem Jahwe” i który ma nadejść w czasach ostatecznych. Chodzi tu może raczej o
sąd, jaki Bóg nieustannie sprawuje nad światem. Z wyroku Bożego grzesznicy
podlegają karze przedwczesnej śmierci, sprawiedliwi zaś cieszą się długim życiem.
Psalm 2.
Narody świata powstają przeciwko Jahwe i przeciwko królowi, którego ustanowił na
Syjonie (w. 1-3). Jahwe przewyższa ich jednak swą potęgą (w. 4-6). Król na Syjonie jest
synem Jahwe, toteż otrzyma od Niego władzę nad całym światem (w. 7-9). Psalmista
wzywa przeto władców ziemskich, by się podporządkowali Jahwe, jeżeli chcą uchronić
się od zguby (w. 10-12). Treść Psalmu może się odnosić w całej pełni tylko do
mesjańskiego króla przyszłości. Por. Dz 4,25n; 13,33; Hbr 1,5; 5,5.
10
Wsparcie modlitewne –
1-2.
Wiersze te są w Dz 4,25n cytowane jako wypowiedź Dawida o Chrystusie. —
Pomazańcem (masziach) Jahwe był każdy król (zob. np. 1 Sm 9,16; 16,13; 24,7; 26,9);
w szczególniejszy sposób jednak ten tytuł odnosi się do Chrystusa-Mesjasza.
3.
Są to słowa obcych królów pragnących się wyzwolić spod panowania Jahwe i
ustanowionego przez Niego króla.
4-5.
Jahwe rezyduje wprawdzie również na Syjonie (Ps 132,13n) w swej Świątyni,
przede wszystkim jednak w niebie. Już to samo dowodzi Jego wyższości nad królami
ziemskimi, dlatego może ich sobie lekceważyć, gdy Mu się przeciwstawiają. Ponieważ
jednak występują również przeciwko królowi na Syjonie, ostro ich karci.
6.
Jahwe zapewnia buntowników, że król otrzymał swą władzę od Niego samego.
Niektórzy, idąc za LXX, poprawiają tekst, uważając słowa wiersza za wypowiedź króla.
7.
Teraz dopiero przemawia król. Władcy starożytnego Wschodu powoływali się często
na swe rzekomo boskie pochodzenie. W Izraelu jednak król nie był uważany za syna
Jahwe w dosłownym znaczeniu; sprzeciwiałoby się to pojęciu duchowości Boga (por. 2
Sm 7,14; Ps 89,27n). Użyta tu formuła, oparta niewątpliwie na wzorach obcych,
oznacza więc przekazanie władzy królewskiej, przy czym słowo dziś odnosi się do dnia
wstąpienia króla na tron. Władza jego ma się jednak rozciągnąć na cały świat,
podobnie jak władza samego Jahwe, jak o tym wyraźnie świadczą wiersze następne.
Takiej zaś władzy nie posiadał nawet wielki król Dawid. Dopiero w przyszłości miał ją
posiąść Król-Mesjasz. Toteż Dz 13,33 i Hbr 1,5; 5,5 odnoszą słowa tego wiersza do
Chrystusa. Podobnie tradycja żydowska, wyrażona w Talmudzie, odnosi je do
Mesjasza.
8.
Idea królestwa uniwersalnego jest w księgach biblijnych częściej wyrażona,
zwłaszcza u Proroków.
9.
Oporni zostaną zmuszeni siłą do posłuszeństwa. — Maczuga drewniana z żelazną
głowicą była bronią pasterzy; posługiwano się nią także w bitwie (2 Sm 23,21). Jako
ozdobnie wykonane berło stała się z czasem symbolem władzy.
10.
Sędziami nazywano w Izraelu często przywódców ludu.
11-12.
Uległość względem Jahwe jest także uznaniem Jego Pomazańca. Całowanie stóp
jest wyrazem hołdu i bezwzględnego poddaństwa (por. Iz 49,23). Tłumaczenie drugiej
części w. 11 opiera się jednak na tekście poprawionym.
Psalm 3.
Zwracający się do Jahwe znajduje się w ciężkim położeniu, bo jest prześladowany przez
wrogów. Nie rozpacza jednak, lecz pokłada całą swą nadzieję w Bogu. Według tytułu
(w. 1) chodziłoby tu o bunt Abszaloma i jego zwolenników przeciwko Dawidowi (2 Sm
11
Wsparcie modlitewne –
15-18). Niebezpieczeństwo grożące prześladowanemu jest jednak przedstawione tak
ogólnie, że słowa Psalmu można odnieść do każdej innej, podobnej sytuacji. Ze
względu na w. 6 nazywa się go czasem modlitwą poranną.
1.
Nie można wykluczyć autorstwa Dawidowego tego Psalmu; treść jego nie jest
bowiem sprzeczna z tym, co o buncie Abszaloma podaje 2 Sm 15-18. Brak w nim jednak
wyraźniejszych wzmianek, które by potwierdziły uwagę zawartą w w. 1.
2-3.
Prześladowany znajduje się w wielkim niebezpieczeństwie. W mniemaniu wrogów
położenie jego jest wręcz beznadziejne.
4.
Puklerz jest obrazem opieki Bożej, często stosowanym w Psalmach. Psalmista ufa
niezachwianie, że Bóg przywróci mu chwilowo utraconą chwałę i pozwoli znowu — po
zwycięstwie — stanąć z podniesioną głową przed swymi przeciwnikami (por. Syr 11,13).
5.
Na świętej górze, tj. na Syjonie, znajdowała się za czasów Dawida Arka Przymierza (1
Krl 8,1); przeniesiono ją później do Świątyni zbudowanej na wzgórzu, które również
objęto nazwą świętej góry Syjon. Wiersz ten nie rozstrzyga więc kwestii czasu
powstania Psalmu.
6.
Psalmista pokłada tak wielką ufność w Bogu, że zasypia spokojnie, chociaż w czasie
snu jest bezbronny wobec swych wrogów.
7.
W tekście hebrajskim podana jest liczba dziesięciu tysięcy, która jednak oznacza tu
tylko ogólnie, z pewną przesadą, wielką liczbę nieprzyjaciół.
8.
wymierzasz policzki — dosł.: uderzasz w szczękę; obraz jest może wzięty z walki z
dzikim zwierzęciem. Por. Ps 58,7; Jb 29,17.
9.
Wiersz ten dodano prawdopodobnie w czasie późniejszym, gdy Psalm był śpiewany
podczas nabożeństw publicznych.
Psalm 4.
Mimo trudnej sytuacji w kraju Psalmista nie traci nadziei w pomoc Bożą. Tych zaś,
którzy naśmiewają się z jego pobożności, a sami źle postępują, napomina, by się nad
sobą zastanowili, przestali grzeszyć i zaufali Bogu. Autor nawiązuje do współczesnych
sobie wydarzeń, trudno jednak ustalić, o jakie wydarzenia tu chodzi. Psalm jest
odmawiany jako modlitwa wieczorna w pacierzach kapłańskich.
2.
Boże, sprawiedliwości moja — tj. który mnie chronisz przed niesprawiedliwością
ludzką; podobne znaczenie ma wyrażenie „Bóg, mój Wybawiciel” (Ps 18,47; 25,5).
3.
Chwałą Psalmisty jest Jahwe (por. Ps 3,4; 62,8). Autor zwraca się prawdopodobnie
do zamożnych rodaków (por. w. 8), którzy ubiegają się jedynie o bogactwo, a nie dbają
12
Wsparcie modlitewne –
o Prawo Boże, o nim samym zaś szerzą kłamliwe wieści i naśmiewają się — być może —
z jego pobożności. Sens wiersza nie jest jednak jasny, a tekst jest niepewny.
5.
Spokojne zastanowienie się nad sobą doprowadzi grzeszników do uznania, że źle
postępują i obudzi w nich bojaźń Bożą. — Milczenie jest wyrazem czci wobec Boga
(por. Ps 37,7; 62,6).
6.
Chodzi tu albo o ofiary odpowiadające przepisom rytualnym, albo też raczej o ofiary
w znaczeniu duchowym, tj. o ukorzenie się przed Bogiem i poprawę życia. Przenośne
znaczenie pojęcia ofiary występuje w Psalmach dość często (np. Ps 50,14; 51,19;
119,108).
7.
światłość […] oblicza Bożego oznacza pomoc Bożą (por. Ps 44,4; 89,16; Lb 6,25n).
8.
Bogate żniwa są przysłowiowym źródłem radości (por. Iz 9,2), zwłaszcza po okresie
niedostatku. Bez porównania większą radość odczuwa Psalmista, gdy sobie
uświadamia, że Jahwe nie wypuszcza go ze swej opieki.
9.
Przeświadczenie, że Bóg nad nim czuwa, jest tak głębokie, iż czuje się bezpiecznym w
każdej okoliczności.
Psalm 5.
Modlący się kieruje prośbę do Boga prawdopodobnie na dziedzińcu Świątyni (w. 8), w
czasie ofiary porannej (w. 4). Pomny świętości Jahwe, który nienawidzi zła (w. 5-7),
prosi o wytrwanie w sprawiedliwości (w. 8-9), o ukaranie grzeszników, którzy są jego
wrogami (w. 10-11), i o błogosławieństwo dla sprawiedliwych (w. 12-13).
1.
Zamiast „flety” (nechilot) niektóre stare przekłady mają „dziedzictwa” (nachalot);
wyraz ten był może początkowym słowem pieśni, na której melodię Psalm miał być
śpiewany.
3.
Modlący się powołuje się na to, że jest poddanym Jahwe-Króla; z tego tytułu ma
więc pewne prawo spodziewać się Jego opieki.
4.
O obowiązku modlitwy porannej wspomina po raz pierwszy Józef Flawiusz (Antiq.
IV, 8,13); zwyczaj jej odmawiania jest jednak starszy. Godziny poranne uchodziły za
szczególnie odpowiedni czas na modlitwę (por. Ps 57,9; 59,17; 88,14; 92,3). W nadziei,
że prośby jego będą wysłuchane, Psalmista czeka cierpliwie na pomoc Bożą. —
Zamiast: zanoszą do Ciebie modły można by także tłumaczyć: „chcę złożyć Ci ofiarę”;
użyty tu czasownik hebrajski „przygotować się” może oznaczać również czynności
przygotowawcze przed złożeniem ofiary.
5-7.
Ponieważ Jahwe z istoty swej jest święty, nie może mieć upodobania w
grzesznikach. Tylko sprawiedliwi mogą z Nim obcować, tj. korzystać u Niego z prawa
gościnności; jako goście cieszą się Jego przyjaźnią i mają zapewnioną Jego opiekę (por.
13
Wsparcie modlitewne –
Jb 13,16; Ps 15). Grzesznicy wprawdzie również przychodzą do Świątyni, ale nie
znajdują łaski u Boga. Pismo św. nazywa ich często „głupcami”.
8.
Psalmista uświadamia sobie, że przyjaźń swoją z Jahwe zawdzięcza jedynie Jego
łaskawości; zbliża się też do Niego z bojaźnią. Postawa jego różni się więc od tej, jaka
cechowała faryzeuszów. — Podczas modlitwy zwracano się zawsze w stronę Świątyni
(por. Ps 138,2; Dn 6,11).
9.
Przeciwnicy sprawiedliwego cieszyliby się, gdyby zboczył z drogi sprawiedliwości,
narażając się przez to na nieszczęście. Dlatego Psalmista prosi Boga o pomoc w
utrzymaniu się na właściwej drodze i o usunięcie z niej wszelkich przeszkód.
10.
Podobnie jak wydobywa się zaduch z otwartego grobu, w którym znajdują się
zwłoki, tak z gardła bezbożnych wrogów wychodzą słowa budzące wstręt i odrazę.
11.
Wrogowie Psalmisty występują nie tylko przeciwko niemu, lecz także przeciwko
samemu Bogu. Dlatego powinna ich spotkać zasłużona kara.
12.
Imię Boże oznacza według biblijnego sposobu mówienia samą osobę Boga.
Psalm 6.
Psalm ten jest skargą człowieka doświadczonego przez Boga, prawdopodobnie
dotkniętego ciężką chorobą, zagrażającą życiu. Do cierpień cielesnych dołączają się
duchowe, zadane mu przez przeciwników, którzy widocznie szydzą z niego,
przedstawiając jego położenie jako karę Bożą. Prosi przeto Boga o zmiłowanie, w
głębokim przekonaniu, że dostąpi łaski uzdrowienia i zatriumfuje nad swymi wrogami.
Psalm ten jest pierwszym z tzw. siedmiu Psalmów pokutnych, choć brak w nim
wyraźnego wyznania winy.
1.
w oktawie — dosł.: według ósmej. Nie wiadomo, czy znaczy to „według ósmej
melodii”, czy „według ósmej tonacji”, czy też „w niższej oktawie”; por. Ps 12,1; 1 Krn
15,21.
2.
Modlący się dostrzega w swym cierpieniu karzącą rękę Bożą; wydaje się więc, że nie
uważa się za niewinnego (por. Ps 38,4-7). Prosi jednak Boga, by nie kierował się
sprawiedliwością, lecz miłosierdziem (w. 5; por. Jr 10,24).
3.
Przedstawiając swój żałosny stan, cierpiący chce niejako wzbudzić litość u Boga.
4.
Cierpienia duchowe mają prawdopodobnie swe źródło w złośliwych przymówkach
przeciwników, którzy cieszą się z nieszczęścia chorego. — Po słowach: dokądże jeszcze
należy się domyślić: „będziesz zagniewany?” (por. Ps 79,5; 90,13).
6.
w Szeolu, tj. w podziemiu, przebywają zmarli, według pojęć ST. Nie mają oni żadnej
łączności z Bogiem (por. Ps 88,6). Jahwe powinien by więc ze względu na siebie
14
Wsparcie modlitewne –
samego zachować nieszczęśliwego przy życiu, by nie utracić wielbiciela swej chwały.
Argument ten spotyka się także w innych Psalmach (Ps 30,10; 88,11-14; 115,17n; por.
także Iz 38,18n). Ale i Psalmiście zależy na życiu dlatego, że pragnie wysławiać Boga.
7-8.
Choroba i zgryzota z powodu wrogiego zachowania się otoczenia, jak i często
ronione łzy, przyniosły z sobą przedwczesne oznaki starości.
9-11.
W serce skarżącego się na swą niedolę, pokrzepione modlitwą, wstępuje otucha,
wyrosła z przeświadczenia, że Bóg wysłucha jego modlitwy. Pozwala mu to zająć
zdecydowaną postawę wobec wrogów, których się teraz już nie obawia. To raczej oni
przejmą się lękiem, gdy się przekonają, że Bóg nie patrzy obojętnie na postępowanie
człowieka.
Psalm 7.
Obwiniony bezpodstawnie o akty gwałtu, zwraca się Psalmista do Boga z prośbą o
obronę przed przeciwnikiem, który nastaje na jego życie (w. 2-3). Zaklinając się, że nie
jest winny zarzucanych mu przestępstw (w. 4-6), wzywa Boga, Sędziego świata, by
wykazał jego niewinność (w. 7-10a). Wierząc niezachwianie w sprawiedliwość Bożą (w.
10-12), jest przekonany, że nieprzyjaciel jego stanie się w końcu ofiarą własnych
knowań (w. 13-17). Lamentacja ta pochodzi prawdopodobnie — przynajmniej w
obecnej swej formie — z okresu po niewoli babilońskiej.
1.
Tytuł nawiązuje do nieznanego nam wydarzenia z życia Dawida; nie wiadomo, kim
był wymieniony tu Kusz. Jest rzeczą wątpliwą, czy chodzi o zdarzenie opisane w 2 Sm
18,21-32.
3.
Porównanie napastnika do dzikiego zwierza spotykamy także w Ps 10,9; 17,12;
22,14.22.
4-6.
Zaklęcia te są równoznaczne z uroczystą przysięgą; podobna forma przysięgi,
bardziej rozbudowana, występuje w Jb 31,5-40. Nie wiadomo, jakie były konkretne
zarzuty stawiane obwinionemu przez jego przeciwnika; widocznie były one dobrze
znane jego otoczeniu. Odpierając je broni nie tylko swego życia, ale i swego honoru,
który jest mu drogi.
7-10a.
Uroczysty sąd Boży, którego świadkami były wszystkie narody, ma wykazać
niewinność Psalmisty i przynieść mu triumf nad jego wrogami. Niezwykła sceneria
tego sądu tłumaczy się nie tylko pewną przesadą poetycką (tym bardziej zrozumiałą,
jeżeli spotwarzanym jest sam król Dawid), lecz także przekonaniem, że niecne
postępowanie oszczerców uwłacza również samemu Bogu i dlatego powinno być
napiętnowane przed całym światem. W w. 9 nie chodzi o absolutną niewinność, lecz
tylko w odniesieniu do szerzonych przez wroga oszczerstw.
15
Wsparcie modlitewne –
10b-12.
Ufność prześladowanego w pomoc Bożą opiera się na głębokim
przeświadczeniu, że Bóg, dla którego nie są tajne nawet najskrytsze myśli i zamiary
człowieka, zna niegodziwe zamysły wrogów Psalmisty; jako Bóg sprawiedliwy nie
dopuści Jahwe do tego, by ich poczynania uszły im bezkarnie. — Serce i nerki były
uważane za siedzibę uczuć i woli (por. Jr 11,20; 20,12; Ps 16,7; 73,21).
13-17.
Wiersze te w kilku obrazach wyrażają prawdę, że zamierzone i popełnione zło
zwraca się ostatecznie przeciwko samemu sprawcy.
13.
Podmiotem jest tutaj — i w wierszach następnych — nieprzyjaciel.
14.
Strzały owijano niekiedy łatwopalnym materiałem i zapalano przed ich
wypuszczeniem, by wzniecić pożar w fortyfikacjach nieprzyjaciela (por. Iz 50,11).
15.
Nikczemne plany wroga, zmierzające do sprowadzenia nieszczęścia na niewinną
ofiarę, spełzną na niczym lub raczej okażą się zgubne dla niego samego. Por. podobny
obraz w Jb 15,35.
16.
Obraz przysłowiowy, wzięty ze sposobu polowania na grubego zwierza. Por. Ps
9,16; 57,7; Prz 26,27.
Psalm 8.
Psalm ten, jeden z piękniejszych pod względem treści i formy, jest hymnem na cześć
Stwórcy. Ziemia i niebo, a więc cała natura, głoszą chwałę Bożą (w. 2). Nie mogą tego
nie dostrzec przeciwnicy Boga (w. 3). Człowiek, choć tak mały wobec ogromu dzieł
Bożych (w. 4n), przewyższa je jednak wszystkie swą godnością, jaką Bóg go obdarzył.
Panując nad stworzeniami zajmuje wśród nich stanowisko nieomal boskie (w. 6-9).
Autor kończy swą pieśń tymi samymi słowami uwielbienia, jakimi ją rozpoczął (w.
2.10).
2.
Imię Jahwe oznacza samą istotę Boga, w szczególności też Jego potęgę i chwałę. —
Drugie zdanie tego wiersza jest różnie tłumaczone. Autor ma zapewne na myśli hołd,
jaki składają Bogu istoty niebieskie (por. Iz 6,3; 1 Krl 22,19; Jb 1,6; 38,7).
3.
Natura ludzka sama w sobie już oddaje Bogu cześć. Przejawia się to najbardziej w
sposobie, w jaki dziecko reaguje na otaczającą je rzeczywistość, w jego zachwytach nad
intuicyjnie poznanym pięknem, w jego szczerym podziwie dla wielkości Boga i w jego
pierwszych odruchach niekłamanej pobożności. Przeciwnicy Boga i bezbożni
bluźniercy muszą zamilknąć wobec tych wyrazów chwały, jakiej On doznaje. U Mt 21,16
wiersz ten odniesiony jest do radosnych okrzyków dzieci w czasie triumfalnego wjazdu
Chrystusa do Jerozolimy.
4.
Gwiaździste niebo przedstawia w Palestynie szczególnie piękny widok.
16
Wsparcie modlitewne –
5.
Pytanie to jest wyrazem głębokiej pokory. Wobec bezmiaru nieba człowiek czuje się
zaledwie drobnym pyłkiem, a jednak Stwórca opiekuje się nim.
6-9.
Zamiast: od Boga (w. 6) tekst hebrajski pozwala też tłumaczyć: „od aniołów” jak
czytamy w LXX i Vg. Wiersze te są niewątpliwie nawiązaniem do Rdz 1,26-28, gdzie
jest mowa o stworzeniu człowieka „na wyobrażenie Boga” (por. Syr 17,1-4). W NT w. 5-
7 stosowane są do Chrystusa (Hbr 2,6-8; por. 1 Kor 15,27; Ef 1,22).
Psalm 9
i
10.
Psalmy te prawdopodobnie stanowiły niegdyś jedną całość. Stare przekłady, a także
niektóre rękopisy hebrajskie, liczą je jako jeden Psalm. Na jedność ich wskazują ślady
pewnego systemu akrostychicznego, obejmującego oba te Psalmy (tzn. pierwsze wyrazy
poszczególnych wierszy lub strof dobrane są w ten sposób, że początkowe ich litery
tworzą kolejność alfabetyczną). Pewne właściwości językowe są im wspólne. Także pod
względem treści są one do siebie podobne. Na uwagę zasługuje również brak tytułu
przy Ps 10, choć mają go prawie wszystkie Psalmy księgi pierwszej. Niektóre cechy
przemawiają jednak przeciwko jedności tych Psalmów. Pierwszy z nich jest pieśnią
dziękczynną po zwycięstwie nad wrogiem zewnętrznym, drugi natomiast lamentacją
indywidualną, nad nieludzkim postępowaniem bezbożnych rodaków; nie spotyka się
zresztą w Psalmach takiego układu, by skarga następowała po dziękczynieniu. W
układzie alfabetycznym są pewne braki, zwłaszcza w pierwszej części Ps 10; nie ma
zatem pewności, czy ten układ był, przynajmniej w tej właśnie części, zamierzony przez
Psalmistę. Choć więc podobieństwa wskazują na jedność Autora obu utworów,
pozostaje wątpliwość, czy Pisarz sam połączył je w jedną całość. W każdym razie
pierwotna ich forma nie zachowała się bez zmian. Czasu powstania Ps 9 i 10 nie można
bliżej określić. Być może pochodzą one z okresu po niewoli babilońskiej.
Psalm 9.
Po słowach dziękczynienia za zwycięstwo nad wrogami (w. 2-4) Autor wychwala Boga
jako Sędziego narodów (w. 5-9); wszystkich, którzy podobnie jak on sam doczekali się
wybawienia z udręki, wzywa do wysławienia dobroci Jahwe, Obrońcy uciśnionych (w.
10-15). Po ponownej wzmiance o klęsce nieprzyjaciół prosi Boga, by ich pogromił raz
na zawsze (w. 16-21).
1.
Znaczenie tytułu nie jest jasne; może są tu podane pierwsze słowa nieznanej nam
pieśni, na której melodię należało Psalm śpiewać.
5-8.
Mowa tu o sądzie, jaki Bóg bezustannie sprawuje nad światem. Temu sądowi
zostali poddani wrogowie; klęska ich jest spełnieniem się wyroku Bożego.
7.
Tekst tego wiersza jest niewątpliwie zniekształcony. Po wyrazie Oni prawdopodobnie
następował tekst, który się nie zachował.
17
Wsparcie modlitewne –
11.
„Szukać Jahwe” znaczy prowadzić życie zgodne z Jego wolą.
12.
Zwycięstwo nad wrogiem Izraela jest dziełem Jahwe. Narody obce mają się o nim
dowiedzieć, by poznały wielkość i potęgę Jahwe.
14-15.
Przeciwstawienie bram śmierci (tj. Szeolu, smutnej krainy zmarłych) „bramom
Syjonu”, jako miejscu radości, nie jest tu chyba przypadkowe. „Córa Syjonu” to
Jerozolima.
16-17.
Zło nosi samo w sobie zarodek zguby. W urzeczywistnieniu się tej prawdy
przejawia się sąd Boży nad światem. — Rozważanie: przypuszczalne znaczenie słowa
higgajon, umieszczonego na marginesie tekstu; inni przyjmują sens: brzęk (cytry).
18-19.
Dopiero gdy bezbożni wrogowie będą w Szeolu, skąd już nie ma powrotu,
sprawiedliwi będą przed nimi bezpieczni.
20-21.
Pycha pcha do podbojów. Opanowany nią nieprzyjaciel nie cofnął się nawet
przed próbą ujarzmienia ludu Bożego. Toteż Jahwe powinien ją poskromić.
Psalm 10.
Tu skarga nie dotyczy już wrogów zewnętrznych, lecz bezbożnych i pozbawionych
sumienia Izraelitów, którzy bezlitośnie uciskają ubogich, ale wiernych wyznawców
Jahwe; do nich Psalmista zalicza także siebie samego. Żali się, że Bóg nie przychodzi z
pomocą udręczonym (w. In), mimo iż rozzuchwaleni bezkarnością ciemięzcy, nie bojąc
się ani Boga, ani ludzi (w. 3-6), mnożą krzywdy i gwałty (w. 7-11). Zwróciwszy się do
Boga z prośbą o ukaranie złoczyńców (w. 12-15) wyraża Autor przekonanie, że Bóg
wysłucha tej prośby i że weźmie nieszczęśliwych w obronę (w. 16-18). Tekst tego
Psalmu uległ, niestety, licznym skażeniom.
4.
Nie chodzi tu o zaprzeczenie samego istnienia Boga, lecz o praktyczną postawę
bezbożnego, który, zaślepiony powodzeniem, lekceważy sobie Boga i wątpi, czy będzie
On kiedyś karał człowieka za jego złe czyny (por. w. 11 i 13; Ps 14,1; Jr 5,12).
8-10.
Jest to obrazowe przedstawienie haniebnych poczynań ciemięży cieli.
11.
Bezbożnik tłumi odzywający się głos sumienia niedorzecznym rozumowaniem.
16-18.
Wiersze te wiążą się pod względem treści raczej z Ps 9.
Psalm 11.
Psalm ułożony jest w formie dialogu. Przyjaciele radzą Psalmiście, by wobec grożącego
mu niebezpieczeństwa uciekał w góry (w. 1-3); on jednak rady tej nie przyjmuje, lecz
składa swój los w ręce Jahwe, pełen ufności, że On, Bóg wszystkowiedzący i
18
Wsparcie modlitewne –
sprawiedliwy, weźmie go w obronę, a prześladowców jego pognębi (w. 4-7). Zbyt
ogólna treść Psalmu nie pozwala określić bliżej jego tła historycznego. Nie jest
wykluczone, że jest nim epizod z życia Dawida, wspomniany w 1 Sm 26,19.
1.
Pierwsze zdanie wyraża główną myśl Psalmu. Jest to zarazem zasadnicza odpowiedź
na radę, jaką dali Psalmiście jego przyjaciele. Rozwinięciem tej odpowiedzi są w. 4-7.
2.
Obraz myśliwego polującego na zwierzynę przedstawia grozę niebezpieczeństwa.
3.
Sytuacja jest wręcz beznadziejna: runęły podwaliny, tzn. porządek życia społecznego
i religijnego został obalony, tak iż wszelki wysiłek ludzi uczciwych zmierzających do
przywrócenia go wydaje się daremny.
4-5.
Z czysto ludzkiego punktu widzenia rada przyjaciół jest zrozumiała. Jahwe jednak,
który przebywa zarówno w Świątyni, jak i w niebie (por. Ps 18,7; 29,9; 103,19; Hab
2,20), ma moc ukrócenia samowoli bezbożników. Przed wymierzeniem sprawiedliwej
kary bada On dokładnie postępowanie winnych i niewinnych.
6.
Obraz wzięty z opisu zburzenia Sodomy i Gomory (Rdz 19). Wyrażenie wicher
ognisty może oznaczać albo gorący wiatr wschodni, niszczący wszelką roślinność, albo
też żar gniewu Bożego. — jest ich udziałem, dosł.: jest częścią ich kubka; jest to utarty
zwrot (por. Ps 75,9; Iz 51,17; Jr 49,12; Ez 23,33) wzięty ze zwyczaju raczenia gościa
napojem.
7.
oglądać oblicze Boga — znaczy tu cieszyć się Jego bliskością i szczególną łaską.
Psalm 12.
Pierwsza część tego Psalmu jest skargą na powszechne zakłamanie, którego zgubne
skutki odczuwają szczególnie ludzie biedni, lecz uczciwi (w. 2-5). Druga część zawiera
obietnicę pomocy Bożej dla dotkniętych krzywdą (w. 6) i wyrazy głębokiego
przekonania, że słowo Boże się spełni, gdyż jest niezawodne (w. 7-9).
1.
Zob. Koment. do Ps 6,1.
2.
Słowa te nie są pozbawione pewnej przesady poetyckiej.
4-5.
Kłamstwo i zuchwałe mowy zasługują na karę nie tylko dlatego, że są skierowane
przeciwko bliźnim, lecz i dlatego, że nadużywanie daru mowy, który wyróżnia
człowieka spośród innych stworzeń (por. Rdz 2,19), jest obrazą samego Boga.
6.
Słowa Jahwe nie są zapewne bezpośrednią odpowiedzią Bożą na skargę Psalmisty,
który mógł je uznać skądinąd i posłużyć się nimi jako formą poetycką.
7n.
Na uwagę zasługuje przeciwstawienie słowa Bożego, które nie zawodzi, kłamliwym
i zwodniczym słowom ludzkim.
19
Wsparcie modlitewne –
Psalm 13.
Pieśń ta, prosta i jasna w swej budowie, przypomina pod względem treści Ps 6. Autor
jej, nękany długotrwałym doświadczeniem, może chorobą, i otoczony wrogami, czuje
się opuszczony przez Boga (w. 2n). Zguba jego dałaby wrogom powód do triumfu, tym
usilniej więc prosi Boga, by odwrócił od niego nieszczęście (w. 4n), i wierzy, że dostąpi
tej łaski (w. 6).
2.
Bóg „zakrywa swe oblicze” przed człowiekiem, któremu odmawia swej łaski;
przeciwstawieniem tego obrazu jest „spojrzenie” Boże (w. 4).
4b.
Prośba ta może mieć znaczenie przenośne: nie dozwól, bym upadł zupełnie na
duchu.
5.
Wrogowie nieszczęśliwca uważają widocznie jego żałosne położenie za karę Bożą.
Triumf ich polegałby więc na tym, że byliby przeświadczeni o słuszności swego osądu,
gdyby Bóg nie wysłuchał jego prośby.
Psalm 14.
Psalmista skarży się na powszechny upadek życia religijno-moralnego (w. 1-3) oraz na
panujący w kraju wyzysk społeczny (w. 4) i zapowiada karę Bożą dla winowajców (w.
5n). Do użytku liturgicznego Psalmu dodana jest na końcu prośba o pomoc Bożą dla
udręczonego narodu (w. 7). — Psalm ten znajduje się w tym samym niemal brzmieniu
również w drugiej księdze Psalmów jako Ps 53. Za pierwotny, a przynajmniej bliższy
oryginału, uważa się powszechnie tekst Ps 14. Poza drobnymi różnicami stylistycznymi
między obiema wersjami większa różnica w treści występuje jedynie między 14,5n a
53,6. Wielu egzegetów przyjmuje, że jest ona wynikiem późniejszej zmiany tekstu,
dokonanej w celu powiązania go z jakimś nieznanym nam bliżej wydarzeniem
historycznym. Niektórzy przypuszczają, że chodzi tu o najazd wojsk asyryjskich na
Jerozolimę pod wodzą Sancheriba w 701 r. (2 Krl 19,35n). W tej zmienionej postaci
wcielono potem Psalm (Ps 53) do odrębnego zbioru. W LXX i Vg znajduje się po 14,3
dłuższa interpolacja przejęta z Rz 3,13-18.
1.
Nie chodzi tu, podobnie jak w Ps 10,4, o ateizm teoretyczny, czyli o myśl refleksyjną
prowadzącą do negacji istnienia Boga (ST nie zna ateizmu w tym znaczeniu), lecz o
praktyczną postawę człowieka nie liczącego się z odpowiedzialnością wobec Boga.
Tylko głupiec może zdaniem Psalmisty przypuszczać, że Bóg pozostanie obojętny
wobec grzechu. Pojęcie głupca jest też w Biblii najczęściej równoznaczne z pojęciem
grzesznika.
2.
Człowiek rozumny, w przeciwieństwie do głupca, „szuka Boga”, tj. stara się
postępować zgodnie z nakazami Jego Prawa (por. Ps 9,11; 111,10).
20
Wsparcie modlitewne –
3n.
Stwierdzenie to nie odnosi się do wszystkich ludzi, lecz do Izraelitów; im tylko
można było zarzucić, że do Jahwe się nie zwracają. Przy tym zarzut nie dotyczy
wszystkich Izraelitów bez wyjątku (por. w. 5n).
5-6.
Treść tych wierszy nie jest zupełnie jasna, stąd też różnie się je tłumaczy. Ps 53,6
niektórzy tłumaczą w czasie przeszłym, widząc w tym wierszu wzmiankę o jakimś
zdarzeniu historycznym.
7.
Zakończenie może być późniejszym dodatkiem. Wyrażenie: odmieni losy, spotykane
często u proroków, użyte jest zazwyczaj w odniesieniu do uwolnienia z niewoli. Może
jednak także — jak prawdopodobnie w tym wierszu — odnosić się ogólnie do
szczęśliwej przyszłości.
Psalm 15.
Jest to psalm dydaktyczny, w którym wymienione są najważniejsze obowiązki
religijno-moralne. Pod względem treści i formy przypomina on Ps 24,3-6 i Iz 33,14-16,
co jednak nie świadczy o zależności tych tekstów od siebie. Ujmując treść w formę
pytania i odpowiedzi Autor posługuje się utartą formą stylistyczną. Brak świadectw o
tym, czy Psalm był recytowany przez dwa chóry, np. pielgrzymów i kapłanów; nie
można jednak zaprzeczyć takiej możliwości. Znamienne jest, że przychodzącym do
Świątyni stawia się przede wszystkim wymagania natury moralnej; inne warunki
uczestniczenia w kulcie, będące zewnętrznymi znamionami pobożności, jak czystość
rytualna czy złożenie ofiary, jakkolwiek nieodzowne, mają jednak znaczenie
drugorzędne.
1.
Przebywający w Świątyni był gościem Jahwe; korzystając z prawa gościnności cieszył
się Jego szczególną opieką i łaską (por. Ef 2,19).
4.
Pogardzając grzesznikiem, odtrąconym przez Jahwe, pobożny staje w obronie
honoru Jahwe. ST kieruje się w takim przypadku jedynie prawem sprawiedliwości.
5.
Prawo zakazywało pobierania procentu od pożyczek udzielanych rodakom (Wj
22,24; Kpł 25,36n); zezwalało jednak na nie, gdy chodziło o cudzoziemców (Pwt
23,20n).
Psalm 16.
Twórca tej pieśni, tchnącej głęboką pobożnością i niewzruszoną ufnością w Bogu, jest
otoczony bałwochwalcami, od których się stanowczo odżegnuje (w. 1-4). Dla niego
najwyższym dobrem jest Jahwe (w. 5-7), w którego bliskości czuje się bezpieczny od
wszelkiego nieszczęścia (w. 8n). Ta ścisła łączność z Bogiem daje mu pewność, że
nawet śmierć nie zdoła zakłócić jego trwałego szczęścia, które w Nim znajduje (w. 10n).
Psalm ma charakter mesjański. Egzegeci odpowiadają jednak różnie na pytanie, czy
jest on mesjański w sensie dosłownym, czy tylko typicznym.
21
Wsparcie modlitewne –
1.
Pieśń — Jest to tylko przypuszczalne tłumaczenie wyrazu miktam, którego znaczenia
już starożytni tłumacze nie rozumieli.
3-4.
Tekst tych wierszy jest niewątpliwie skażony, a próby jego rekonstrukcji są bardzo
liczne. Pewna jest jednak zawarta tu zasadnicza myśl: Psalmista wyrzeka się
wszystkiego, co ma związek z kultem bóstw pogańskich. Wymienienie ich imion
oznaczałoby już w pewnej mierze uznanie ich istnienia.
5-6.
mej czary — por. ten sam obraz w Ps 11,6 oraz Koment. do tego miejsca. Drugi
obraz wzięty jest ze sposobu podziału ziemi za pomocą sznura mierniczego. Psalmista
wyznaje z wdzięcznością, że to Jahwe sam obdarzył go tym najcenniejszym
dziedzictwem, jakim jest duchowa wspólnota z Nim.
7.
był mi doradcą — tzn. natchnął mnie, że uznałem Go za najwyższe me dobro. —
sumienie, dosł.: nerki, które uważano za organ życia uczuciowego.
10-11.
Słowa te mogą wyrażać przeświadczenie Psalmisty, że w ogóle nie zazna śmierci
lub że wprawdzie przekroczy bramę śmierci, lecz zostanie znowu przywrócony do życia.
„Droga życia” sięga więc poza kres życia ziemskiego. Św. Piotr w swym kazaniu w dzień
Zielonych Świąt przytacza w. 8-11a (Dz 2,25-28) i odnosi je do zmartwychwstania
Chrystusa. W tym samym sensie cytuje św. Paweł w. 10b (Dz 13,35). Tak też każe
rozumieć ten tekst orzeczenie Papieskiej Komisji Biblijnej z dnia 1.7.1933 r.
Interpretacja ta opiera się na tłumaczeniu wyrazu szachat przez: skażenie, zniszczenie
(za LXX), choć może on także znaczyć: dół, grób.
Psalm 17.
W lamentacji tej można stwierdzić pewne podobieństwo do Ps 16, zarówno pod
względem treści, jak i formy językowej. Poruczając się sprawiedliwości Bożej i
wskazując na swe nienaganne postępowanie (w. 1-5), Psalmista zanosi do Boga ufną
prośbę o obronę przed wrogami (w. 6-9), którzy dążą do jego zguby (w. 10-12), oraz o
wymierzenie im zasłużonej kary (w. 13n). Co do siebie zaś wyraża przeświadczenie, że
zostanie uszczęśliwiony oglądaniem oblicza Bożego (w. 15). — Modlitwa ta mogłaby
mieć związek z prześladowaniem Dawida przez Saula w okolicznościach opisanych w 1
Sm 23,25nn. Tekst jej jest miejscami bardzo niejasny.
4.
Niejasność tekstu pozwala oddać w tłumaczeniu tylko jego przypuszczalny sens.
6n.
Mimo przekonania o swej niewinności Psalmista odwołuje się nie tylko do
sprawiedliwości Bożej, lecz także do miłosierdzia Bożego.
10.
Nieczułe ich serca — dosł.: ich tłuszcz, tzn. prawdopodobnie ich serca pokryte
tłuszczem (por. Ps 119,70).
22
Wsparcie modlitewne –
14.
Tekst jest niepewny i tak niejasny, że trudno podać jego właściwe znaczenie. Liczne
proponowane koniektury nie usuwają tej trudności. Przede wszystkim nie jest rzeczą
pewną, czy Autor mówi tu o życiu doczesnym w przeciwstawieniu do życia wiecznego,
którego może sam oczekuje (w. 15). — Zamiast: Twymi dostatkami można by też
tłumaczyć: „tym, co [dla nich] zachowałeś”, rozumiejąc przez to wyrażenie karę, na
jaką zasłużyli grzesznicy, którą jednak Bóg „zachowuje” dla nich aż do stosownej
chwili. Prawdopodobnie jednak jest tu wyrażona myśl, że Bóg obdarza także
grzeszników dobrami doczesnymi, ale pozbawi ich dóbr wyższego rzędu.
15.
Ponieważ nic nie wskazuje na to, że Psalm jest modlitwą wieczorną, trudno przyjąć,
że mowa tu o zwykłym przebudzeniu ze snu. Toteż wielu egzegetów uważa, że
wyrażona tu jest nadzieja przebudzenia się ze snu śmierci do nowego życia.
Psalm 18.
Psalm ten dzieli się na dwie części o podobnej treści: w. 1-31 i 32-51. Zdanie niektórych
egzegetów, że każda z tych części stanowiła pierwotnie odrębną całość, nie jest
dostatecznie uzasadnione. Treścią Psalmu jest dziękczynienie, jakie król składa Bogu
za wybawienie go z wielkiego nieszczęścia i za zwycięstwo nad wrogami. Po słowach
wstępnych wysławiających Jahwe jako Wybawiciela (w. 2-4) król opisuje grozę
niebezpieczeństwa, w jakim się znajdował (w. 5-7). W barwnej szacie poetyckiej
przedstawiona teofania, tj. objawienie się Boga przez zjawiska natury (w. 8-16), jest
obrazem nadzwyczajnej pomocy, jakiej doznał od Boga (w. 17-20). Ocalenie swoje
przypisuje on nieskazitelności swego życia (w. 21-25) w przeświadczeniu, że Bóg
odpłaca każdemu według jego postępowania (w. 26-31). W drugiej części
dobrodziejstwa Boga względem króla opisane są szczegółowiej: Bóg dodał mu sił do
walki (w. 32-35) i skutecznie go wspomagał w boju (w. 36-39); rozproszył jego
nieprzyjaciół (w. 40-43) i oddał pod jego władzę także obce narody (w. 44-46).
Zakończenie zawiera wyrazy wdzięczności i uwielbienia Boga za doznane łaski (w. 47-
51). — Psalm ten znajduje się z drobnymi różnicami w tekście także w 2 Sm 22. Chodzi
tu prawdopodobnie o dwie różne recenzje wcześniejszego oryginału. Niektórzy
komentatorzy przypuszczają, że Psalm powstał dopiero za czasów króla Jozjasza (639-
609) lub jeszcze później, choć brak wystarczających podstaw do tego, by nie uznać, że
autorem jego był Dawid.
1.
Niezwykła forma tytułu jest wynikiem późniejszego dostosowania go do 2 Sm 22,1.
3.
Róg jest symbolem siły; rogiem zbawienia jest więc moc Boża przynosząca
skuteczną pomoc (por. Łk 1,69).
5n.
Śmiałe przenośnie uwypuklają wielkość niebezpieczeństwa, jakie groziło
prześladowanemu.
8-16.
Trzęsienie ziemi, dym i ogień, huragan, burza, grzmoty i błyskawice są obrazami
majestatu i potęgi Jahwe przychodzącego z pomocą królowi oraz wyrazem Jego
23
Wsparcie modlitewne –
gwałtownego gniewu na wrogów swego pomazańca. Sama postać Jahwe nie jest
przedstawiona. W podobny sposób opisane jest objawienie się Boga na Synaju (Wj
19,16-18; por. też Sdz 5,4n; 1 Krl 19,11-13; Iz 30,27-33; Hab 3,3-15; Ps 97,2-5).
11.
Cheruby to istoty niebieskie, które przedstawiono jako postacie ludzkie ze
skrzydłami. Rzeźby dwóch cherubów umieszczone były nad Arką Przymierza (1 Krl
6,23-28), stanowiąc tron Jahwe (1 Sm 4,4; por. Ps 80,2; 99,1; Iz 37,16; Ez 1). Nazwa
jest prawdopodobnie pochodzenia akkadyjskiego.
15.
Strzałami Jahwe są błyskawice.
17.
Według niektórych egzegetów Autor nawiązuje tu do w. 5-7 i dlatego uważają w. 8-
16 za interpolację.
21-25.
Król powołuje się co prawda na swą wierność Jahwe, jest jednak świadom tego,
że zwycięstwo swe zawdzięcza przede wszystkim Jego łasce i pomocy (w. 36.51).
26n.
Nie znaczy to, że Bóg jest zmienny lub zależny od postępowania człowieka;
właśnie dlatego, że jest wierny swej niezmiennej istocie, postępuje z każdym tak, jak on
na to zasługuje.
29.
Światłość jest symbolem szczęścia, ciemność — nieszczęścia.
30.
Por. Flp 4,13: „Wszystko mogę w Tym, który mnie umacnia”.
31.
Obietnice Boże są niezawodne. Ta myśl ogólna zamyka pierwszą część Psalmu.
34.
Miejsce wysoko położone daje lepsze możliwości obrony. Na wzniesieniu stawał też
zwycięzca po bitwie (por. Pwt 32,13; Hab 3,19).
35.
W walce posługiwano się łukiem drewnianym; łuk spiżowy trudno napiąć. Tu
wyrażona jest zapewne myśl, że Bóg przysposobił króla nawet do najtrudniejszych
zadań wojennych.
43.
Drastyczne porównanie do błota ulicznego spotykamy także u Iz 10,6; Mich 7,10. —
O walczących po stronie króla wojownikach nie ma nawet wzmianki, przez co jeszcze
wyraźniej uwydatnia się jego przekonanie, że zwycięstwo swe nad wrogami zawdzięcza
wyłącznie pomocy Bożej.
44-46.
Po tak wspaniałym zwycięstwie króla ustają rozruchy w kraju, a obce ludy, w
obawie przed jego potęgą, same się mu poddają i zabiegają o jego łaski (por. Ps 2,8;
72,8).
47.
Utarty zwrot: Na Jahwe żyjącego! był zazwyczaj używany jako formuła przysięgi
(jak prawdą jest, że żyje Jahwe). Tu jest on konkluzją poprzednich rozważań: widoczna
24
Wsparcie modlitewne –
pomoc Jahwe użyczona królowi dowodzi Jego istnienia i Jego mocy. Okazuje się więc,
że słuszne jest twierdzenie zawarte w pytaniu retorycznym postawionym w wierszu 32.
51.
Ostatnie słowa Psalmu wiążą przedstawione w nim wydarzenia z Bożą ekonomią
zbawienia sięgającą wieczności, nawiązując do owej wielkiej obietnicy danej przez Boga
Dawidowi, że królestwo jego będzie trwało wiecznie (2 Sm 7,12-16).
Psalm 19.
Pierwotnie Psalm ten stanowił niewątpliwie dwa odrębne utwory (w. 2-7 i 8-15),
różniące się od siebie zarówno pod względem treści, jak i formy, przy czym drugi jest
prawdopodobnie późniejszego pochodzenia. Pierwszy jest hymnem na cześć Boga,
którego majestat odzwierciedla firmament niebieski, drugi zaś wysławia doskonałość
Prawa Bożego, a w zakończeniu (w. 12-15) zawiera prośbę Psalmisty, by Bóg raczył go
uniewinnić, jeśli nieświadomie naruszył Jego Prawo. Podstawą do połączenia obu
pieśni w jedną całość była zapewne myśl, że wielkość Boga przejawia się zarówno w
prawach natury, jak i w Prawie objawionym.
4.
Sens tego wiersza może też być przeciwny: nie są to (rzeczywiste) słowa czy mowy;
nie można usłyszeć ich dźwięku — lub też jeszcze inny: nie ma języka czy mowy, w
których nie można by usłyszeć ich głosu.
5.
Św. Paweł stosuje słowa pierwszych dwóch stychów tego wiersza do głosicieli
Ewangelii (Rz 10,18).
8-11.
Autor mówi o Torze, czyli o Prawie Bożym ogłoszonym przez Mojżesza. W
podobnych słowach przymioty tego Prawa wychwalane są w Ps 119.
Psalm 20.
Przed wyprawą wojenną król zwykł był składać ofiarę, a kapłani, wojsko i zebrany lud
prosili Boga o opiekę nad nim oraz zwycięstwo nad wrogami (por. 1 Sm 7,8n; 13,9-12; 2
Krn 20,6-22). Wtedy to właśnie śpiewano prawdopodobnie omawiany Psalm. Chór
lewitów śpiewał słowa modlitwy za króla (w. 2-5), lud, podejmując śpiew, życzył mu
zwycięstwa (w. 6), po czym może jeden z kapłanów lub też znowu chór recytował słowa
wyrażające niezłomną nadzieję, że Jahwe użyczy królowi zwycięstwa (w. 7-9), a na
zakończenie wszyscy powtarzali prośby o pomoc Bożą dla króla (w. 10).
2.
Imię Boga oznacza Jego istotę, a więc samego Boga, tu w szczególności też Jego moc
(por. w. 8).
6.
Zamiast: wznieść chorągwie inni, idąc za starymi przekładami i dokonując drobnej
zmiany w tekście, tłumaczą: „wysławiać Imię Boga naszego”.
25
Wsparcie modlitewne –
7.
Król, jako pomazaniec Jahwe, cieszył się szczególną opieką Bożą. Użyte tu formy
gramatyczne wyrażają myśl, że Jahwe zawsze wspomaga króla, więc i tym razem
doprowadzi go do zwycięstwa.
8.
Izraelici posługiwali się w walce końmi i żelaznymi rydwanami dopiero od czasów
Salomona; przedtem używały ich tylko wojska potężniejszych od nich nieprzyjciół.
Wiersz ten mógłby więc świadczyć o pochodzeniu Psalmu z czasów Dawida. Brak
jednak innych argumentów, które by potwierdzały to przypuszczenie.
Psalm 21.
Podobieństwo tego Psalmu do poprzedniego jest widoczne; nie jest jednak rzeczą
pewną, czy jest z nim ściśle związany. Treść jego pozwala określić go jako pieśń
dziękczynną, choć nie ma w nim właściwie ani jednego słowa wyrażającego
dziękczynienie. Nic jednak nie wskazuje wyraźnie na to, że jest on modlitwą
dziękczynną po zwycięstwie nad nieprzyjaciółmi, jak to niektórzy przyjmują. Dość
ogólnikowa treść każe raczej przypuszczać, że Psalm przeznaczony był do użytku w
czasie obrzędu liturgicznego, którego celem było wyrażenie Bogu wdzięczności za
szczególną opiekę, jaką zawsze otaczał króla, oraz łaski, jakimi go darzył. O nich to
mówi pierwsza część Psalmu (w. 2-8). Niełatwo rozstrzygnąć, czy słowa części drugiej
(w. 9-13) skierowane są do Boga, czy do króla. Bardziej prawdopodobne wydaje się, że
odnoszą się one do Jahwe; to On pokona swych wrogów, którzy są także wrogami
króla. Za przypuszczeniem tym przemawia w. 10 jak i dodana na końcu prośba (w. 14).
5.
Nie należy rozumieć tych słów o życiu wiecznym w znaczeniu metafizycznym. Mowa
tu o długotrwałym panowaniu króla (por. 1 Krl 3,11-14; Ps 61,7), a przesadne wyrażenia
są właściwością stylu (hiperbola), podobnie jak w pozdrowieniu: „Oby król żył
wiecznie” (por. 1 Krl 1,31; Neh 2,3; Dn 2,4). Niektórzy widzą w tym wierszu
potwierdzenie obietnicy danej Dawidowi, że dynastia jego będzie panowała wiecznie (2
Sm 7,13-16; por. Ps 72,17).
7.
Tekst hebrajski może znaczyć, że Jahwe nieustannie darzy króla błogosławieństwem
(co byłoby powtórzeniem myśli zawartej w wierszu 4), lub też, jak to oddano w
tłumaczeniu, że osoba i rządy króla są błogosławieństwem dla narodu.
10.
Wiersz ten uległ zniekształceniu. Druga część jego jest prawdopodobnie glosą
objaśniającą poprzedzające ją zdanie. — Gniew Boży jest w Biblii często przedstawiany
obrazowo jako ogień, w którym zginą wrogowie Boga (por. Ps 2,12; Iz 26,11; 30,27; Mal
3,2.19).
Psalm 22.
Pieśń ta dzieli się wyraźnie na dwie części. Pierwsza (w. 2-22) jest lamentacją człowieka
dotkniętego wielkim cierpieniem, druga zaś (w. 23-32) — hymnem dziękczynnym
wysławiającym dobroć i wielkość Jahwe, który wybawił cierpiącego z jego niedoli. Choć
26
Wsparcie modlitewne –
różnią się one między sobą treścią, stylem i nastrojem, należą jednak wewnętrznie do
siebie i nie ma dostatecznego powodu, by uważać je za dwa odrębne utwory. Cierpiący
żali się, że jest opuszczony przez Boga (w. 2-6); skarży się, że wśród cierpień swoich
wydany jest na pośmiewisko ludzkie (w. 7-9), i prosi Boga, by mu pospieszył z pomocą
(w. 10-12). Cierpienia oraz śmiertelną trwogę przedstawia za pomocą szeregu obrazów
(w. 13-19), po czym ponownie zanosi prośbę o wybawienie (w. 20-22). Do prośby
dołącza obietnicę, że odda Bogu publicznie chwałę w czasie ślubowanej ofiary
dziękczynnej (w. 23-27), a kończy swą pieśń hymnem wysławiającym Jahwe jako Króla
całego świata i Pana żywych i umarłych (w. 28-32). Tradycja chrześcijańska
jednomyślnie uczy, że Psalm ten ma charakter mesjański. Ewangelie odnoszą niektóre
jego miejsca do męki Chrystusowej (zob. niżej). Chrystus sam posługuje się pierwszymi
jego słowami, gdy wisząc na krzyżu przeżywa chwile, kiedy się czuje opuszczony przez
Ojca (Mt 27,46; Mk 15,34). Nie wynika jednak z tego, że można Psalm w całości
odnieść do osoby Mesjasza ani też, że Autor zamierzał opisać wprost Jego cierpienia.
Nie sposób zresztą ustalić dokładnie, o jakich cierpieniach tu mowa, gdyż są one
przedstawione obrazowo i niełatwo dostrzec granicę między obrazem a
rzeczywistością. Znamienne też jest, że NT nie cytuje ostatniego stychu w. 17 (przebodli
mi ręce i nogi), choć mogłoby się wydawać, że właśnie to miejsce wskazuje
najwyraźniej na ukrzyżowanie. Wreszcie jest rzeczą wątpliwą, czy nawrócenie narodów
(w. 28) należy pojmować jako owoc cierpień sprawiedliwego. Pewne podobieństwo zaś
między Psalmem a opisem cierpień i chwały Sługi Jahwe u Iz 52,13-53,12 nie jest
dostateczną podstawą do wnioskowania o mesjańskim charakterze Psalmu. Toteż
należy raczej przyjąć, że Psalmista przedstawił w nim cierpienia nieznanej nam bliżej
postaci, w znaczeniu typicznym zaś treść jego odnosi się do osoby Ukrzyżowanego.
1.
Tytuł zawiera prawdopodobnie wskazówkę dotyczącą melodii Psalmu.
4-6.
Jahwe nigdy nie zawiódł nadziei swych wyznawców, gdy się w potrzebie do Niego
zwracali. Wspominając o tym cierpiący chce niejako skłonić Boga, by i jemu nie
odmówił pomocy.
7.
Podobnie Sługa Jahwe przedstawiony jest jako zgoła niepodobny do człowieka i
wzgardzony przez ludzi (Iz 52,14; 53,3). Cierpiącym pogardzano, gdyż uważano go za
grzesznika, którego Bóg słusznie ukarał.
8.
Potrząsanie głową jest wyrazem urągania. Por. Mt 27,39.
9.
Słowa te, pełne ironii, wyrażają przeświadczenie, że cierpiący nie zasługuje na
pomoc Bożą. Posłużą się nimi częściowo także przeciwnicy Chrystusa stojący pod
krzyżem na Kalwarii (Mt 27,43).
10-12.
Przeciwstawiając się błędnemu mniemaniu swych przeciwników (w. 9) modlący
się wyraża przekonanie, że należąc do Boga, podobnie jak syn do ojca, ma nawet pewne
prawo do Jego opieki. Ośmielony tą myślą zanosi do Niego gorącą prośbę o pomoc.
27
Wsparcie modlitewne –
13-14.
Użytych tu porównań nie należy rozumieć w znaczeniu przezwisk; wyrażają one
tylko wielkość niebezpieczeństwa zagrażającego nieszczęśliwemu ze strony jego
wrogów. — Baszan, urodzajna kraina w Zajordanii, znany był z żyjących tam okazałych
bawołów.
15-16.
Poszczególne obrazy wskazują na bezmiar udręki; niekoniecznie trzeba je
rozumieć w sensie cierpień fizycznych.
17.
Wiersz ten byłoby może właściwiej umieścić po wierszu 14. Nie chodzi tu
prawdopodobnie o psy myśliwskie, o których ST nigdzie nie wspomina, lecz o dziko
żyjące, zgłodniałe psy, gotowe rzucić się na człowieka. — Ostatni stych tego wiersza
sprawia egzegezie szczególne trudności. Tekst masorecki jest tu niewątpliwie skażony.
Już stare przekłady nie są zgodne w tłumaczeniu tego miejsca (LXX i Vg: przebili ręce
moje i nogi moje; Syp: rozszarpali). Najbardziej właściwe wydaje się tłumaczenie LXX,
przyjęte w naszym przekładzie. Pozostaje jednak ta trudność, że suponowany tu
czasownik hebrajski (karah) znaczy dosłownie: drążyć, grzebać, wykopać, tak iż
ostatecznie myśl Psalmisty nie jest dla nas zupełnie jasna. Nie ma też w takim razie
pewności, czy tekst ten można odnieść do ukrzyżowania. Być może niejasność jego jest
powodem, że Ewangelie go nie cytują.
18-19.
Myśl o bliskiej śmierci nasuwa Psalmiście jeszcze inny obraz: doprowadziwszy
swą ofiarę do tego stanu, że śmierć nieszczęśnika wydaje się nieuchronna, wrogowie
dzielą się już między sobą jego szatami. Św. Mateusz (27,35) odnosi słowa w. 19 do
podziału szat Chrystusowych, dokonanego przez losowanie; św. Jan zaś (J 19,23n)
widzi tu ponadto zaznaczoną różnicę między podziałem szat bez losowania a rzuceniem
losu o spodnią, całotkaną suknię.
20-22.
Jest rzeczą godną uwagi, że prośba o wybawienie nie zawiera — w
przeciwieństwie do podobnych modlitw w innych Psalmach — słów wyrażających chęć
zemsty nad wrogami.
23-25.
Doznawszy łaski wysłuchania swej prośby wybawiony wzywa wszystkich
wyznawców Jahwe do oddania Mu chwały, wskazując na Jego miłosierdzie, jakiego
sam doświadczył. — Autor Listu do Hebrajczyków cytuje tekst w. 23 stosując go do
Chrystusa (Hbr 2,12).
26.
śluby — Wyraz ten oznacza tu ślubowaną ofiarę dziękczynną.
27.
Ofiara ta była połączona z ucztą; jedzenie należy tu zatem pojmować w sensie
dosłownym. Ubodzy i uciśnieni, którzy wezmą udział w ofierze, będą też pokrzepieni na
duchu, gdy posłyszą o dowodach mocy i dobroci Jahwe. Por. Ps 6,6; 88,11-13.
Tłumaczenie tego wiersza nie jest całkiem pewne.
32.
Wybawienie cierpiącego jest tu przedstawione jako dzieło sprawiedliwości Bożej.
28
Wsparcie modlitewne –
Psalm 23.
Za pomocą dwóch nastrojowych obrazów wyraża Autor dziecięcą ufność w Bogu i
wdzięczność za Jego opiekę: w pierwszym Jahwe jest przedstawiony jako pasterz, który
prowadzi swą owieczkę na najlepsze pastwiska i chroni ją od niebezpieczeństw (w. 1-4),
w drugim zaś — jako gościnny gospodarz, który zaprasza swego gościa do suto
zastawionego stołu; bierze go też w obronę przed jego wrogami (w. 5). Cały Psalm
tchnie uczuciem szczęścia i radości człowieka, który poczytuje to sobie za największą
łaskę, iż może obcować z Bogiem (w. 6).
1.
Podobnie jak na starożytnym Wschodzie nazywano często królów pasterzami
narodu, tak i w Izraelu posługiwano się tym obrazowym sposobem mówienia w
odniesieniu do samego Jahwe (np. Iz 40,11; 49,9n; Ps 80,2; 95,7; 100,3). Przyszły
Wybawiciel narodu bywa również przedstawiony jako pasterz (Mich 5,3; Ez 34,23;
37,24). Obraz ten przeszedł potem do NT (J 10,1-28; 21,15-17; Hbr 13,20; 1 P 2,25).
3.
Pasterz musi dobrze znać drogi, by nie zaprowadzić stada na manowce. Jahwe
prowadzi człowieka, który Mu wiernie służy, prawymi drogami przez życie, tj. takimi,
które wiodą do osiągnięcia celów życiowych. Czyni to przez wzgląd na swe Imię, czyli
dla swojej chwały, która doznałaby uszczerbku w oczach ludzi, gdyby człowiek pobożny
był przez Niego opuszczony.
4.
W ciemnym, ustronnym miejscu grozi niebezpieczeństwo ze strony łupieżców lub
dzikich zwierząt. Dla obrony przed nimi pasterz uzbrojony jest w drewnianą maczugę,
której głowica jest nabita gwoździami lub okuta żelazem.
5.
Gospodarz uważał za swój obowiązek opiekować się swoim gościem. Widząc, jakimi
honorami Jahwe wyróżnia swego wiernego czciciela, wrogowie jego nie odważą się
wystąpić przeciwko niemu — Przy ucztach namaszczano gościom głowę wonnym
olejkiem (por. Ps 45,8; Łk 7,46).
6.
Wiersz ten wyraża istotną myśl całego Psalmu: największym szczęściem jest
obcowanie z Bogiem, którego bliskość odczuwa się szczególnie w Jego Świątyni.
Psalm 24.
Psalm składa się z trzech części, różnych pod względem treści i formy (w. 1-2; 3-6; 7-
10). Pierwotnie stanowiły one prawdopodobnie odrębne całości lub też, gdy chodzi o
dwie pierwsze, mogły wchodzić w skład innych pieśni. Przyjmuje się, że Psalm ten (a
przynajmniej w. 7-10) śpiewano w czasie przeniesienia Arki Przymierza do
wzniesionego przez Dawida nowego Przybytku na Syjonie (por. 2 Sm 6) albo też w
czasie jej powrotu z pola walki, gdzie była ona dla Izraelitów rękojmią pomocy Jahwe
(por. 1 Sm 4,3nn; 2 Sm 11,11; 15,24nn). Gdy Arka po umieszczeniu jej w Świątyni
Salomona nie zmieniała już swego miejsca, pieśń tę śpiewano może w czasie
wkraczania pielgrzymów do Świątyni. Być może, że dopiero wtedy poprzedzono
29
Wsparcie modlitewne –
wiersze 7-10 krótkim hymnem na cześć Jahwe-Stworzyciela (w. In) oraz wymienieniem
warunków godnego uczestniczenia w służbie Bożej (w. 3-6; por. Ps 15; Iz 33,14-16).
2.
Zgodnie z ówczesnymi pojęciami Izraelici wyobrażali sobie ziemię jako płaski krąg
leżący na wodach morskich, otoczony zewsząd wodami, a podtrzymywany wszechmocą
Bożą (por. Ps 104,5; 136,6; Jb 38,4). Podobne wyobrażenia o budowie świata
występują w starobabilońskich epopejach Enuma elisz i Gilgamesz.
3-6.
Zob. Koment. do Ps 15.
4.
Tylko człowiek wolny od złych czynów i myśli jest godny zjawić się przed Bogiem,
Panem świata. Fałsz i krzywoprzysięstwo są tu wymienione jako przykłady grzesznego
postępowania.
6.
„Szukać Jahwe” (czy też Jego oblicza) znaczy czcić Go i wypełniać Jego przykazania,
by znaleźć u Niego łaskę.
7-10.
Wezwania, pytania i odpowiedzi są może tylko formą stylistyczną, choć mogły
one też w rzeczywistości być śpiewane na przemian przez dwa chóry. Poetyckie
wezwanie skierowane do bram, by się podwyższyły, wyraża w sposób obrazowy
wielkość majestatu Jahwe, który ma przez nie przejść. Określenie: odwieczne, w
znaczeniu „starodawne”, odnosić się może do bram fortecy Jebuzytów, zdobytej przez
Dawida, lub też do bram samego Przybytku; w tym drugim przypadku należałoby
raczej tłumaczyć: „wieczyste podwoje”, tj. te, które mają przetrwać wieki (por. Ez 44,1-
3).
10.
Wyrażenie: Jahwe Zastępów jest tu użyte paralelnie do słów: Jahwe zwycięski (w.
8); należy przeto przyjąć, że może tu chodzić o zastępy wojsk izraelskich, które Jahwe
prowadził do zwycięskiego boju, a nie o Zastępy niebieskie.
Psalm 25.
Utwór ten jest napisany w formie akrostychicznej (por. Ps 9n), która — poza drobnymi
lukami — dobrze się zachowała. Ucierpiała jednak na tym widocznie spoistość logiczna
między poszczególnymi wierszami, które miejscami wiążą się z sobą tylko bardzo
luźno. Psalmista prosi Boga o odpuszczenie grzechów (w. 7.11.18), o wskazanie mu
właściwej drogi życia (w. 4n; por. w. 8-10.12), o opiekę i pomoc w utrapieniu (w.
16.18.20), wreszcie o obronę przed nieprzyjaciółmi (w. 2.19). Część środkowa Psalmu
(w. 8-14) zawiera sentencje przypominające literaturę mądrościową o dobroci Jahwe
okazywanej tym, którzy przestrzegają Jego przykazań.
3.
Nadzieja, jaką Psalmista pokłada w Bogu, nie jest bezpodstawna, lecz opiera się na
doświadczeniu, że Bóg nie sprawia zawodu swym pobożnym wyznawcom.
30
Wsparcie modlitewne –
4-6.
Autor jest świadom tego, że bez pomocy Bożej, bez łaski i miłosierdzia Bożego, nie
sposób poznać właściwej drogi życia i utrzymać się na niej.
5.
Możliwe także tłumaczenie: Prowadź mnie w wierności ku Tobie (por. Ps 26,3;
86.11).
7.
Grzech jest źródłem wszelkiego zła. Dlatego prośbom o opiekę Bożą i uwolnienie od
udręki towarzyszą prośby o darowanie win (również w. 11 i 18).
8.
Jedynie dobroć Boża może przywrócić zakłócony przez grzech związek między
Bogiem a człowiekiem.
10.
Bóg jest zawsze wierny w spełnianiu swych obietnic. Toteż darzy łaskami tych,
którzy wypełniają Jego przykazania. Por. słowa św. Pawła: „Wiemy, że tym, którzy
Boga miłują, wszystko służy ku dobremu” (Rz 8,28).
12-14.
Bojaźń Boża prowadzi do szczęścia, którego szczytem jest przyjaźń z Bogiem.
15.
Sidła są tu obrazem wszelkiego niebezpieczeństwa.
16-21.
Nękany wewnętrzną udręką, której powodem jest pamięć o własnych
przewinieniach, a nadto niebezpieczeństwem ze strony nieprzyjaciół, Psalmista widzi
jedyny swój ratunek w Bogu.
18.
W wierszu tym brak początkowo wyrazu, który rozpoczynał się od litery qof.
22.
Ostatni wiersz, nie objęty systemem akrostychicznym, jest późniejszym dodatkiem,
pochodzącym z czasów, kiedy Psalm znalazł zastosowanie w liturgii Świątyni.
Psalm 26.
Nie wiadomo, jakie okoliczności skłoniły Autora do napisania tego Psalmu.
Prawdopodobnie jest on obwiniony o poważne wykroczenie przeciw Prawu i grozi mu
kara, może nawet kara śmierci (por. Pwt 17,2-7), lub też spadło nań jakieś nieszczęście,
w czym opinia publiczna upatruje karę Bożą za jego winy. Poddaje się przeto sądowi
Bożemu prosząc Boga, by wykazał jego niewinność (w. 1-2; por. 1 Krł 8,31n).
Zaznaczając, że nie sprzeniewierzył się Jahwe (w. 3), że nie przestaje z ludźmi
występnymi (w. 4-6) i że gorliwie dba o chwałę Bożą (w. 6-8), prosi Boga w
szczególności o wybawienie go od przedwczesnej śmierci, na jaką zasługują grzesznicy
(w. 9-11); wreszcie obiecuje, że publicznie okaże wdzięczność Jahwe (w. 12). Jest rzeczą
zrozumiałą, że Psalmista w obliczu grożącego mu wielkiego niebezpieczeństwa stara się
wykazać, iż nie jest winien zarzucanych mu przestępstw i że powołuje się na swe
nienaganne postępowanie. Nie można go zatem posądzać o usposobienie faryzejskie.
31
Wsparcie modlitewne –
2.
Nerki i serce uważano za siedzibę uczuć i najtajniejszych myśli (por. Ps 7,10).
Psalmista nie dopuścił się nawet w myśli niewierności względem Boga.
3.
Pomny dobroci Bożej nie chce Autor być niewdzięcznikiem.
6.
Przez symboliczną czynność umywania rąk, znaną w całym świecie starożytnym,
oddalano od siebie posądzenie o występek (Pwt 21,6-8) lub też zrzucano z siebie
odpowiedzialność (Mt 27,24); tu czynność ta jest tylko obrazem, którym Psalmista się
posługuje dla wyrażenia przekonania o swej niewinności (por. też Ps 73,13). Ceremonię
tę przejęto do rytu Mszy św. — Nie ma pewności, czy zwyczaj obchodzenia ołtarza,
znany w kulcie Baala (por. 1 Krl 18,26), był praktykowany u wyznawców Jahwe. Użyty
tu czasownik hebrajski może znaczyć zarówno „obchodzić”, jak i „otaczać, stać
dookoła”.
8.
Znakiem obecności chwały (majestatu) Jahwe w Świątyni był obłok unoszący się nad
Arką Przymierza (1 Krl 8,11).
12.
Stojącemu na równym gruncie nie grozi niebezpieczeństwo upadku. Przenośnia ta
odnosi się do niewzruszonej wierności względem Jahwe, chroniącej od upadku
moralnego, lub do przekonania Psalmisty, że nie grozi mu niebezpieczeństwo
przedwczesnej utraty życia.
Psalm 27.
Psalm ten składa się z dwóch części, które prawdopodobnie były pierwotnie odrębnymi
utworami, połączonymi później w jedną całość ze względu na pewne podobieństwo
treści. W części pierwszej (w. 1-6) Autor daje wyraz swej niezłomnej ufności w Bogu
wśród największych nawet niebezpieczeństw (w. 1-3) i swemu pragnieniu stałego
obcowania z Jahwe w poczuciu bezpieczeństwa przed wrogami (w. 4-5). W dowód
wdzięczności za opiekę Bożą obiecuje złożyć ofiarę dziękczynną (w. 6). Druga część
Psalmu (w. 7-14) jest korną prośbą o pomoc Bożą w opuszczeniu (w. 7-10) i
niebezpieczeństwie ze strony wrogów (w. 11-12). Słowa tchnące głębokim
przeświadczeniem, że prośba ta została wysłuchana, kończą tę piękną modlitwę (w. 13-
14). Treść Psalmu jest zbyt ogólna, by można z niej wyciągnąć wnioski dotyczące jego
autorstwa i czasu powstania.
1.
Światło oznacza szczęście, jak ciemność — nieszczęście.
2-3.
Hiperboliczne obrazy (pożreć, wojsko, bitwa) podkreślają głębokie
przeświadczenie Psalmisty, że opieka Boża zapewnia mu bezpieczeństwo.
4n.
Stałe przebywanie w Świątyni wykluczałoby wszelkie niebezpieczeństwo ze strony
wrogów. Wyrażając takie życzenie Autor posługuje się obrazem, prosząc Boga o
nieustanną opiekę także poza murami Świątyni.
32
Wsparcie modlitewne –
8.
„Szukać oblicza Jahwe” znaczy tu prosić o Jego pomoc.
11-12.
Kroczenie prostą ścieżką to postępowanie według przepisów Prawa. Psalmista
pragnie prowadzić przy pomocy Bożej życie nienaganne, by wrogowie jego nie mogli
mu niczego zarzucić. Wobec tych jednak, którzy stosują kłamstwo i gwałt, jest
bezbronny; jedynie Bóg może go przed nimi obronić.
13.
Autor wyraża przekonanie, że nieprzyjaciele jego nie przemogą go, tak iż ocali swe
życie.
14.
Wiersz ten jest być może późniejszym dodatkiem.
Psalm 28.
Psalm należy do grupy lamentacji. Zagrożony przez swych nieprzyjaciół Psalmista
usilnie wzywa pomocy Bożej (w. 1-3) i prosi Boga o należne ukaranie przeciwników (w.
4-5.) Pewny wysłuchania swej prośby, składa Bogu dzięki za swe ocalenie (w. 6-7). Na
końcu dodana jest modlitwa za króla i za naród (w. 8-9).
2.
W czasie modlitwy zwracano się w stronę Świątyni, na terenie samej Świątyni zaś w
stronę miejsca Najświętszego, gdzie znajdowała się Arka Przymierza.
4.
Kara ma być wymierzona według prawa odwetu (ius talionis; por. Wj 21,23nn; Kpł
24,17nn; Pwt 19,21), tzn. ma odpowiadać przewinieniu.
5.
Przeciwnicy Psalmisty grzeszą również obojętnością względem Boga; tym bardziej
więc zasługują na zagładę.
6.
Nagła zmiana nastroju, jaką tu spotykamy, nie jest rzadka w lamentacjach.
8-9.
Pomazańcem jest panujący król, dziedzictwem Jahwe - naród izraelski, który na
mocy Przymierza stał się Jego własnością. — otaczaj ich opieką, dosł.: noś ich —
podobnie jak pasterz niesie osłabioną owieczkę na ramionach, darząc ją szczególną
troskliwością. Niektórzy uważają dwa ostatnie wiersze za późniejszy dodatek.
Psalm 29.
Jest to hymn o nieprzeciętnej wartości poetyckiej. Rozpoczyna go wezwanie do
oddania czci Jahwe, skierowane do dworu niebieskiego (w. 1-2). Następuje opis burzy
(w. 3-9), która rozpętała się na zachodzie nad morzem i przenosi się na wschód,
szalejąc nad okolicą górską i nad pustynią. Opis ten nie jest jednak wyczerpujący.
Autorowi chodzi nie tyle o wrażenie estetyczne, ile raczej o doznanie o charakterze
religijnym. Niszczycielskie działanie burzy, grzmoty i pioruny, przedstawia on jako
przejaw potęgi i majestatu Jahwe, który — podobnie jak ongiś w czasie potopu — siedzi
dostojnie na niebieskim tronie nad rozszalałymi żywiołami (w. 9c-10). Hymn kończy
33
Wsparcie modlitewne –
się życzeniem błogosławieństwa tak potężnego Boga dla narodu (w. 11). Nauka liczy się
z wpływem literatury z Ugarit na Psalm 29.
1-2.
LXX i Vg mają dłuższy tytuł, według którego Psalm ten śpiewano w ostatni dzień
Święta Szałasów. — synowie Boży to duchy niebieskie, aniołowie, otaczający tron Boży
(por. Jb 1,6; 2,1; 38,7; Iz 6,3); wyobrażano je sobie w świętych szatach na
podobieństwo chóru śpiewaków w Świątyni.
3.
Głosem Jahwe nazwany jest grzmot. Częste powtarzanie tego wyrazu (qol) naśladuje
następujące po sobie uderzenia gromów.
6.
Sirjon jest fenicką nazwą Chermonu, pasma górskiego w północnej Palestynie (por.
Pwt 3,9).
8.
Pustynia Kadesz leży na południe od Palestyny; tutaj wolno domyślać się wzmianki
o miejscowości Kadesz, leżącej nad rzeką Orontes, w Syrii.
9.
Mowa tu o świątyni niebieskiej. Niebianie, podobnie jak mieszkańcy ziemi, sławią
wielkość Jahwe, który w burzy przejawia swą moc.
10.
Wśród wszystkich zmian na ziemi Jahwe pozostaje wiecznie niezmienny w swym
majestacie.
Psalm 30.
Psalmista przeżył — z łaski Bożej — długi okres szczęścia i pomyślności i łudził się, że
szczęścia jego nie zdoła nic zmącić (w. 7-8b). Przypisywał je być może sobie samemu,
zapominając o Bogu. Wtedy Bóg nawiedził go chorobą, tak iż był bliski śmierci (w. 3-
4.8c). Prosił więc Boga o litość (w.9-11) i Bóg, który nie chowa długo gniewu (w. 6),
przywrócił mu zdrowie i radość życia (w. 2.12). Pieśń dziękczynna jest wyrazem jego
wdzięczności za doznaną łaskę (w. 5.13). Według tytułu, który zapewne jest
późniejszego pochodzenia, Psalm ten śpiewano w rocznicę poświęcenia Świątyni,
obchodzoną od roku 165 przed Chr. na pamiątkę przywrócenia w niej służby Bożej, po
zbezczeszczeniu jej przez Antiocha IV Epifanesa (por. 1 Mch 4,52-59; J 10,22).
Uroczystość tę święcono również na pamiątkę wyzwolenia narodu spod panowania
syryjskiego.
4.
Z przesadą poetycką Autor mówi o sobie tak, jak gdyby się już był znalazł w krainie
umarłych.
5.
Zwrócenie się z wezwaniem do wiernych jest może tylko formą literacką; wezwanie
takie mogło jednak także rzeczywiście być skierowane do obecnych w Świątyni (por. Ps
22,23-25).
34
Wsparcie modlitewne –
10.
Ponieważ umarli, przebywający w Szeolu, nie chwalą Boga — Jahwe, według
przekonań Psalmisty, doznałby niejako uszczerbku na swej chwale, gdyby go nie
uchronił od śmierci (por. Koment. do Ps 6,6).
12.
Tańce, jako wyraz radości, były także wykonywane w czasie uroczystości religijnych
(por. Wj 15,20; 2 Sm 6,14; Ps 149,3). — Na znak żałoby i pokuty przywdziewano
specjalne odzienie z szorstkiej tkaniny, tzw. wór pokutny.
Psalm 31.
Treścią Psalmu jest modlitwa człowieka, który — nękany długą chorobą (w. 10n),
oczerniany i prześladowany przez nieprzyjaciół (w. 5.16.19.21) nastających na jego
życie (w. 14) i opuszczony przez swych przyjaciół (w. 12) — zwraca się do Boga z prośbą
o ratunek (w. 2-5.16-19), a ufny w miłosierdzie Jego i pewny wysłuchanią (w. 6-9.15)
dziękuje Mu za Jego dobroć (w. 20-23). Na koniec zachęca swych współwyznawców do
miłości Jahwe i do wytrwałej ufności (w. 24n). — Struktura Psalmu nie jest ściśle
logiczna. Prośba i skarga, wyrazy ufności i wdzięczności powtarzają się w nim,
następując po sobie w kolejności, w jakiej nasuwały je Autorowi jego przeżycia
wewnętrzne. Liczne podobieństwa do innych tekstów biblijnych pozwalają
przypuszczać, że utwór ten powstał stosunkowo późno.
2-4.
Wiersze te brzmią prawie dosłownie jak Ps 71,1-3; trudno jednak orzec, który z
obu Psalmów powstał wcześniej — Psalmista apeluje wprawdzie do sprawiedliwości
Bożej, niemniej jednak uważa swe wybawienie za łaskę (w. 8.17.22).
6.
Początkowymi słowami tego wiersza posłużył się Zbawiciel na krzyżu (Łk 23,46),
choć w innym znaczeniu; Psalmista mianowicie powierza swe życie Bogu, by je
zachować, Chrystus natomiast zwraca je swemu Ojcu.
8-9.
Choć uwolnienie z udręki należy jeszcze do przyszłości. Psalmista już dziękuje
Bogu za nie, ponieważ jest głęboko przeświadczony o tym, że modlitwa jego nie jest
daremna. Otwarta przestrzeń jest tu symbolem wolności.
10-11.
Może tu chodzić o cierpienia fizyczne lub duchowe, lub też o jedne i o drugie.
12.
Znajomi stronią od nieszczęśnika, by uniknąć nieprzyjemnej rozmowy z nim, gdyby
może chciał roztaczać przed nimi swe żale; nie chcą się też narażać jego wrogom.
13.
Rozbite naczynie wyrzuca się i nikt już nie zwraca na nie uwagi. W podobnym
położeniu znajduje się Psalmista przez wszystkich opuszczony.
14.
życia pozbawić — przez skrytobójstwo lub może raczej przez fałszywe oskarżenie
przed sądem.
17.
Jaśniejące oblicze Jahwe jest znakiem Jego łaskawości (por. 4,7; 67,2).
35
Wsparcie modlitewne –
21.
Zamiast: swego oblicza niektórzy tłumaczą, poprawiając tekst: „swych skrzydeł”
(por. Ps 61,5). — przed knowaniami: Znaczenie wyrazu hebrajskiego nie jest pewne,
nie spotyka się go bowiem w innych tekstach biblijnych (hapaxlegomenon).
22.
Gród warowny jest tu obrazem skutecznej pomocy Bożej. Inni dokonują koniektury
i zamiast: w grodzie warownym tłumaczą: „w czasie udręki”.
Psalm 32.
Autor doświadczył niezmiernego szczęścia płynącego ze świadomości dostąpienia łaski
odpuszczenia grzechów. Żyjąc w wielkim utrapieniu, prawdopodobnie dotknięty
cierpieniem fizycznym, długo ociągał się z wyznaniem Bogu swych win grzechowych.
Gdy się wreszcie na to zdobył, doznał ukojenia i niedola jego się skończyła, gdyż Bóg
mu przebaczył jego przewiny (w. 1-5). Toteż wyśpiewując swą pieśń dziękczynną,
zachęca równocześnie wszystkich wiernych wyznawców Jahwe, by w chwilach
utrapienia podobnie jak on zwracali się do Boga (w. 6). Druga część Psalmu (w. 8-11)
zawiera przestrogę przed opieraniem się woli Bożej i zachętę do ufności w Bogu. — Nic
nie przemawia przeciwko autorstwu Dawida, gdy chodzi o pierwszą część Psalmu;
część druga natomiast, przypominająca literaturę mądrościową, pochodzi
przypuszczalnie z czasów znacznie późniejszych. Psalm ten, ulubiona modlitwa św.
Augustyna, jest drugim z tzw. siedmiu psalmów pokutnych.
1-2.
pieśń pouczająca — takie jest przypuszczalne znaczenie hebrajskiego wyrazu mas
kil; znajduje się on również w tytułach dwunastu innych Psalmów. — i przebaczenia
grzechu, dosł.: którego grzech jest zakryty. Słowo „zakryty” jest tu wyrażeniem
przenośnym o tym samym znaczeniu, co „odpuszczony” i „nie poczytany” (por. Ps 85,3;
Jb 31,33; Prz 28,13). — Św. Paweł cytuje te wiersze w Rz 4,6-8 dla uzasadnienia tezy, że
usprawiedliwienie jest dziełem łaski Bożej, nie zaś prostym następstwem uczynków
nakazanych przez Prawo Mojżeszowe.
3-4.
Zgodnie z panującym w ST przekonaniem o karze doczesnej za grzech, Psalmista
widzi związek przyczynowy między swym dotychczasowym grzesznym życiem a
cierpieniami, jakie Bóg na niego zesłał.
5.
ST częściej wspomina o wyznaniu win (np. Ps 38,19; Prz 28,13; Syr 4,26); Prawo
wymagało nawet w niektórych przypadkach wyznania grzechów przy składaniu ofiary
przebłagalnej (Kpł 5,1-5). Jeśli Psalmista nie mówi o innych warunkach dostąpienia
przebaczenia, np. o żalu, nie znaczy to, że uważa je za zbędne.
6.
pobożny — to wierny czciciel Jahwe, który jednak może zgrzeszyć i na skutek tego
znaleźć się w niedoli. — toń morska, dosł.: wielkie wody.
9.
Treść tego wiersza nie jest zupełnie jasna. Zasadniczy sens jest jednak niewątpliwie
ten, że nie należy trwać w uporze przeciw Bogu.
36
Wsparcie modlitewne –
11.
Ostatni wiersz dodano prawdopodobnie w czasie późniejszym, kiedy Psalm wszedł
w skład pieśni śpiewanych podczas nabożeństw w Świątyni.
Psalm 33.
Po wstępie zawierającym wezwanie do wysławiania Jahwe (w. 1-3) następuje właściwy
hymn. Jahwe jest wierny w swych słowach i czynach i darzy świat dobrocią (w. 4n).
Potęga Jego słowa okazała się przy stworzeniu świata (w. 6-9), a plany Jego, w
przeciwieństwie do planów ludzkich, ziszczą się niezawodnie (w. 10-12). Wszechwiedza
Jego obejmuje wszystkie sprawy ludzkie, a bez pomocy Jego człowiek niczego nie
osiągnie (w. 13-19). W zakończeniu (w. 20-22) wyrażone jest przekonanie, że tak
potężnemu Bogu można bezwzględnie zaufać. — Treść Psalmu jest zbyt ogólna, by
można dopatrywać się w niej nawiązania do jakiegoś szczególnego wydarzenia
historycznego; trudno też określić na jej podstawie czas powstania tego utworu.
3.
Znaczenie wyrażenia „pieśń nowa”, używanego częściej w hymnach i pieśniach
dziękczynnych (por. Ps 40,4; 96,1; 98,1; 149,1; Iz 42,10; Jdt 16,13; Obj 5,9), nie jest
zupełnie jasne. Być może oznaczało ono pierwotnie pieśń ułożoną z okazji
nadzwyczajnej uroczystości religijnej, później zaś wezwanie: „śpiewajcie pieśń nową na
cześć Jahwe” stało się utartą formułą.
4-5.
Jahwe, który sprawiedliwość miłuje, przede wszystkim kieruje się nią sam,
spełniając wiernie swe obietnice i darząc przez to ludzi swą łaskawością.
6.
Zastępami niebios są ciała niebieskie, nazwane tak ze względu na ich
uporządkowany ruch (por. Rdz 2,1).
7.
Wody będące elementem pierwotnego chaosu przedstawione tu są w sposób
poetycki jako siły wrogie, zagrażające ziemi; dopiero wszechmoc Boża ujarzmiła je i
wyznaczyła im granice, których nie mogą przekroczyć (por. Ps 104,7; Jb 38,8-11). —
Worów skórzanych używano do przechowywania wina, wody lub mleka.
8.
Wielka potęga Jahwe powinna wzbudzać wśród ludzi bojaźń przed Nim.
9.
Te wymowne w swej zwięzłości zdania wskazują wyraźnie na opowiadanie o
stworzeniu świata (por. Rdz 1,3n).
10-12.
Podobnie jak światem martwych stworzeń, Jahwe kieruje także wszechwładnie
dziejami narodów, opiekując się w szczególniejszy sposób swoim Narodem Wybranym.
13-15.
Bóg, który stworzył serce ludzkie, zna najtajniejsze zamysły człowieka.
16-19.
Jahwe jest jedyną mocą, której można bezwzględnie zaufać (por. Ps 20,8:
147,10; Iz 30,15n; 31,1). — oko Jahwe oznacza tu Jego skuteczną opiekę.
37
Wsparcie modlitewne –
Psalm 34.
Autor tej pieśni dziękczynnej posłużył się formą akrostychu alfabetycznego (brak
jednak litery waw; por. Ps 9n; 25), co w pewnej mierze utrudniało mu rozwinięcie
gładkiego toku myśli, nie przeszkodziło jednak w nadaniu utworowi przejrzystej
budowy. Po wstępnym wezwaniu do wysławiania Jahwe (w. 2-4) wspomina on w
pierwszej części (w. 5-11) o swym wybawieniu z wielkiego utrapienia i zachęca do
ufności w Boga. W części drugiej (w. 12-23), o charakterze dydaktycznym, Psalmista
wskazuje na bojaźń Bożą jako na drogę do prawdziwego szczęścia, przeciwstawiając
błogosławieństwo płynące z życia pobożnego niechybnej zgubie, jaką gotują sobie
bezbożni swymi niecnymi postępkami. — Podobieństwo do Ksiąg Mądrościowych pod
względem treści i formy wskazuje na okres po niewoli babilońskiej jako na czas
powstania Psalmu.
1.
Tytuł Psalmu, nie mający żadnego widocznego związku z jego treścią, odnosi się do
pobytu Dawida na dworze króla filistyńskiego Akisza (1 Sm 21,11-15); imię króla jest tu
błędnie podane jako Abimelek, prawdopodobnie na skutek pomyłki kopisty.
3-4.
Psalmista pragnie, by wszyscy, z którymi łączy go duchowa więź wierności
względem Jahwe, dzielili z nim jego radość z powodu doznania łaski Bożej, czerpali
stąd otuchę na przyszłość i wspólnie dziękowali Bogu za Jego dobroć. Tych prawych
czcicieli Jahwe nazywa on pokornymi, a w dalszych wierszach także bojącymi się Boga,
świętymi, sprawiedliwymi i sługami Bożymi.
5.
„Szukać Jahwe” znaczy tu prosić Go o pomoc.
6.
Kto z ufnością wygląda pomocy Jahwe, nie dozna zawodu.
7.
Psalmista mówi tu o sobie samym.
8.
Anioł jest przedstawicielem Jahwe, który niby potężne wojsko broni swych wiernych
przed wszelkim niebezpieczeństwem (por. Wj 14,14; Joz 5,13n).
10-11.
Święci Jahwe to pobożni Izraelici wypełniający sumiennie obowiązki płynące z
Przymierza. Na jego mocy Izrael, jako własność Jahwe, był ludem świętym i miał też
przestrzegać świętości życia (por. Ps 16,3; Kpł 20,26; Pwt 7,6).
12.
Zwracanie się do tych, którzy mają być pouczeni, jako do synów jest właściwością
stylu literatury mądrościowej.
13-17.
Wiersze te są cytowane w 1 P 3,10-12.
14-15.
W kilku istotnych rysach podaje Autor, na czym polega bojaźń Boża.
16n.
Kolejność tych wierszy była może pierwotnie odwrotna; za przypuszczeniem tym
przemawia brak podmiotu w pierwszej części w. 18, nawiązującego do w. 16.
38
Wsparcie modlitewne –
19-23.
Życie pobożne nie zabezpiecza sprawiedliwego przed niepowodzeniem i
cierpieniem. Szczęście jego polega na tym, że Bóg jest mu zawsze bliski i nie dopuszcza
do jego ostatecznej zguby, podczas gdy grzesznik, pozostawiony sobie, sam ją na siebie
sprowadza.
23.
Ponieważ forma akrostychu kończy się na w. 22, przypuszcza się, że w. 23 dodano
później, by pieśń dziękczynną zamknąć akcentem pozytywnym.
Psalm 35.
Mało przejrzystą treść tej lamentacji można ująć w trzy zasadnicze punkty, wokół
których Autor snuje swe myśli, wracając do nich kilkakrotnie w różnej kolejności:
skarga na wrogów, prośba o pomoc Bożą i obietnica złożenia Bogu publicznego
dziękczynienia. Psalmista jest prześladowany przez niewdzięczników, względem
których żywił niegdyś szczere uczucie przyjaźni i którym serdecznie współczuł, gdy
doświadczył ich zły los (w. 13n). Obecnie występują przeciwko niemu z
bezpodstawnymi oskarżeniami (w. 11.20n), znieważają go (w. 16) i czyhają na jego
życie (w. 4.7.12). Dlatego zwraca się do Boga z prośbą, by go przed nimi obronił (w. 1-
3.17.23-25) i sprowadził na nich samych klęskę, jaką mu gotowali (w. 4-6.8.26). Pewny
wysłuchania swej prośby, przyrzeka wielbić Boga wobec zgromadzonego ludu (w.
9n.18.27n). — W bardzo ogólnym tonie utrzymane wynurzenia Autora oraz ich forma
obrazowa nie pozwalają na dokładniejsze poznanie wydarzeń, które stały się powodem
jego żalów. Jeśli Psalm pochodzi od Dawida — co jednak trudno wykazać — można by
znaleźć pewne wyjaśnienie jego treści w sytuacji, w jakiej znalazł się Dawid w czasie
prześladowania go przez Saula i jego zwolenników (por. 1 Sm 24,10-16). — Tekst jest
miejscami uszkodzony i niepewny.
1-3.
Nie wiadomo, czy w wierszu 1 Jahwe jest przedstawiony jako sędzia mający
przywrócić sprawiedliwość niewinnie oskarżonemu (por. w. 11.23n.27), czy też — jak w
obu wierszach następnych — jako wojownik, który ma stanąć zbrojnie w obronie
prześladowanego. Wymienione tu narzędzia wojenne, którymi jedna osoba nie
mogłaby się posługiwać jednocześnie, wyrażają skuteczność interwencji Bożej, o którą
Psalmista prosi.
4.
Przeciwnicy będą mieli powód do wstydu, gdy sami ulegną losowi, jaki zamierzali
zgotować niewinnemu (w. 8).
5n.
Anioł reprezentuje tu samego Jahwe (por. Koment. do Ps 34,8).
7.
Obrazy odpowiadają różnym środkom łowienia zwierzyny.
10.
Wszystkie kości moje, tzn. cała istota moja.
11.
Ze słów tych nie wynika jasno, czy chodzi o formalne oskarżenie przed sądem.
39
Wsparcie modlitewne –
13.
Modlitwę łączono niekiedy, dla większej jej skuteczności, z postem i innymi
umartwieniami (por. 2 Sm 12,16; Est 4,16). Widocznie jednak ci, za których Psalmista
się modlił, nie byli godni tego, by modlitwa jego została wysłuchana, dlatego
powracała ona do niego, nie przyjęta przez Boga (por. Mt 10,12n). Znaczenie tego
miejsca nie jest jednak pewne.
16.
Zgrzytanie zębami jest oznaką złości i nienawiści.
17-18.
Por. podobną treść w Ps 22,21-23.
19.
Mruganie oczami może być wyrazem szyderstwa lub też sposobem porozumiewania
się oskarżycieli między sobą (por. Prz 6,13; 10,10).
27.
Prześladowany ma jednak jeszcze także oddanych sobie przyjaciół, którzy razem z
nim będą wielbili Boga za jego ocalenie. Tak więc cierpienia niewinnego służą
ostatecznie do pomnożenia chwały Bożej.
Psalm 36.
Jest to pieśń dydaktyczna składająca się z dwóch części o różnej treści. Jej charakter
dydaktyczny występuje wyraźniej w części pierwszej (w. 2-5), w której nakreślona jest
sylwetka człowieka oddanego bez reszty grzechowi. Na tym ponurym tle przedstawione
jest w drugiej części (w. 6-10), w formie hymnu, działanie łaski Bożej, uszczęśliwiającej
człowieka wiernego Bogu. W zakończeniu (w. 11-13) Psalmista prosi Boga, by go
ustawicznie darzył swoją łaską i wziął w obronę przed złością ludzką. — Ostatnie
wiersze uwydatniają związek myślowy między obiema częściami, które mimo odrębnej
treści tworzą jednak jedną całość. Przypuszczenie, że powstały one niezależnie od
siebie jako osobne utwory, nie ma dostatecznych podstaw.
2-3.
Tekst obu tych wierszy jest pewnie skażony, przez co znaczenie ich jest niejasne;
przekład oddaje tylko przypuszczalny sens. Grzech, jakby zły duch, opanowuje
grzesznika, mami go i zaślepia, tak iż ten w końcu nie zdaje sobie nawet sprawy z całej
grozy zła, w które się uwikłał, i poddaje się mu bez oporu.
4-5.
Wola takiego człowieka odwraca się od dobra, a nawet jest zbyt słaba, by się
przeciwstawić złu. — Roztropność jest tu synonimem cnoty.
6-7.
Największa wysokość, szerokość i głębia, jaką człowiek może sobie wyobrazić,
wyraża obrazowo wielkość dobroci i sprawiedliwości Bożej. — najwyższe góry, dosł.:
góry Boże.
9.
zasobami — dosł.: tłuszczem. Tłuste potrawy były szczególnie cenione, dlatego i
tłuste części ofiar uchodziły za najlepsze. Jahwe jako dawca łaski jest tu porównywany
do gospodarza, który w swoim domu raczy gości najwyborniejszą strawą. Być może, że
40
Wsparcie modlitewne –
mowa tu przede wszystkim o ucztach ofiarnych w Świątyni (por. Ps 23,5n). —
Wyrażenie: „zdrój rozkoszy” zawiera w sobie może aluzję do rzek rajskich (Rdz 2,10).
10.
Obie części wiersza wyrażają tę samą myśl. „Oglądać światłość” znaczy cieszyć się
życiem, którego źródłem jest Bóg, a które może trwać i rozwijać się pomyślnie tylko w
promieniach światłości, jaką w swej łaskawości zsyła na świat jaśniejące oblicze Boże
(por. Ps 31,17).
11.
czcicielom, dosł.: tym, którzy Cię znają. Chodzi tu nie o znajomość teoretyczną, ile
raczej o jej praktyczne zastosowanie, czyli o życie religijne zgodne z wolą Bożą.
12.
Obraz oparty na zwyczaju, według którego zwycięzca stawiał nogę na karku
pokonanego wroga (por. Ps 110,1; Joz 10,24).
13.
Zguba grzeszników jest niechybna, dlatego mowa o niej jakby o fakcie już
dokonanym.
Psalm 37.
Myśl przewodnia tego Psalmu związana jest z problemem sprawiedliwej odpłaty za
czyny człowieka. ST rozwiązał to zagadnienie tylko częściowo. Wobec niedoskonałych
pojęć o życiu pośmiertnym przyjmowano, że czasem pełnego wymiaru sprawiedliwości
Bożej jest okres życia ziemskiego. Według tradycyjnego poglądu nagrodą człowieka
pobożnego były dobra materialne i długie życie, grzesznika zaś spotyka kara w postaci
niedostatku, cierpienia i rychłej śmierci. Rzeczywistość jednak często nie odpowiadała
temu przekonaniu, co musiało niepokoić sprawiedliwych i rodzić w nich pytanie, jak
pogodzić powodzenie życiowe grzesznika ze sprawiedliwością Bożą, a nawet mogło być
dla nich pokusą do porzucenia dotychczasowej drogi życia. Psalmista pragnie ich
uspokoić i przestrzec przed błędnymi wnioskami. I on jednak również nie rozwiązuje
problemu, lecz daje tylko praktyczne wskazania, jak się do niego ustosunkować.
Zwraca więc uwagę na to, że szczęście bezbożnych jest nietrwałe, a cierpienia
pobożnych również przeminą, bo Bóg nie wypuszcza ich ze swej opieki.
Sprawiedliwości Bożej stanie się jednak zadość, bo grzesznicy zginą, a sprawiedliwych
nie minie zasłużona nagroda; nie należy więc upadać na duchu, lecz zaufać Bogu i
dochować Mu wierności. Nie wiadomo, jakie wyobrażenia przyświecały Autorowi przy
jego wypowiedziach o przyszłym wymiarze sprawiedliwości. Czy np. wyrażenie:
posiądą ziemie (w. 9.11.22.29.34; por. Iz 57,13; 60,21; 65,9; Mt 5,5) ma może znaczenie
eschatologiczne? Trudno dać pewną odpowiedź na to pytanie. — Pod względem treści i
formy Psalm przypomina literaturę mądrościową; wielkie jest zwłaszcza jego
podobieństwo do Księgi Przypowieści. Poszczególne sentencje, ułożone w
dwuwierszach w porządku alfabetycznym, bez wyraźnej dyspozycji, powiązane są ze
sobą myślowo bardzo luźno. Niektóre myśli powtarzają się kilkakrotnie. Prawie każdy
dwuwiersz składa się z czterech stychów; brak albo też nadmiar jednego stychu w kilku
miejscach jest prawdopodobnie następstwem niedokładnego przepisania tekstu. —
Autor podaje się za człowieka sędziwego, który ma za sobą bogate doświadczenie
41
Wsparcie modlitewne –
życiowe (w. 25.35). Czasem powstania Psalmu jest zapewne okres po niewoli
babilońskiej, choć nie można wykluczyć wcześniejszego jego pochodzenia.
1-4.
W pierwszych wierszach zawarta jest zasadnicza myśl całego Psalmu: pozorne
szczęście grzeszników nie powinno wzbudzać niepokoju pobożnych; niech raczej
zaufają bezwzględnie Bogu, którego sprawiedliwość nie może ulegać żadnej
wątpliwości. Wiersz 1 znajduje się niemal w dosłownym brzmieniu także w Prz 24,19
(por. też Ps 73,1-4; Jr 12,1-3; Mal 2,17).
6.
Gdy sprawiedliwy zostanie uwolniony od swych cierpień, wtedy niewinność jego
ukaże się w jasnym świetle.
8.
Sprawiedliwy, który by się uniósł nieuzasadnionym gniewem, sam wkroczyłby na
drogę nieprawości; okazałby też brak ufności w Bogu i Jego sprawiedliwości.
10-11.
Psalmista jest tak pewny zguby bezbożnych, że widzi ją już w najbliższej
przyszłości (por. w. 2). Pokorni (nazwa ta odnosi się do pobożnych) odziedziczą wtedy
opuszczoną przez nich ziemię.
12-15.
W sposób obrazowy jest tu wyrażona myśl, że zło nosi już samo w sobie zarodek
kary, jaka spotyka złoczyńcę.
16-20.
Wielkie bogactwa bezbożnych, może nieuczciwie zdobyte, nie powinny być
przedmiotem zazdrości ludzi biedniejszych (por. Prz 15,16; 16,8). Bogactwa te bowiem
nie zapewnią grzesznikom trwałego szczęścia i zmarnieją, podobnie jak oni sami,
podczas gdy biedni, ale wierni Bogu, mają zapewnioną opiekę Bożą, tak iż nawet w
czasie powszechnej klęski głodu nie zginą (por. Prz 10,2; Tb 12,8).
21-26.
Sprawiedliwy, jeśli nawet sam niewiele posiada, może jeszcze wspomóc
bliźniego, gdy ten jest w potrzebie; spoczywa bowiem na nim błogosławieństwo Boże.
Błogosławieństwo to przechodzi także na jego dzieci; te zaś, naśladując go w
dobroczynności, staną się znowu błogosławieństwem dla innych. Bogaty grzesznik
natomiast, gdy zubożeje, nie jest w stanie zwrócić zaciągniętych długów; zginie też
niechybnie, gdyż ciąży na nim przekleństwo Boże (por. Prz 3,33). Wprawdzie i
pobożnych spotykają nieszczęścia, i oni się potykają, lecz wtedy Bóg, który kieruje ich
krokami, podaje im pomocną rękę. Wszystko to mówi Psalmista z głębokim
przeświadczeniem, w którym utwierdza go także doświadczenie długiego życia.
28-29.
Na uwagę zasługuje tu uzasadnienie zachęty do życia cnotliwego: człowiek
powinien się starać o nie nie tylko ze względu na siebie, dla otrzymania obiecanej
nagrody, lecz przede wszystkim ze względu na Boga, Jahwe miłuje bowiem
sprawiedliwość.
30-31.
Prawdziwa pobożność przejawia się także w mowie. Mądrość jest tu pojęta w
znaczeniu praktycznym; wyrazem jej jest poszanowanie Prawa Bożego i postępowanie
według niego (por. Ps 49,4; Prz 10,31; Iz 51,7).
42
Wsparcie modlitewne –
32-33.
Bezbożny, który chciałby sprawiedliwego pozbawić życia gwałtem, bądź przez
fałszywe oskarżenie przed sądem, nie osiągnie swego celu, gdyż Bóg udaremni jego
zamiary.
34-36.
Rychła zguba grzeszników będzie widomym dowodem sprawiedliwości Jahwe i
Jego opieki nad swymi wiernymi. Dla uzasadnienia swego twierdzenia Autor wskazuje
na przypadki z przeszłości, których sam był świadkiem; to powoływanie się na własne
doświadczenie może jednak być tylko formą literacką.
Psalm 38.
Jest to skarga człowieka dotkniętego chorobą, który widzi w niej zasłużoną karę Bożą
za swoje winy (w. 3-5). Ze szczegółowszego opisu tej choroby (w. 6-9.11) nie wynika
jednak jasno, czy jest nią trąd, jak to niektórzy przyjmują. Przyjaciele unikają
nieszczęśliwca, a wrogowie czyhają na jego zgubę (w. 12-13); on jednak znosi swój los w
milczeniu, pokładając całą ufność w Bogu (w. 14-18). Wyznając szczerze swoją winę,
prosi Boga o pomoc (w. 19-23). Psalm ten jest trzecim z tzw. siedmiu psalmów
pokutnych.
1.
Uwaga: ku wspomnieniu nie jest jasna; niektórzy tłumaczą: „przy składaniu ofiary
kadzielnej”, przypuszczając, że Psalm śpiewano w czasie składania ofiary z pokarmów,
do których dodawano także kadzidło (Kpł 2,2).
2.
Tymi samymi prawie słowami rozpoczyna się Ps 6.
3-5.
Dotknięty nieszczęściem nie wini za nie Boga, lecz przypisuje je wyłącznie swej
własnej winie, która go przytłacza.
6-9.
Skarżąc się na swe żałosne położenie, grzesznik pragnie nawiązać zerwaną
łączność z Bogiem i skłonić Go do litości.
11.
Gasnące światło oczu jest tu oznaką zbliżającej się śmierci.
14-16.
Niecne postępowanie wrogów cierpiący przyjmie w milczeniu, gdyż świadomy
jest swej winy, ale ma nadzieję, że Bóg sam ujmie się za nim, przywracając mu zdrowie.
17n.
Wielkie niebezpieczeństwo ostatecznego upadku grzesznika ma skłonić Boga do
szybszego udzielenia mu pomocy.
20.
Niektóre rękopisy greckie dodają tu słowa: „I porzucili mnie wszyscy jak trupa
godnego wzgardy”.
21-23.
Wyraziwszy swój żal przed przed Bogiem, grzesznik wkroczył na drogę dobra, a
jego wrogowie tym bardziej go nienawidzą. Tym żarliwiej błaga przeto o rychłą pomoc
Bożą.
43
Wsparcie modlitewne –
Psalm 39.
W lamentacji tej, podobnie jak w poprzedniej, przemawia człowiek, którego spotkało
wielkie nieszczęście — prawdopodobnie choroba — jako kara za grzechy (w. 9.12).
Usiłował znosić swoje cierpienie w milczeniu, zbyt boleśnie jednak odczuwał udrękę
swej duszy, by nie wyrazić w słowach myśli rodzących się w sercu (w. 2-4). Snując
refleksje nad znikomością ludzkiego życia, którego Panem jest Bóg (w. 5-7), zwraca się
do Boga z ufną prośbą o ratunek, tj. o uwolnienie od grzechu i jego skutków (w. 8-12),
by mógł spokojnie dokonać dni swego krótkiego żywota (w. 13-14). — Wyrażone tu
myśli i uczucia przypominają wypowiedzi sprawiedliwego Joba, częściowo także
Koheleta. Psalm jest chyba stosunkowo późnego pochodzenia.
1.
Jedutun (por. Ps 62,1; 77,1) był jednym z kierowników chórów śpiewaczych i
muzyków przy Świątyni za czasów Dawida (por. 1 Krn 16,41; 25,1); imieniem jego
oznaczono także całą grupę śpiewaków. Może też uważano go za autora Psalmu.
2-4.
W rozgoryczeniu wypowiedziane słowa mogłyby ściągnąć na cierpiącego nową
winę, a bezbożnikom dostarczyć sposobności do szyderstw i bluźnierstw.
4.
Dłuższe milczenie przerastało jednak siły udręczonego (por. Jr 20,9).
5-7.
Słowa te nie są wyrazem wewnętrznego wzburzenia, jak można by tego oczekiwać
po wierszach poprzednich; spokojny ich ton świadczy raczej o poczuciu winy (por. w.
9.12) oraz o pogodzeniu się z zupełną zależnością od Boga.
7.
Zamiast: na próżno się krząta niektórzy, poprawiając tekst hebrajski, tłumaczą:
„[gromadzi] marne skarby”.
8.
Wobec znikomości ludzkiego życia i marności wszystkiego, co ziemskie, jedyną
nadzieją człowieka jest wieczny Bóg.
9.
Głupcami są tu nazwani grzesznicy, którzy naśmiewaliby się z nawróconego, gdyby
jego nadzieja w Bogu okazała się płonna.
10.
Skruszony grzesznik uświadamia sobie, że nieszczęście, jakie na niego spadło, jest
sprawiedliwym dopustem Bożym.
13.
Jahwe jest panem ziemi, człowiek zaś jest na niej tylko gościem (por. Kpł 25,23; 1
Krn 29,15). Podobnie jak gość, który powierzył się opiece swego gospodarza, może na
nią liczyć, tak grzeszny człowiek może spodziewać się zmiłowania Bożego, gdy o nie
prosi.
44
Wsparcie modlitewne –
Psalm 40.
Pierwsza część Psalmu (w. 1-11) jest pieśnią dziękczynną. Wybawiony z wielkiego
niebezpieczeństwa (w. 2-4), Psalmista wysławia wielkość Boga i dokonanych przez
Niego cudów (w. 5n), a z wdzięczności za doznane łaski wyraża gotowość zupełnej
uległości woli Bożej (w. 7-9) i głosi dobrodziejstwa Boże wobec swych
współwyznawców (w. 10n). Część druga (w. 12-18) jest lamentacją. Po przedstawieniu
swego nieszczęścia (w. 13) Psalmista prosi Boga o wyrwanie go z rąk nieprzyjaciół,
którzy godzą na jego życie (w. 14-18). — Obie części były pierwotnie prawdopodobnie
odrębnymi utworami. Wskazuje na to zarówno niezwykła budowa Psalmu, w którym
skarga i prośba następują po dziękczynieniu, jak i fakt, że wiersze 14-18 powtarzają się,
z drobnymi różnicami, w dalszej części Psałterza jako Ps 70. — Autor Listu do
Hebrajczyków wiersze 7-9a (wg LXX) podaje jako słowa Chrystusa (Hbr 10,5-7).
2.
Autor przenosi się myślą w przeszłość, kiedy znajdował się w położeniu podobnym
do obecnego, przedstawionego w wierszu 13. Doznał wtedy pomocy Bożej, co pozwala
mu mieć nadzieję, że i teraz jego prośba o wybawienie z niebezpieczeństwa, wyrażona
w wierszach 14-18, nie będzie daremna.
3.
Dołem takim może być głęboka, pusta cysterna, której dno pokryte jest błotnistym
osadem, a z której nie sposób samemu się wydostać (por. Jr 38,6-13; Łk 14,5).
Wydobycie z dołu jak i postawienie na skale (por. Ps 27,5) są tylko obrazem doznanej
pomocy w nieszczęściu, które nie jest bliżej określone.
4.
„Nową pieśnią” jest może niniejszy Psalm; por. jednak Koment. do Ps 33,3. — Moc,
jaką okazał Jahwe ratując Psalmistę z niebezpieczeństwa, budzi wśród innych bo jaźń
przed Jego potęgą, ale równocześnie dowody Jego dobroci umacniają zaufanie do
Niego.
5.
Drugą część wiersza można rozumieć w sensie niełączenia się ze czcicielami bożków
(por. Am 2,4).
6.
Nawet najbardziej wymowne słowa nie zdołają oddać wielkości Boga i Jego dzieł
(por. Iz 55,8n).
7-9.
W dowód wdzięczności za otrzymane łaski składano zazwyczaj ofiarę dziękczynną,
a niekiedy ją nawet ślubowano (Ps 116,17n). Autor wie jednak, że Bóg bardziej ceni
wewnętrzne usposobienie człowieka, wyrażające się w bezwzględnym posłuszeństwie
Jego woli, niż zewnętrzną formalność przy składaniu ofiar, bo „lepsze jest
posłuszeństwo niż ofiara” (1 Sm 15,22; por. Ps 50,8-15). Nie znaczy to, że jest w ogóle
przeciwny składaniu ofiar; ma przecież w wielkim poszanowaniu Prawo Boże (Torę), w
którym przepisy o ofiarach zajmują wiele miejsca.
7.
W przekładzie przestawiono kolejność drugiego i trzeciego stychu, gdyż związek
logiczny tego wiersza z następnym wskazuje, że taki był zapewne tok myśli Autora. —
otworzyłeś, dosł.: przebiłeś. Jest to być może aluzja do zwyczaju przekłuwania ucha
45
Wsparcie modlitewne –
niewolnikowi, który dobrowolnie rezygnował z prawa do wolności, jakie przynosił mu
rok szabatowy (por. Wj 21,5n; Pwt 15,17).
8.
zawarte są dla mnie wskazania, dosł.: napisano co do mnie.
10-11.
Wyrazem wdzięczności za doznane dobrodziejstwa jest także wysławianie
dobroci Bożej przed zgromadzeniem wiernych (por. Ps 22,26; 35,18).
15-17.
Psalmista nie myśli tylko o sobie i o swoim ocaleniu. Chodzi mu przede
wszystkim o chwałę Bożą.
Psalm 41.
Nieławo rozstrzygnąć, czy Psalm ten zaliczyć do lamentacji, czy też do pieśni
dziękczynnych. Zdania egzegetów są w tym względzie podzielone. Trzonem pieśni (w.
5-11) jest skarga człowieka zmożonego śmiertelną chorobą, który na domiar złego
otoczony jest wrogami czekającymi na jego rychły koniec, podczas gdy przyjaciele,
którzy go odwiedzają, udają tylko współczucie i okazują się zdrajcami. Chory wyznaje,
że jego niedola jest następstwem grzechu (w. 5). Prosząc Boga o zmiłowanie i o powrót
do zdrowia (w. 5.11), wyraża przekonanie, że będzie wysłuchany (w. 12n). Jeśli wstęp, o
charakterze dydaktycznym (w. 2-4), i zakończenie (w. 12n) rozumieć jako wypowiedzi
po odzyskaniu zdrowia (orzeczenia w. 12n trzeba by wtedy przełożyć w czasie
przeszłym albo też teraźniejszym), nietrudno dopatrzyć się w całości pieśni
dziękczynnej.
2.
Pierwsze zdanie nie znajduje żadnego wyraźnego oddźwięku w dalszej części
Psalmu. Przy zmianie szyku wyrazów można by tłumaczyć: „Błogosławiony biedny,
który myśli o Jahwe”, co harmonizowałoby lepiej z następnymi wierszami.
3.
Vg tłumaczy orzeczenia jako życzenia. W tym sensie wiersz ten użyty jest jako
modlitwa liturgiczna za papieża.
4.
Znaczenie drugiego zdania nie jest zupełnie jasne. — niemoc, dosł.: leżenie,
posłanie; być może wyrażenie: „odmienić posłanie” oznaczało usunięcie go po
wyzdrowieniu chorego.
5.
Z przekonaniem, że choroba jest karą za grzech, spotykamy się w Piśmie św.
częściej; zob. np. Ps 32,3-5; 38,4-6; Syr 38,15; J 5,14; 9,2n.
6.
Przeciwnicy chorego życzą mu nie tylko jego własnej zguby, lecz także zagłady jego
imienia, tzn. wymarcia całego jego rodu.
9.
Pierwszą część wiersza można by też rozumieć w sensie przekleństwa rzuconego na
chorego, które w przekonaniu jego wrogów okazuje się skuteczne.
46
Wsparcie modlitewne –
10.
Słowa te odnosi się tradycyjnie do zaufanego przyjaciela Dawida, Achitofela, który
zdradził króla przechodząc na stronę zbuntowanego syna królewskiego, Abszaloma (2
Sm 15-17). Chrystus odnosi je do Judasza (J 13,18; por. Dz 1,16n). — Znaczenie
ostatniego stychu nie jest pewne. Dosłownie brzmi on: podniósł na mnie piętę;
prawdopodobnie jednak tekst uległ zniekształceniu.
11.
Chęć zemsty jest tu zrozumiała, świadczy jednak o pewnej niedoskonałości etyki ST
w porównaniu z chrześcijańską. Jeśli jednak Psalm pochodzi od Dawida, słowa o
odpłacie nie rażą, gdyż jako król miał prawo a nawet obowiązek ukarać winowajców.
13.
Mówiąc o swej niewinności Psalmista ma na myśli niesłuszne posądzenia, jakie
rzucali na niego wrogowie, nie zaprzecza natomiast swej winy wobec Boga (w. 5).
14.
Doksologia ta jest prawdopodobnie późniejszym dodatkiem jako zakończenie
pierwszej księgi Psałterza.
Psalm 42
i
43
.
Oba te Psalmy były pierwotnie jednym utworem. Świadczą o tym ich forma i treść,
wiążący je w jedną całość refren (42,5.12; 43,5) oraz brak tytułu w Ps 43, który stanowi
trzecią strofę całości, będącej lamentacją o właściwej temu gatunkowi literackiemu
strukturze. Autor, prawdopodobnie lewita, przebywając w okolicy źródła Jordanu, u
stóp Chermonu, być może na wygnaniu, wyraża głęboką tęsknotę za bliskością Boga w
Jego Przybytku, wspominając z rozrzewnieniem chwile szczęścia, jakie przeżywał w
czasie wspaniałych uroczystości religijnych w Jerozolimie (42,2-5). Pogrążony w
smutku i narażony na szyderstwa wrogiego otoczenia (w. 7-11), prosi Boga o ratunek,
by mógł Go znowu wysławiać w Jego Świątyni (43,1-4). Słowami refrenu dodaje sobie
otuchy w swym utrapieniu. — Tekst niestety uległ w kilku miejscach skażeniu.
1.
Korachici — potomkowie Koracha — tworzyli grupę śpiewaków przy Świątyni (2 Krn
20,19). Przypisuje się im także autorstwo kilku dalszych Psalmów.
3.
Boga, Boga żywego — brzmiało pierwotnie: „Jahwe, Boga żywego”; słowo „Jahwe”
zostało w drugiej i trzeciej księdze Psałterza (do Ps 84) prawie wszędzie zamienione na
„Elohim”. — „Ujrzeć oblicze Boże” znaczy: być obecnym w Świątyni; w tekście jest
jednak: „zjawię się przed obliczem Bożym”, co należy uważać za późniejszą zmianę
dokonaną z obawy przed antropomorficznym pojmowaniem tego wyrażenia.
4.
Tak mogli szyderczo pytać bezbożni Izraelici lub też raczej poganie zamieszkujący
okolice u stóp Chermonu.
5.
Tekst tego wiersza jest częściowo niejasny.
7.
Góra Micar nie jest znana. LXX i Vg tłumaczą ten wyraz w sensie etymologicznym:
„mała góra”, choć jest to niewątpliwie nazwa geograficzna.
47
Wsparcie modlitewne –
8.
Liczne wodospady w górnym biegu Jordanu i jego rwące fale dostarczały Autorowi
obrazu dla przedstawienia nastroju swej duszy (por. Jon 2,4).
9.
Tekst uległ tu najprawdopodobniej pewnemu zniekształceniu.
Psalm 43
1.
Przeciwnikami Psalmisty są zarówno ci, którzy spowodowali jego przymusowy pobyt
z dala od świątyni, jak i jego obecne otoczenie.
3.
światłość i wierność Jahwe są tu uosobione i przedstawione tak, jak gdyby były
duchami opiekuńczymi czy przewodnikami na drodze do upragnionego celu.
Psalm 44.
W lamentacji tej przemawia cały naród albo też w jego imieniu jeden człowiek (w.
5.7.16), w którym można dopatrywać się króla lub dowódcy wojska. Izrael doznał
sromotnej porażki na polu walki, nieprzyjaciel uprowadza jeńców i dokonuje grabieży
w kraju, a ludy sąsiednie wyszydzają pokonanych i okrytych niesławą bojowników (w.
10-17). Klęska ta jest niezrozumiała dla narodu, który według swego mniemania nie
zasłużył na nią, gdyż w niczym nie uchybił obowiązkom wobec Boga (w. 18-23). W
przekonaniu jednak, że nie zdoła odmienić swego losu o własnych siłach i że jedynie
Bóg może tego dokonać, na Nim buduje mimo wszystko swe nadzieje (w. 5-9). Wszak i
w przeszłości Jemu tylko zawdzięczali przodkowie zdobycie kraju (w. 2-4). Toteż pieśń
kończy się prośbą o wybawienie (w. 24-27). Tak więc twarde doświadczenie nie
złamało wiary narodu, choć wystawiło ją na ciężką próbę.
1.
Zob. Koment. do Ps 42,1.
2.
Wiadomości o dawnych dziejach narodu przekazywano ustnie z pokolenia na
pokolenie; taka była właśnie wola Boża (por. Pwt 6,20-23; Ps 78,3,n). Obok tego
czerpano je oczywiście także ze źródeł pisanych.
3-4.
Zdobycie Kanaanu było dziełem Bożym, choć dokonywało się stopniowo i kosztem
wielu wojen. — Jaśniejące oblicze Boże jest obrazem Jego łaskawości.
6.
Obraz wzięty ze sposobu walki byka, który nacierając na swą ofiarę bierze ją na rogi,
a potem rzuca o ziemię, by ją podeptać.
10.
W przeszłości zabierano na pole walki Arkę Przymierza jako widomy znak
obecności Jahwe wśród walczących (Lb 10,35; Joz 6,6-9; 1 Sm 4,3n).
13.
Słowa te wyrażają obrazowo, że Jahwe wydał swój lud w ręce nieprzyjaciół (por.
Pwt 32,30; Iz 52,3); niekoniecznie zaś trzeba je rozumieć jako zaprzedanie w niewolę,
48
Wsparcie modlitewne –
choć wiadomo, że zwycięzcy często sprzedawali jeńców handlarzom niewolników (por.
1 Mch 3,41).
15.
Potrząsanie głową jest wyrazem szyderstwa (por. Ps 22,8; Jr 18,16).
20.
Szakale żyją na pustyni; przebywają jednak także wśród ruin, dlatego jest możliwe,
że w wierszu tym chodzi o spustoszenie kraju (por. Iz 13,22; 34,13; Jr 9,10; 10,22;
49,33).
21-23.
Bóg, dla którego nie ma żadnych tajemnic, wie również, że naród nie zawinił, bo
Mu się nie sprzeniewierzył; przeciwnie, dochowując Mu wierności, wyznawcy Jego z
tego właśnie powodu cierpią prześladowanie. Obecne cierpienia nie mogą zatem mieć
charakteru kary. Jakie wobec tego mają znaczenie? Stary Testament nie znał jeszcze
odpowiedzi na to pytanie (por. w. 25). — Św. Paweł cytuje w. 23 w Rz 8,36.
24a.
Jak podaje Talmud (Sota 48a), lewici zwani „budzicielami” udawali się codziennie
do Świątyni i głośno recytowali te słowa. Jan Hirkan I (133-104 przed Chr.) zniósł ten
zwyczaj.
26.
Leżenie w prochu jest wyrazem bardzo wielkiego smutku i żałoby (por. Mich 1,10;
Jr 25,34).
Psalm 45.
Pieśń jest wyrazem hołdu składanego królowi i jego nowo poślubionej małżonce,
księżniczce obcego pochodzenia, w czasie uroczystej ceremonii wprowadzenia
oblubienicy do pałacu. Po wstępie zawierającym dedykację utworu (w. 2) Autor opiewa
w pierwszej jego części zalety króla, jego zewnętrzną postawę i dzielność (w. 3-6), jego
sprawiedliwość oraz otaczający go splendor (w. 7-10); w drugiej zaś części zwraca się
do królowej, zachęcając ją do uległości względem króla i zapewniając ją o szacunku
poddanych (w. 11-13), po czym wyraża zachwyt nad jej strojem i nad wspaniałością
uroczystości weselnej (w. 14-16). W epilogu przepowiada królowi liczne potomstwo i
wieczną sławę. — Trudno ustalić, o jakim królu tu mowa. Najbardziej prawdopodobne
wydaje się przypuszczenie, że pieśń została napisana z okazji zaślubin Salomona z
córką faraona (1 Krl 3,1). Jakkolwiek jest to pieśń weselna, nie jest ona pozbawiona
charakteru religijnego. Sama osoba króla nosiła ten charakter, a z dynastią Dawida
związane były nadzieje mesjańskie narodu. Pieśń o znaczeniu wyłącznie świeckim nie
mogłaby się zresztą znaleźć w Psałterzu. Słowa wierszy 7n są w Hbr 1,8 odniesione do
Chrystusa jako wypowiedziane przez Boga Ojca. Już Targum widzi w osobie króla
Mesjasza. Podobnie tradycja chrześcijańska tłumaczy Psalm w sensie mesjańskim.
Ponieważ jednak król jest tu niewątpliwie postacią historyczną, może on być uważany
jedynie za typ Mesjasza. — Tekst przedstawia niemałe trudności.
1.
Lilie — to może początkowe słowo pieśni, na której melodię Psalm miał być
śpiewany.
49
Wsparcie modlitewne –
2.
Podobnie jak wprawny pisarz szybko i z łatwością stawia piękne litery, tak Autor
pragnie wyrazić swe myśli gładko i w pięknych słowach.
3.
Piękność to dar Boży. Poeta upatruje w niej widomy znak błogosławieństwa.
4.
Słowa hebrajskie oznaczające godność i majestat są zazwyczaj używane w
odniesieniu do Boga (Ps 96,6; 104,1; 145,5); Psalmista stosuje je do króla jako
przedstawiciela Jahwe.
5.
Celem wypraw wojennych nie mają być niesprawiedliwe podboje, lecz obrona
prawdy i sprawiedliwości, dwóch podstaw idealnych rządów.
7.
o Boże — Słowo Elohim (Bóg, boski) jest niekiedy także użyte w stosunku do ludzi,
którzy sprawują władzę jako zastępcy Boga (Wj 22,7; 1 Sm 2,25; Ps 58,2; 82,1n); nie
przypisuje im się jednak przez to atrybutu boskości. — Obietnicę wiecznego panowania
otrzymała od Boga dynastia Dawida (2 Sm 7,13-16).
8.
Może tu chodzić o namaszczenie w związku z koronacją królewską lub też o
namaszczenie z okazji uroczystości weselnej.
9.
Mirra, aloes i kasja to wonne substancje pochodzenia roślinnego sprowadzane z
Arabii lub też z Indii (por. Pp 4,14; J 19,39). — O stosowaniu ozdób z kości słoniowej
świadczą liczne przedmioty znalezione w wykopaliskach na terenie Samarii,
pochodzące z okresu Królestwa Izraelskiego (por. 1 Krl 22,39; Am 3,15).
10.
Znaczenie pierwszego zdania nie jest pewne; niektórzy poprawiają tekst. — Z Ofiru,
położonego prawdopodobnie w Arabii lub na wschodnim wybrzeżu Afryki,
sprowadzano złoto, które uchodziło za najszlachetniejsze (por. 1 Krl 9,28; Jb 28,16).
13n.
Tekst tych wierszy jest bardzo trudny, prawdopodobnie zniekształcony. —
Przedstawiciele Tyru (w tekście dosł.: córa Tyru) brali może udział w uroczystościach
weselnych; niektórzy przypuszczają, że stamtąd pochodziła królowa.
17.
Zamiast: nad ziemią, tzn. także poza granicami Palestyny (por. w. 6), można by też
przełożyć: nad całym krajem (por. 1 Krl 4,7-19).
Psalm 46.
W pięknej formie, posługując się wspaniałymi obrazami, daje Psalmista wyraz swej
niewzruszonej ufności w Bogu. Opiera ją na doświadczeniu (w. 2-4) oraz na
przekonaniu, że Bóg, który założył swe mieszkanie w Jerozolimie, broni w
szczególniejszy sposób mieszkańców świętego miasta przed zakusami wrogów (w. 5-7).
Jahwe, którego potęga jest nieograniczona, łamie wszelkie opory nieprzyjaciół i ma
moc uwolnienia swego ludu od grozy wojny (w. 9-11). Przeświadczenie swe wyraża
Psalmista także w imieniu swych współwyznawców. Psalm składa się z trzech strof, z
50
Wsparcie modlitewne –
których każda kończy się refrenem zawierającym główną jego myśl. Po pierwszej
strofie brak w tekście tego refrenu; opuszczono go widocznie przez przeoczenie. —
Autor nawiązuje prawdopodobnie do jakiegoś wydarzenia historycznego. Wielu
przypuszcza, że chodzi o niepowodzenie króla asyryjskiego Sancheriba, który w roku
701 przed Chr. bezskutecznie oblegał Jerozolimę (2 Krl 18-19). Choć użyte tu obrazy
mają wymiary kosmiczne, nie świadczą one o znaczeniu eschatologicznym Psalmu.
1.
Zob. Koment. do Ps 42,1. — Wyraz Dziewczęta może wskazywać na melodię Psalmu
lub też oznaczać, że należy go śpiewać w wysokiej tonacji (por. 1 Krn 15,20).
4.
Nazwa Jahwe Zastępów, powtarzająca się bardzo często w księgach ST, zwłaszcza u
Proroków, określa Boga jako Pana wszelkich mocy ziemskich i niebieskich. W
zestawieniu z groźnymi dla człowieka siłami natury ma ona szczególną wymowę. Całe
zaś zdanie: Jahwe Zastępów jest z nami przypomina imię Emmanuel (Bóg jest z
nami), jakie w proroctwie Izajasza (7,14; 8,8.10) nosi zapowiedziany przez niego
Zbawca narodu.
5.
Miastem Bożym jest Jerozolima. Rzeka, której w mieście w rzeczywistości nie było,
jest obrazem błogosławieństwa, jakim się ono cieszy dzięki temu, że w nim mieszka
Jahwe (por. Ez 47,1-12; Jl 4,18; Zach 14,8; Obj 22,1n). On też broni miast skuteczniej
niż rzeki czy różne urządzenia wodne, stanowiące obronę innych miast (por. Iz 33,21-
23).
Psalm 47.
Sposobnością do napisania tego hymnu mogła być uroczystość religijna po zwycięstwie
nad wrogiem. Opinie są bardzo rozbieżne, gdy chodzi o wskazanie momentu
historycznego, który odpowiadałby jego treści. Wiersze 4n mówią niewątpliwie o
zdobyciu Kanaanu, ale jest to raczej tylko wspomnienie świetnej przeszłości, kiedy
Jahwe okazał w szczególniejszy sposób swą potęgę. Panowanie Jego jest powszechne
(w. 3.8n), toteż wszystkie narody i ich przywódcy winni Mu oddać hołd (w. 2.10).
1.
Zob. Koment. do Ps 42,1.
2.
Retoryczne to wezwanie jest skierowane do wszystkich narodów, ponieważ Jahwe
jest ich Królem (w. 8n). Oklaski są wyrazem radosnego powitania (por. Ps 98,8; 1 Krl
11,12; Iz 55,12); tu może także chodzić o rytmiczne klaskanie w dłonie w takt muzyki i
tańca.
3.
„Wielki król” to tytuł, jaki nadawali sobie władcy Asyrii i Babilonii; Jahwe
przewyższa ich wielkością jako Król wszechświata (por. Ps 95,3; 97,9; 98,6).
4.
Zwycięzca kładł symbolicznie nogę na karku pokonanego (por. Ps 110,1; Joz 10,24).
5.
Imieniem Jakuba jest tu nazwany cały naród izraelski.
51
Wsparcie modlitewne –
6.
Słowo wstąpił może się też odnosić do Arki Przymierza, którą jako widomy znak
obecności Bożej zabierano ze sobą na wyprawę wojenną, a po zwycięstwie wnoszono
uroczyście do Przybytku na Syjonie (por. Ps 132,8). — Liturgia stosuje ten wiersz do
Wniebowstąpienia Pańskiego.
9.
Jahwe ma swój tron w niebie (Ps 103,19; 1 Krł 22,19), ale również cheruby nad Arką
Przymierza są Jego tronem (por. Ps 80,2; 99,1; 1 Sm 4,4; Iz 37,16; Ez 1).
10.
Znaczenie tego wiersza nie jest całkiem pewne. Jeśli sens jego jest taki, jaki oddano
w naszym tłumaczeniu i jaki się też najczęściej przyjmuje, trzeba stwierdzić, iż jest tu
podkreślona idea uniwersalizmu religijnego (por. Iz 2,2-4; 11,10; 56,6-8; 60,3-16; Zach
8,20-23) jako urzeczywistnienia obietnicy danej przez Boga Abrahamowi, mianowicie
że błogosławieństwo, jakim go Bóg obdarzył, stanie się udziałem wszystkich narodów
(por. Rdz 12,2n; 15,5; 17,2-6).
Psalm 48.
Układając ten hymn, Autor miał może przed oczami jakiś konkretny fakt ocalenia
Jerozolimy i opisał go w sposób poetycki w wierszach 5-8. Obrońcą świętego miasta
jest sam Jahwe (w. 2-4). Uczestnicy uroczystości dziękczynnej przekonują się o tym
naocznie, widząc je nietknięte (w. 9), toteż wielbią Boga i wyrażają swą radość z Jego
sprawiedliwych wyroków (w. 10-12). Psalmista zachęca ich ponadto do bliższego
zapoznania się z budowlami miasta, by sobie tym lepiej uświadomili, co ono
zawdzięcza Bogu, i mogli potem opowiadać o wielkości Jahwe młodemu pokoleniu (w.
13-15).
1.
Zob. Koment. do Ps 42,1.
3.
Góra Syjon — położona we wschodniej części Jerozolimy, nie jest wysoka.
Wspaniałością jej były znajdujące się na niej budowle, przede wszystkim zaś Świątynia,
w której mieszkał Jahwe. Określenie: ostatni kraniec północy ma znaczenie przenośne.
Nawiązuje ono do wierzeń babilońskich, według których na dalekiej północy wznosiła
się wysoka góra, na której bogowie odbywali narady (por. Iz 14,13). Syjon miał dla
Izraelitów podobne znaczenie, jakie dla Babilończyków miała owa mityczna góra,
przewyższał ją jednak godnością jako stolica wielkiego Króla całego świata (por. Ps
47,3).
5-8.
Nie sposób ustalić, czy opis ten dotyczy tylko jednego wydarzenia historycznego,
czy też Autor mówi ogólnie o udaremnionych najazdach nieprzyjciół na Jerozolimę.
8.
Okrętami Tarszisz nazywano wielkie statki morskie, gdyż tylko takie płynęły w
daleką drogę do Tarszisz. Nie jest rzeczą pewną, gdzie to miasto leżało;
prawdopodobnie chodzi o Tartessus, kolonię fenicką w Hiszpanii (por. 1 Krl 10,22).
Wiatr wschodni mógł nawet dla tak wielkich okrętów być niebezpieczny (por. Jon 1,3).
52
Wsparcie modlitewne –
9.
Słowa te są wypowiedziane w imieniu pielgrzymów, którzy dotychczas tylko słyszeli
o cudownej opiece Bożej nad Jerozolimą.
12.
miasta judzkie — dosł.: córy judzkie.
15.
TM ma na końcu wiersza jeszcze dwa słowa, które dosłownie znaczą: „do śmierci”
lub „poza śmierć”. Należą one prawdopodobnie do tytułu następnego Psalmu jako
wskazanie odnoszące się do jego melodii (por. Ps 9,1).
Psalm 49.
Jest to pieśń dydaktyczna, w której poruszony jest problem sprawiedliwej odpłaty za
czyny człowieka, podobnie jak w Ps 37 i 73. Szeroki wstęp, utrzymany w uroczystym
tonie (w. 2-5), świadczy o tym, jak wielką wagę przywiązuje Autor do tego zagadnienia.
Powodzenie, jakim często cieszą się grzesznicy, nie powinno niepokoić człowieka
biednego, jeśli prowadzi życie pobożne (w. 6n). Bogactwa bowiem nie zdołają uchronić
nikogo od niechybnej śmierci (w. 8-13), a po niej czeka grzesznika już tylko żałosny
pobyt w krainie umarłych (w. 15.20), podczas gdy sprawiedliwy może żywić nadzieję,
że Bóg uwolni go od smutnych następstw śmierci (w. 16). To ostatnie stwierdzenie, że
los po śmierci nie jest dla wszystkich równy, posuwa rozwiązanie omawianego
problemu dalej niż Ps 37, choć nie wyjaśnia go jeszcze w całej pełni. Źle zachowany
tekst miejscami znacznie utrudnia uchwycenie właściwego sensu.
2n.
Psalmista pragnie, by głos jego rozszedł się na cały świat, ponieważ sprawa, którą
zamierza przedstawić, ma znaczenie ogólnoludzkie; w szczególności zaś dotyczy ona
bogaczy i biednych.
5.
Panująca na świecie niesprawiedliwość jest zagadką, której Autor nie potrafi sam
rozwiązać. Dlatego czeka na pouczenie Boże, by je potem w formie poetyckiej (maszal
= sentencja pouczająca, przypowieść) głosić przy wtórze cytry. Trudno osądzić, czy
dźwięki instrumentu mają dla niego to samo znaczenie, jakie miały dla proroka
Elizeusza, gdy się nastrajał na przyjęcie pouczenia Bożego (2 Krl 3,15).
6-7.
Biedny, ciemiężony przez bogacza, jest narażony na niebezpieczeństwo utraty
wiary w sprawiedliwość Bożą. Myśl o śmierci, która przyniesie wyrównanie, powinna
go uspokoić.
9.
Znaczenie tego wiersza nie jest zupełnie jasne.
13.
Por. Ekl 3,18n.
15.
Rekonstrukcja znacznie uszkodzonego tekstu oddaje przypuszczalny jego sens.
16.
Jest to najważniejsza myśl tego Psalmu. W przeciwieństwie do bezbożnika, który
pozostanie na zawsze w Szeolu (w. 12.15.20), sprawiedliwy może oczekiwać uwolnienia
53
Wsparcie modlitewne –
od wiecznego pobytu w krainie zmarłych. Z tekstu nie wynika, czy Autor wyobraża
sobie, że zabierze go do siebie jeszcze za życia, podobnie jak Henocha (Rdz 5,24) czy
Eliasza (2 Kri 2,9-11); trzeba raczej przyjąć, że spodziewa się wyzwolenia z Szeolu po
śmierci. Nie mówi jednak, kiedy i w jaki sposób to ma nastąpić.
21.
Wiersz ten różni się od w. 13 tylko jednym wyrazem (trwa — zastanawia się). Być
może, że różnica pochodzi z błędnego przepisania tego wyrazu.
Psalm 50.
Podobnie jak niektórzy Prorocy działający w okresie przed niewolą babilońską
występowali przeciwko formalizmowi w kulcie (Amos, Ozeasz, Izajasz, Jeremiasz), tak
też Autor tego Psalmu, żyjący prawdopodobnie w tym samym czasie, wykazuje, że
istota pobożności nie polega na samych zewnętrznych aktach składania ofiar (w. 8-13).
Nie jest on przeciwny samym ofiarom; nakazywało je przecież Prawo, które zawiera
wiele szczegółowych przepisów dotyczących tej najważniejszej dziedziny kultu.
Stwierdza, że są one bezwartościowe, jeśli nie towarzyszy im właściwa dyspozycja
wewnętrzna, szczera łączność duchowa z Bogiem (w. 14n). Tym mniej podobają się one
Bogu, jeśli składający je chełpią się obłudnie znajomością przepisów Prawa, a mimo to
przekraczają je bez skrupułów (w. 16-21). Z serca płynąca modlitwa i prawość życia —
oto na czym polega prawdziwa pobożność (w. 23). Autor rozwija swe myśli w formie
rozprawy sądowej, w której sam Bóg, zjawiający się wśród oznak swej potęgi, występuje
zarazem jako oskarżyciel i sędzia, niebo i ziemia zaś są świadkami Jego
sprawiedliwości (w. 1-6).
1.
Asaf był jednym z lewitów, którzy mieli pieczę nad muzyką sakralną i śpiewem
liturgicznym za czasów Dawida. Imieniem tym są także oznaczone Psalmy 73-83.
Trudno dokładnie ustalić, jaki związek zachodzi między tą grupą Psalmów a osobą czy
rodem Asafa. — Wyrażenie: Bóg nad bogami jest formą stopnia najwyższego i znaczy
„Bóg najwyższy” (por. „Pieśń nad pieśniami” lub „marność nad marnościami”). —
Niebo i ziemia (w. 4) są uroczyście przyzwane na świadków słów Bożych dla
podkreślenia ich wielkiej wagi (por. Pwt 32,1; Iz 1,2; Mich 6,2).
2n.
Bóg nie zjawia się w postaci widzialnej; znakiem obecności Jego są niezwykłe
zjawiska natury. Przybywa z Syjonu, gdzie założył swą ziemską siedzibę. W innych
opisach teofanii (tzn. objawienia się Boga) Jahwe przybywa od strony Synaju. Por. Wj
19,16-16; Pwt 33,2; Sdz 5,4; Hab 3,3-11.
5.
Przymierze zawarte na Synaju zostało utwierdzone złożeniem ofiary uwielbienia i
ofiary pojednania (Wj 24,4-8).
7.
Jam jest Jahwe, Bóg twój! — Słowa te, będące wprowadzeniem do dekalogu (lecz w
innej kolejności — Wj 20,2), mają przypomnieć narodowi jego zasadniczy obowiązek
uznania Boga jako swego Pana.
54
Wsparcie modlitewne –
8.
Bóg nie zarzuca narodowi zaniedbywania samych ofiar; składano je nawet w bardzo
wielkich ilościach. Powodem skargi jest brak właściwej postawy wewnętrznej ludu
(por. Iz 1,11-13; Mal 1,10).
9-15.
Bóg nie jest zależny od człowieka i nie potrzebuje jego ofiar. To człowiek
powinien uznać swoją zależność od Boga i zabiegać o Jego łaskę przez szczere akty czci.
16n.
Sama znajomość zasad religii jest bez znaczenia, jeśli postępowanie człowieka nie
odpowiada jej wymogom (por. Jr 8,8).
21.
Milczenie Boga mogłoby utwierdzić grzesznika w przekonaniu, że On rzeczywiście
zadowala się upozorowaną pobożnością.
22.
pochwycił — dosł.: rozszarpał. Bóg grozi karą, która byłaby tak straszna jak napaść
lwa, któremu nikt nie zdoła wydrzeć zdobyczy (por. Oz 5,14; 13,7n).
Psalm 51.
Czwarty psalm pokutny, Miserere, znalazł szerokie zastosowanie w liturgii Kościoła.
Głębia wyrażonego w nim przeżycia religijnego i tchnący zeń duch prawdziwej pokuty
pozwala bowiem posłużyć się jego słowami każdej duszy nawracającej się szczerze do
Boga. Psalmista, obciążony grzechami, błaga o zmiłowanie Boże (w. 3n), a po
pokornym wyznaniu swej winy (w. 5-8) prosi Boga o przebaczenie i o nowego ducha
(w. 9-14). Wdzięczność swą za odzyskanie łaski obiecuje on okazać Bogu przez
doprowadzenie innych do pokuty i przez głoszenie Jego chwały (w. 15-19). Prośbę o
odbudowę murów Jerozolimy (w. 20n) dodano prawdopodobnie w czasie niewoli
babilońskiej lub bezpośrednio po niej. — Psalm wyróżnia się od innych lamentacji tym,
że Autor jego nie powołuje się na własne zasługi, nie skarży się na cierpienia cielesne
ani na prześladowanie przez nieprzyjaciół i nie pragnie zagłady grzeszników, lecz ich
nawrócenia do Boga. Treść Psalmu da się bez większych trudności pogodzić z
tradycyjnym przypisaniem jego autorstwa Dawidowi.
2.
Por. 2 Sm 12.
3-4.
Wyrażenia oznaczające tu odpuszczenie grzechów są wprawdzie częściowo wzięte
z języka rytualnego, z całości Psalmu jednak wynika, że Autorowi nie chodzi o
ceremonię zewnętrznego obmycia przywracającego prawo do udziału w kulcie, lecz o
wewnętrzne uwolnienie od winy.
5.
Pierwszym krokiem do prawdziwej pokuty jest uświadomienie sobie i uznanie swej
winy.
6.
Każdy grzech, także ten, który popełniono przeciwko bliźniemu, jest przede
wszystkim obrazą Bożą; toteż do Boga należy wymierzenie kary za niego lub darowanie
Jej.
55
Wsparcie modlitewne –
7.
Dla łatwiejszego uzyskania przebaczenia Psalmista wskazuje na skłonność natury
ludzkiej do zła, odziedziczoną po rodzicach (por. Rdz 8,21; Jb 14,4; 15,14n; 25,4-6).
Samo pożycie małżeńskie ani też akt zrodzenia nie się tu przedstawione jako grzech.
Ojcowie Kościoła widzą w tym wierszu zaznaczoną prawdę o grzechu pierworodnym,
choć nauka o nim została jasno przedstawiona dopiero w NT (Rz 5,12-14).
8.
Bóg żąda, by człowiek dążył do poznania prawdy i by kierując się rozumem
przeciwstawiał się swym złym skłonnościom. Udziela mu też swej pomocy do tego.
9.
Gałązek hizopu, małego krzewu o aromatycznych liściach, używano przy
oczyszczeniach rytualnych (por. Kpł 14,4-7; Lb 19,6.18n). Tu jednak jest mowa w
sposób obrazowy o wewnętrznym oczyszczeniu z grzechów.
10.
Kości skruszone oznaczają tu złamaną na duchu osobę Psalmisty.
12-14.
Modlący się nie tylko prosi o darowanie win; pragnie on rozpocząć nowe życie
duchowe, do czego jednak konieczna jest mu pomoc Boża.
16.
Znaczenie pierwszej części tego wiersza nie jest jasne. Być może, że chodzi tu o
zbrodnię, jakiej dopuścił się Dawid na Uriaszu (2 Sm 11,14-17). — Wyrażenie
sprawiedliwość ma tu szersze znaczenie obejmujące wszelkie dowody łaski Bożej.
18n.
Por. Ps 50,8-15.23.
Psalm 52.
Słowa Psalmu skierowane są przeciwko człowiekowi bogatemu i wpływowemu, lecz
przewrotnemu, który za pomocą kłamstwa i podstępu stara się osiągnąć swe
niegodziwe cele (w. 3-6). Gdy spotka go zasłużona kara Boża, jaką będzie jego zguba,
sprawiedliwi pod jej wrażeniem utwierdzą się w bojaźni Bożej, a jednocześnie będą się
cieszyli z tego, że stało się zadość sprawiedliwości (w. 7-9). Pieśń kończy się wyrazami
ufności i wdzięczności względem Boga (w. 10n). — Utwór ten jednoczy w sobie cechy
pieśni dydaktycznej i lamentacji. Choć treść jego można by pogodzić z sytuacją
historyczną podaną w tytule, trzeba raczej przyjąć, że pochodzi on z czasów
późniejszych.
1.
Zob. Koment. do Ps 32,1.
2.
Zob. 1 Sm 22,9nn.
3.
Tekst tego wiersza jest niewątpliwie skażony i bywa różnie interpretowany.
7.
Zapowiedź ta przypomina groźbę proroka Izajasza przeciwko urzędnikowi dworu
królewskiego, Szebnie (Iz 22,15-19).
56
Wsparcie modlitewne –
10.
W przeciwieństwie do bezbożnego, którego Bóg wykorzeni z ziemi żyjących (w. 7),
sprawiedliwy, ufny w dobroć Bożą, może się porównać do długowiecznej oliwki.
Psalm 53.
Zob. Koment. do Ps 14.
1.
Machalat — zob. Koment. do Ps 88,1.
Psalm 54.
Spotykamy tu wszystkie elementy typowe dla struktury lamentacji: Wstęp zawiera
ogólną prośbę o pomoc Bożą (w. 3n); następują słowa skargi Psalmisty,
prześladowanego przez wrogów (w. 5), wyrazy ufności pokładanej w Bogu (w. 6) i
prośba o wygubienie przeciwników (w. 7); obietnica złożenia ofiary dziękczynnej i
głoszenia chwały Bożej (w. 8) w dowód wdzięczności za wybawienie z nieszczęścia (w.
9) stanowi zakończenie pieśni. Treść jej nie zawiera niczego, co byłoby sprzeczne z
uwagą umieszczoną w tytule, ale też niczym szczególnym jej nie potwierdza.
1.
Zob. Koment. do Ps 32,1.
2.
Zob. 1 Sm 23,19nn; 26,1.
3.
Wybawienie jest tu przedstawione w formie wyroku sądowego wydanego przez Boga
na prześladowców; moc Boża zapewnia jego wykonanie.
7.
Życzenie to odpowiada stosowanemu w ST prawu odwetu (ius talionis): ponieważ
wrogowie godzą na życie prześladowanego, powinni sami zginąć.
8.
Może tu chodzić o ofiarę w znaczeniu właściwym lub też o ofiarę polegającą na
publicznym dziękczynieniu złożonym Bogu i na głoszeniu chwały Bożej, podobnie jak w
Ps 40,10n; 50,14.
9.
Psalmista cieszy się widokiem pognębionych nieprzyjaciół; pojęcia etyczne ST nie
osiągnęły jeszcze pod tym względem doskonałości głoszonej przez NT.
Psalm 55.
Prześladowany przez wrogów i zdjęty śmiertelną trwogą Psalmista zwraca się do Boga z
prośbą o ratunek (w. 2-6). Chciałby uciec na pustynię (w. 7-9), ponieważ w mieście,
gdzie panoszy się wszelkiego rodzaju zło, nie jest pewny życia (w. 10-12). Boli go
zwłaszcza zdrada wiernego niegdyś przyjaciela, który teraz występuje przeciwko niemu
(w. 13-15.21n). Rozgoryczony, złorzeczy swym przeciwnikom (w. 16.24), wyraża jednak
nadzieję, że Bóg uwolni go z niebezpieczeństwa (w. 17-20). — Brak zwartej budowy
57
Wsparcie modlitewne –
logicznej i pewne odchylenia od formy właściwej lamentacjom nasuwają pytanie, czy
obecną postać Psalmu można uważać za pierwotną. Sam tekst jest miejscami niejasny.
1.
Zob. Koment. do Ps 32,1.
7-9.
Por. Jr 9,1nn
10.
Jest to może aluzja do opowiadania o pomieszaniu języków przy budowie wieży
Babel (Rdz 11,7-9). — Miasto, o którym tu mowa, to prawdopodobnie Jerozolima.
11.
Niby złe duchy, przemoc i swary (w. 10) bezustannie otaczają miasto, wywierając
zgubny wpływ na jego mieszkańców.
13-15.
Wiersze te, podobnie jak w. 21n, nie wiążą się harmonijnie z kontekstem. Wielu
egzegetów uważa je za fragmenty innego, nieznanego nam psalmu.
16.
Autor pragnie, by jego wrogów spotkała podobna kara, jaka spadła na Korego i jego
zwolenników, gdy ich żywcem pochłonęła ziemia (Lb 16,30-33).
18.
Choć Prawo nie wyznaczało czasu modlitwy, pobożni Izraelici modlili się trzy razy
dziennie (por. Dn 6,11). Tu jednak chodzi nie tyle o określone pory dnia, ile raczej o to,
że prześladowany modlił się często i żarliwie.
21-22.
Wiersze te należałoby ze względu na ich treść umieścić po w. 15.
23.
Być może, że i ten wiersz został do tego Psalmu później dołączony.
Psalm 56.
Autor tej lamentacji zwraca się do Boga z prośbą o pomoc przeciwko licznym wrogom,
którzy godzą na jego życie (w. 2n.6-8). Wyraża przy tym głęboką nadzieję, że Bóg go
wysłucha (w. 4n.9-12). Wiersze 5 oraz 11n, niemal identyczne, można uważać za refren.
Zakończenie (w. 13n) wskazuje na to, że pieśń tę śpiewano przy składaniu ofiar
dziękczynnych. Tekst jest w wielu szczegółach niepewny. Treść Psalmu nie pozwala
ustalić jego autorstwa.
1.
Znaczenie tytułu było już dla starożytnych tłumaczy niejasne. Przez słowo pieśń
oddano hebrajski wyraz miktam, którego bliższe znaczenie nie jest znane; znajduje się
on także w tytule Ps 16 i 57-60. — O pobycie Dawida u Filistynów mówi 1 Sm 21, 11-16.
2-3.
Wrogowie przedstawieni są jako wojownicy, choć nie chodzi tu o walkę zbrojną.
5.
Słowem Bożym, na którym Psalmista opiera swą nadzieję, są przede wszystkim
obietnice Boże; nie wiadomo, czy ma na myśli jakąś szczególną obietnicę. — człowiek
śmiertelny, dosł.: ciało (por. Iz 31,3).
58
Wsparcie modlitewne –
6-7.
Wrogowie szukają sposobności zgładzenia niewinnego lub też pozorów do
oskarżenia go przed sądem (por. Ps 37,321; Jr 18,18; Łk 14,1).
8.
Prośba o pognębienie narodów jest tu nieco zaskakująca, gdyż nie wiąże się dobrze z
kontekstem. Jeśli nie jest ona późniejszym wtrętem, trzeba by przyjąć, że Autor
posłużył się utartą formułą, albo też, że wyraz narody nie jest pierwotny.
9.
Wyobrażenie o księdze, w której Bóg zapisuje czyny ludzkie, spotykamy także w Ps
139,16 (por. Dn 7,10; Mal 3,16).
13.
Może tu być mowa o zwykłych ofiarach, składanych w Świątyni, lub też o ofiarach
polegających na głoszeniu chwały Bożej (por. Ps 50,14).
14.
Światłość jest tu pojęta jako przeciwstawienie ciemności panującej w krainie
zmarłych.
Psalm 57.
Nietrudno dostrzec podobieństwo tego Psalmu do poprzedniego, zarówno pod
względem treści, jak i formy. W pierwszej części (w. 2-7) Psalmista prosi Boga o pomoc
przeciwko wrogom, którzy jak lwy drapieżne czyhają na jego życie. Pewny wysłuchania
swej prośby, wysławia w części drugiej (w. 8-12) bezgraniczną dobroć i wierność Boga.
Wiążący obie części refren (w. 6 i 12) przemawia za jednością utworu, choć wiersze 8-
12 powtarzają się w Ps 108,2-6. Mimo uwagi podanej w tytule czas jego powstania nie
jest pewny. Na podkreślenie zasługują wartości poetyckie tej pieśni.
1.
Nie zatracaj — to może początek znanej pieśni wskazujący na melodię Psalmu;
słowa te znajdują się w tytule dwóch następnych Psalmów i Ps 75. — pieśń: Zob.
Koment. do Ps 16,1. — O ukryciu się Dawida w jaskini czytamy w 1 Sm 22,1 i 24,4n.
2.
W cieniu Twych skrzydeł — może skrzydeł cherubów nad Arką Przymierza; raczej
jednak jest to obraz o znaczeniu ogólnym, często spotykany w Psalmach.
4.
łaskawość i wierność — bardzo często razem wymienione atrybuty Boga, są tu
uosobione jako Jego wysłanniczki.
5.
Druga część wiersza odnosi się do wrogów, porównanych w pierwszej części do
drapieżnych lwów.
6.
Ratując prześladowanego z niebezpieczeństwa, Bóg okaże swą wielkość i chwałę,
której świadkami mają być niebo i ziemia.
9.
Jutrzenkę, jako zwiastunkę nowego dnia po nocy pełnej niebezpieczeństw, uważano
za symbol wybawienia (por. Iz 8,20). Psalmista chce jeszcze przed jej ukazaniem się
rozpocząć swą pieśń wdzięczności, by potem razem z nią wielbić Boga.
59
Wsparcie modlitewne –
10.
Autor pragnie, by wieść o niezwykłych dowodach mocy i łaskawości Bożej dotarła
do wszystkich narodów.
11.
Por. Ps 36,6.
Psalm 58.
Ci, których zadaniem jest dbać o sprawiedliwość w kraju, zaniedbują swoją powinność,
postępują niesprawiedliwie i krzywdzą niewinnych (w. 2-6). Powinna ich za to spotkać
kara, przedstawiona tu w szeregu barwnych obrazów (w. 7-10). Podniesie to na duchu
sprawiedliwych i pokrzywdzonych i umocni wśród ludzi wiarę w sprawiedliwość Bożą
(w. 11n). Interpretacja tego Psalmu zależy od ustalenia znaczenia słowa bogowie w w.
2. Nie oznacza ono, jak sądzą niektórzy, obcych bogów ani też obcych rządców, lecz
przywódców albo też sędziów izraelskich. Za zdaniem tym przemawia treść Ps 82, w
którym słowo to występuje w tym samym znaczeniu. Psalm pochodzi zapewne z okresu
przed niewolą babilońską.
1.
Zob. Koment. do Ps 57,1.
2.
Sędziowie nazwani są bogami, ponieważ wykonują władzę w zastępstwie Boga. Nie
wydaje się, żeby nazwa ta miała tu zabarwienie ironiczne.
3.
Waga jest symbolem sprawiedliwości (por. Jb 31,6); postępowanie nieuczciwych
sędziów, którzy nadużywają swego urzędu, urąga znaczeniu tego symbolu.
4.
Niesprawiedliwość tak przyrosła do tych nieuczciwych sędziów, że stała się jak gdyby
ich cechą wrodzoną.
5-6.
Występni sędziowie są niebezpieczni jak jadowite żmije, a przy tym głusi na
wszelkie prośby czy upomnienia.
8-10.
Tekst tych wierszy jest mocno zniekształcony, tak iż przekład ich nie jest całkiem
pewny. Zawierają one prośbę o rychłe i srogie ukaranie bezbożnych, wyrażoną w
przesadnie jaskrawych obrazach.
9.
Nie wiadomo, czy sądzono, że ślimak rzeczywiście rozpływa się przy pełzaniu, czy
też chodzi tu tylko o przenośnię opartą na wrażeniu, jakie można odnieść, gdy ślimak
chowa się w głąb swej muszli.
10.
Chrust (ciernie używane jako opat) dorzucony do ognia bardzo prędko zostaje
pochłonięty przez płomienie i częściowo rozniesiony przez wiatr, zanim jeszcze
uzyskane zeń ciepło zdoła rozgrzać wiszący nad ogniskiem kocioł. Podobnie
krzywdzicieli ludu powinna rychło spotkać zasłużona kara. Sens tego wiersza nie jest
jednak pewny. — zanim zdążyły zagrzać, dosł.: zanim je poczuły [wasze kotły].
60
Wsparcie modlitewne –
11.
Pomsty dokona Bóg. Autor porównuje ją do krwawej rzezi, posługując się jeszcze
jednym obrazem o dosadnych barwach.
Psalm 59.
Autor prosi Boga, by udaremnił zakusy niebezpiecznych wrogów zagrażających jego
życiu (w. 2-6), by ich rozproszył i wygubił (w. 12-14). Wdzięczność za ocalenie wyrazi
on głoszeniem dobroci Bożej (w. 17n). Psalmista mówi w tej lamentacji o swoim
własnym położeniu, zdaje się jednak, że ma ono związek z sytuacją ogólnonarodową i
że wrogowie jego, nazwani zdrajcami, działają w porozumieniu z obcą mocą.
Wskazywałyby na to miejsca, w których mowa o obcych narodach (w. 6 i 9; może także
w. 12 i 14). Możliwe też, że pierwotna treść Psalmu została w czasie późniejszym
dostosowana do użytku publicznego i że wtedy włączono do niego prośbę o ukaranie
narodów. — Budowa tego utworu jest mało przejrzysta, mimo dwóch refrenów (w. 7 i
15 oraz 10 i 17), których związek myślowy z kontekstem jest dość luźny. Źle zachowany
tekst znacznie utrudnia należyte zrozumienie treści. Psalm pochodzi prawdopodobnie
z czasów przed niewolą babilońską.
1.
Zob. Koment. do Ps 57,1. — Tytuł mówi o zasadzce na życie Dawida, opisanej w 1 Sm
19,11-17; związek między tym wydarzeniem a treścią Psalmu jest jednak mało
widoczny.
4-5.
Psalmista nie dał swym przeciwnikom powodu do wystąpienia przeciwko niemu;
nie może też uważać swej niedoli za karę Bożą, gdyż nie poczuwa się do winy.
7.
Pies uchodził u Izraelitów za zwierzę godne pogardy. Bezpańskie, zgłodniałe psy
włóczą się po ulicach i zaułkach wschodnich miast, szczególnie nocą, w poszukiwaniu
żeru (w. 15); mogą przy tym być niebezpieczne dla człowieka (por. Ps 22,17).
8.
Mieczami są słowa, za pomocą których wrogowie usiłują osiągnąć swój niegodziwy
cel. — Sens ostatniego zdania nie jest jasny (dosł.: bo kto słucha?). Może jest to uwaga
Psalmisty, że nikt nie przeciwstawia się skutecznie poczynaniom zdrajców. Inni sądzą,
że jest to bluźniercze pytanie zdrajców, którzy nie obawiają się kary Bożej, mniemając,
że Bóg nie słyszy ich obelżywych słów. Możliwe też, że pytanie to jest początkiem
dłuższego zdania, które nie zachowało się w całości.
12.
W tekście hebrajskim początek wiersza brzmi: „Nie zabijaj ich”. Niektórzy nie
zmieniają tekstu, choć trudno go pogodzić z w. 14.
13.
Tekst jest niejasny i dlatego różnie się go tłumaczy.
17.
od poranku — zob. Koment. do Ps 57,9.
18.
Drobna różnica w refrenie (w. 10: Ciebie wyglądam — w. 18: Tobie śpiewać będę)
nie polega chyba na pomyłce, lecz jest widocznie zamierzona.
61
Wsparcie modlitewne –
Psalm 60.
Przedstawiona tu sytuacja jest podobna do opisanej w Ps 44. Izrael, zgnębiony klęską
poniesioną w walce z wrogiem i widząc w niej doświadczenie Boże, prosi Boga o
zmiłowanie i o pomoc w przyszłych bojach (w. 3-7). Z wypowiedzi Bożej zawierającej
obietnicę podboju ludów ościennych czerpie naród otuchę na przyszłość (w. 8-10). Król
czy też dowódca wojsk ponawia prośbę ludu, ożywiony nadzieją, że z pomocą Bożą
odniesie zwycięstwo nad nieprzyjacielem (w. 11-14). — Niezwykłą budowę tej
lamentacji można tłumaczyć tym, że w czasie nabożeństwa publicznego każda z jej
trzech części była śpiewana przez inny chór albo też przez innego śpiewaka. Treść jej
odnosi się, jak się zdaje, do wojny z Edomitami (w. 11); ponieważ jednak lud ten był
zawsze wrogo usposobiony do Izraelitów, wzmianka o nim nie jest dostateczną
podstawą do dokładniejszego określenia czasu powstania Psalmu. Nie można
wykluczyć, że mowa w nim o wyprawie na Edom za panowania Dawida, jak na to
wskazuje tytuł. Wiersze 7-14 są powtórzone w drugiej części Ps 108.
1.
pouczająca — Użyte tu słowo hebrajskie może też znaczyć, że pieśń tę należy
przyswoić ludowi (por. Pwt 31,19; 1 Sm 1,18).
2.
Aram-Naharajim — (tj. Aram między rzekami) to okolice północnej Syrii; Aram-
Coba — państewko aramejskie w pobliżu Damaszku. O walkach Dawida z
Aramejczykami zob. 2 Sm 8,3-8; 10,15-19; o bitwie z Edomitami: 2 Sm 8,13.
4.
Doznana klęska wywołała w narodzie tak głęboki wstrząs, że można go porównać do
trzęsienia ziemi.
5.
Wino jest tu symbolem gniewu Bożego (por. Ps 75,9).
6.
Bóg dopuścił do tego, że Izraelici musieli uciekać przed wrogiem. Jest to więc
skarga, podobnie jak w wierszu poprzednim. Inni, poprawiając tekst, tłumaczą ten
wiersz jako prośbę o ocalenie, wiążąc ją z prośbą wyrażoną w wierszu następnym.
8-10.
Słowa te wygłaszał prawdopodobnie kapłan lub prorok w imieniu Boga jako
odpowiedź na prośbę ludu. Są one być może wcześniejszego pochodzenia niż sama
pieśń. Przypominając złamanemu na duchu narodowi potęgę Boga i Jego
nieograniczoną władzę nad wszystkimi narodami, przynoszą mu zapowiedź pomocy
Bożej w przyszłych walkach.
8.
Sychem oznacza tu zachodnią część kraju, a dolina Sukkot (nad dolnym biegiem
Jabboku) — ziemie na wschód od Jordanu. — „Dzielić” i „wymierzać” to utarte
wyrażenia na oznaczenie nadania na własność zdobytej ziemi.
9.
Gilead — to obszar położony na północ od Sukkot; pokolenie Manassego zajmowało
terytorium leżące na północ od Sychem po obu stronach Jordanu. Pokolenie Efraima
reprezentuje siłę obronną kraju, dlatego porównane jest do hełmu; pokolenie Judy
62
Wsparcie modlitewne –
nazwane jest berłem Boga jako dzierżące władzę nad krajem (por. Rdz 49,10). Cały
kraj, którego Panem jest Jahwe, przejdzie znowu w posiadanie Jego narodu.
10.
Kraje zamieszkane przez wrogów będą także musiały uznać swą zależność od Boga
Izraela. Misa jest tu obrazem pełnienia niskich posług. Rzucanie sandału na zdobytą
ziemię było prawdopodobnie symbolem objęcia jej w posiadanie.
11.
Chodzi tu zapewne o miasto Bocra, stolicę Edomu.
Psalm 61.
Jest to lamentacja indywidualna. Przebywając na obczyźnie, wśród wrogów, Psalmista
tęskni za ojczyzną, szczególnie za Świątynią, prosi więc Boga o możliwość powrotu do
kraju (w. 2-5). By zapewnić sobie wysłuchanie, zobowiązuje się ślubem do głoszenia
chwały Bożej (w. 6.9). Modlitwa za króla (w. 7n), nie harmonizująca dobrze z całością
utworu, została tu może później włączona, gdy Psalm znalazł zastosowanie w liturgii.
Trudno określić czas jego powstania.
3.
Ostatni stych zawiera przenośnię: stojącemu na wysokiej skale łatwiej odeprzeć ataki
wroga; Psalmista nie zdoła obronić się przed przeciwnikami o własnych siłach.
5.
Gospodarz otaczał gościa szczególną opieką; czuł się też odpowiedzialny za jego
bezpieczeństwo (por. Ps 23,5). — w cieniu Twych skrzydeł: por. Ps 57,2.
7n.
Modlitwa ta wyraża życzenie, by władza królewska po długim panowaniu króla
przeszła na jego prawowitych następców, którzy by rządzili w jego duchu, wspierani
pomocą Bożą. Łaska i wierność Boża, niby dobre duchy, mają pełnić rolę opiekunów
(por. Ps 40,12; Prz 20,28).
Psalm 62.
Jest to psalm dydaktyczny. Przemawiający w nim zajmuje prawdopodobnie jakieś
wybitniejsze stanowisko w społeczeństwie. Zagrożony przez swych przeciwników,
pokłada całą nadzieję w Bogu (w. 2-8). W drugiej części pieśni wzywa on także lud do
bezgranicznej ufności w Bogu, podkreślając, jak złudna jest nadzieja pokładana w
ludziach (w. 9-13). Wiersze 6 i 7 są niemal dosłownym powtórzeniem wierszy 2 i 3,
można je więc uważać za refren. Treść Psalmu jest zbyt ogólna, by móc określić jego tło
historyczne.
1.
Zob. Koment. do Ps 39,1.
4.
Chyląca się ściana, podobnie jak uszkodzony mur, który każdej chwili może runąć,
są obrazem niebezpieczeństwa, w jakim znajduje się Psalmista, otoczony przez licznych
przeciwników.
63
Wsparcie modlitewne –
5.
Tekst nie jest pewny. Wynika jednak z niego, że wrogowie posługują się dla
osiągnięcia swego celu podstępem i obłudą.
10.
Tekst hebrajski może znaczyć, że zarówno ludzie możni, jak i pospolici są zawodni.
W porównaniu z potęgą i dobrocią Bożą wszyscy ludzie są zbyt słabymi i
niedoskonałymi istotami, by na nich budować pewną nadzieję.
11.
W bogactwach, zwłaszcza niesprawiedliwie nabytych, również nie można upatrywać
niezawodnego środka do uwolnienia się od wszystkich niepowodzeń i nieszczęść.
12-13.
Jedynie w Bogu, który jest wszechmocny i łaskawy, może człowiek pokładać
niezłomną nadzieję. — Autor posługuje się tu formą stylistyczną często spotykaną w
literaturze mądrościowej; polega ona na posługiwaniu się konkretnymi liczbami i
stopniowaniu ich dla podkreślenia wagi pewnych wypowiedzi (por. Prz 6,16; 30,15nn;
Jb 5,19).
Psalm 63.
Psalm ten jest pod względem treści podobny do Ps 61. Modlący się przebywa
prawdopodobnie z dala od ojczyzny. W sercu jego budzi się tęsknota za świętym
Przybytkiem, gdzie mógłby się cieszyć bliskością Boga (w. 2n). Przenosząc się tam w
duchu wielbi Boga, przekonany, że dozna Jego łaski (w. 4-6). Myśli te towarzyszą mu
dniem i nocą (w. 7-9). A chociaż jest otoczony wrogami, nie traci otuchy, bo wie, że
czeka ich zguba (w. 1 On). Modlitwa za króla (w. 12) jest może późniejszym dodatkiem
(por. Ps 61,7n). Pieśń tchnie głębokim umiłowaniem Boga.
1.
Tytuł wskazuje na czas, w którym Dawid chronił się przed prześladującym go Saulem
(1 Sm 22-26). Ponieważ jednak Dawid wtedy nie był jeszcze królem, niektórzy odnoszą
tę wskazówkę, ze względu na w. 12, do czasu buntu Abszaloma (2 Sm 15n).
2.
Wyrazy dusza i ciało są tu użyte synommicznie: jeden i drugi oznacza całą istotę
ludzką. — Pragnienie, szczególnie dokuczliwe w skwarze pustyni, jest wymownym
obrazem tęsknoty za Bogiem (por. Ps 42,3).
3.
Oglądać Boga w Świątyni, miejscu Jego szczególniejszej obecności i objawienia się
Jego chwały, znaczy być tam obecnym i doznać Jego łaski.
4.
Życie przedstawiało dla Izraelity największą wartość: długie życie było znakiem
błogosławieństwa Bożego i najwyższą nagrodą za postępowanie zgodne z wolą Bożą.
Autor ma więc wysokie pojęcie o łasce Bożej i przewyższa pod tym względem swoich
współczesnych.
5.
Wzniesienie rąk jest gestem podkreślającym żarliwość modlitwy.
64
Wsparcie modlitewne –
6.
Nasycenie tłuszczem jest tu obrazem szczęścia duszy cieszącej się Bogiem (por.
Koment. do Ps 36,9).
8.
Por. Ps 17,8; 57,2; 61,5.
11.
Pozbawienie zmarłego pogrzebu i pozostawienie jego ciała na żer dla dzikich
zwierząt okrywało go największą hańbą.
12.
Nie wiadomo, czy mowa tu o przysiędze na Boga, czy o przysiędze na króla; tekst
dopuszcza jedną i drugą interpretację.
Psalm 64.
Mimo uszkodzeń tekstu budowa tej lamentacji jest bardzo przejrzysta. Autor zwraca się
do Boga z prośbą o obronę przed przeciwnikami (w. 2n), którzy zwalczają go,
posługując się podstępem i oszczerstwem (w. 4-7). Spotyka ich za to kara Boża (w. 8n),
co widząc sprawiedliwi utwierdzają się w bojaźni Bożej, podziwiają rządy Jahwe i
radują się z nich (w. 10n). Czasu powstania Psalmu nie da się ustalić.
4-7.
Przeciwnicy nie prowadzą walki otwartej, lecz działają w ukryciu według dobrze
przygotowanego planu, w przekonaniu, że ich niecne praktyki pozostaną okryte
tajemnicą. Strzała wypuszczona z ukrycia na niewinną ofiarę, podobnie jak ukryte
sidła, obrazują ich metodę postępowania.
7.
Tekst jest niepewny i niejasny; tłumaczenie oddaje tylko jego przypuszczalny sens.
8-9.
Kara jest wymierzona według zasady odwetu (ius talionis), tzn. rodzaj jej
odpowiada rodzajowi winy: Bóg znienacka godzi strzałą w przeciwników
prześladowanego (w. 5); ich język przewrotny staje się pułapką, w którą sami wpadają
(w. 4.6); ich knowania wychodzą na jaw (w. 7), a sami stają się przez to
pośmiewiskiem. — Potrząsanie głową jest wyrazem szyderstwa i urągania (por. Ps
22,8; 44,15; Jr 18,16; Mt 27,39).
10-11.
Tak więc ukarana przewrotność ludzka przyczynia się do większej chwały Bożej.
Psalm 65.
Hymn ten jest modlitwą dziękczynną za obfite deszcze wiosenne, które uchroniły kraj
od klęski głodu, zapewniając mu bogate plony. Można wyodrębnić w nim trzy części.
Pierwsza (w. 2-5) zawiera wyrazy wdzięczności ludu za doznane łaski Boże, w
szczególności za łaskę darowania win; w drugiej (w. 6-9) Bóg wysławiany jest jako Pan
świata, którego władzy podlega zarówno cała natura, jak i wszystkie narody ziemi; w
trzeciej wreszcie części (w. 10-14) rozwinięta jest zasadnicza myśl pieśni: Bogu należą
się dzięki za dobrodziejstwo urodzaju. — Zdanie niektórych komentatorów, że Psalm
65
Wsparcie modlitewne –
składa się z dwóch odrębnych, w różnych czasach powstałych pieśni (w. 2-9 i 10-14),
wydaje się mało prawdopodobne.
1.
LXX i Vg mają dłuższy tytuł, w którym Psalm z niewiadomych względów nazywany
jest pieśnią Jeremiasza i Ezechiela dla powracających z wygnania.
2.
Chodzi prawdopodobnie o śluby publiczne złożone w czasie posuchy.
4.
Lud uświadamia sobie, że susza była karą Bożą za grzechy (por. Pwt 28,23; 1 Krl
8,35); doczekawszy się wysłuchania swych modłów o deszcz jest przeświadczony, że
Bóg darował mu jego winy.
5.
Świątynia jest miejscem, w którym Bóg w szczególny sposób okazuje człowiekowi
swą łaskawość, wysłuchując jego próśb i przebaczając mu jego przewinienia.
6.
Sprawiedliwość znaczy tu tyle, co wierność w spełnianiu obietnic. Bóg obiecał darzyć
swój lud dobrodziejstwem, jeśli będzie on uległy Jego woli (por. Kpł 26,3n). — Także
obce narody, które uznają Boga Jahwe, będą mogły dostąpić Jego łaski. Uniwersalizm
ten, często głoszony przez Proroków, jest tu godny uwagi.
7-9.
Zarówno cała natura, świadcząca o potędze Boga, jak i losy narodów, które
doświadczyły mocy Jahwe broniącego swego ludu, są znakami budzącymi bo jaźń
przed Nim u wszystkich mieszkańców ziemi i zmuszającymi ich do uznania Jego
władzy nad światem.
10.
Strumieniem Bożym jest deszcz.
12.
Uwieńczeniem roku są zbiory, dar dobroci Bożej. — ścieżki Twoje znaczone są
urodzajem, dosł.: koleiny Twoje opływają tłuszczem; wyrażenie to związane jest z
obrazem wozu, na którym Bóg przejeżdża przez ziemię, darząc ją błogosławieństwem.
Psalm 66.
Psalm dzieli się wyraźnie na dwie części. Wiersze 1-12 to hymn dziękczynny opiewający
majestat Boga i Jego moc (w. 1-4), która się objawiła w czasach dawnych, podczas
wyjścia Izraela z Egiptu (w. 5n), i obecnie, przez uwolnienie go spod przemocy
nieprzyjaciół (w. 8-12). Wiersze 13-20 są modlitwą indywidualną w czasie ślubowanej
ofiary dziękczynnej (w. 13-15). Składający tę ofiarę opowiada zebranym w Świątyni o
doznanej łasce Bożej i wyraża Bogu swą wdzięczność za nią (w. 16-20). — Ponieważ
budowa tej pieśni odbiega od zwykłej struktury Psalmów dziękczynnych, a nadto obie
części różnią się między sobą stylem i rytmem, trzeba przyjąć, że całość została ułożona
z dwóch różnych pieśni albo też z ich fragmentów. Z wierszy 9-12 można by
wnioskować, że Psalm jest wyrazem wdzięczności za uwolnienie z niewoli babilońskiej.
Niektórzy jednak przypuszczają, że pochodzi on z czasów króla Ezechiasza, po
cudownym ocaleniu Jerozolimy, oblężonej przez wojska asyryjskie, w roku 701.
66
Wsparcie modlitewne –
1.
W LXX i Vg dodano do tytułu jeszcze słowo „zmartwychwstania”, co wskazywałoby
na to, że w Kościele pierwotnym Psalm ten znalazł zastosowanie w liturgii
wielkanocnej.
3.
przedziwne — Według użytego tu słowa hebrajskiego chodzi o dzieła wzbudzające
zarazem podziw i lęk (podobnie w w. 5).
6.
Dla przykładu wymienione są dwa podziwu godne czyny Boże: cud przejścia
Izraelitów przez Morze Czerwone (Wj 14,21) i cud zatrzymania się wód Jordanu (Joz
3).
9.
Słowa te należy rozumieć w tym znaczeniu, że Bóg uchronił od zagłady cały naród
zagrożony w swym istnieniu (por. Ez 37,11nn).
10.
Bolesne doświadczenia miały doprowadzić naród do odnowy duchowej.
11-12.
Twardy los, jaki spotykał lud izraelski, jest tu przedstawiony, przynajmniej
częściowo, w sposób obrazowy (obraz wody i ognia także u Iz 43,2). Wzmianka o
deptaniu po głowach może odpowiadać rzeczywistości. Na znak zwycięstwa
nieprzyjaciel stawiał nogę na karku pokonanych (por. Joz 10,24), deptał po nich (por.
Iz 51,23), a nawet, jak świadczą dokumenty egipskie, babilońskie i perskie, przejeżdżał
po nich wozem. Znaczenie drugiej części w. 11 nie jest pewne.
15.
Składający tak wielką ofiarę musiał być człowiekiem możnym; może był nim sam
król.
Psalm 67.
Wiersz 7 pozwala przypuszczać, że pieśń ta została napisana z okazji uroczystości
żniwnych. Zasadniczym jej akcentem jednak nie jest podziękowanie za zbiory, lecz
prośba o łaskę Bożą dla Izraela (w. 2,7n), aby inne narody, widząc dowody dobroci
Jahwe i przekonawszy się, że to On rządzi światem (w. 3,5), uznały Go i oddawały Mu
cześć (w. 4.6.8). Refren, zawierający główną myśl Psalmu (w. 4 i 6), dzieli go na trzy
strofy. Uniwersalizm jest tu uwydatniony wyraźniej niż w Ps 65.
2.
Słowa te zawarte są w błogosławieństwie Aaronowym (Lb 6,24n).
5.
Ludy pogańskie, żyjące w nieustannej obawie, że mogą bezwiednie ściągnąć na
siebie gniew swych bóstw, mają powód do radości z rządów Jahwe, gdyż te są
sprawiedliwe.
Psalm 68.
Egzegeza tego Psalmu natrafia na wyjątkowo wielkie trudności. Tekst mocno
uszkodzony i zniekształcony, niepewne znaczenie niektórych wyrazów, styl bardzo
67
Wsparcie modlitewne –
zwięzły i niejednolity, w ogólnym tonie utrzymane napomknienia o dawnych dziejach
narodu, wreszcie niejasność niektórych obrazów — wszystko to sprawia, że nie zawsze
łatwo pojąć właściwą myśl Autora. Miary trudności dopełnia brak ściślejszego związku
myślowego między poszczególnymi częściami Psalmu, tak iż można przypuszczać, że
nawet jego układ pierwotny uległ zmianie. Nic więc dziwnego, że liczne komentarze do
niego różnią się między sobą dość znacznie. Ogólnie można go określić jako pieśń na
cześć Jahwe wkraczającego triumfalnie do swego Przybytku. Nie wiadomo jednak, czy
śpiewano go w czasie pierwszego przeniesienia Arki Przymierza — widomego znaku
obecności Boga wśród swego ludu — na Syjon (por. w. 2.25-28; 2 Sm 6), czy może w
chwili jej powrotu z pola walki (por. w. 18-24), czy też raczej pieśń ta została ułożona w
czasie późniejszym, a opisane w niej wydarzenia są tylko wspomnieniem przeszłości
(por. w. 8-15). Na uwagę zasługują liczne jej podobieństwa do innych tekstów
biblijnych (Lb 10,35; Pwt 33; Sdz 5; Hab 3).
2.
Słowa te znajdują się w nieco innym brzmieniu w Lb 10,35; Mojżesz kierował je do
Boga, gdy w czasie wędrówki na pustyni ruszano w drogę z Arką Przymierza.
5.
Powodem do radości jest dobroć i potęga Jahwe, który w przeszłości przewodził
swemu ludowi w drodze przez pustynię (por. też Iz 40,3).
7.
Wypowiedź ma wprawdzie charakter ogólny, prawdopodobnie jednak nawiązuje ona
do faktu oswobodzenia Izraela z niewoli egipskiej; nieposłuszni woli Jahwe nie
dostąpili wtedy szczęścia wkroczenia do Kanaanu (por. Lb 14; Ps 78,8).
8-9.
Opis ten, przejęty częściowo dosłownie z pieśni Debory (Sdz 5,4n), odnosi się do
pochodu przez pustynię, kiedy to słup obłoku wskazywał Izraelitom drogę (Wj 13,21n),
oraz do zjawisk, jakie towarzyszyły teofanii na Synaju (Wj 19,18; por. Hab 3,6.10).
10.
Może tu chodzić o deszcz w znaczeniu dosłownym lub przenośnym, tzn. o mannę i
przepiórki (por. Wj 16,4; Ps 78,24.27). — Dziedzictwem Jahwe nazwana jest Ziemia
Obiecana; inni odnoszą to określenie do narodu izraelskiego.
12-15.
W krótkich zdaniach sławi Autor zwycięstwo odniesione przez Izraelitów za
sprawą Jahwe nad Kananejczykami. Cały ten fragment jest jednak w szczegółach mało
zrozumiały. Nie wiadomo, czy mowa tu tylko o jakimś pojedynczym zwycięstwie,
opiewanym przez chór kobiet, czy w ogóle o zdobyciu kraju; czy przez głos Pana należy
rozumieć radosną wieść o pokonaniu wroga, czy raczej grzmot jako znak Jego potęgi
(por. w. 34). Tłumaczenie: mieszkanka domu (w.13), dosł.: ozdoba domu, nie jest
pewne; najczęściej uważa się, że wyrażenie to oznacza panią domu. Do kogo zwrócone
są słowa w. 14 i jakie jest ich znaczenie? Prawdopodobnie jest to zarzut skierowany do
tych, którzy nie wzięli udziału w boju (por. Sdz 5,16). Najbardziej zagadkowy jest obraz
gołębicy. Czy odnosi się on do wojowników niosących bogaty łup, czy może do „ozdoby
domu” strojnej w najpiękniejsze szaty, zdobyte w obozie nieprzyjacielskim (por. Sdz
5,30), czy też jest to symbol narodu zażywającego pokoju po trudach wojennych?
Wreszcie trudno rozstrzygnąć, czy śnieg należy tu pojmować jako zjawisko
68
Wsparcie modlitewne –
atmosferyczne (por. Sdz 5,20), czy jako obraz, np. pobielałych kości poległych. —
Calmon to nazwa góry, prawdopodobnie w Chauranie.
16-17.
Syjon jako siedziba Boga przewyższa znaczeniem i godnością najwyższe góry.
Baszan jest płaskowyżem, chodzi więc może o góry Chauranu, z którym graniczy od
wschodu, lub o wysokie szczyty Chermonu po północnej jego stronie.
18-19.
Jahwe wstępuje na Syjon jak zwycięski monarcha, w otoczeniu licznych wozów
bojowych (por. Hab 3,8), za którymi kroczą pojmani jeńcy. Wśród składających Mu
dary są także Jego przeciwnicy; wzmianka ta odnosi się może do Jebuzytów (por. 2 Sm
5,6nn; 1 Krn 11,5). — Św. Paweł cytuje pierwszą część w. 19 w zmienionym znaczeniu
(„dał dary ludziom”) w Ef 4,8, stosując te słowa do Wniebowstąpienia Pańskiego.
22.
Długie włosy wojowników były może oznaką ślubu złożonego przed wyprawą
wojenną, uważaną za sprawę świętą (por. Sdz 5,2).
24.
Por. Ps 58,11; Iz 63,2n; 1 Krł 21,23n; 2 Krl 9,36.
27.
Jest to prawdopodobnie początek pieśni śpiewanej w czasie uroczystego pochodu.
28.
Wymienione są dwa pokolenia południowe i dwa północne; może tylko one brały
udział w walce (por. jednak Sdz 5,14-18). Pokolenie Beniamina, choć mniej liczne (1
Sm 9,21), jest wyróżnione może dlatego, że z niego pochodził Saul.
29-32.
Tekst tych wierszy jest znacznie skażony. Zawiera on prośbę, by Bóg i w
przyszłości bronił swą mocą Izraela przed wrogami, zmuszając ich do uległości. Wtedy
obce narody i ich królowie, uznając wielkość Jahwe, śpieszyć będą do Jerozolimy,
niosąc Mu dary (por. Ps 72,10.15; Iz 60,4-17).
31.
Zwierzem w sitowiu jest krokodyl lub hipopotam, symbol Egiptu (por. Jb 40,21).
Bawołami nazwani są przywódcy narodów, a cielcami ich poddani (por. Jr 46,20n).
31c.
Patros — to nazwa Górnego Egiptu (por. Iz 11,11; Jr 44.1.15; Ez 29,14).
32.
Kusz = Etiopia (por. Iz 11,11; 18,1; Sf 3,10).
34n.
Nieograniczona potęga Boga przejawia się w naturze (por. Pwt 33,26); głosem
Bożym są grzmoty.
Psalm 69.
Posługując się różnymi przenośniami. Psalmista skarży się w tej lamentacji na
cierpienia (w. 2-4) oraz na prześladowania (w. 5-13.20-22), jakie go spotykają z
powodu gorliwości o chwałę Bożą (w. 8-10). Przyznaje wprawdzie, że nie jest
człowiekiem bezgrzesznym (w. 6) i uznaje, iż cierpienie jego jest w pewnej mierze
zasłużoną karą Bożą (w. 27), którą pragnie odwrócić od siebie przez uczynki pokutne
69
Wsparcie modlitewne –
(w. 11n) — nieprzyjaciele jednak prześladują go bezpodstawnie (w. 5). Prosi przeto
Boga, by go ratował (w. 14-19), a na wrogów jego sprowadził — na zasadzie prawa
odwetu — zgubę, jaką jemu samemu gotowali (w. 23-29). W zakończeniu lamentacja
przechodzi w hymn, w którym Autor, pewny wysłuchania swych próśb, dziękuje Bogu
za wybawienie (w. 30-35). Wiersze 36n, odnoszące się do odbudowy kraju po niewoli
babilońskiej, są późniejszym dodatkiem. — Przeciw autorstwu Dawida nie można
wysunąć poważniejszych argumentów. Egzegeci, którzy uważają za jego autora
Jeremiasza, opierają swe przypuszczenia na niewystarczających przesłankach,
mianowicie na pewnym podobieństwie między myślami zawartymi w Księdze tego
Proroka i sposobem ich wyrażenia a treścią i stylem Psalmu (por. zwłaszcza Jr 38,6). —
Księgi NT cytują liczne miejsca tego Psalmu, odnosząc je do Chrystusa. Można je więc
uważać za mesjańskie w znaczeniu typicznym. — Złorzeczenia skierowane przeciwko
wrogom (w. 23-29) należy ocenić według pojęć etycznych Starego Testamentu, które
nie osiągnęły jeszcze szczytów moralności chrześcijańskiej. Trzeba przy tym mieć na
uwadze obrazowy, często przesadny sposób wyrażania się mieszkańców Wschodu, jak i
to, że zasadniczym motywem tych złorzeczeń jest gorliwość o chwałę Bożą.
2n.
Obrazy te ilustrują wielkość niebezpieczeństwa, w jakim znalazł się nieszczęśliwy.
5.
Chrystus stosuje do siebie słowa: „nienawidzą mnie bez powodu” (J 15,25).
7.
Zguba sprawiedliwego mogłaby zachwiać zaufanie pobożnych do sprawiedliwości i
dobroci Bożej, a także narazić ich na szyderstwa bezbożnych.
9.
Zarówno rodacy (bracia w szerszym znaczeniu), jak i rodzeni bracia stronią od
prześladowanego; pierwsi być może dlatego że podzielają przekonanie wrogów o jego
winie, drudzy zaś, ponieważ boją się, że mógłby ich spotkać ten sam los. Por. Jr 12,6;
20,10; Jb 19,13-15.
10.
Por. J 2,17; Rz 15,3.
11n.
Przeciwnicy widzą może w tych praktykach pokutnych wyraz obłudy.
13.
Brama miejska była zazwyczaj miejscem spotkań mieszkańców miasta.
19.
ze względu na mych wrogów — by nie triumfowali nade mną.
22.
piołun — Tłumaczenie swobodne; wyraz hebrajski oznacza gatunek rośliny gorzkiej
i trującej; LXX, Syp, Hier i Vg oddają go przez „żółć”. — Piołun i ocet oznaczają tu w
sensie przenośnym szyderstwa i ubliżające mowy. — chleb pocieszenia — chleb
pocieszenia podawano według zwyczaju osobom dotkniętym wielkim smutkiem (por. 2
Sm 3,35; Jr 16,7). — Św. Jan odnosi słowa tego wiersza do Chrystusa na krzyżu (J
19,28n; por. Mt 27,34.48; Łk 23,36).
23.
Stołem była mata rozciągnięta na ziemi. — Wiersze 23-24 przytoczone są jako
swobodny cytat w Rz 11,9n, gdzie jest mowa o zatwardziałych Izraelitach.
70
Wsparcie modlitewne –
26.
Znaczy to, że cały ród nieprzyjaciół ma wyginąć. — Wiersz ten jest cytowany w Dz
1,20 w związku z opisem żałosnego losu Judasza. Por. też Mt 23,38.
27.
Postępowanie wrogów jest tym okrutniejsze, że dotknięty już cierpieniem przez
Boga jest bezbronny wobec ich napaści (por. Ps 71,10n).
28.
Bóg nie może być przyczyną grzechu, może jednak dopuścić do tego, że
zatwardziały grzesznik nie nawróci się, gdy nie udzieli mu potrzebnej do tego
nadzwyczajnej łaski (por. Wj 4,21; Iz 6,10; J 12,39n).
29.
Obraz księgi życia spotykamy w Piśmie św. częściej. Kogo Bóg z niej wymaże, ten
musi umrzeć (Wj 32,32n). Będą w niej zapisani ci, którzy pozostaną przy życiu w
czasach mesjańskich (Iz 4,3; Dn 12,1). W NT jest ona symbolem wybrania do życia
wiecznego (Łk 10,20; Flp 4,3; Obj 3,5; 13,8; 17,8; 20,12).
31n.
Zob. Koment. do Ps 50. — Rogi są znakiem, że cielec jest już w sile wieku, racice
zaś, że jest zwierzęciem czystym (Kpł 11,3-7), a zatem odpowiadającym przepisom o
ofiarach.
34.
Niektórzy odnoszą treść tego wiersza do czasów niewoli babilońskiej. Nie jest
jednak rzeczą pewną, czy mowa tu o tym właśnie okresie dziejów Izraela.
36-37.
Por. Iz 44,26; 61,4; Ez 36,10.
Psalm 70.
Psalm ten jest niemal równobrzmiący z Ps 40,14-18. Zob. Koment. do Ps 40.
Psalm 71.
Zasadniczą treścią tej lamentacji jest prośba człowieka, który uświadamia sobie
zbliżającą się starość, o opiekę Bożą i pomoc przeciwko wrogom, którzy dążą do rychłej
jego zguby (w. 1-4.9-13). Nie brak w niej jednak także wyrazów wdzięczności za
dotychczasową opiekę Bożą (w. 8.14-17). Autora cechuje niezłomna ufność w Bogu,
która nie zawiodła go w młodości (w. 5), a obecnie rodzi w nim tym głębsze
przeświadczenie, że Bóg nie opuści go także u schyłku jego życia (w. 14.20n). Toteż
pragnie on również i w przyszłości okazywać Mu wdzięczność, głosząc Jego wielkość,
by chwała Jego szerzyła się i wśród przyszłych pokoleń (w. 18n. 22-24). — Budowa
Psalmu jest mało przejrzysta. Znamienne w nim są zapożyczenia, częściowo dosłowne,
z innych Psalmów. W LXX i Vg poprzedza go tytuł wskazujący na jego związek z osobą
Dawida, synami Jonadaba (tj. Rekabitami — por. Jr 35) oraz z pierwszym
uprowadzeniem do niewoli (asyryjskiej czy babilońskiej). Prawdopodobnie jednak
powstał on w czasie późniejszym, po niewoli babilońskiej.
71
Wsparcie modlitewne –
1-3.
Tekst tych wierszy znajduje się w nieomal dosłownym brzmieniu także w Ps 31,2-
4a. — Gdyby się wrogom Psalmisty powiodły ich niecne zamiary wobec niego (w. 10),
mogliby sądzić, że Bóg go opuścił, ponieważ jest grzesznikiem. W poczuciu swej
niewinności apeluje przeto do sprawiedliwości Bożej, która nie może do tego dopuścić.
4.
Choć mowa tu o wrogu w liczbie pojedynczej, chodzi jednak o większą ich liczbę
(por. w. 10.13).
5n.
Por. Ps 22,10n. Obraz w wierszu 6 jest zapewne wzięty ze zwyczaju, według którego
ojciec przyjmował nowo narodzone dziecię na kolana, uznając je tym aktem za swoje.
7.
Doświadczenia, jakie spotkały Psalmistę, są dla innych znakiem ostrzegawczym i
wywołującym zdumienie, jak straszny może być gniew Boży (por. Ps 31,12; Pwt 28,45n;
Iz 52,14).
12.
Por. Ps 22,12.20; 35,22; 38,22n; 40,14n.
15.
Znaczenie ostatniego stychu nie jest pewne; już stare przekłady różnie go oddają.
17.
uczyłeś mnie — Być może, że Autor posłużył się tym wyrażeniem dla zaznaczenia
swego szczególnego powołania do głoszenia chwały Bożej (por. Iz 50,4).
20.
Czeluści ziemi to kraina zmarłych, tu — obraz największego niebezpieczeństwa. —
W niektórych starych przekładach nadano zaimkowi formę liczby mnogiej, podobnie
jak w ketib tekstu masoreckiego. Wynikałoby z tego, że treść tego wiersza (czy też
całego Psalmu) pojmowano także w znaczeniu kolektywnym, tzn. odnoszono ją do
całego narodu, wskrzeszonego po niewoli do nowego życia.
21.
Tekst prawdopodobnie skażony, nie jest całkiem jasny.
22.
Nazwy Boga Święty Izraela używa bardzo często prorok Izajasz: w Psalmach
spotykamy ją jeszcze tylko dwukrotnie (Ps 78,41; 89,19).
23.
dusza — oznacza tu osobę.
24.
Por. Ps 35,28.
Psalm 72.
Autor prosi Boga o przekazanie władzy królowi, by ten, kierując się sprawiedliwością,
dbał o dobro ludu i bronił biednych przed wyzyskiem możnych (w. 1-7). Wyraża przy
tym życzenie, by panowanie króla trwało wiecznie i ogarnęło cały świat (w. 5.8-11); by
także przyszłe pokolenia doznały dobrodziejstwa jego rządów (w. 12-14); by panowaniu
jego towarzyszył powszechny dobrobyt (w. 16); wreszcie by on sam stał się
błogosławieństwem dla wszystkich narodów (w. 17). Doksologia (w. 18n) została
prawdopodobnie dodana później jako zakończenie drugiej księgi Psałterza.
72
Wsparcie modlitewne –
Późniejszym dodatkiem jest także uwaga końcowa (w. 20). — Ponieważ modlitwa
utrzymana jest w tonie bardzo ogólnym, trudno dociekać, o którym królu izraelskim tu
mowa. Jest jednak rzeczą widoczną, że myśl Psalmisty wybiega daleko poza granice
współczesnej mu rzeczywistości i nie koncentruje się wyłącznie na osobie aktualnie
panującego króla, lecz przenosi się także na postać idealnego władcy przyszłości.
Wyrażonych tu bowiem życzeń, nierealnych w historycznych warunkach Izraela, nie
można tłumaczyć jedynie przesadą cechującą starowschodni styl Salomona (por. w.
10). Elementy historyczne rozrastają się tu do wymiarów mesjańskich. Toteż tradycja,
zarówno żydowska jak i chrześcijańska, odnosi treść Psalmu do Mesjasza i Jego
królestwa. Znamienne jednak, że nie jest on cytowany w NT.
1.
Tytuł, późniejszego pochodzenia, brzmi w LXX i Vg: „na [cześć] Salomona”, zapewne
ze względu na w. 10. — Król izraelski sprawował władzę w zastępstwie Boga, który sam
był najwyższym Panem narodu.
3.
Cały kraj (w którym przeważają góry i pagórki) ma się cieszyć pokojem i związanym
z nim dobrodziejstwem jako owocem sprawiedliwości.
6.
Słowa te przypominają „ostatnie słowa Dawida” (zob. 2 Sm 23,4). — Deszcz jest
symbolem błogosławieństwa, od niego bowiem zależy dobrobyt w kraju (por. Oz 6,3;
Mich 5,6; Prz 16,15).
8.
Panowanie króla ma objąć cały świat. Wyrażenie: od morza do morza ma chyba
znaczenie ogólne, choć może też konkretnie odnosić się do Morza Śródziemnego i
Zatoki Perskiej. Por. Zach 9,10; Syr 44,21. — od Rzeki, tj. od Eufratu.
10.
Tarszisz — to prawdopodobnie Tartessus, bogata kolonia fenicka w Hiszpanii. —
Szeba: kraj w południowej Arabii. — Seba: prowincja Etiopii lub Nubii, według
niektórych zaś kraj w Arabii. — Por. Iz 60,5-11.
14.
ich krew - tj. ich życie.
15.
Modlitwa poddanych wyjedna królowi pomoc Bożą w dążeniu do osiągnięcia
szczytnych zamierzeń, a tym samym umocni w narodzie nadzieje związane z jego
panowaniem.
16.
Tekst tego wiersza jest prawdopodobnie skażony i dlatego tłumaczenie jego nie
pewne.
Psalm 73.
Jest to psalm dydaktyczny, w którym — podobnie jak w Ps 37 i 49 — poruszony jest
problem sprawiedliwej odpłaty za czyny człowieka. Tradycyjna nauka głosiła, że
nagrodą za życie sprawiedliwe są dobra ziemskie i długie życie, karą za grzech
natomiast — różne nieszczęścia i rychła śmierć. Ale obserwacja rzeczywistości
73
Wsparcie modlitewne –
przeczyła temu przekonaniu. Psalmista wyznaje, że był bliski zwątpienia i utraty wiary
w sprawiedliwość Bożą (w. 2.13.15n), widząc, że zuchwali grzesznicy cieszą się
szczęściem i opływają w dostatki (w. 3-12), podczas gdy on, człowiek sprawiedliwy,
dotknięty był cierpieniem (w. 14). Dopiero światło objawienia Bożego rozwiało jego
wątpliwości i niepokój duszy (w. 17). Zrozumiał mianowicie, że niesłusznie zazdrościł
bezbożnym (w. 21n), gdyż szczęście ich jest krótkotrwałe, a koniec żałosny (w. 18-20),
podczas gdy on cieszyć się może największym szczęciem, jakim jest nieustanne
obcowanie z Bogiem (w. 23-26). Zdobywszy to przeświadczenie, daje mu wyraz w
formie ogólnej tezy zaraz na początku swej pieśni (w. 1), a szczegółowiej powtarza je w
jej zakończeniu (w. 27n). — Myślą o przyszłym życiu u Boga Autor poszerza horyzonty
zakreślone w Ps 37 i 49, choć i on nie precyzuje, jak pojmuje urzeczywistnienie się tej
idei. Czy np. sądzi, że Bóg „przyjmie” go do siebie (w. 24) w podobny sposób, jak
niegdyś Henocha (Rdz 5,24) lub proroka Eliasza (2 Krl 2,1-11)? Czy może myśli o
zmartwychwstaniu ciał (por. Iz 26,19; Dn 12,2)? Być może Psalmista sam nie zadawał
sobie takich konkretnych pytań. Istotną jest dla niego świadomość, że sam Bóg jest i
pozostanie jego najwyższym dobrem (w. 25n). — Treść i język Psalmu wskazują na jego
stosunkowo późne pochodzenie.
6.
Powodzenie życiowe rodzi u bezbożnych bogaczy poczucie wyższości, z którą się
obnoszą, podobnie jak nosi się na pokaz kosztowny naszyjnik, a stosowanie przemocy
przylgnęło do ich natury, podobnie jak szata przylega do ciała.
7.
W [sercach] ich zarosłych tłuszczem — tzn. w nieczułych sercach.
8-9.
Przedmiotem zuchwałych mów szyderców są zarówno sprawy Boże, jak i ludzkie.
10.
Tekst tego wiersza jest zniekształcony. Tłumaczenie nasze oddaje jedną z wielu
prób jego rekonstrukcji. Sens jego byłby więc ten, że bezbożni bogacze wynoszą się nad
prosty lud, a ich pozycja społeczna nie jest niczym zagrożona. Zazwyczaj tłumaczy się
go w tym znaczeniu, że lud skwapliwie przyjmuje poglądy bezbożnych.
11.
Zuchwalcy ci nie zaprzeczają jednak samemu istnieniu Boga.
13.
„Obmywać ręce w niewinności” jest utartym zwrotem na wyrażenie przekonania o
swej niewinności (zob. Koment. do Ps 26,6).
15.
Ulec pokusie zaprzeczenia sprawiedliwości Bożej i porzucenia życia uczciwego (w.
13) znaczyłoby zerwać więź duchową ze społecznością prawowiernych Izraelitów.
17.
Przeżycie duchowe w Świątyni przyniosło rozwiązanie problemu; mogło to być
oświecenie Boże podczas rozmyślania, słuchania słowa Bożego lub w czasie modlitwy.
20.
gdy powstaniesz — Może Autor ma na myśli przyszły sąd Boży. Tekst tego wiersza
nie jest jednak pewny.
74
Wsparcie modlitewne –
21.
wszystko we mnie się burzyło — dosł.: nerki moje doznały bólu. Nerki oznaczały
ogólnie wnętrze człowieka; w szczególności też uchodziły za siedzibę uczuć.
24.
Zamiast: w chwale niektórzy tłumaczą: „do chwały”.
25.
ciało i serce — oznaczają tu wszystkie siły życiowe.
Psalm 74.
Patrząc na zgliszcza Świątyni, którą nieprzyjaciel spalił i doszczętnie zburzył (w. 4-8),
naród czuje się opuszczony przez Boga (w. 1-3.9-11). Nie ma wśród siebie nawet
proroka, który by go pocieszył (w. 9). Kieruje więc do Boga prośbę, by On, którego
potęga objawiła się w zaraniu świata (w. 13-17) i który ongiś prowadził lud swój do
zwycięstw (w. 12), zechciał przyjść mu i teraz z pomocą i położyć kres przemocy i bucie
nieprzyjaciela (w. 18-23), zwłaszcza że zburzenie Świątyni i zuchwałe bluźnierstwa
wroga przynoszą także uszczerbek samej chwale Bożej (w. 7.10.18.22). — Przedmiotem
lamentacji jest najprawdopodobniej zburzenie Świątyni przez wojska babilońskie w
roku 586 (2 Krl 24,13; 25,9n). Profanacja jej za Antiocha IV w roku 168 nie przybrała
tak wielkich rozmiarów (1 Mch 1,21n; 4,38n). Niektóre wiersze jednak bardziej
odpowiadają czasom machabejskim (w. 8,20), co skłania do wniosku, że utwór powstał
po roku 586, a w czasie wojen machabejskch został adaptowany do nieco odmiennej
sytuacji.
1.
O Asafie zob. Koment. do Ps 50,1. — Tragiczne skutki klęski trwają widocznie już od
dłuższego czasu, skoro Autorowi się wydaje, że Bóg odrzucił swój naród na zawsze.
2.
Izrael był od początku swego istnienia szczególną własnością Jahwe.
4.
Godłami tymi mogły być emblematy religijne (por. 1 Mch 1,54).
6.
Ściany i drzwi Świątyni Salomona były ozdobione płaskorzeźbami pokrytymi złotą
blachą (1 Krl 6,29-35).
8.
Mowa tu prawdopodobnie o synagogach, co świadczyłoby o późniejszym
pochodzeniu tego wiersza.
9.
Wypowiedź ta może się odnosić do okresu, w którym po uprowadzeniu Jeremiasza
do Egiptu przez dziesiątki lat nie było proroka w kraju. Przez znaki można tu rozumieć
wszelkie wydarzenia, które świadczyłyby o opiece Jahwe nad Izraelem.
12-17.
Dla przedstawienia potęgi Jahwe Autor wskazuje na dzieło stworzenia, przy
czym czyni także, jak się zdaje, aluzje do pewnych wydarzeń historycznych. Przejęte ze
źródeł mezopotamskich elementy mitycznego opowiadania o walce bogów z potworami
symbolizującymi pierwotny chaos (w. 13n) są tu oczywiście tylko szatą literacką.
75
Wsparcie modlitewne –
13.
Może tu chodzić o rozdzielenie wód przy stworzeniu świata (Rdz 1,6n.9) lub
rozstąpienie się Morza Czerwonego w czasie wyjścia Izraelitów z Egiptu (Wj 14,21n).
14.
Lewiatan, mityczny potwór morski (por. Ps 104,26; Iz 27,1; Jb 3,8), może tu też być
symbolem Egiptu.
15.
Por. Ps 104,10. Być może wiersz ten zawiera także aluzje do wytryśnięcia źródła ze
skały (Wj 17,6) i do przejścia suchą nogą przez Jordan (Joz 3,1).
20.
Na mocy Przymierza Jahwe powinien przyjść z pomocą swemu udręczonemu
ludowi.
Psalm 75.
Niełatwo określić gatunek literacki tego utworu. Można by go nazwać pieśnią ku czci
Jahwe-Sędziego. Struktura jego jest niezwykła. Po słowach wstępnych zgromadzenia
religijnego, wysławiających wielkie dzieła Boże (w. 2), odzywa się głos przekazujący
zapowiedź Bożą o przyszłym sądzie (w. 3n). Następuje utrzymane w tonie mów
prorockich upomnienie skierowane do grzeszników, zawierające zapowiedź
nieuchronnego sądu Jahwe i kary, jaka spotka niepoprawnych zuchwalców (w. 5-9). W
zakończeniu (w. 10n) sławi Psalmista sprawiedliwość Jahwe, która przyniesie Jego
wiernym triumf nad grzesznikami. — Ogólnikowy ton Psalmu utrudnia odpowiedź na
pytanie, czy treść jego odnosi się do czasów historycznych, czy też ma charakter
eschatologiczny. Zawarta w nim groźba zdaje się dotyczyć przede wszystkim
zewnętrznych wrogów ludu Bożego. Treść i budowa pieśni wskazują na jej pochodzenie
z okresu po niewoli babilońskiej.
1.
Zob. Koment. do Ps 57,1 i 50,1.
3.
Czas sądu nie jest znany, nastanie jednak niezawodnie (por. Hab 2,3n).
4.
Podobnie jak Jahwe jako Stwórca, mimo różnych kataklizmów na ziemi, utrzymuje
na niej ład, tak też jako Sędzia przywróci naruszony przez człowieka porządek
sprawiedliwości.
5.
Róg jest symbolem siły.
6.
Zamiast: z nieugiętym karkiem (por. Jb 15,26) LXX tłumaczy: „przeciwko Bogu”.
7.
Zuchwali bezbożnicy nie wierzą w nadejście dnia sądu Bożego i stwierdzają drwiąco,
że nie ma znaków na to z żadnej strony świata (pustynia — południe; góry — północ).
Inni widzą w tym wierszu nieco odmienny sens, np. ten, że daremne byłoby wyglądanie
pomocy z jakiejkolwiek strony, skoro Jahwe jest najwyższym Sędzią.
76
Wsparcie modlitewne –
9.
Czara z winem w ręku Jahwe (por. Ps 60,5) jest symbolem gniewu i kary, jaka
spotka Jego wrogów; obraz ten spotykamy często u Proroków (np. Iz 51,17; Jr 25,15n;
49,12; Ez 23,31nn; Abd 16; Hab 2,15n).
Psalm 76.
Podobnie jak Ps 46 i 48, Ps 76 jest pieśnią o Syjonie, gdzie Jahwe założył swą ziemską
siedzibę (w 2n). W formie hymnu Psalm opiewa Boga jako Pana i Sędziego świata.
Potęga Jahwe przejawiła się w obronie świętego miasta przed nieprzyjacielem, który
doznał klęski (w. 4-8). Moc swą okazuje Bóg również jako Sędzia świata, gdy
przychodzi z pomocą zgnębionym i wybawia ich od niegodziwości ludzkiej (w. 9-11).
Powinni Mu oni za to składać ofiary dziękczynne (w. 12). — Według LXX i Vg treść
Psalmu wiąże się z napadem Asyryjczyków na Jerozolimę (w roku 701; por. 2 Kri
19,32-36). Styl jego, będący echem mów prorockich, wskazuje jednak na późniejsze
pochodzenie. Dwie pierwsze strofy (w. 2-7) można by więc uważać za reminiscencję
wydarzenia należącego do przeszłości. Trudno orzec z pewnością, czy dwie ostatnie
strofy (w. 8-13) mają charakter eschatologiczny.
2n.
Por. Ps 48,2n. Szalem jest tu poetycką nazwą Jerozolimy lub też Syjonu; być może
użycie jej wskazuje na Jerozolimę jako na „miasto pokoju” (szalom = pokój).
6.
pogrążyli się, we śnie — tzn. polegli.
8.
Por. Pwt 7,21; 10,17; Nah 1,6; Mal 3,2.
10.
Por. Sf 2,3.
11.
Chwała ta polega na tym, że ukarani za swą złość wrogowie sprawiedliwych muszą
uznać sprawiedliwość i moc Bożą, oswobodzeni zaś od nich wierni czciciele Jahwe
okazują Mu za to wdzięczność. Jahwe opasuje się nimi, tzn. są Mu tak bliscy, jak pas
ściśle przylegający do bioder (por. ten sam obraz Jr 13,11). Wielu egzegetów
wprowadza do tekstu tego wiersza koniektury.
12.
wszyscy wokół Niego — to jest ci, którymi się „opasał” (w. 11).
Psalm 77.
Pierwsza część tego Psalmu (w. 2-10) jest lamentacją. Autor skarży się w niej na swoją
udrękę duchową, której powodem jest nieszczęśliwy los, jaki spotkał cały naród. W
swoich zmaganiach wewnętrznych Psalmista jest nieomal bliski zwątpienia w
miłosierdzie Boże. Nie popada jednak w pesymizm. Obudziła się w nim nadzieja,
wyrosła z rozważań świetnej przeszłości narodu. Ten punkt zwrotny w rozterce
duchowej Psalmisty zaznaczony jest w wierszu 11, który stanowi przejście do drugiej
części Psalmu (w. 12-21), mającej charakter hymnu. Wspomniane w niej są wielkie
77
Wsparcie modlitewne –
dzieła Jahwe dokonane w przeszłości, świadczące o Jego wszechmocy i o Jego dobroci
dla swego ludu. Psalm powstał prawdopodobnie po niewoli babilońskiej.
1.
Zob. Koment. do Ps 39,1 i 50,1.
3.
Dłonie są wyciągnięte do modlitwy.
4.
Psalmista nie może pojąć, jak Bóg mógł dopuścić do tak wielkiego nieszczęścia
narodu, i dlatego każde wspomnienie o Bogu pogłębia rozterkę.
6.
Uświadomienie sobie przeciwieństwa między smutną teraźniejszością a wspaniałą
przeszłością chwilowo jeszcze wzmaga wewnętrzną gorycz; dopiero w drugiej części
Psalmu przeszłość jest przedstawiona jako źródło nadziei lepszej przyszłości.
11.
Powszechnie tłumaczy się (zmieniając formę pierwszego czasownika i nadając mu
inne znaczenie): „To cierpienie moje, że działanie Najwyższego się odmieniło”.
Tłumaczenie nasze lepiej uwydatnia przejście do drugiej części Psalmu (por. Iz 52,7n).
14.
Świętość oznacza tu przede wszystkim majestat i niezrównaną wielkość Boga. —
Postawione pytanie retoryczne nie oznacza oczywiście, że inni bogowie rzeczywiście
istnieją. Por. Wj 15,11.
16.
wyzwoliłeś — z niewoli egipskiej.
17-20.
Cudowne przejście przez Morze Czerwone i zjawiska towarzyszące objawieniu
się Boga na Synaju są tu połączone w jeden obraz. Por. Wj 14n; 19,16-19.
18.
Strzałami Bożymi są błyskawice.
20.
Choć Bóg sam jest niewidoczny, działanie Jego jednak jest skuteczne.
21.
Por. Iz 63,11-14; Mich 6,4.
Psalm 78.
Jest to Psalm historyczny o charakterze dydaktycznym. Autor kreśli szereg epizodów z
dawnych dziejów narodu, od wyjścia z Egiptu do czasów Dawida. Wspominając wielkie
dobrodziejstwa Boże, jakich doznał lud wybrany, przedstawia na ich tle niewdzięczność
tego ludu względem Boga i kary, jakie go za to spotkały. Los przodków powinien być
ostrzeżeniem dla współczesnych i dla potomnych. Pieśń kończy się uwagą o utracie
znaczenia, religijnego i politycznego, pokolenia Efraima na rzecz pokolenia Judy, o
znaczeniu Syjonu, który Bóg obrał na swą siedzibę, oraz o powołaniu Dawida na króla
Izraela. Psalmista czerpie materiał historyczny do swych rozważań z tradycji, nie tylko
ustnej, korzystając przy opisie wydarzeń ze swobody poetyckiej. Sposób, w jaki
interpretuje dzieje, wskazuje na jego przynależność do kręgów deuteronomicznych.
Jest rzeczą możliwą, że Psalm ten powstał już po niewoli babilońskiej.
78
Wsparcie modlitewne –
1.
O Asafie zob. Koment. do Ps 50,1.
2.
tajemnice — głębszy sens dziejów. Wiersz ten jest cytowany u Mt 13,35 jako
wypowiedź prorocza.
5n.
Prawo nakazywało przekazywać młodszemu pokoleniu wiadomości o ważniejszych
wydarzeniach w życiu narodu (Pwt 4,9; por. Wj 10,2; 12,26; Pwt 6,2.7.20n; 32,7).
12.
Coan (również w. 43), po grecku Tanis — miasto w Dolnym Egipcie (por. Lb 13,22;
Iz 30,4; Ez 30,14).
13.
Por. Wj 14,16.22; 15,8.
14.
Por. Wj 13,21n.
15n.
Por. Wj 17,6; Lb 20,8-11.
18-20.
Por. Wj 16,2n.
21.
Por. Lb 11,1-3.
24.
Por. Wj 16,4nn; Pwt 8,3.
25.
Manna (w. 24), skrzepła wydzielina krzewu tamaryszku, jest tu poetycznie
nazwana chlebem mocnych, tzn. może aniołów (tak LXX; por. Ps 103,20; Mdr 16,20).
26-29.
Mowa o przepiórkach, które w czasie wędrówki przylatują na Półwysep Synaj
ski od południowego wschodu, wykorzystując kierunek wiatru. Por. Wj 16,8-13; Lb
11,31n.
30-31.
Por. Lb 11,33n; Ps 106,14n.
32n.
Chodzi tu o bunt ludu po powrocie zwiadowców z Kanaanu; karą za ten bunt było
wymarcie starszego pokolenia na pustyni (Lb 14).
38.
Por. Lb 14,18nn; Wj 34,6n; Pwt 4,31.
42-51.
Z dziesięciu plag egipskich wymienia Autor tylko siedem, i to w innej kolejności
niż w Wj 7-11. Por. Ps 105,27-36; Mdr 16-18. — ich (w. 44), tzn. Egipcjan.
46.
chrząszczy — Chodzi tu o pewną odmianę szarańczy, której nazwa hebrajska nie
ma odpowiednika w języku polskim.
51.
„Namioty Chama” to poetyckie określenie Egiptu (por. Rdz 10,6; Ps 105,23.27;
106,22).
79
Wsparcie modlitewne –
52.
Por. Wj 13,21n; 15,13.
53.
Por. Wj 15,10.19; Joz 24,7; Ps 106,11.
54.
do góry — tj. do góry Syjon.
55.
Por. Joz 13,6n; 23,4n; Ps 105,11.
56-58.
Por. Pwt 32,16-21; Sdz 2,11-19. — wyżyny — miejsce nielegalnego kultu.
59-64.
W Szilo, położonym na terenie pokolenia Efraima, znajdowała się w okresie
Sędziów Arka Przymierza. Sprowadzona w czasie wojny z Filistynami na pole walki,
dostała się na skutek klęski Izraela w ręce wrogów. Zwrócona potem, nigdy już nie
wróciła do Szilo (por. 1 Sm 4-6).
63.
Ogień oznacza tu gniew Boży (por. w. 21.49n; Pwt 4,24). — Wobec wielkiej liczby
poległych młodzieńców wiele panien izraelskich było pozbawionych możliwości
zawarcia małżeństwa.
64.
Aluzja do śmierci synów arcykapłana Helego, a także do śmierci żony jednego z
nich (1 Sm 4,11.19n).
65n.
Śmiały obraz o mocnym akcencie antropomorficznym wyraża nieoczekiwany
zwrot w wojnie Izraelitów z Filistynami.
Psalm 79.
Lamentacja ta jest pod względem treści i stylu podobna do Ps 74. Śpiewano ją zapewne
w miejscu kultu po wielkiej klęsce narodowej. Lud, przygnębiony skutkami najazdu
nieprzyjaciół (w. 1-4), przy tym jednak świadom także własnych win (w. 5.8n), prosi
Boga o zmiłowanie (w. 8n.11), a także o dokonanie pomsty na wrogu (w. 6.10.12), gdyż
postępowanie jego przynosi również uszczerbek chwale Bożej (w. 12). — Trudno ustalić
tło historyczne Psalmu; prawdopodobnie chodzi o zburzenie Jerozolimy i Świątyni w
roku 586. Niejednolite metrum jak również podobieństwo niektórych wierszy do
tekstów innych Psalmów oraz do Księgi Jeremiasza pozwalają przypuszczać, że
pierwotna forma pieśni uległa późniejszym przeróbkom i przystosowaniu do
podobnych sytuacji historycznych, ostatnio może w czasach machabejskich (por. Ps
74). Wiersze 2n są cytowane w 1 Mch 7,17.
1.
O Asafie zob. Koment. do Ps 50,1. — Już sama obecność pogan w Świątyni była
uważana za jej zbezczeszczenie (por. Lm 1,10; Ps 21,27n).
2.
Por. Jr 7,33; 14,16.
80
Wsparcie modlitewne –
3.
Pozbawienie zmarłego pogrzebu okrywało go największą niesławą i było według
ówczesnych wierzeń równoznaczne z pozbawieniem go pokoju w krainie zmarłych
(por. Pwt 28,26; 2 Sm 21,10nn; Am 2,1).
4.
dla tych, którzy nas otaczają — Autor ma tu na myśli okoliczne narody.
6n.
Por. Jr 10,25; Ps 69,25.
10.
Motywem prośby o pomstę na wrogu jest przede wszystkim gorliwość o chwałę
Bożą (por. w. 6; zob. także uwagi wstępne do Ps 69).
11.
Jeńców wojennych często zabijano.
12.
Odpłać, dosł.: oddaj do zanadrza, lub: do poły płaszcza; obraz wzięty z ówczesnego
sposobu przyjmowania zapłaty w naturze. — po siedmiokroć, tzn. pełną miarą. —
Sąsiadami, którzy odnosili się wrogo do Izraelitów w tragicznej dla nich chwili, byli
Ammonici, Moabici i Edomici.
Psalm 80.
Pieśń ta należy do gatunku lamentacji publicznych. Zasadniczy jej akcent stanowi
powtarzająca się w refrenie prośba o odnowę życia narodu (w. 4.8.20). Zgnębiony
niepowodzeniami lud Boży skarży się Bogu na swą ciężką dolę (w. 5-7), przedstawioną
w obrazie szczepu winnego, symbolizującego Izrael. W przeszłości Jahwe pozwolił
zasadzonej przez siebie winorośli rozróść się w wielką winnicę (w. 9-12), obecnie zaś
winnicę tę pustoszą dzikie zwierzęta, tzn. nieprzyjaciele (w. 13n). Następuje prośba o
opiekę Bożą nad nią (w. 15-18) i przyrzeczenie wierności Bogu (w. 19). — Trudno
ustalić dokładniej tło historyczne Psalmu. Pokolenia północne, o których mowa w w. 3,
są tu prawdopodobnie wymienione jako reprezentujące naród izraelski — za czym
przemawia dalsza część Psalmu — dlatego wiersz ten nie może być uważany za pewną
wskazówkę, że utwór powstał w czasie istnienia Państwa Północnego lub też niedługo
po jego upadku. Być może, że Autor nawiązuje do idei zjednoczenia rozłączonych
pokoleń, wyrażonej przez proroka Ezechiela (Ez 37,15-22; por. Oz 2,2; Jr 31,1-22), a
wtedy za czas powstania Psalmu trzeba by przyjąć okres niewoli babilońskiej lub
pierwsze lata po powrocie wygnańców.
1.
Por. Ps 45,1; 50,1.
2.
O obrazie Boga jako pasterza zob. Koment. do Ps 23,1. — Nazwa „Józef” odnosi się
zazwyczaj do pokoleń północnych, tu jednak może mowa jest o całym Izraelu. — W
opisach teofanii (tzn. ukazania się Boga) Jahwe, choć sam niewidzialny, pojawia się w
blasku światłości (zob. Pwt 33,2; Hab 3,1-11; por. Ps 50,2).
4.
Jasność oblicza Bożego oznacza łaskę Bożą (por. Ps 31,17; Lb 6,25).
81
Wsparcie modlitewne –
6.
nad miarę — dosł.: jedną trzecią; chodzi o miarę nieznanej wielkości.
9-12.
Mowa o osiedleniu się Narodu Wybranego w Kanaanie. Porównanie Izraela do
szczepu winnego albo też do winnicy spotykamy w ST częściej (np. Oz 10,1; Iz 5,1-7; Jr
2,21; Ez 15,1-8).
11.
cedry Boże — tzn. bardzo wysokie.
12.
Są to idealne granice Izraela, które nawet za króla Dawida odpowiadały tylko w
pewnej mierze rzeczywistości (por. Pwt 11,24; 1 Krl 5,1).
16.
„Synem” jest tu nazwany naród izraelski.
17.
O spustoszeniu winnicy przez ogień zob. także Ez 19,12-14.
18.
Wyrażenia: „mąż Twej prawicy” i „syn człowieczy” mają znaczenie kolektywne (por.
Dn 7,13.18.22.27), podobnie jak glosa w w. 16. Oznaczają one zatem Izrael (por. Wj
4,22; Oz 11,1; Jr 31,20), przede wszystkim jednak króla albo też tego, kto sprawował
rządy w narodzie.
Psalm 81.
Psalm składa się z dwóch różnych części. Pierwsza (w. 2-6a) jest hymnem wzywającym
zebrany lud, lewitów i kapłanów do radosnego wysławiania Boga. Część druga (w. 6b-
17) jest ujęta w formę mowy prorockiej, w której Psalmista przekazuje słowa samego
Boga. Zawiera ona przypomnienie ludowi, który doznał szczególnej opieki Bożej w
czasie wyjścia z Egiptu (w. 7n), obowiązku dochowania wierności Bogu (w. 9-11),
skargę na zaniedbanie tego obowiązku (w. 12n) oraz zapowiedź pomyślnej przyszłości
dla Izraela, jeśli przestrzegać będzie woli Bożej (w. 14-17). — Struktura Psalmu
tłumaczy się jego przeznaczeniem do użytku w ramach kultu. Stanowił on część
składową liturgii, prawdopodobnie Święta Szałasów, choć mógł także być używany w
inne dni świąteczne. Część pierwszą śpiewał może chór, drugą zaś mógł recytować
kapłan lub lewita. Czas powstania Psalmu przypada może na ostatnie lata Królestwa
Judzkiego.
1.
Tłocznie — por. Ps 8,1. — O Asafie zob. Koment. do Ps 50,1.
2-3.
Por. opis radosnego nastroju świątecznego w 2 Krn 5,12-14; Ezd 3,10.
4.
Według tradycji żydowskiej chodzi tu o dzień nowiu księży ca siódmego miesiąca i o
rozpoczynające się w dniu pełni księży ca tego miesiąca Święto Szałasów (por. Lb 29).
5n.
Por. Kpł 23,41.
6c.
Tj. głos Boży.
82
Wsparcie modlitewne –
8.
Wyrażenie: z głębi wezbranej gromem chmury ma zapewne przywieść na pamięć
zarówno obecność Boga w słupie obłoku i Jego opiekę nad Izraelitami na pustyni (Wj
13,21; 14,19n), jak i zawarcie Przymierza na Synaju (Wj 19,16nn); wzmianka zaś o
wydarzeniach przy Wodach Swarów (hebr. Meribd) jest przypomnieniem cudu
wytryśnięcia wody ze skały (Lb 20,2-13).
11c.
Zdanie to można rozumieć jako zapowiedź błogosławieństwa Bożego dla ludu, w
postaci zaspokojenia wszystkich jego potrzeb, lub też jako wezwanie do przyjęcia
zbawczego słowa Bożego. Być może że nie znajduje się ono tu na swym pierwotnym
miejscu.
12n.
Por. Jr 7,24; 11,8; Pwt 32,15nn.
17.
Por. Pwt 32,13. O „miodzie ze skały” mówi Autor z przesadą poetycką (por. Am
9,13; Jl 4,18), która jednak ma realną podstawę w zjawisku gnieżdżenia się dzikich
pszczół w szczelinach skalnych.
Psalm 82.
Psalm ten, podobny pod względem treści do Ps 58, jest ułożony na sposób mowy
prorockiej. Bóg zwraca się w nim przeciwko niesprawiedliwym sędziom, zarzucając im
stronniczość na niekorzyść biednych i wzywając ich do poszanowania Prawa i
sprawiedliwości (w. 2-4). Postępowanie ich może doprowadzić do zupełnego załamania
się ładu społecznego (w. 5), toteż grozi im rychła zguba, jeśli nie będą godnie
sprawowali swego wysokiego urzędu (w. 6n). Ostatni wiersz, recytowany może przez
zebrany lud, jest prośbą, by Bóg przywrócił naruszony porządek prawny nie tylko w
Izraelu, lecz na całym świecie. — Dla wprowadzenia w swój utwór momentu
dramatycznego Autor posłużył się jako tworzywem literackim motywami
mitologicznymi, zaczerpniętymi z wyobrażeń o zgromadzeniu bogów i o ukaraniu
winnych bogów. Wyraźne echo tekstów prorockich w Psalmie wskazuje na jego
stosunkowo późne pochodzenie.
1.
O Asafie zob. Koment. do Ps 50,1. — Choć wyrażenie: „zgromadzenie Boże”
przypomina „zgromadzenie bogów”, należy je raczej rozumieć w sensie społeczności
izraelskiej, która w Lb 27,17; 31,16; Joz 22,16 jest nazwana „zgromadzeniem Jahwe”.
Nazwa „bogowie” zaś (także w w. 6) odnosi się do zwierzchników i sędziów izraelskich
(również w Ps 58,2), sprawujących władzę w imieniu Boga, podobnie jak w mitach
kananejskich bogowie niższego rzędu wykonują władzę sędziowską zleconą im przez
najwyższe bóstwo. Obraz Jahwe sądzącego niesumiennych sędziów spotykamy także u
proroka Izajasza (Iz 3,13-15).
2.
Por. Iz 1,23; Jr 5,28; Mich 3,9-11.
3-4.
Por. Iz 1,17; 10,2.
83
Wsparcie modlitewne –
5-7.
Trudno rozstrzygnąć, czy wiersze te należą jeszcze do mowy Bożej, czy też są to
refleksje Psalmisty.
6n.
Niesumienni sędziowie mimo swej wysokiej godności będą ukarani niechybną
zgubą, jak mityczni bogowie za swe przewinienia zostali ukarani śmiercią. Ten sam
element mitologiczny, szerzej rozwinięty, służy za szatę literacką u Iz 14,13-15; Ez
28,11-19. — Słowami wiersza 6 posłużył się Chrystus (J 10,34-36) na dowód, że nie
dopuścił się bluźnierstwa, nazywając się Synem Bożym.
Psalm 83.
Treść Psalmu, należącego do gatunku lamentacji publicznych, jest bardzo przejrzysta.
Narodowi grozi niebezpieczeństwo ze strony otaczających go zewsząd i
sprzymierzonych z sobą wrogów (w. 2-5), w Psalmie szczegółowo wymienionych (w. 6-
9). Wzywa przeto Boga, by zesłał na nich los podobny do tego, jaki spotkał ongiś
Kananejczyków i Midianitów, pokonanych przez Izraela (w. 10-13). Wspaniałe
porównania uzupełniają prośbę, by Bóg udaremnił zaborcze zakusy wrogów (w. 14-16).
Mimo użytych w niej mocnych wyrażeń przedmiotem jej nie jest zupełne wytępienie
nieprzyjaciół, lecz doprowadzenie ich do uznania Jahwe, Pana świata (w. 17-19). —
Opinie dotyczące czasu powstania Psalmu są bardzo rozbieżne. Ponieważ trudno
przypuścić, żeby wszystkie wspomniane w nim ludy utworzyły jednocześnie wspólną
koalicję przeciwko Izraeiowi, trzeba przyjąć, że Autor ze swobodą poetycką skupił w
jednym obrazie sytuacje historyczne różnych epok. Zapożyczone z mów prorockich
porównania, jak również układ utworu, pozwalają wnioskować, że może on pochodzić z
czasów po niewoli babilońskiej.
1.
O Asafie zob. Koment. do Ps 50,1.
2.
Por. Iz 62,1.
3n.
Por. Ps 2,1n. Wrogowie ludu Bożego są wrogami Boga (por. Sdz 5,31).
7-9.
Ludy te sąsiadowały z Izraelem od południa i od wschodu, od zachodu (Filistyni) i
od północy (Tyr). — Nazwa „Asyria” (Aszszur) nie oznacza tu prawdopodobnie
dawnego państwa asyryjskiego, lecz może Syrię, jak w jednym ze zwojów qumrańskich
(Milchama). — „Synami Lota” są Moabici i Ammonici (Rdz 19,30-38).
10-12.
Zob. Sdz 4n; 7n.
14.
Por. Iz 17,13.
15.
Por. Iz 9,17; Ez 21,3.
16.
Por. Iz 29,6.
84
Wsparcie modlitewne –
Psalm 84.
Psalm ten należy do gatunku pieśni o Syjonie, zarazem zaś nosi na sobie znamiona
pieśni pątniczej. Śpiewali go zapewne pielgrzymi zdążający do Jerozolimy na
przypadające w październiku Święto Szałasów (por. w. 7), gdy, mając przed sobą widok
Świątyni, zbliżali się do świętego miasta. Tchnie z niego głęboka wiara w zbawczą
obecność Jahwe na Syjonie i oparta na tej wierze ufność w Bogu. Przypuszczenie, że
Psalmista sam nie miał możności dzielenia radości z pielgrzymami, nie znajduje w
Psalmie pewnego oparcia. Niektórzy przyjmują, choć bez dostatecznego uzasadnienia,
że modlitwa za „pomazańca” (króla lub arcykapłana — w. 9n) jest późniejszym
dodatkiem. Tekst jest miejscami niepewny.
1.
Por. Ps 8,1 i 42,1.
2.
Twój Przybytek — tekst hebrajski ma liczbę mnogą, prawdopodobnie ze względu na
kompleks budynków przy Świątyni.
3.
Por. Ps 42,2n.
5.
Mowa o kapłanach i lewitach.
7.
Wysuszona ziemia pokrywa się po deszczach jesiennych świeżą zielenią. Autor w
poetycki sposób wiąże to zjawisko naturalne z entuzjazmem pielgrzymów, jak gdyby się
on udzielał nawet samej naturze (por. Iz 41,17n). — jałową: Wyraz hebrajski baka
przypomina podobnie brzmiące słowo znaczące „płakać”, stąd starożytni tłumaczyli:
„Doliną Płaczu”; niektórzy nowsi tłumacze uważają ten wyraz za imię własne,
pochodzące od nazwy pewnego, u nas nieznanego krzewu (por. 2 Sm 5,23n).
10.
Puklerzem jest tu nazwany „pomazaniec”; możliwe jednak jest także tłumaczenie:
„Boże, puklerzu nasz”.
11.
U bram Świątyni stali stróże, a także żebracy.
Psalm 85.
Pieśń ta, będąca lamentacją publiczną, powstała zapewne niedługo po niewoli
babilońskiej, kiedy jeszcze żywa była w pamięci narodu radość z odzyskanej wolności,
co znalazło wyraz w pierwszych wierszach Psalmu, utrzymanych w tonie hymnu (w. 2-
4). Odnowa życia w kraju napotykała jednak niemałe trudności, dlatego lud zwraca się
do Boga z prośbą o pomoc (w. 5-8). Odpowiedzią na nią są słowa — wygłaszane może w
czasie nabożeństwa przez proroka lub kapłana — oznajmiające wyrocznię Bożą o
zbliżającej się szczęśliwszej przyszłości narodu (w. 9-14).
1.
Por. Ps 42,1.
85
Wsparcie modlitewne –
2.
„Jakub” oznacza tu cały naród izraelski.
3-4.
Niewola była karą za winy ludu; oswobodzenie go było zatem znakiem, że Bóg mu
przebaczył. Por. Iz 54,8. - „Zakryć” znaczy tu „przebaczyć”.
5-8.
Naród nie odzyskał jednak pełnej wolności; ciążyło na nim odtąd panowanie
perskie (por. Neh 9,36n). Ciężkie warunki życia w kraju były również spowodowane
nieurodzajami (Ag 1,6-10n) oraz wrogimi wystąpieniami Samarytan w czasie
odbudowy Świątyni (Ezd 4) i murów stolicy (Neh 4). — Wiersz 8 znalazł zastosowanie
w akcie pokutnym na początku Mszy św.
9-14.
Treść wyroczni Bożej (por. Ps 81,6c-17) jest oparta na tekstach prorockich.
9.
Por. Iz 48,18; 52,7; 54,10. — Niektórzy poprawiają tekst ostatniego stychu i
tłumaczą: „i tym, którzy nawracają się do Niego z serca”.
10.
Por. Iz 51,5; Ez 43,2.4.
11-12.
Por. Iz 45,8; Oz 2,21n. — Są tu wymienione przymioty Boże i zbawcze działanie
Boga, w sposób poetycki personifikowane.
13.
Por. Oz 2,23n.
14.
Por. Iz 58,8.
Psalm 86.
Choć budowa tego Psalmu, należącego do lamentacji indywidualnych, jest dosyć luźna
i odbiega nieco od zwykłej struktury właściwej temu gatunkowi, nietrudno zorientować
się w jego treści. W pierwszej części (w. 1-10) modlący się, którego życiu grozi
niebezpieczeństwo, prosi Boga o pomoc, powołując się na swe nienaganne życie
religijne (w. 1-4), po czym daje wyraz swej ufności w Bogu (w. 5-7), dołączając krótki
hymn wysławiający wielkość Jahwe (w. 8-10). Część druga (w. 11-13) zawiera obietnicę
wdzięczności za doznaną pomoc, trzecia zaś (w. 14-17) jest szczegół owszym
powtórzeniem prośby. Układając swą modlitwę Autor posłużył się tekstami innych
Psalmów, jak również licznymi zwrotami spotykanymi w innych księgach biblijnych.
Ten styl antologiczny wskazuje na pochodzenie Psalmu z czasów po niewoli
babilońskiej.
2.
oddany — Wyraz hebrajski chasid oznacza człowieka pobożnego, oddanego sprawie
Bożej. Określając się tym mianem Psalmista nie czyni tego w duchu faryzejskim, gdyż
uświadamia sobie także, jak bardzo mu potrzeba miłosierdzia Bożego (w. 5.15).
5.
Por. Wj 20,6; 34,6; Lb 14,18.
8.
Ze słów tych nie wynika, że Autor przyjmuje istnienie innych bogów (por. w. 10).
86
Wsparcie modlitewne –
9.
Treść tego wiersza, o charakterze eschatologicznym, jest szerzej rozwinięta w Obj
15,3n. Por. Iz 2,3n; Ps 66,4.
11n.
Por. Pwt 6,5; 10,12.
13.
Otchłań (hebr. Szeol) jest tu obrazem śmierci.
16.
Nazwy „sługa” i „syn służebnicy” oznaczają, że Psalmista uważa się za niewolnika
Jahwe (por. Wj 21,2-4).
17.
Znakiem tym nie musi być cud; może nim być widoczne powodzenie w życiu.
Psalm 87.
Jest to jedna z pieśni o Syjonie, wysławiająca jego znaczenie dla mieszkańców
wszystkich ziem. W wierszu 4 przemawia sam Bóg, wymieniając narody, wśród których
ma swoich czcicieli. Wszyscy oni mogą nazywać Syjon swoją ojczyzną (w. 5). Tu
wszystkie narody znajdują źródło błogosławieństwa (w. 7). — Tłem historycznym
Psalmu jest prawdopodobnie rozległa diaspora żydowska w czasach perskich lub nawet
późniejszych oraz wzmagający się wówczas ruch prozelityzmu. Cały prawie ówczesny
świat był wtedy reprezentowany na wielkich uroczystościach religijnych w Jerozolimie,
w czasie których może śpiewano omawianą pieśń. Myśl Psalmisty wybiega jednak
niewątpliwie także w przyszłość, w której widzi on pełne urzeczywistnienie głoszonej
przez Proroków idei powszechnego Królestwa Bożego (np. Iz 2,2-4; 60,1-16; Sf 2,11;
3,9n; Zach 2,15; 8,20-23). — Tekst nie zachował się w najlepszym stanie i jest
miejscami nie dość jasny. Wydaje się też, że kolejność wierszy nie jest pierwotna.
Ponieważ jednak różne próby poprawienia tekstu są mało zadowalające, najlepiej jest
oddać go w stanie niezmienionym.
1.
O Korachitach zob. Koment. do Ps 42,1. — Zaimek jego należy odnieść do Syjonu,
choć w tekście hebrajskim odnosi się on do Jahwe.
2.
bramy — oznaczają miasto.
3.
wypowiedziano — tzn. prawdopodobnie: wypowiedział Jahwe; w tym też znaczeniu
niektórzy poprawiają to słowo, mając na uwadze wiersz następny.
4.
Rahab jest określeniem Egiptu (tak też Iz 30,7). — Kusz to Etiopia. — Nie jest
pewne, czy pod słowem tam należy rozumieć kraje zamieszkałe przez wymienione
narody, czy też Syjon. W tym drugim przypadku chodziłoby o narodziny w znaczeniu
duchowym.
5.
Syjon jest ojczyzną duchową wszystkich ludzi. Wypowiedź ta może mieć pełny sens
tylko w odniesieniu do przyszłości. — Ostatni stych należałoby może umieścić po w. l.
87
Wsparcie modlitewne –
6.
Obraz księgi narodów jest pokrewny wyobrażeniu o księdze życia (por. Ps 69,29; Wj
32,32; Iz 4,3; Dn 12,1; Mai 3,16); zob. Koment. do Ps 69,29. Narody zapisane w tej
księdze będą należały do Królestwa Bożego. Duchową ich kolebką będzie Syjon.
7.
Jeśli tekst tego wiersza nie jest skażony, należy go chyba rozumieć — opierając się na
analogicznych wypowiedziach Proroków — w tym sensie, że z Syjonu wypływać będą
dostępne dla wszystkich zdroje łask (por. Ps 36,10; Iz 12,3; Jr 2,13; Ez 47,1nn; Jl 4,18;
Zach 14,8).
Psalm 88.
Dotknięty śmiertelną chorobą, być może trądem (por. w. 9), skarżący się Bogu na swoje
nieszczęście, czuje się tak bliski kresu życia, że widzi się już wśród pogrzebanych i
przeniesionych do krainy zmarłych (w. 4-7). Przyjaciele stronią od niego, gdyż budzi w
nich odrazę (w. 9.19). Położenie swoje uważa on za znak ciążącego na nim gniewu
Bożego (w. 8.14-18), zapewne w przekonaniu, że zasłużył na swe cierpienie, choć brak
tu spotykanego w innych lamentacjach momentu wyznania winy. Mimo iż
nieszczęśliwy nie widzi żadnej możliwości odmiany swego losu, dobywa z siebie jeszcze
iskrę nadziei, nie ustając w żarliwej modlitwie do Jahwe (w. 2.10.14), którego nazywa
„Bogiem zbawienia swego” (w. 2; tekst ten nie jest jednak pewny), a w pytaniach
retorycznych postawionych w w. 11-13 można się nawet dopatrzyć wyrażonej pośrednio
obietnicy okazania Bogu wdzięczności, jeśli go w cudowny sposób ocali. — W mało
zwartej budowie Psalmu brak niektórych formalnych elementów właściwych
lamentacjom (wyrazów ufności, obietnicy wdzięczności). Ze względu na pewne
podobieństwa do Księgi Joba datuje się jego pochodzenie na okres niewoli
babilońskiej.
1.
Por. Ps 42,1. — Znaczenie słowa Machalat nie jest znane; przypuszcza się, że znaczy
ono „niemoc”. Nie wiadomo też, kim był wymieniony Heman.
5.
„Dół” (grób) jest tu synonimem Szeolu, tj. krainy zmarłych.
6.
Według ówczesnych pojęć Bóg ma wprawdzie władzę nad Szeolem (Am 9,2), nie
roztacza jednak żadnej opieki nad zmarłymi.
9.
Uwięzienie może tu być obrazem zupełnego osamotnienia, nie wskazuje więc
koniecznie na chorobę trądu (por. Kpł 13,46).
13.
Zstępując do Szeolu zmarli o wszystkim zapominają i tracą wszelką łączność ze
światem i z Bogiem (por. Ps 6,6; 30,10; Iz 38,18; Jb 14,21; Ekl 9,5n).
Psalm 89.
Autor, żyjący w czasach, kiedy dom królewski po klęskach wojennych i zniszczeniu
stolicy przez nieprzyjaciela doznał upokorzenia lub może upadł (w. 39-46),
88
Wsparcie modlitewne –
przeciwstawia smutnej rzeczywistości wspaniałą obietnicę, jaką Bóg niegdyś dał
Dawidowi przez proroka Natana (2 Sm 7), że mianowicie będzie go bronił przed
nieprzyjaciółmi i utrwali tron jego na wieki (w. 20-38). Powołując się na wierność Boga
i na Jego wszechmoc, którą opiewa pierwsza część pieśni (w. 1-19), Psalmista prosi
Boga o odwrócenie nieszczęścia, jakie spadło na dom Dawida (w. 47-52). — Psalm
składa się z trzech części, różnych pod względem formy: hymnu (w. 1-19), wyroczni
Bożej (w. 20-38) i lamentacji (w. 39-52). Być może, że Autor ułożył go, przynajmniej
częściowo, ze starszego materiału literackiego, nie pochodzącego spod jego pióra.
Czasem powstania Psalmu w jego obecnej postaci mogą być ostatnie lata Królestwa
Judzkiego lub okres po niewoli, kiedy to oczekiwano wskrzeszenia Królestwa
Dawidowego, jak o tym świadczą prorocy Aggeusz i Zachariasz.
1.
Etan jest wymieniony w 1 Krl 5,11 jako jeden z mędrców za panowania Salomona, a
w 1 Krn 6,29; 15,17-19 jako śpiewak przy świętym Przybytku za czasów Dawida. Nie
wiadomo, czy chodzi tu o tę samą postać.
4.
Wybranie Dawida jest nazwane przymierzem, podobnie jak w 2 Sm 23,5; Iz 55,3.
5.
Por. 2 Sm 7,13.16.
6-8.
Synami Bożymi są aniołowie, którzy tworzą radę niebieską (por. Jb 5,1; 15,15; Dn
4,14; 8,13; Zach 14,5).
10-12.
Psalmista nawiązuje do opowiadań mitycznych przedstawiających pierwotny
chaos jako srożącego się olbrzymiego potwora morskiego, nazwanego tu Rahabem.
Jahwe pokonał go, po czym stworzył niebo i ziemię (pr. Jb 9,13; 26,12; Iz 51,9). Motyw
mitologiczny jest tu oczywiście tylko obrazem poetyckim.
14-19.
Potęga Jahwe wespół z Jego łaskawością i wiernością jest źródłem siły oddanego
Mu narodu. Koncentruje się ono niejako w osobie króla, który dlatego jest nazwany
puklerzem narodu.
20-38.
Druga część Psalmu jest swobodnym rozwinięciem przepowiedni proroka
Natana (2 Sm 7,8-16), przy czym Autor nawiązuje także do innych tekstów biblijnych.
20.
Por. 1 Sm 16,18; 2 Sm 7,10.
21.
Por. 1 Sm 16,1-13.
26.
Por. Ps 2,8; 72,8-11; Rdz 15,18; Wj 23,31; Pwt 11,24; 1 Krl 5,1.
27.
Chodzi o synostwo w znaczeniu moralnym; por. Ps 2,7.
28.
Pierworodnym Jahwe jest też nazwany naród izraelski (Wj 4,22; Jr 31,9); i on
także ma być wywyższony ponad wszystkie inne narody (Pwt 26,19).
89
Wsparcie modlitewne –
29-30.
Por. Iz 55,3. Wobec tragicznego losu domu królewskiego Autor szczególnie
akcentuje obietnicę wiecznego panowania rodu Dawida (w. 4n.34-38).
31-38.
Obecne położenie jest więc zapowiedzianą karą Bożą nie tylko za grzechy ludu,
lecz i za winy panujących. Obietnicy swojej jednak Bóg nie cofnął. A ponieważ wierność
Jahwe jest rękojmią, że obietnice Jego się spełnią, chwilowe niepowodzenia domu
królewskiego czy nawet jego upadek nie mogą pogrzebać nadziei, że zostanie on znowu
wskrzeszony do dawnej świetności. W. 37n przypominają Ps 78,5.7.15, gdzie w
podobnych słowach wyrażona jest myśl, że obietnica wiecznego panowania dynastii
Dawida ziści się w czasach mesjańskich.
40-46.
Treść tych wierszy odnosi się może do wydarzeń ostatnich lat chylącego się już
ku upadkowi Królestwa Judzkiego, lub raczej do zburzenia Jerozolimy i uprowadzenia
króla do niewoli w 586 r.
46.
Tu może chodzić o młodego króla Jehoniasza, uprowadzonego do niewoli w roku
597 (2 Krl 24,8n), lub o samą dynastię Dawida, która stosunkowo wcześnie utraciła
tron.
48n.
Motywy te mają wzbudzić w Bogu litość nad królem i nad cierpiącym razem z nim
ludem.
51.
Niektórzy na podstawie tego wiersza uważają ostatnią część Psalmu (w. 47-52) za
słowa króla. Można jednak przyjąć, że Psalmista w poczuciu solidarności z królem i
całym narodem sam bardzo głęboko przeżywa nieszczęście, jakie spadło na lud Boży.
52.
Uwłaczając godności króla, przedstawiciela Jahwe, wrogowie znieważają także
samego Jahwe, który nie może patrzeć na to obojętnie.
53.
Doksologia jest późniejszym dodatkiem, wskazującym na koniec trzeciej księgi
Psałterza.
Psalm 90.
Na tle prawdy o wieczności Boga (w. 2.4) i znikomości życia ludzkiego (w. 3.5n)
rozważa Autor los swojego pokolenia, które cierpi na skutek gniewu Bożego, w
następstwie popełnionych win (w. 7-11). Nie popadając w pesymizm, jaki mógłby się
zrodzić z tych rozważań, prosi Boga o mądrość, która pozwala korzystać roztropnie z
krótkiego życia (w. 12), a pełen ufności w Bogu, który zawsze był ucieczką swego ludu
(w. 1), prosi także o zmiłowanie Boże, tzn. o darowanie ludowi jego win i o pomoc w
jego przedsięwzięciach, by po latach cierpienia znowu zagościła u niego radość (w. 13-
17). — Psalm należy do gatunku lamentacji publicznych. Poruszone w nim myśli są
częściowo oparte na innych tekstach biblijnych i zdradzają wpływ literatury
mądrościowej, co pozwala przyjąć, że powstał on po niewoli babilońskiej, i to w
90
Wsparcie modlitewne –
późniejszych latach. „Modlitwą Mojżesza” nazwano go prawdopodobnie ze względu na
w. 13, przypominający słowa Mojżesza zawarte w Wj 32,12 i Pwt 32,36.
1.
Umieszczone na czele Psalmu słowa, wyrażające ufność w Bogu, stanowią jak gdyby
jego motto.
2.
Por. Prz 8,25. Góry, zazwyczaj symbol wieczności i trwałości (por. Pwt 33,15; Ps
36,7; Iz 54,10), dają pewne wyobrażenie o wieczności Boga, gdyż same zostały
zrodzone z ziemi (por. Jb 38,8n) stworzonej przez Boga.
3n.
Kolejność tych wierszy przestawiono ze względu na kontekst.
4.
Jedna straż nocna trwała cztery godziny.
3.
Por. Rdz 3,19; Jb 4,19.
5-6.
Tekst w. 5 nie jest pewny. — Sen jest symbolem śmierci (Ps 76,6; Jr 51,39.57; Nah
3,18; Jb 14,12). Usychająca trawa obrazuje znikomość życia ludzkiego także w Ps
103,15n; Iz 40,6-8; Jb 14,1n.
7-9.
Przyczyną krótkotrwałości życia jest grzech, który wywołuje gniew Boży.
Doświadcza tego na sobie lud Boży, jak mu to też przepowiedział prorok Ezechiel (Ez
5,12n: 13,14n; 24,23; 36,31).
15.
Por. Iz 61,7.
16.
Okazując łaskę swoim wiernym Jahwe powiększa także własną chwałę.
17.
Por. Lb 6,25; Pwt 2,7; 14,29; 16,15.
Psalm 91.
Zasadnicza myśl całego Psalmu jest zawarta w sentencji wstępnej o ufności w Bogu (w.
In). Rozwijając temat Autor poucza, posługując się szeregiem obrazów, że Bóg chroni
człowieka, który Mu zaufał, od niebezpieczeństw (w. 3-8) i porucza go opiece swych
aniołów (w. 9-13). Zakończenie zawiera wypowiedź Bożą potwierdzającą słowa
Psalmisty (w. 14-16). — Gdy chodzi o treść, Psalm jest podobny do Ps 46. Ze względu
na jego formę należy go zaliczyć do psalmów dydaktycznych. Przemawiając jak mistrz
do ucznia Autor używa stylu spotykanego także w księgach mądrościowych, np. w Jb
5,17-27; Prz 3,21-26 (oba te fragmenty przypominają także treścią nasz Psalm), co
nasuwa przypuszczenie, że utwór ten powstał po niewoli babilońskiej, w środowisku, w
którym zajmowano się nauczaniem mądrości.
1-2.
Bóg zapewnia człowiekowi, który Mu zaufał, bezpieczeństwo, podobnie jak
gospodarz swemu gościowi.
91
Wsparcie modlitewne –
3.
Por. Oz 9,8.
4.
Por. Pwt 32,11; Iz 31,5.
5n.
Grozą nocy może być niebezpieczeństwo zbójeckich napadów (por. Pp 3,8).
Prawdopodobnie jednak w. 5 wyraża tę samą myśl, co w. 6, w którym groźne choroby,
w sposób poetycki uosobione, są przedstawione jako złe moce, czyhające na człowieka
dniem i nocą. (Być może, że personifikacja ta nawiązuje do zabobonnych wierzeń
ludowych). Lecąca strzała miałaby zatem znaczenie analogiczne do tego, jakie w Ps
38,3 mają strzały Jahwe niosące chorobę (por. Jb 6,4; Lm 3,13). Obraz ten jest także
znany w mitologii babilońskiej i greckiej. — Por. też Wj 12,29; 2 Krl 19,35; Jr 15,18.
11-12.
Por. Rdz 24,7; Wj 23,20; Prz 3,23; Mt 4,6; Łk 4,10.
13.
Por. Iz 11,8; Ez 34,25; Jb 5,22.
14.
„Znać Imię Boże” znaczy także miłować Boga i być Mu oddanym (por. Ps 9,11; Iz
52,6).
16.
długim życiem: por. Jb 5,26; Prz 3,2; 10,27. — zbawienie: por. Iz 51,6.8.
Psalm 92.
Autorowi tego hymnu przyświecał także cel dydaktyczny. Po słowach wychwalających
wielkość Jahwe, Jego dobroć i wierność (w. 2-7), przeciwstawia on los grzeszników,
których czeka rychła zguba (w. 8-10), szczęściu sprawiedliwych, którzy triumfują nad
swymi przeciwnikami (w. lin), ponieważ Bóg obdarza ich pomyślnością i długim
życiem (w. 13-15). Autor stara się w ten sposób wykazać, że Jahwe jest nie tylko
miłosierny, ale i sprawiedliwy (w. 16). — Psalmista, który sam zalicza się do
sprawiedliwych (w. 11n), doznał widocznie szczególnych dowodów dobroci Bożej i z
wdzięczności do Boga ułożył swą pieśń dla użytku ogólnego. Upatrując nagrodę za życie
bogobojne jedynie w szczęśliwym i długim życiu, nie dochodzi w rozwiązaniu problemu
sprawiedliwej odpłaty tak daleko, jak Autor Ps 49 czy Ps 73. Pewne cechy właściwe
literaturze mądrościowej (por. np. w. 7) jak i nawiązywanie do innych tekstów
biblijnych przemawiają za pochodzeniem Psalmu z czasów po niewoli babilońskiej.
1.
Treść Psalmu nie wyjaśnia jego przeznaczenia na dzień szabatu.
3.
Godziny poranne i wieczorne były zwykłą porą modlitwy (por. 5,4; 63,7); użyte tu
określenia czasu oznaczają jednak raczej, że Boga zawsze należy sławić.
5-7.
Nie chodzi tu o dzieła stworzenia, lecz — jak wynika z myśli przewodniej Psalmu —
o dzieła zbawcze Jahwe, do których należą także Jego sprawiedliwe rządy. Plany Boże
są wprawdzie okryte tajemnicą (por. Iz 55,8n), ale dzieła Boże są widoczne, tak iż tylko
92
Wsparcie modlitewne –
człowiek pozbawiony rozumu nie dostrzega ich i nie zastanawia się nad nimi (por. Ps
66,3.5; 28,5; 73,22; Jr 4,22; 10,21).
8.
Por. Pwt 28,20.24.45nn; Ez 7,11.
9.
Por. Iz 2,11.
10.
Por. Sdz 5,31; Iz 60,12.
11.
Róg jest symbolem siły, oliwa zaś — radości, ponieważ namaszczano się nią z okazji
uczt (por. Ps 23,3; 45,8; Iz 61,3).
12.
Kara, jaka spotyka grzeszników, jest dla sprawiedliwego powodem do radości,
ponieważ widzi w niej potwierdzenie słuszności swej wiary w sprawiedliwość Bożą.
13-15.
W przeciwieństwie do bezbożnych, podobnych do rychło więdnącego ziela (w.
8), sprawiedliwi, zjednoczeni z Bogiem w szczególniejszy sposób przez udział w kulcie,
są podobni do wysokich, zawsze zielonych drzew, które bardzo długo żyją (por. Ps 1,3;
Jr 17,8).
16.
Por. Pwt 32,4.
Psalm 93.
Krótki ten utwór jest hymnem na cześć Jahwe-Króla, podobnie jak Ps 47 i 96-99. —
Jahwe, który u zarania świata ujarzmił pierwotny chaos, przewyższa potęgą wszystkie
moce ziemskie. Tak wielkiemu Królowi trzeba bezwzględnie zaufać. Należy Mu też
okazywać cześć, szczególnie w Jego Świątyni. — Szerokie spojrzenie Psalmisty,
obejmujące najbardziej odległą przeszłość jak i teraźniejszość, zdaje się także sięgać w
przyszłość, aż do czasów ostatecznych. Trudno bliżej określić, z jakiego czasu Psalm
pochodzi; język jego, jak i niektóre myśli spotykane także w księgach prorockich,
wskazują, że prawdopodobnie nie powstał on przed niewolą babilońską.
1.
Królowanie Jahwe nad światem zasadza się przede wszystkim na dokonaniu dzieła
stworzenia.
2.
Tronem Jahwe jest cały świat (por. Ps 99,5; Iz 66,1).
3.
Obraz ten jest może nawiązaniem do mitów babilońskich lub fenickich, według
których bóstwo porządkujące pierwotny chaos musiało stoczyć walkę z szalejącym
żywiołem wody.
4.
Tu rozhukane fale morskie mogą oznaczać narody występujące wrogo przeciwko
Jahwe (por. Iz 5,30; 8,7; 17,12; Jr 6,23; 46,7).
93
Wsparcie modlitewne –
5.
Świadectwami Jahwe są słowa zawierające Jego objawienie, a w szczególności Jego
nakazy.
Psalm 94.
Psalm składa się z dwóch części. W pierwszej (w. 1-11) Psalmista prosi Boga, by ukarał
bezbożnych (w. 1-4), którzy, nie wierząc w sprawiedliwość Bożą, znęcają się nad
biednym, bezbronnym ludem (w. 5-7); do nich samych zaś zwraca się ze słowami
upomnienia (w. 8-11). W części drugiej (w. 12-23) wyraża on przekonanie, że
sprawiedliwości stanie się zadość, gdyż Bóg nie wypuści ze swej opieki niewinnie
prześladowanych, którzy zachowują Jego Prawo (w. 12-15); wyraża też nadzieję, że i on
sam, podobnie jak dotychczas w krytycznych chwilach swego życia (w. 16-19), znajdzie
w Bogu pewną obronę przed niegodziwością ludzką (w. 20-23). — Psalm ten jest
lamentacją indywidualną o swoistej formie. Autor mówi w nim nie tylko o swej własnej
niedoli, lecz także o cierpieniach tych, którzy podobnie jak on doświadczają
niesprawiedliwości i ucisku możnych. Nie pomija też przy tym momentu
dydaktycznego. Psalm powstał przypuszczalnie po niewoli babilońskiej.
1.
Wyrażenie „Bóg pomsty” nie oznacza oczywiście, że Bóg mści się na człowieku,
powodowany namiętnością, lecz że sprawiedliwie karze naruszenie porządku
moralnego (por. Pwt 32,34n; Jr 51,56).
5.
Ciemięzcami są bezbożni, nie zważający na Prawo Boże Izraelici (por. w. 8). Nazwy:
lud i dziedzictwo nie odnoszą się zatem do całego narodu, lecz tylko do tej jego części,
która dochowuje wierności Jahwe.
6.
Prawo Mojżeszowe wyraźnie bierze w obronę przed krzywdą i wyzyskiem wdowy,
sieroty i cudzoziemców (Wj 22,20-23; Pwt 24,17; 27,19). Również Prorocy często
ujmują się za nimi (por. np. Iz 10, In; Jr 7,6; Ez 22,7; Mal 3,5). — Zabijają i mordują,
tzn. obchodzą się z nimi okrutnie (por. hiperbolę u Iz 3,5; Mich 3,2).
9.
Por. Wj 4,11; Prz 20,12.
10.
Por. Prz 24,12.
11.
Por. Ekl 1,2 i częściej.
12.
Człowiek czerpie naukę prawego życia nie tylko z przepisów Prawa Bożego, lecz i z
doświadczeń zesłanych przez Boga (por. Jb 5,17; Prz 3,12).
18.
Zachwianie się nogi jest obrazem nieszczęścia (por. Ps 38,17) lub też rodzących się
wątpliwości w sprawiedliwość Bożą (por. Ps 73,2).
94
Wsparcie modlitewne –
20.
Siedzibą nieprawości są trybunały, w których sędziowie nie bacząc na to, że mają
sprawować swój urząd w imieniu Boga (por. Ps 58,2; 82,1), łamią prawo. Tacy
sędziowie nie mogą się nazywać zastępcami Boga.
23.
Por. Prz 20,26.
Psalm 95.
Psalm ten jest pod względem treści i układu podobny do Ps 81. Pierwsza część (w. 1
-7c) jest hymnem wzywającym do uwielbienia Boga, Stwórcy świata i Pasterza swego
ludu; część druga zaś (w. 7d-ll), utrzymana w stylu mowy prorockiej, zawiera
upomnienie i zachętę do uległości względem Boga, który niegdyś za brak jej ukarał
winnych pozbawieniem ich szczęścia oglądania Ziemi Obiecanej. Słowa zawarte w
wierszach 8-11 wkłada Autor w usta samego Boga. — Pieśń tę, ułożoną
prawdopodobnie na Święto Szałasów, kiedy to według przepisu Pwt 31,10n czytano
Księgę Prawa (por. w. 7d), śpiewano później zapewne i w inne dni uroczyste w czasie
procesji do Świątyni, przy czym poszczególne części były może śpiewane przez różne
osoby albo też chóry. Psalm mógł powstać na krótko przed niewolą babilońską lub
niedługo po niej.
1.
Nazwa: „Opoka naszego zbawienia” (por. Pwt 32,15; Iz 26,4; Ps 89,27) może
zawierać oprócz porównania Jahwe ze skałą, która daje schronienie w chwili
niebezpieczeństwa, także aluzję do skalistego Wzgórza Syjońskiego, na którym
wznosiła się Świątynia.
3.
Zwrot: ponad wszystkich bogów jest utartą formułą (Pwt 10,17; Ps 96,4; 97,9), z
czego nie wynika, że w Izraelu wierzono w rzeczywiste istnienie innych bogów oprócz
Jahwe.
7d.
Słowa te mają uprzytomnić ludowi, że prawdziwa pobożność polega nie tyle na
wyrazach uwielbienia Boga, ile raczej na życiu według Jego woli, wyrażonej w Prawie.
Szczególny akcent spoczywa na słowie dzisiaj jako na przeciwstawieniu do przeszłości
(w. 8-11), kiedy to Izraelici niejednokrotnie zbaczali z drogi Bożej.
8-9.
Upomnienie nawiązuje do wydarzenia opisanego w Wj 17,1-7 (por. Lb 20,1-13).
Izraelici zaczęli się wtedy burzyć z powodu braku wody na pustyni. Upamiętnieniem
tego zajścia są nazwy miejscowości Meriba (= kłótnia, bunt) i Massa (= kuszenie,
prowokacja).
10-11.
Kara, jaka spotkała przodków (por. Lb 14,27-35), powinna być przestrogą dla
ich potomków. — W. 7d-11 są cytowane w Hbr 3,7-11 według LXX.
95
Wsparcie modlitewne –
Psalm 96.
Jest to hymn na cześć Jahwe-Króla. Psalmista wzywa wszystkich do wysławiania
Jahwe (w. 1-3), który wielkością i mocą przewyższa wszystkie bóstwa czczone przez
obce narody (w. 4-6). Następnie kieruje do tych narodów wezwanie, by oddały hołd
Panu świata (w. 7-10), a w końcu zwraca się do całej natury, nawołując ją do radosnego
przyjęcia Jahwe, który przychodzi jako Sędzia świata (w. 11-13). — Budowa tego hymnu
odbiega nieco od zwykłego układu właściwego temu gatunkowi literackiemu,
mianowicie przez to, że podstawowe elementy formalne hymnu, tj. wezwanie do
wysławiania Boga i motywacja, powtarzają się w nim na przemian. Niektóre myśli i
zwroty zawarte w tym Psalmie spotykamy też w innych Psalmach, przede wszystkim
zaś u Deutero-Izajasza, co każe umieścić czas jego powstania w późniejszych latach po
niewoli babilońskiej. Przemawia za tym także tytuł, jaki ma tłumaczenie LXX: „Gdy
budowano Świątynię po niewoli”. Cały prawie Psalm znajduje się z drobnymi
wariantami także w 1 Krn 16,23-33. Ostatnia jego część nosi wyraźne znamię
eschatologiczne.
1.
Nie tylko Izraelici, lecz także wszystkie inne narody mają oddać chwałę Jahwe jako
Stwórcy (w. 5.10) i Sędziemu świata (w. 13). Por. Ps 47,2; 98,4; Iz 42,10n. — O „nowej
pieśni” zob. Koment. do Ps 33,3.
3.
Słowa te są zapewne skierowane przede wszystkim do pielgrzymów z diaspory (por.
Ps 9,12; 98,3; 105,1; Iz 66,19).
4-5.
Por. Ps 97,7; Iz 41,21-24; 44,6; 46,5-7.
6.
Władcę świata zdobią atrybuty właściwe także królom ziemskim (por. Ps 21,6; 45,5);
są one jednak tak przedstawione, jak gdyby były istotami niebieskimi, stojącymi przed
Jego tronem w niebie czy w Świątyni.
7-9.
Por. Ps 29,1n. O bogatych darach dla Jahwe, jakie napływać będą do Jerozolimy z
obcych krajów, mówi także Iz 60,5-9.
10.
Władza królewska Jahwe ma swą najgłębszą podstawę w Jego dziele stworzenia
(por. Ps 93,1), a przejawia się w Jego sprawiedliwych rządach nad wszystkimi
narodami (por. Ps 9,9).
11-13.
Sąd Jahwe nad narodami (por. np. Iz 66,16; Jr 25,32nn; Jl 4,12; Abd 15n) będzie
dla Izraela ostatecznym wybawieniem. Cała natura będzie wtedy dzieliła jego radość
(por. Ps 98,9; Iz 44,13; 55,12).
96
Wsparcie modlitewne –
Psalm 97.
Autor tego hymnu wysławia Jahwe jako Króla, który zjawia się wśród burzy i ognia, by
sprawować sąd nad światem (w. 2-6). Wszyscy bogowie i ich czciciele muszą kornie
uznać Jahwe jako najwyższego Pana (w. 7-9). Dla Izraela zaś sąd powszechny jest
powodem do radości, gdyż przynosi mu wybawienie (w. 8.10n). Toteż pieśń zawiera we
wstępie i w zakończeniu wezwanie do radości (w. 1.12). — Psalm ma charakter
eschatologiczny. Dla przedstawienia przyszłego sądu Psalmista posługuje się obrazami
przejętymi z opisów dawniejszych teofanii, jak również tekstami innych Psalmów.
Hymn ten śpiewano zapewne przede wszystkim w czasie uroczystych nabożeństw w
Świątyni. Przyjmuje się, że powstał on po niewoli babilońskiej.
1.
Por. Ps 93,1; 99,1; Iz 49,13. — Autor ma niewątpliwie na myśli głównie mnogie
wyspy Morza Śródziemnego (por. Iz 42,10).
2.
Por. Wj 19,16-19; 20,21 (teofania na Synaju). — Wiersz 2b = Ps 89,15a.
3.
Por. Wj 24,17; Pwt 4,24; Iz 10,17.
4.
Por. Ps 77,19.
5.
Hiperboliczny obraz topniejących gór (por. Mich 1,4) wyobraża nieograniczoną moc
„Pana całej ziemi” (por. Mich 4,13; Zach 4,14; 6,5).
6.
Słowo hebrajskie oznaczające sprawiedliwość ma tu nieco szersze niż czysto
jurydyczne znaczenie; wyraża ono także zbawcze działanie Jahwe (por. Ps 50,6),
będące jednym z tytułów Jego chwały (stąd wyrazy „sprawiedliwość” i „chwała” są tu
użyte paralelnie), co sobie kiedyś uświadomią wszystkie narody (por. Iz 40,5; 52,10).
7.
„Nicością” są bożki. — Por. Iz 42,17; 44,9; 45,16. — Mitologiczny motyw hołdu
bogów ma tu tylko znaczenie obrazu wyrażającego upadek kultu bożków.
8.
córy judzkie = miasta judzkie.
9.
Por. Ps 83,19 oraz Koment. do Ps 95,3.
11.
Światłość jest synonimem szczęścia (por. Ps 36,10; Iz 9,1n; 58,10).
Psalm 98.
Hymn ten jest zbliżony do Ps 96 zarówno treścią, jak i budową. W pierwszej części (w.
1-3) myśl Psalmisty kieruje się ku przeszłości, kiedy to Jahwe udzielił Izraelowi
cudownej pomocy, objawiając tym samym swe zbawcze działanie wszystkim narodom.
W części drugiej (w. 4-9), zawierającej zapowiedź przyjścia Jahwe na sąd nad światem,
Autor wzywa wszystkie ludy (w. 4-6), a nawet całą naturę (w. 7-9), do radosnego
97
Wsparcie modlitewne –
powitania Jahwe jako Króla świata. — Główne myśli Psalmu odpowiadają ideom
Deutero-Izajasza, należy więc przyjąć, że powstał on po niewoli babilońskiej.
1-3.
Wiersze te odnoszą się prawdopodobnie do wybawienia narodu izraelskiego z
niewoli babilońskiej (por. Iz 42,10; 52,10). — O „nowej pieśni” zob. Koment. do Ps
33,3. — prawica, albo też ramię, jest symbolem mocy i potęgi (por. Iz 52,10; 59,16;
63,5); użyty tu obraz oznacza zatem, że Jahwe zdziałał cuda (tj. wybawił swój lud z
niewoli) sam, bez pomocy jakiejkolwiek potęgi ziemskiej.
4-6.
Por. Ps 66,1; 96,1; 100,1; Iz 52,9. Sposób oddania hołdu Jahwe-Królowi jest
wzorowany na ceremoniale powitania króla ziemskiego (por. 1 Sm 10,24; 1 Krl 1,39n; 2
Krl 11,12.14).
7-9.
Por. Ps 96,11-13; Iz 42,10; 44,23; 49,13; 55,12. — Choć Jahwe-Król przychodzi jako
Sędzia świata, zjawienie się Jego budzi powszechną radość, ponieważ rządy Jego
przywrócą na świecie ład i sprawiedliwość.
Psalm 99.
Trzy nierówne strofy tego hymnu są oddzielone od siebie refrenem, który był może
powtarzany w czasie nabożeństwa przez lud, a wyraża jedną z głównych myśli Psalmu:
Jahwe jest święty (w. 3.5.9). W pierwszej strofie (w. 1-3) Psalmista sławi powszechne
królowanie Jahwe, w drugiej (w. 4n) — Jego sprawiedliwe rządy w Izraelu, w trzeciej
(w. 6-9) — Jego łaskawość i miłosierdzie, okazywane narodowi za wstawiennictwem
wielkich mężów przeszłości. W przeciwieństwie do poprzednich hymnów na cześć
Jahwe-Króla (Ps 96-98), w Ps 99 perspektywa eschatologiczna jest mniej wyraźna (w.
1-3), a także moment uniwersalistyczny jest w nim słabiej zaakcentowany. Śpiewano go
prawdopodobnie głównie w Święto Szałasów, w którego rytuale poczesne miejsce
zajmowało czytanie Prawa. Pieśń ta powstała przypuszczalnie po niewoli babilońskiej.
1.
O lęku, jaki ogarnie narody z nastaniem czasów ostatecznego wybawienia Izraela,
mówią Jr 33,9 i Mich 7,17 (por. Iz 64,1). — Jahwe tronuje na cherubach nad Arką
Przymierza (1 Sm 4,4; 2 Sm 6,2; 2 Kri 19,15); tu jednak wyrażenie to odnosi się raczej
do tronu niebieskiego, podtrzymywanego przez cherubów (Ez 1; 10; por. Ps 80,2; Dn
3,55).
2.
Por. Iz 12,6; 40,15.22-24. — Według przepowiedni Proroków także w czasach
ostatecznych Syjon będzie siedzibą Jahwe-Króla (Iz 4,5; 24,23; 60,14; Jl 4,21; Mich
4,7).
3.
Por. Ps 47,2; 117,1; Mal 1,14.
4.
Por. Iz 61,8.
98
Wsparcie modlitewne –
5.
Podnóżkiem stóp Jahwe jest Arka Przymierza (1 Krn 28,2), a także cała ziemia (Iz
66,1; por. Mt 5,35).
6-8.
Ci trzej wielcy orędownicy ludu u Boga (Mojżesz — por. np. Wj 32,11-14; Aaron —
Lb 17,11-13; Samuel — 1 Sm 7,8n; 12,19-23), a zarazem stróże Prawa Bożego w Izraelu,
sami nie byli wolni od przewinień. Życie ich stało się wymownym dowodem zarówno
łaski, jak i sprawiedliwości Bożej. Sens wiersza 8 nie jest jednak całkiem pewny.
Psalm 100.
Krótki ten hymn składa się z dwóch części. Każda z nich zawiera wezwanie do
radosnego wysławiania Jahwe (w. 1-2 i 4) oraz motywację tego wezwania (w. 3 i 5). Z
treści Psalmu, zbliżonego do Ps 95, można wnioskować, że śpiewano go podczas
uroczystego wejścia ludu do Świątyni, przy czym wezwania były może śpiewane przez
chór lewitów.
1.
Wezwanie jest skierowane do Izraelitów, którzy przybyli do Świątyni; zwrócenie się
do „wszystkich ziem” jest tu tylko zwrotem retorycznym (por. Ps 66,1; 96,1; 98,4).
2.
„Służyć Jahwe” znaczy tu przede wszystkim wziąć udział w ceremoniach religijnych;
wyrażenie to ma jednak także ogólniejsze znaczenie w sensie pełnienia we wszystkim
woli Bożej (por. Mal 3,14).
3.
Jak każdy poszczególny człowiek, tak Izrael jako naród zawdzięcza swe istnienie
Jahwe-Stwórcy (por. Pwt 32,6.15; Iz 43,1.21), który też opiekuje się swym ludem, jak
pasterz swoją trzodą (por. Ez 34,11nn; Ps 79,13; 95,7).
5.
Por. Jr 33,10-13.
Psalm 101.
Za autora tego Psalmu uważa się Dawida. Rzeczywiście treść Psalmu, przedstawiająca
obraz doskonałego władcy, którego sposób postępowania zasługuje na pochwałę ze
strony Boga i na uznanie ze strony własnych poddanych, odpowiada temu okresowi
panowania króla Dawida, gdy po zdobyciu twierdzy Jebuzytów chciał uczynić z
Jeruzalem miasto święte, cieszące się posiadaniem Arki Przymierza. — kiedyż
przybędziesz do mnie? — słowa te byłyby więc aluzją do sprowadzenia Arki Przymierza
na Syjon. Głęboka religijność Dawida, przywiązanie do Jahwe, obietnice już otrzymane
tłumaczyłyby dobrze wypowiedzi zawarte w tym Psalmie. Psalmista mówi o dobroci
prawdziwej, której świadkiem będzie sam Bóg. Król bowiem będzie postępował
sprawiedliwie w prawości serca także i w obrębie swego domu, gdzie tylko domownicy
będą mogli to dostrzec.
99
Wsparcie modlitewne –
4-7.
Autor wymienia cechy ludzi złych, którym władca nie zamierza pobłażać:
oszczerstwo, pychę, podstępność, fałsz. Dla ludzi dobrych będzie jednak władca pełen
życzliwości i hojnie ich nagrodzi (w. 6).
8.
Przez wymierzanie sprawiedliwości gorliwy król będzie się starał o to, żeby miasto
Jahwe było wolne od ludzi bezbożnych i przewrotnych, sama bowiem ich obecność w
świętym mieście znieważa to miejsce.
Psalm 102.
Siła wyrazu w opisie cierpień osobistych Psalmisty i nieszczęść narodu, z którym Autor
się utożsamia, wspaniałe podkreślenie wieczności Boga w przeciwieństwie do
znikomości wszystkiego, co ziemskie, czynią z tego Psalmu jedną z najpiękniejszych
modlitw Psałterza. Niektórzy sądzą, że ze względów liturgicznych złączono w jeden
Psalm dwa różne utwory. Kościół zaliczył Psalm 102 do tzw. Psalmów pokutnych; jest
to piąty z kolei Psalm pokutny. — Można ten Psalm podzielić na trzy części: skarga
Psalmisty na własne nieszczęście (w. 2-12), prośba o odbudowę zniszczonej Jerozolimy
(w. 13-23), modlitwa osobista Autora (w. 24-28).
6.
skóra — hebr. basar jest tłumaczone zwykle przez „ciało”, zdarza się (Ps 119,102; Jb
33,20), że słowo to oznacza po prostu skórę. Por. polskie wyrażenie: skóra i kości.
7.
Pelikan, hebr. kaat, jest ptakiem wodnym. Tu jednak jest o nim mowa jako o ptaku
pustynnym. Wyrażenie to w podobnym kontekście występuje też i w innych tekstach
(Kpł 11,18; Iz 34,11; Sf 2,14).
8.
Hebr. cippor oznacza właściwie wróbla, ale ten wyraz może też oznaczać każdego
małego ptaka. Psalmista wyraża swe cierpienia i rozpaczliwe wołania o ratunek przez
porównanie do samotnych ptaków, zawodzących w nocy.
12.
Życie jest tutaj porównane do cienia, który przed zachodem słońca nachyla się,
wydłuża i wreszcie znika. Gdy zajdzie słońce, nastaje noc, która jest symbolem śmierci.
23.
Jest to zapowiedź czasów mesjańskich, kiedy Syjon będzie ośrodkiem kultu
prawdziwego Boga (por. Iz 2,2n; Zach 14,16; Mich 7,12).
Psalm 103.
Piękny to hymn, wysławiający dobroć i miłosierdzie Boże. Bóg darzy człowieka
dobrodziejstwami i darowuje winy, gdy się Go prosi o przebaczenie. Psalm ten jest
przypisywany Dawidowi i istotnie jego treść jest podobna do słynnego Psalmu 51
Miserere.
100
Wsparcie modlitewne –
3-6.
Autor wylicza Boże dobrodziejstwa: darowanie win, ocalenie z nieszczęścia,
uwolnienie od śmierci, obfitość dóbr w starości. Autor mówi o odnawianiu się młodości
jak u orła, gdyż starożytni wierzyli, że orzeł odmładza się ze zmianą upierzenia.
6-13.
Psalmista widzi dowody dobroci Bożej nie tylko w swoim życiu osobistym, lecz
również w historii własnego narodu. Jak ojciec nad swymi dziećmi, tak Bóg lituje się
zawsze nad Izraelitami i bierze ich w obronę.
14-19.
Przez porównanie do trawy, która usycha, gdy powieje gorący wiatr, chce Autor
przedstawić kruchość życia ludzkiego. W przeciwieństwie do niestałości życia ludzkiego
jest mocno podkreślona wieczność Boga, który trwa bez końca i którego władza
rozciąga się na wszystkie rzeczy i czasy.
Psalm 104.
W tekście hebrajskim Ps 104 nie ma tytułu, natomiast LXX i Vg podają imię Dawida
jako autora. Ponieważ można zauważyć podobieństwo tematyki z treścią Psalmu
poprzedniego, który jest przypisywany Dawidowi, i ten Psalm można z pewnym
prawdopodobieństwem uznać za Dawidowy. Pod względem literackim jest to
prawdziwe arcydzieło, zwłaszcza pod względem plastyczności opisu przyrody. W
pięknych, poetyckich obrazach przedstawia Autor nie tylko wielkość i wspaniałość
natury, ale również i życie drobnych istot, w tak oczywistej mierze zależnych od
opatrznościowej ręki Bożej. Głęboka też jest treść religijna Psalmu. Psalmista
uroczyście stwierdza, że Bóg jest stwórcą świata. Bóg bowiem nie tylko porządkuje to,
co już istnieje, lecz daje istnienie wszelkim bytom, wszystkie istoty całkowicie do Niego
należą. Natura nie jest tu ubóstwiona, nie posiada cech boskich, ale jest od Boga różna
i pod każdym względem Mu poddana. To właśnie odróżnia pojęcia Hebrajczyków od
poglądów na świat, jakie spotykamy u Egipcjan, Babilończyków, Hetytów itd. Opisy
natury w poezji hebrajskiej nie są przez to mniej piękne niż podobne utwory w
literaturze ludów sąsiednich. Co więcej, poezja hebrajska może być łatwiej
odczytywana i teraz, gdyż nie wymaga trudu oczyszczenia jej z wyobrażeń
mitologicznych.
2-4.
W sposób poetycki opisuje Autor stworzenie niebios. Bóg zasłoną firmamentu
oddziela wody niższe od wyższych i ponad wodami ustanawia sobie mieszkanie. Z
niego zstępuje Bóg na rydwanie z chmur, mając wiatry za posłańców. Psalmista
przedstawia Boga jako wschodniego króla, który przybywa z całym orszakiem. Na
wiersz 4 powoływano się często jako na tekst, w którym jest mowa o stworzeniu
aniołów, gdyż Vg niezręcznie tłumaczy: „qui facis angelos spiritus”. W tekście
hebrajskim jest jednak wyrażona jedynie myśl o wykorzystywaniu przez Boga wiatrów
dla oznajmienia Jego woli. — Rzeczownik malak = posłaniec, wysłannik.
5-9.
Opis stworzenia ziemi. Obraz świata jest zgodny z wyobrażeniami starożytnych.
Ziemia na kształt tarczy pływa po morskiej toni, ale zarazem jest utwierdzona na
101
Wsparcie modlitewne –
niewidzialnych podwalinach. Na rozkaz Boży musi się cofnąć głębia wód, by nie
pochłonęła ziemi. Cofając się, wody tworzą rzeki w górach.
10-12.
Oprócz rzek mieszkańcom ziemi potrzebna jest czysta woda do picia. Bóg każe
jej wytrysnąć ze źródeł. Nahal to potok, który ma wodę w czasie burzy lub przez krótki
czas w porze deszczowej.
13-15.
Źródła i potoki nie 5yłyby wystarczające w suchym klimacie Palestyny, by mogło
kwitnąć rolnictwo, dlatego Bóg we właściwym czasie z niebieskich zbiorników poi
deszczem ziemię, by mogła dostarczać pożywienia ludziom i zwierzętom.
16-18.
Obfite deszcze sprawiają, że na wysokich górach rosną wspaniałe drzewa, które
wznoszą się prosto w niebo. Stanowią one odpowiednie schronienie dla ptactwa, w ich
gałęziach ptaki zakładają swe gniazda. Na wysokich drzewach ma też swe gniazdo
bocian, ptak stawiany za przykład miłości rodzicielskiej ze względu na wielką
troskliwość o pisklęta. Wśród zwierząt jest wymieniony świstak (hebr. szafan), miłe,
zwinne zwierzątko żyjące w Palestynie i Syrii, podobne do wiewiórki.
19-23.
Od Boga jest też zależne następstwo pór roku. W Palestynie posługiwano się
kalendarzem księżycowym, miesiące więc były zależne od faz księżyca. Słońce dzieli
dobę na dzień i noc: w nocy dzikie zwierzęta szukają pokarmu, w dzień człowiek
wychodzi do pracy, by zdobyć dla siebie żywność.
24-26.
Autor wyraża swój podziw dla mądrości, z jaką Bóg stworzył takie bogactwo
istot żyjących. Jako przykład podaje morze, pełne różnego rodzaju istot, od
najmniejszych ryb aż do igrającego na falach wieloryba.
27-30.
W piękny, obrazowy sposób przedstawia Psalmista zależność wszystkich
stworzeń od Boga. Z Jego ręki otrzymują pokarm, a kiedy braknie Jego ożywiającego
oddechu, wszystko obraca się w proch. Bóg tchnieniem swym odnawia życie na ziemi.
Z rozważania piękna natury dochodzi Autor do stwierdzenia nieuchronności śmierci.
Odejście z tego świata jest wyjściem ze wspaniałego pałacu, gdzie można cieszyć się
dobrami doczesnymi, jakich udziela Bóg. Dopiero chrześcijaństwo opromieni myśl o
śmierci nadzieją bytowania z Bogiem przez całą wieczność. Późniejsi komentatorzy na
skutek alegoryzacji myśli biblijnej odnosili tchnienie Boga do trzeciej Osoby Trójcy
Przenajświętszej. W dziełach duchowych powoływano się na wiersz 30, gdy była mowa
o życiu wewnętrznym, o łasce uświęcającej w duszy człowieka.
31-35.
Pod koniec Psalmu wyraża Autor gorące pragnienie, aby chwała Boża trwała
wiecznie, by Bóg zawsze cieszył się stworzonymi przez siebie istotami. Psalmista
również pragnie opiewać Bożą chwałę, dopóki tylko starczy mu życia, wyraża też
nadzieję, że jego śpiew będzie Bogu miły. Źli ludzie zakłócają przepiękną harmonię
stworzenia, dlatego Autor wyraża życzenie, by byli oni starci z powierzchni ziemi, tak
by nieustannie mogło rozbrzmiewać na niej pełne wdzięczności Alleluja.
102
Wsparcie modlitewne –
Psalm 105.
Psalm jest pouczeniem opartym na dawnych dziejach Izraela, przypomina on, dlaczego
Izraelici są zobowiązani ściśle przestrzegać praw Jahwe. Jest tu mianowicie rozwinięta
myśl, że Bóg w przedziwny sposób prowadził swój lud do Ziemi Obiecanej, aby strzegąc
Bożych praw, Izrael mógł w pełni korzystać z Bożych dobrodziejstw. Korzystanie z dóbr
tej ziemi było więc uzależnione od wierności Bogu. Bóg dotrzymał obietnicy danej
Abrahamowi, opiekując się swym ludem wśród wielu doświadczeń, jakie nań spadały,
prowadząc go do Egiptu, a potem wyzwalając go spod ucisku faraonów, pozwalając na
zdobycie ziemi Kanaan.
4.
Myślcie często — w hebr. dosł.: dirszu = szukajcie, badajcie.
6.
Zachęta do rozpamiętywania dobrodziejstw Bożych skierowana jest do potomków
Abrahama, któremu jako pierwszemu Bóg obiecał ziemię Kanaan (Rdz 12,2; 13,14), i do
synów Jakuba, któremu Bóg tę obietnicę ponowił (Rdz 35, 1 In).
7-15.
Psalmista streszcza Rdz 12-35.
12-13.
W czasach patriarchów Lud Wybrany był jeszcze małym, koczującym
plemieniem, które przenosiło się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu pastwisk,
dlatego można go było nazwać pielgrzymem w ziemi Kanaan. Gdy mowa jest w w. 8 o
wierności Boga w tysiące pokoleń, znaczy to, że chodzi o czas nieograniczony, na
zawsze.
15.
Patriarchowie nazwani są „pomazańcami” i „prorokami” w szerszym tego słowa
znaczeniu: zostali wybrani przez Boga, by przekazać Bożą obietnicę przyszłym
pokoleniom.
19.
Spełnienie przepowiedni to tłumaczenie snów, o czym opowiada Rdz 40 i 41.
23.
Krajem Chama jest Egipt, co wynika zresztą z paralelizmu synonimicznego.
28-36.
Z poetycką swobodą opisuje Psalmista plagi, jakie Bóg zesłał na Egipcjan,
zaczynając od dziewiątej i opuszczając piątą i szóstą.
37-44.
Autor wspomina wydarzenia, jakie towarzyszyły wyjściu Izraelitów z Egiptu i
osiedleniu się ich w ziemi Kanaan.
45.
Psalmista miał ten sam cel, którym kierował się Bóg wyświadczając Izraelitom
niezliczone dobrodziejstwa: pragnął zachęcić ich do wierności Bożym przykazaniom.
Jak Bóg dotrzymał słowa i spełnił dane obietnice, tak i lud izraelski pomny na opiekę
Bożą i Jego dobrodziejstwa powinien czerpać zachętę do trwania przy Jahwe i do
wiernego zachowywania Jego świętych praw.
103
Wsparcie modlitewne –
Psalm 106.
Ten Psalm jest niejako uzupełnieniem poprzedniego, stanowi jego dalszy ciąg. Jednak
gdy w Ps 105 Autor przedstawiał historię Izraela jako pasmo Bożych dobrodziejstw,
tutaj życie tego narodu jest pokazane jako łańcuch przeniewierstw i buntów. Bóg
jednak nie cofał swego miłosierdzia: kiedy lud się nawracał, Pan udzielał mu swego
przebaczenia i uwalniał od niebezpieczeństw.
1-6.
Psalmista wysławia dobroć i miłosierdzie, którego Bóg udziela swemu ludowi,
mimo że jest on ludem niewiernym i buntowniczym.
7-12.
Nad Morzem Sitowia, czyli Morzem Czerwonym, Bóg okazał nadzwyczajną
opiekę swemu ludowi, wkrótce jednak Izraelici zaczęli szemrać. Ale i wtedy ich ocalił
(Wj 14,11-31).
16-23.
Por. Wj rozdz. 32.
24-27.
Okazją do nowego szemrania ludu był powrót zwiadowców, wysłanych do ziemi
Kanaan (por. Lb 13-14). Tym razem gniew Boga był groźniejszy. Jahwe podniósł rękę w
geście uroczystej przysięgi i oznajmił, że żaden z tego pokolenia nie wejdzie do Ziemi
Obiecanej.
28-31.
Por. Lb rozdz. 25.
28.
Baal-Peor to imię boga kananejskiego. Baal znaczy tyle, co pan, Peor zaś jest nazwą
miejscowości w ziemi Kannan. W Starym Testamencie często określa się bożków
pogańskich jako bogów nieżyjących, pozbawionych życia.
34-38.
Por. Wj 34,12.
39-46.
Krótko streszcza Psalmista historię Izraela, będącą pasmem win i kar,
powrotów do Boga i objawów Bożego miłosierdzia. Uwydatnia się to zwłaszcza w
okresie Sędziów (Sdz 1-16). Wzmianka w. 46 o łaskawości Bożej, dzięki której nawet na
wygnaniu pozwolił na to, że Izraelici znaleźli litość u wrogów, oraz kończąca ten
„narodowy rachunek sumienia” modlitwa (w. 47) wskazują na to, że Psalm powstał w
okresie niewoli babilońskiej.
48.
Jest to doksologia kończąca czwartą księgę Psalmów. Kończy ją aklamacja Alleluja
(hebr. hallelu Jah = chwalcie Jahwe). Wyrażenie to spotykamy w Psalmach kilkanaście
razy: w tekście hebrajskim zarówno na początku, jak i na końcu, w tłumaczeniu
greckim tylko na początku Psalmów.
104
Wsparcie modlitewne –
Psalm 107.
Według niektórych uczonych Psalm 107 powstał po powrocie Izraelitów z niewoli,
zatem opisywałby on w czterech pięknych obrazach poetyckich los wysiedleńców. Inni
sądzą, że Psalm odtwarza raczej niebezpieczeństwa, na jakie byli narażeni pielgrzymi,
którzy niekiedy z dalekich stron przybywali do Jerozolimy z okazji świąt. Mieli wiele
powodów, by Bogu dzięki składać i dlatego czterokrotnie powtarza się refren, w którym
Autor wzywa do okazania wdzięczności Bogu za uwolnienie z niebezpieczeństw.
4-9.
Pierwszy obraz: zagubiona karawana, której Bóg pozwala odnaleźć drogę.
10-16.
Obraz drugi: wyprowadzenie z więzienia po rozerwaniu więzów i kajdan.
17-22.
Obraz trzeci: uwolnienie z ciężkiej choroby i przywrócenie zdrowia.
23-32.
Obraz czwarty: ocalenie od niebezpieczeństw na morzu.
33-41.
W szeregu przeciwstawnych obrazów Psalmista przedstawia moc Bożą, która
sprawia, że wysuszona ziemia pokrywa się zielenią, rodzi zboże i winne grona. Chciał
on w ten poetycki sposób opisać odrodzenie Izraela.
Psalm 108.
Psalm ten nie jest utworem nowym. Składa się z dwóch części znanych już z Psałterza:
57,8-12 i 60,7-14. — Por. Koment. do tych Psalmów.
Psalm 109.
Psalm jest modlitwą człowieka uciśnionego i prześladowanego nie za występki, lecz za
czyny dobre i za trwanie przy Prawie Bożym. W wierszach 6-19 zawarte są złorzeczenia
przeciwko wrogom. Niektórzy egzegeci uważają te wiersze nie za słowa Psalmisty, lecz
za wypowiedzi wrogów kierowane pod jego adresem. Na ogół jednak przyjmuje się, że
to właśnie Psalmista złorzeczy wrogom. Bez wątpienia nagromadzenie tylu złorzeczeń
zawartych w tekście natchnionym sprawia pewną trudność czytającemu. Ktoś mógłby
zapytać, jak to się dzieje, że takie teksty znalazły się w Piśmie świętym? Jest to możliwe
dlatego, że natchnienie biblijne nie jest równoznaczne z Objawieniem Bożym.
Natchnienie jest tylko gwarancją, że słowa złorzeczące wyszły istotnie z ust Psalmisty i
że są odbiciem mentalności typowego Izraelity. Bóg chciał, by były one wyrażone. Mają
zaś swoją rolę do spełnienia: powinny ustrzec człowieka przed popełnieniem grzechów
i wzbudzić lęk przed karą, która za nie grozi, a także zachęcić do większej gorliwości o
chwałę Bożą. Nie wolno też zapominać, że chodzi tu o Stary Testament, a więc o czasy,
gdy panowało okrutne prawo odwetu, zemsty rodowej, a przykazanie miłości bliźniego
nie było jeszcze udoskonalone nauczaniem Chrystusa. Ponadto Autor występuje nie w
sprawie prywatnej, lecz jest rzecznikiem praw Bożych, a więc i jego złorzeczenia nie są
spowodowane jedynie chęcią zemsty, ale i pragnieniem, by się wypełniła Boża
105
Wsparcie modlitewne –
sprawiedliwość. Ponieważ zaś pojęcie nagrody i kary pośmiertnej nie było jeszcze w
czasach Psalmisty wyraźnie skrystalizowane, dlatego sprawiedliwość Boża musiała się
urzeczywistnić na tej ziemi. Również trzeba pamiętać, że mamy tu do czynienia z
utworem poetyckim, gdzie pewne wyrażenia niekoniecznie muszą być brane dosłownie,
ale mogą być tylko częścią składową obrazu poetyckiego, a to tym bardziej, że
Psalmista był człowiekiem Wschodu, gdzie ludzie lubują się w używaniu mocnych,
dosadnych wyrażeń. — Gdy surowo osądzamy niedoskonałe jeszcze pojęcie miłości
bliźniego wśród ludzi Starego Testamentu, powinniśmy też pamiętać, że i wtedy nie
brakowało heroicznych przykładów przebaczenia doznanych krzywd, jak to widzimy w
życiu Abrahama, Jakuba, Józefa, Mojżesza, Dawida, Nehemiasza i wielu proroków.
Ponieważ św. Piotr (Dz 1,16-20) cytuje w. 8 w odniesieniu do Judasza, należy uznać ten
Psalm za mesjański w znaczeniu typicznym: wrogowie Psalmisty są typem wrogów
Chrystusa.
6-20.
Jest tu przedstawiona scena procesu wroga Psalmisty, na rozprawie nie brak też
mowy oskarżyciela. Wyrok musi być surowy, gdyż postępowanie oskarżonego w pełni
na to zasługuje. Kara zgodnie z dawnymi pojęciami obejmuje również całą rodzinę
oskarżonego.
14.
O karaniu synów za grzechy ojców por. Wj 20,5; Mt 23,32-36; J 9,2.
21-25.
Psalmista nie wątpi, że wróg zostanie ukarany. On sam wyszedł z walki
zwycięsko, ale jakże nędzny jest jego stan! Podobny jest do cienia, który zanika pod
wieczór, do szarańczy, którą się strąca i którą wiatr unosi. Ciało jego tak wychudło od
postu, że patrzący nań potrząsają głową z politowaniem, uważając go za bliskiego
śmierci.
26-31.
Psalm kończy się gorącą prośbą do Boga o pomoc i ratunek. Za opiekę Bożą i za
ocalenie Psalmista przyrzeka Bogu swą wdzięczność i publiczne wysławianie za to, że
Bóg stanął po jego prawej ręce, by go ocalić.
Psalm 110.
Autorem tego Psalmu jest bez wątpienia Dawid. Świadczy o tym lamed auctoris w
tekście, przypisanie go Dawidowi przez Chrystusa (Mt 22,43n), słowa św. Piotra w
kazaniu po zesłaniu Ducha Świętego na Apostołów (Dz 2,34). Treść też wskazuje na
autorstwo Dawidowe. Nie podlega też dyskusji charakter mesjański Psalmu. Co
najwyżej mogą być rozbieżne zdania, czy mamy do czynienia z sensem wyłącznie i
wprost mesjańskim, czy też ze znaczeniem typicznym Psalmu. Słuszniejszą rzeczą
byłoby przyjąć, że Psalm jest wyłącznie mesjański. Bardzo silnym na to dowodem jest
argumentacja Chrystusa w dyskusji z faryzeuszami (Mt 22,42-45). Chrystus wyraźnie
stwierdza, że „mój Pan” z w. 1 oznacza Mesjasza i że jest On kimś znacznie wyższym niż
Dawid. Rzeczywiście, nadludzka postać króla i kapłana, ukazana w Bożej wyroczni, nie
może się odnosić do Dawida ani do żadnej ze znanych nam postaci historycznych. Do
Mesjasza odnosiła słowa Psalmu tradycja żydowska. Na Psalm ten często powołuje się
106
Wsparcie modlitewne –
św. Paweł (Rz 8,34; Ef 1,20; kilkakrotnie w Hbr). Jest rzeczą godną podkreślenia, że
bojowy charakter Psalmu nie stanowił dla Autora NT przeszkody w zastosowaniu go do
Chrystusa. Od samych więc początków epoki chrześcijańskiej było przekonanie o
mesjańskim charakterze Psalmu 110.
1.
Wyrocznia Jahwe jest skierowana do postaci tak niezwykłej, że Dawid, autor Psalmu,
nazywa ją swym Panem. Bóg czyni tego niezwykłego męża uczestnikiem swej władzy,
gdyż siedzieć po prawicy znaczyło mieć godność równą temu, kto zasiadał na tronie.
Bóg też obiecuje poskromienie wrogów Króla-Mesjasza. Wrogowie staną się
podnóżkiem dla Jego stóp. Jest to typowo wschodni obraz, pochodzący z czasów, kiedy
zwycięzca dosiadał konia, stawiając nogę na głowie pokonanych wrogów, a król na
tronie przyjmował hołd, trzymając stopę na głowach zwyciężonych władców (Joz
10,24). — Partykuła hebrajska ad (= aż do, dopóki) zwraca uwagę tylko na czynność czy
stan, który wyrażony jest w następującym po niej słowie, bez dalszej łączności z
przyszłością. W tym tekście chodzi o podkreślenie, że wrogowie nie są jeszcze poddani
panowaniu Pana (Mesjasza), zasiadającego po prawicy Jahwe.
3.
Niestety tekst w. 3 nie jest dobrze zachowany, stąd różne próby odtworzenia go i
przekładu. Vg tłumaczy: „Z Tobą początek w dniu Twojej mocy, w szatach świętych, z
łona przed jutrzenką Ciebie zrodziłem”. W tym tłumaczeniu Mesjasz jest Synem
Bożym, a do zwycięstwa pomagają mu kapłani, przybrani w święte szaty. W naszym
przekładzie jest podkreślone panowanie Mesjasza na Syjonie, które Mu przysługuje już
od urodzenia, od młodości. Ta władza jest tak dobroczynna jak rosa, albo: jak rosa jest
młodość wybranego Króla-Mesjasza.
4.
Druga wypowiedź Jahwe też jest niezwykła. Wybrany przez Boga będzie kapłanem
na podobieństwo Melchizedeka, tajemniczego króla Salem, będzie to więc kapłaństwo
nie z racji pochodzenia z rodu Lewiego. Por. Rdz 14,18; Hbr 7,11-28.
5-6.
Obraz zwycięstwa nad wrogami. Jahwe jest po prawicy Mesjasza jako
wspomożyciel i obrońca w walce. Poetycki opis Mesjasza kładącego wrogów pokotem
— przy czym głowy zabitych pokrywają całe pole — trzeba rozumieć w znaczeniu
przenośnym: walki Mesjasza z wrogami będą długie i dramatyczne, pełne ofiar.
7.
Wiersz w swej lapidarnej obrazowości nie jest jednak jasny. Mesjasz, który ścigał
wrogów, pije ze strumienia po drodze i dlatego „wywyższa głowę”. Odnosząc tekst do
Chrystusa, można wyjaśnić to w ten sposób, że Chrystus w czasie męki tylko przez jakiś
czas pił ze strumienia cierpień, by triumfalnie podnieść głowę zmartwychwstając z
grobu.
Psalm 111.
Jest to Psalm alfabetyczny, w którym poszczególne stychy wiersza rozpoczynają się od
kolejnej litery alfabetu hebrajskiego, dlatego też składa się on z luźno ze sobą
powiązanych aforyzmów. Psalmista wysławia Boga i Jego dzieła.
107
Wsparcie modlitewne –
2-4.
Dzieła Boże wyróżniają się wspaniałością i cechuje je najdoskonalsza
sprawiedliwość. Sprawiedliwość ta przejawia się w realizowaniu Bożego wyroku na
rzecz wybranego przez siebie ludu.
5-9.
Potęga dzieł Bożych okazała się w cudach dokonanych dla Izraela podczas ich
wędrówki do Ziemi Obiecanej i w czasie osiedlania się w kraju Kanaan. Dzieła Boże są
też dowodem wierności Boga wobec swych obietnic.
10.
Ostatecznym wnioskiem po wyliczeniu licznych a przemożnych dzieł Bożych jest
stwierdzenie przez Autora, że bojaźń Boża, czyli szczera religijność i oddanie się Bogu,
jest początkiem wszelkiej mądrości.
Psalm 112.
I ten Psalm jest utworem alfabetycznym. Jest w nim mowa o człowieku bogobojnym i
sprawiedliwym, o jego postępowaniu i nagrodzie, jaka go czeka od Boga. Chodzi o
nagrodę w tym życiu, zgodnie z pojęciem Izraelitów, którzy powodzenie doczesne
uważali za zapłatę za dobre i cnotliwe życie.
2-3.
Liczne potomstwo było uważane przez Izraelitów za dowód szczególnego
błogosławieństwa Bożego, więc i tutaj jest wymienione na pierwszym miejscu. Potem
idzie dostatek dóbr ziemskich.
5-7.
Kto wspomaga potrzebujących przez udzielanie pożyczek, czyni rzecz dobrą i
dlatego będzie się cieszył uznaniem. Dobre imię i sława u ludzi to nagroda bardzo
cenna.
8-10.
Nawet jeżeli sprawiedliwy ma wrogów, to Bóg go podtrzymuje i utwierdza, tak że
spokojnie oczekuje na zwycięstwo nad swymi przeciwnikami. Na nic się przyda złość
bezbożnego, gdyż wszelkie jego złe zamiary spełzną na niczym, zostaną udaremnione.
Psalm 113.
Psalmy 113-118, które zaczynają się od wezwania Alleluja (hebr. hallelu Jah = chwalcie
Jahwe), nosiły wspólną nazwę Hallel. Śpiewano je podczas różnych uroczystości
religijnych, a także podczas wieczerzy paschalnej (por. Mt 26,30). Śliczny, choć krótki
Psalm 113 pragnie wykazać, jak godne pochwały jest Imię Jahwe, i wzywa Izraelitów do
wysławiania Imienia Bożego. Podkreślona jest dobitnie dobroć Boga: Bóg przychodzi z
pomocą potrzebującym, pociesza biednych i nieszczęśliwych.
1.
słudzy Jahwe — znaczy to samo, co wierni, czciciele prawdziwego Boga.
2-4.
Te wiersze są modlitwą, by Imię Pańskie było błogosławione po wieczne czasy, aby
czczono je od wschodu aż do zachodu i aby wszystkie narody poznały i uwierzyły w
Boga, którego chwała niebo przewyższa. Jest to jakby poetycka parafraza dwóch
108
Wsparcie modlitewne –
pierwszych próśb Modlitwy Pańskiej: „Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się Imię
Twoje”.
5-9.
Bóg jest wielki i wzniosły, ale nie zamyka się w swojej wielkości, nie jest nieczuły
na nędzę i potrzeby ludzkie. Lituje się nad biednymi, obdarza potomstwem niepłodną,
która z powodu braku dzieci była skazana na samotność i upośledzenie (niepłodność
była uważana za hańbę dla niewiast izraelskich).
Psalm 114.
Psalm ten jest prawdziwą perłą poezji hebrajskiej zarówno ze względu na treść, jak i na
formę. Treść Psalmu stanowią cuda zdziałane przez Boga przy wyjściu Izraelitów z
Egiptu i przy wkraczaniu do Palestyny. Pod względem artystycznym Psalm dzieli się na
regularne dwuwierszowe strofy, paralelizm stychów jest doskonały, obrazy poetyckie
żywo przemawiające do wyobraźni, na sposób wschodni śmiałe. Psalmista przedstawia
obraz kroczącego ludu, na którego czele stoi sam Jahwe. Cała natura bierze udział w
tym wydarzeniu, co Autor wyraża przy pomocy śmiałych metafor. A przez cały Psalm
przewija się wspomnienie Egiptu, skąd Izraelici wyszli dzięki specjalnej interwencji
Boga. Judea i Izrael są tu sobie przeciwstawione jako dwa odrębne państwa i narody.
Przywilejem Judei jest Świątynia jerozolimska, zaś mocą Izraela jest potężne
królestwo. Wszyscy Izraelici są dziedzictwem Jahwe, i dlatego dokonał dla nich tak
niezwykłych rzeczy. Vg łączy ten Psalm z następnym, choć są to dwa odrębne utwory.
8.
Ten wiersz nawiązuje do cudownego wydobycia wody ze skały (Wj 17,6; Lb 20,11).
Psalm 115.
Psalm powstał w okresie, kiedy naród znajdował się w tak trudnym położeniu, że
poganie mogli mówić: Gdzież jest ich Bóg? (w. 2). Może były to czasy po powrocie z
niewoli, gdy odnowa życia narodowego przychodziła z wielkim trudem, a wciąż jeszcze
żywa była pamięć o nieszczęściu, jakie dotknęło Izraelitów, o uprowadzeniu do niewoli
i utracie bytu narodowego.
1-3.
Na bluźnierstwa tych, którzy szydzili z Izraela, Psalmista odpowiada wyznaniem
wiary w potęgę Boga, który może zadać kłam szydercom, gdyż jest stwórcą wszystkiego,
co istnieje.
4-8.
Prawdziwy Bóg przeciwstawiony jest bóstwom pogańskim, które są tylko
martwymi dziełami rąk ludzkich.
9-15.
Prawdopodobnie te wiersze były śpiewane na przemian przez dwa chóry lub
przez solistę i chór. Wyrażają one niezachwianą ufność w Bogu, który jest pomocą i
tarczą ochronną swego ludu.
109
Wsparcie modlitewne –
16-18.
Ostatnia strofa jest prośbą o zachowanie życia, by móc na ziemi, którą Bóg dał
ludziom za mieszkanie, wysławiać Jahwe. Według przekonań Izraelitów po śmierci
schodziło się do Szeolu, krainy ciemności i milczenia, gdzie Bóg nie odbierał już
należnej Mu chwały.
Psalm 116.
Jest to pieśń dziękczynna za ocalenie z wielkiego niebezpieczeństwa. Chodziło o
niebezpieczeństwo śmierci, gdyż mowa jest o więzach Szeolu. Psalmista nie zwątpił
jednak, ale z ufnością wołał do Boga, aby ocalił go od śmierci. I nie zawiódł się, gdyż
Bóg okazuje swe miłosierdzie i dobroć maluczkim. W tłumaczeniu greckim i łacińskim
Ps 116 tworzy dwa Psalmy oddzielne: wiersze 1-9 stanowią Psalm 114, a wiersze 10-19
Psalm 115. Już ten sam fakt dowodzi, że tekst hebrajski nie został zachowany w
najlepszym stanie, ze względu na pewne arameizmy należy przyjąć, że powstał on po
powrocie Izraelitów z niewoli babilońskiej, kiedy w życiu codziennym posługiwano się
językiem aramejskim. Nie mają jednak racji ci, którzy chcieliby odnieść powstanie
Psalmu aż do czasów machabejskich.
1.
Tylko w tym tekście i Ps 18 jest mowa o miłowaniu Boga. Psalmista nie tylko pragnie
wielbić Boga i składać Mu dzięki, ale ponadto wypowiada ku Bogu swoją miłość.
2-11.
Podobnie jak w innych Psalmach dziękczynnych jest tu opowiedziana łaska
otrzymana od Boga.
12-14.
Ofiara dziękczynna, o której mówi tu Psalmista, polegała na wylaniu na ołtarzu
pół hina oliwy (ok. 3 litrów). Psalmista składa tę ofiarę wobec zebranego licznie ludu,
publicznie wyrażając swoją wdzięczność.
15.
Śmierć wiernych Jahwe (hassidim) jest cenna w Jego oczach, czyli nie jest Mu ona
obojętna, jest przedmiotem Jego zainteresowania, dlatego nie pozwala, by ona
nastąpiła, zgodnie z pragnieniem prześladowców, przed czasem ustalonym przez Boga.
Za jednego z tych wiernych i pobożnych uważa Psalmista siebie.
18.
Psalmista cieszy się, że ofiarę dziękczynną może złożyć w Domu Jahwe w
Jerozolimie, będącej ośrodkiem religijnym i narodowym, wobec licznie zgromadzonych
Izraelitów.
Psalm 117.
Ten najkrótszy z Psalmów zawiera wezwanie do wysławiania Boga oraz podaje
pobudki, które do chwalenia Boga powinny skłaniać. Tymi motywami są dobroć Boga i
jego wierność danym przez siebie obietnicom. Wezwanie skierowane jest do wszystkich
narodów, gdyż obietnice mesjańskie uczynione Izraelitom mają charakter powszechny,
zatem ich spełnienie będzie zbawienne dla wszystkich ludów. Podkreślony jest tu
wyraźnie uniwersalizm religijny, zgodnie z myślą Proroków, zwłaszcza Izajasza, w
110
Wsparcie modlitewne –
przeciwieństwie do nacjonalistycznej mentalności ludowej, która przejawiała się u
Izraelitów również w czasach Chrystusa.
Psalm 118.
Psalm jest pieśnią liturgiczną przeznaczoną do śpiewania czy odmawiania na dwa
chóry w czasie pewnych uroczystości. O przeznaczeniu liturgicznym Psalmu mówią
Targum oraz Miszna w traktacie Pesachim. Jest to Psalm dziękczynny. Podmiotem
Psalmu jest nie tyle jednostka, ile cały naród izraelski, jak to widać z w. 1-4, gdzie
Psalmista wzywa lud izraelski, a zwłaszcza kapłanów i pobożnych, czyli tych, którzy
boją się Jahwe, aby cieszyli się z tego, że wieczne jest Boże miłosierdzie, i aby to
miłosierdzie wysławiali. Różnie przez autorów bywa określany czas powstania tego
Psalmu. Jeśli się zważy, że Nehemiasz w swej modlitwie (1,11) cytuje wiersz 25,
należałoby przyjąć rok 444 przed Chr. jako datę ułożenia Psalmu. Psalm wspomina o
procesji obrzędowej kierującej się do Świątyni dla uczczenia jakiegoś bliżej nie
określonego zwycięstwa (10n) nad wrogami sąsiadującymi z Izraelem, a czyhającymi
na jego zgubę (13-14). Lud zebrany jest w namiotach i stąd wyrusza do Świątyni (15-
20). Wszystko to wskazywałoby na Święto Namiotów, którego obchód przywrócił
Nehemiasz (8,9-17) po odbudowaniu i poświęceniu murów Jerozolimy, co zostało
dokonane po powrocie z niewoli mimo przeszkód ze strony sąsiednich narodów (Neh
6,15-16).
22.
Kamień, który odrzucili budujący — Być może, iż było takie przysłowie ludowe. W
każdym razie Psalmista chce powiedzieć, że państwa walczące ze sobą o władzę nad
Azją zlekceważyły i odrzuciły naród izraelski, lecz Bóg go wybrał dla siebie, a więc
stanie się on czymś tak ważnym w królestwie mesjańskim, jak ważnym jest kamień
wiążący w narożniku budowli. Chrystus ten wiersz zastosował do siebie (Mt 21,42; Łk
20,17; Mk 12,10). Przytacza też ten wiersz św. Piotr (Dz 4,11; 1 P 2,7).
27.
Tekst tego wiersza stawia w tłumaczeniu pewne trudności, więc różnie bywa
przekładany.
Psalm 119.
Psalm był uważany za pewnego rodzaju elementarz, na którym młodzi Izraelici uczyli
się alfabetu hebrajskiego oraz podstawowych zasad religii i moralności. Istotnie jest to
Psalm alfabetyczny, z tym wszakże zastrzeżeniem, że od nowej litery alfabetu zaczynają
się nie poszczególne wiersze, ale strofy po osiem wierszy każda. Łącznie zatem liczy 176
wierszy i jest bez wątpienia najdłuższym z Psalmów. — Różnymi wyrażeniami
określane jest Prawo Boże, które ma być czymś świętym dla każdego Izraelity.
Psalmista rozmiłowany w Bożych przykazaniach i pełen gorliwości o zachowanie Prawa
chce go przestrzegać, mimo że jest otoczony przez wrogów i mimo różnych
przeciwności. Ze wzrastającą natarczywością prosi Boga o zwycięstwo nad tymi, którzy
gwałcą Prawo Boże, powołując się na swoją wierność Bożemu Prawu. Nie zastanawia
się nad problemem, dlaczego bezbożni żyją w dostatku, ani jak to pogodzić ze
111
Wsparcie modlitewne –
sprawiedliwością Bożą. Jeżeli prosi Boga, by go wyrwał z ich zasadzek, to jedynie w tym
celu, by mógł swobodnie oddawać się strzeżeniu Prawa Bożego. Właśnie ze względu na
treść, która stanowi wspaniałą zachętę do zachowywania Bożych przykazań, ten Psalm
był bardzo ceniony w Kościele. W brewiarzu został on wykorzystany w godzinach
mniejszych oficjum niedzielnego. Pod względem artystycznym nie jest to utwór o
szerokim oddechu lirycznym, stanowi raczej mozaikę, której obrazy mają jednak swoje
piękno.
1.
drogą bez skazy — Chodzi o drogę w znaczeniu moralnym.
19.
Gościem jestem na ziemi — zatem pociesz mnie, Panie, dając mi poznać Twoją wolę
podczas krótkiego ziemskiego życia.
32.
Ty bowiem poszerzasz moje serce — dodajesz mi odwagi do zachowywania Twego
Prawa.
36.
a nie do szukania zysku — Chodzi tu o zysk zdobyty w sposób nieuczciwy.
39.
hańbę, której się lękam — Psalmista obawia się szyderstw ze strony wrogów.
48.
Wyciągam dłonie — w geście wyrażającym szacunek i modlitwę.
49-56.
„Pyszni” i „bezbożni” to Izraelici, którzy zaniedbują Boże przykazania i
odstępują od Prawa.
83.
jak wór skórzany w dymie — U belek sufitu zawieszano bukłaki z winem oraz
puste worki po winie. Puste bukłaki były popękane i pomarszczone, pokrywał je kurz i
pełno było na nich sadzy z płonącego ogniska.
96.
Psalmista uważnie przyglądał się rzeczom, które przez ludzi są nazywane
doskonałymi, i przekonał się, że ich doskonałość jest zawsze ograniczona, wzniosłość
zaś Bożego Prawa nie ma granic.
109.
w nieustannym niebezpieczeństwie — dosł.: w moich rękach. Jak przedmiot,
który się trzyma w otwartej dłoni, zawsze łatwo może upaść na ziemię i stłuc się, tak
narażone na niebezpieczeństwo jest stale życie Psalmisty.
127.
złoto najczystsze — Złoto bez domieszki innego metalu, najwyższej próby.
162.
jak ten, który znalazł tup obfity — Wojownik, który nie tylko odniósł zwycięstwo,
ale ponadto zdobył cenny łup, powód do słusznej radości.
164.
po siedemkroć dziennie wystawiam Ciebie — Liczba siedem wyraża doskonałość,
a więc chodzi o stwierdzenie, że Psalmista dokładnie wypełnia Prawo.
112
Wsparcie modlitewne –
Psalm 120.
Piętnaście Psalmów (120-134) ma w tekście hebrajskim nazwę pieśni wstępowań lub
stopni, po łacinie Psalmi graduales. Dlaczego tak je nazwano? Możliwe są różne
wyjaśnienia. Jedni nazywają je tak dlatego, że mieli je śpiewać pielgrzymi wstępując, a
więc idąc pod górę do Świątyni, albo lewici stojący na piętnastu stopniach, po których
wchodziło się z dziedzińca niewiast do dziedzińca Izraelitów. Inni — gdyż były
śpiewane przez wygnańców wstępujących do Ziemi Świętej, kiedy powracali z niewoli
babilońskiej po dekrecie Cyrusa. Można by też wyprowadzić tę nazwę stąd, że były to
pieśni pielgrzymów przybywających do Jeruzalem z okazji Świąt Paschy,
Pięćdziesiątnicy i Święta Namiotów, gdyż do świętego miasta szło się pod górę, a więc
nazwa „psalm wstępowań” była równoznaczna z pieśnią pielgrzymów. — Psalm 120 jest
krótką modlitwą, w której Autor prosi Boga o uwolnienie go od oszczerstw rzucanych
na niego (1-2), zapowiada karę dla swoich prześladowców (3-4) i skarży się na swój los
(5-7).
3.
Wiersz ten jest echem przysięgi: „Niech mi Bóg to uczyni i to jeszcze doda”, przy
czym przysięgający wymieniał konkretne kary, jakie Bóg miał na niego zesłać w razie
niedotrzymania przysięgi. Te same słowa mogły być użyte jako złorzeczenie i
przekleństwo przeciw wrogom.
4.
Węgle z janowca długo się żarzą, janowiec ma bardzo twarde drzewo.
5.
Wymienione tu nazwy szczepów są niejako symbolem ludów obcych i
barbarzyńskich. Psalmiście, mimo wspólnoty krwi, zdaje się, że jest wśród
barbarzyńców.
Psalm 121.
Jest to dialog między dwoma osobami, prawdopodobnie udającymi się z pielgrzymką
do Jerozolimy. Pierwsza wyraża ufność w pomoc Bożą, druga przedstawia tę pomoc w
sposób obrazowy.
1.
ku górom — jako ku miejscu, na którym była zbudowana Świątynia. Te święte góry
to Syjon, gdzie przebywa Bóg, stwórca nieba i ziemi, który czuwa ustawicznie i strzeże
swoich czcicieli od nieszczęść we dnie i w nocy.
5.
Jahwe jest pasterzem (por. Rdz 28,15), jest cieniem po prawej ręce, a więc tym, który
wspomaga i broni. W dzień chroni przed szkodliwym udarem słonecznym, a w nocy
przed szkodliwym działaniem księżyca, uważano bowiem, iż księżyc wywołuje niektóre
choroby (por. Mt 17,15).
8.
Wyjście i powrót, jako dwa krańcowe terminy, oznaczają całość ludzkiego działania.
113
Wsparcie modlitewne –
Psalm 122.
Bardzo pięknie jest przedstawiona w tym Psalmie radość pielgrzymów, którzy
przybywszy do Jerozolimy, podziwiają potężne mury i okazałe budowle wznoszące się
w mieście. Druga część utworu wypowiada życzenie poety-pielgrzyma, żeby tak
wspaniała piękność Świętego Miasta nigdy już nie została zniszczona przez działania
wojenne: Niech pokój będzie w twych murach! Hebr. szalom (= pokój) oznaczało w
ogóle obfitość wszelkich dóbr; poeta życzy Jerozolimie trwania i pomyślności.
Psalm 123.
Poeta skarży się na bezustanne upokorzenia, jakich lud izraelski doznawał od
sąsiednich narodów. To jednak powinno być jeszcze większą zachętą do pełnienia
posłusznie woli Bożej. Jak słudzy patrzą na ręce swych pracodawców, by na ich znak
wypełniać wszelkie polecenia, tak Izrael powinien czekać tylko na skinienie ze strony
Boga, ażeby spełnić Jego nakazy. Położenie Izraela przedstawione w tym Psalmie
odpowiada opisowi Księgi Nehemiasza (4,1-18). Być może, iż ten Psalm powstał w tym
czasie.
Psalm 124.
Jest to pieśń dziękczynna za ocalenie od wrogów, którzy niby drapieżne zwierzęta
czyhali na zgubę Izraela. Wrogowie, jak wzburzone gwałtownie fale, grozili
pochłonięciem Izraela, lecz Bóg szczęśliwie swój lud od zguby ocalił.
7.
Życie poszczególnych Izraelitów i los całego narodu są porównane do ptaka
zamkniętego w sieci. Tylko dzięki Bogu sieć została zerwana a Izraelici ocaleni.
8.
Piękny ten akord końcowy wyraża nieograniczoną ufność w Bogu, który stworzył
niebo i ziemię.
Psalm 125.
I ten Psalm wyraża niezachwianą ufność w Bogu wśród prześladowań od wrogów
zewnętrznych oraz słabości i odstępstwa wewnątrz samego narodu izraelskiego.
1.
Motyw trwałości góry Syjon jako świętej siedziby Boga powtarza się często w poezji
lirycznej Psalmów i u Proroków (Ps 46,2-6; 48,2-4; Iz 2,2). Syjon jest otoczony
zewsząd górami, które trzeba zdobyć, by dostać się do Jerozolimy i nią zawładnąć.
Podobnie jak góry otaczają Syjon, Jahwe otacza swą obecnością i opieką Izraelitów,
którzy w Nim pokładają swoją ufność. Patriotyzm Psalmisty znajduje swój wyraz w
końcowych słowach: Pokój nad Izraelem! Autor życzy świętemu miastu pokoju i
obfitości dóbr, które z pokojem są złączone.
114
Wsparcie modlitewne –
Psalm 126.
W poetycki sposób jest przedstawiony w tym Psalmie duchowy stan Izraelitów po
powrocie z niewoli. Najpierw więc zapanowała ogromna radość, trudno było im
uwierzyć w taką zmianę losu. Jednak później nie brakło trudności zarówno
zewnętrznych, jak i wewnętrznych.
4.
Być może ten wiersz jest modlitwą o powrót Izraelitów, pozostających jeszcze w
obcym kraju. Psalmista prosi Boga, by wrócili tłumnie, by ich liczne karawany były
podobne do potoków Negebu, które, wyschłe w ciągu roku, w czasie ulewnego deszczu
w porze deszczowej z szumem toczą swe wody po dolinach.
5-6.
Posługując się obrazem siewcy, który dopiero przy żniwach raduje się z owoców
swej pracy, Psalmista zapowiada, że po okresie cierpień znowu nadejdzie radość.
Psalm 127.
Na pozór dwie części tego pięknego Psalmu nie łączą się ze sobą, jednak uważne
czytanie pozwala dostrzec wspólną myśl, która te dwie części zespala. Autor chce
wykazać, że starania i prace wtedy tylko zapewniają błogosławieństwo Boże,
przejawiające się w dobrobycie i licznym potomstwie, jeżeli oparte są na Bożej pomocy
i jeżeli towarzyszy im bo jaźń Boża. Psalm ten pochodzi z czasów odbudowy
państwowości żydowskiej za czasów Nehemiasza. Przypisywanie go w tytule
Salomonowi oparte jest na niedokładnym ludowym podaniu. Był to okres niełatwy.
Trzeba było wznosić na nowo zburzone domy, zaludniać kraj, potrzebna była dzielna
młodzież, by bronić kraju przed wrogami.
3.
Potomstwo jest darem Boga i najlepszą Jego zapłatą za wierność.
5.
Strzały w kołczanie dają poczucie bezpieczeństwa i dumy, podobnie liczne
potomstwo napełnia szlachetną dumą szczęśliwego ojca, kiedy się stawi na rozprawę
sądową, odbywaną według ówczesnego zwyczaju w bramie miejskiej.
Psalm 128.
Opis szczęśliwego życia w rodzinie, której Bóg błogosławi. Obrazy mające wyrażać to
szczęście rodzinne wzięte są z życia wiejskiego: szczep winny z licznymi gronami i
gałązkami drzewa oliwnego tworzące wokół pnia zieloną koronę.
3.
Porównanie dzieci do gałązek oliwnych nie występuje w innych miejscach Pisma św.,
Izraelici jednak uważali drzewa oliwne za symbol zamożności (por. Jr 11,16).
115
Wsparcie modlitewne –
Psalm 129.
Podmiotem Psalmu jest prześladowany Izrael. Psalmista jak gdyby jednym rzutem oka
obejmuje całą historię swego narodu, wspomina liczne nieszczęścia, jakie spadały na
niego w ciągu wieków, by stwierdzić, że jednak mimo wszystko naród przetrwał, a
obecni wrogowie też zostaną zawstydzeni. Słowa mówiące o tym wszystkim wkłada
natchniony poeta w usta uosobionego narodu (niechaj Izrael to przyzna).
1.
gnębili mnie od mojej młodości — Chodzi o ucisk Izraelitów w Egipcie i przy
osiedleniu się w Palestynie, kiedy Izraelici mogli się uważać za naród młody.
3.
W tym wierszu jest piękny obraz, porównanie ciemięzców do oraczy, którzy na
grzbiecie wzgórza ciągną długie bruzdy.
4.
Bóg przeciął powrozy grzeszników, którymi przywiązano Izrael do jarzma.
6.
Na płaskich dachach domów palestyńskich w glinie polepy często rośnie trawa
zasiana przez wiatr. Ponieważ jednak brak jej dostatecznej wilgoci, szybko usycha. Nikt
się o nią nie troszczy, nikt jej nie zbiera ani wiąże w snopy. Takimi są i ci, którzy
prześladują Izraela, i taki też spotka ich koniec.
Psalm 130.
Psalm, od pierwszych słów tłumaczenia łacińskiego zwany De profundis, jest obok
Psalmu Miserere chyba najbardziej znany. Kościół posługuje się nim w oficjum za
zmarłych i w obrzędach pogrzebowych, zalicza się go do psalmów pokutnych, stosuje w
oficjum Bożego Narodzenia i Serca Jezusowego, bo właśnie w Chrystusie prośba i
wołanie o ocalenie w całej pełni zostały wysłuchane. Psalmista bardzo trafnie
przedstawił nędzę ludzką, ale równocześnie wskazał też na miłosierdzie Boże. Gdyby
człowiek miał być sądzony według własnych win, nie mógłby się ostać przed
sprawiedliwością Boga, ale miłosierdzie Boże jest większe niż ludzka słabość. Dlatego
nadzieja jest motywem dominującym w tym Psalmie.
1.
Z głębokości — hebr. maamakkim, co oznacza głębokości podziemne, gdzie
zgromadzone są wody pierwotne. Głębokości — to symbol wielkiego utrapienia. To
samo wyrażenie w Ps 69,13.15 (por. Ez 27,34).
6.
straże — Mogły to być warty nocne, oczekujące poranka, aby wreszcie zejść z
posterunku, albo lewici oczekujący na świt, żeby złożyć ofiarę poranną.
7-8.
Winy ciążą również na całym narodzie. Nie wspomina tu Autor o wrogach Izraela,
gdyż prawdziwym złem są grzechy ludu. Jest to jakby zapowiedź Baranka, który gładzi
grzechy świata.
116
Wsparcie modlitewne –
Psalm 131.
Jest to krótki liturgiczny utwór — pieśń pokory i ufności — w którym poeta
przyrównuje siebie do dziecka. Jak nakarmione niemowlę spoczywa na łonie matki, tak
Autor z ufnością powierzył się Bogu. Tę dziecięcą ufność w Bogu chce przekazać
całemu narodowi i dlatego zachęca współrodaków, by zawsze bezgranicznie ufali Bogu.
— Psalm ten jest uważany za pieśń Dawida. Istotnie, ze względu na piękno formy,
zwięzłość oraz głębię uczucia z wszelkim prawdopodobieństwem można go przypisać
Dawidowi.
Psalm 132.
Ten Psalm, który można by nazwać lirycznym streszczeniem pierwszej części mowy
Salomona przy poświęceniu Świątyni jerozolimskiej (1 Krl 8,15-26), przypomina
zamiar i obietnicę Dawida zbudowania Świątyni dla Boga Izraela. Zamiar ten został
wykonany przez jego syna Salomona. Psalmista prosi Boga, by w pełni urzeczywistnił
obietnicę daną Dawidowi, że jego dynastia będzie panować w Królestwie Judy. Być
może, iż on (Dawid) jest autorem Psalmu. W każdym razie pewne przeróbki
wprowadzono po powrocie Izraelitów z niewoli.
1-5.
Ani w 2 Sm 6-7, ani w 1 Krn 13-16, gdzie jest mowa o Arce i królu Dawidzie, nie ma
wzmianki o takiej przysiędze. Jednak zamiar zbudowania Świątyni przez Dawida jest
znany (por. 2 Sm 7,2).
2.
„Mocny Jakuba” — tytuł, jakim nazywany jest Bóg już w Rdz 49,24.
6-7.
Te dwa wiersze zawierają poetycki obraz poszukiwania Arki. W Efrata (Betlejem)
mówi się, że jest ona w okolicy lesistej Kirjat-Jearim, tam ją też znajdują wysłannicy,
wchodzą do namiotu i oddają jej pokłon.
8-9.
Przytoczony jest tu śpiew, który rozbrzmiewał podczas przenoszenia Arki za króla
Dawida na wzgórze Syjon. Tak też śpiewano w czasie wędrówki Izraelitów do Ziemi
Obiecanej, gdy zabierano Arkę z miejsca postoju (Lb 10,35).
11-12.
Mowa tu o obietnicy zapewniającej trwałość tronu Dawida. Jest to nagroda za
zamierzenie podjęte przez Dawida, by zbudować Świątynię dla Jahwe.
18.
Potomkiem Dawida, w którym w pełni urzeczywistni się zapowiedź Boża, będzie
Mesjasz.
Psalm 133.
Piękny, krótki Psalm jest pochwałą miłości braterskiej. Miłość między braćmi jest jak
wonny olejek, podobna jest do rosy Chermonu, która dochodzi aż na Syjon, niosąc ze
sobą błogosławieństwo.
117
Wsparcie modlitewne –
2.
Wonny olejek spływający aż na brodę dla nas byłby czymś rażącym, zaś u ludzi
Wschodu był szczytem dostojeństwa. Wymienienie Aarona stanowi tu aluzję do jego
konsekracji kapłańskiej (Wj 29,7; Kpł 8,12; 21,10). Aaron jako arcykapłan był
namaszczony olejkiem specjalnym.
3.
rosa Chermonu — tzn. rosa w wielkiej obfitości.
Psalm 134.
Można uważać ten krótki Psalm za pożegnanie Jerozolimy przez pielgrzymów
odchodzących ze świętego miasta. Pielgrzymi zazdroszczą jak gdyby szczęścia lewitom,
którzy mogą stale przebywać w Domu Jahwe.
3.
Wiersz ten jest odpowiedzią kapłanów, którzy upraszają dla odchodzących
błogosławieństwo Boże słowami, jakie polecił wygłaszać Bóg Aaronowi (Lb 6,23-26).
Psalm 135.
Fakt, że i ten Psalm należał do grupy Hallel i był śpiewany czy też odmawiany podczas
uroczystości religijnych, zwłaszcza zaś podczas wieczerzy paschalnej, tłumaczy chyba
to, że powtarzają się poszczególne wiersze czy też grupy wierszy wzięte z innych
Psalmów. Są to zapożyczenia z Ps 13,4; 14,3; 136,10-12; 115,4-11; 118,14.
1-4.
Psalmista zwraca się do lewitów przebywających w Domu Jahwe ze słowami
zachęty, by wielbili Boga. Do tego powinna ich skłaniać dobroć Boża i słodycz Jego
Imienia.
4.
Często w Piśmie św. spotyka się twierdzenie, że Izrael jako lud przez Boga wybrany
jest Mu w szczególniejszy sposób poświęcony, stanowi Boże królestwo (Wj 19,5-6),
trzodę, której Bóg jest pasterzem (Ps 23,1-3), Jego winnicę (Iz 5,7), Jego dziedzictwo
(Ps 33,12).
13-18.
Obrazowe przeciwstawienie wielkości Boga Izraela bożkom pogańskim: Jahwe
jest wieczny, bogowie pogańscy są tworami rąk ludzkich. Już w w. 5 stwierdził
Psalmista, że Bóg Izraela przewyższa innych bogów, gdyż jest stwórcą nieba i ziemi.
19-21.
W zakończeniu wzywa Psalmista wszystkich Izraelitów, zarówno tych, którzy
należą do rodzin kapłańskich, jak i innych bogobojnych czcicieli Jahwe, by wychwalali
Boga, który Jeruzalem obrał sobie za mieszkanie.
Psalm 136.
Psalm ten można nazwać litanią Starego Testamentu, bowiem po każdym wierszu
powtarza się refren, będący odpowiedzią na poprzedzające wezwanie. Tym refrenem są
118
Wsparcie modlitewne –
słowa: bo na wieki Jego łaskawość. Widać z tego, że Psalm ten odmawiano na dwa
chóry, z których jeden wygłaszał wezwanie, drugi zaś odpowiadał przez powtarzający
się stale w niezmienionej formie refren. Po przypomnieniu wyższości Boga Izraela nad
bożkami pogańskimi Autor wspomina o stworzeniu świata, reszta Psalmu jest
przeglądem historii Izraelitów. Psalm ten nazywano wielkim Hallelem i rzeczywiście
stanowi on wspaniałą pieśń pochwalną ku czci Boga.
26.
Występuje tu nowy tytuł, jakim określano często Boga w okresie po powrocie z
niewoli babilońskiej: Bóg niebios (hebr. El haszszamaim).
Psalm 137.
Jest to jeden z najpiękniejszych utworów zawartych w Księdze Psalmów. Nieznany
Autor, prawdopodobnie Lewita, a z pewnością poeta wielkiego talentu, wspomina
czasy, kiedy wygnańcy pogrążeni w smutku siedzieli nad brzegami rzek babilońskich, a
tubylcy znęcający się nad nimi domagali się od nich radosnych pieśni, jakie
rozbrzmiewały niegdyś na Syjonie. Na to jednak wygnańcy nie mogli się zgodzić, gdyż
uważali to za sprzeniewierzenie się swojej utraconej ojczyźnie. Jedno im tylko
pozostało: płakać i wspominać Jerozolimę, bo zapomnienie o niej byłoby dla nich
równoznaczne z nikczemnością i podłością. Niewiele jest utworów w literaturze, w
których umiłowanie własnego kraju i tradycji narodowych, przywiązanie do ojczyzny i
troska o jej los znalazły wyraz tak piękny i dramatyczny. W okresie niewoli nasi poeci
tłumaczyli i parafrazowali Psalm 137, gdyż wyrażał dobrze ich uczucia z powodu
utraconej wolności i przymusowego wygnania. Św. Augustyn widział w Psalmie 137
przypowieść o ludziach wierzących: są oni wygnańcami tu na ziemi i marzą o
Jerozolimie niebieskiej, która jedynie jest ich prawdziwą ojczyzną.
1-3.
Poeta przedstawia bardzo sugestywnie kraj niewoli i wygnańców siedzących nad
brzegami kanałów babilońskich (nazwanych tu rzekami), które rozprowadzały wody
Tygrysu i Eufratu. Lutnie są dla nich bezużyteczne, dlatego zawieszono je na drzewach
rosnących nad wodą: wygnańcy nie myślą o radosnych śpiewach.
1.
siedzieliśmy — Taka postawa jest właściwa tym, którzy są znużeni i pełni smutku
(por. Iz 47,1.5).
2.
W naszych pojęciach lutnie są już nieodłącznie kojarzone z wierzbami właśnie pod
wpływem tłumaczenia tego Psalmu. Właściwie jednak jest tu raczej mowa o topoli
(Populus auphratica).
4.
pieśń Jahwe — oznacza tu śpiew święty, liturgiczny.
5.
niech mnie zawiedzie moja prawica — czyli niech nie będzie zdolna uderzać w
struny lutni, by wydobyć z niej pieśń nie tylko teraz, ale i w przyszłości.
119
Wsparcie modlitewne –
6.
Niech język mój przyschnie do podniebienia — by nie mógł wypowiedzieć ani słowa
(por. Jb 29,10; Ez 3,26).
7.
Edomici pomagali przy zburzeniu Jerozolimy, a przynajmniej cieszyli się z jej
upadku.
8-9.
Psalmista przemawia w świętym oburzeniu jako człowiek swoich czasów, kiedy
panowało jeszcze prawo odwetu: oko za oko, ząb za ząb. Nas może to razić, musimy
jednak pamiętać, że Objawienie nie zostało podane od razu w formie doskonałej,
również gdy chodziło o prawa moralne. Dopiero Chrystus nauczył świat przebaczenia i
miłości ofiarnej. Trzeba też pamiętać, że Psalmista pragnie pomsty nie za swoje
krzywdy osobiste, lecz za krzywdy narodu, który ponadto był w szczególny sposób
poświęcony Bogu, był narodem przez Boga wybranym, Jego dziedzictwem.
9.
Opis tego barbarzyńskiego sposobu zabijania por. 2 Krł 8,12; Iz 13,16; Oz 14,1.
Psalm 138.
Treść Psalmu jest przejrzysta. Wyraża ona ufność w Bogu, który jest osłoną i obroną
dla swych czcicieli. Na ogół uważa się, że autorem Psalmu jest Dawid. Byłby to więc
hymn dziękczynny za doprowadzenie go do tronu i za obietnicę otrzymaną od Boga
przez usta proroka Natana o trwałości dynastii.
4.
Zawarta jest tu aluzja do tego proroctwa (2 Sm 7,8-15). Pomyślność i rozkwit
panowania Dawida miały szeroki rozgłos, co miało się przyczynić do pomnożenia
chwały prawdziwego Boga.
Psalm 139.
Jest to jak gdyby traktat o przymiotach Bożych, podany z dokładnością w innych
tekstach nie spotykaną. Zwłaszcza wszechwiedza Boża jest podkreślona bardzo mocno:
Bóg wszystko wie i wszystko widzi, przenika najgłębsze tajniki, zna nawet myśli
ludzkie, nie są Mu tajne rzeczy najdawniejsze i przyszłe. W cudownych strofach opisuje
Autor tę wszechwiedzę Bożą. Niestety, tekst hebrajski nie dotarł do nas w dobrym
stanie i dlatego tłumaczenie nie zawsze może dać gwarancję, że myśl Autora w
najdrobniejszych szczegółach została dobrze oddana. Ogólna treść Psalmu nie
przedstawia jednak trudności. Psalm urzeka pięknem formy i głębią myśli w nim
zawartych.
7-12.
Nie ma miejsca, do którego by władza Boga nie sięgała: ani Szeol, ani dalekie
krainy nie są zakryte przed wzrokiem Boga. Nawet w ciemności Bóg wszystko widzi, bo
dla Niego ciemność nocy nie różni się od jasności dnia.
14-18.
Bóg nie tylko wszystko ogarnia, ale jest też wszechmocny. Bóg, który formuje
ciało ludzkie, jest w w. 15 porównany do tkacza zdobiącego tkaninę.
120
Wsparcie modlitewne –
19-24.
Pewnym zgrzytem w harmonii dzieł Bożych jest istnienie ludzi złych, dlatego
Autor prosi, by zostali oni zniszczeni, żeby nie psuli piękna i harmonii Bożego
stworzenia.
Psalm 140.
Psalmista prosi Boga o uwolnienie go od przewrotnych języków i od zasadzek ludzi
złych, a równocześnie wyraża ufną nadzieję, że Bóg uchroni go przed wszelkimi
zakusami ludzi przewrotnych.
4.
ostrzą swe języki — rzucają kłamliwe oszczerstwa. Kłamstwo oznacza też jad żmii.
Psalm 141.
Tematyką jest ten Psalm zbliżony do poprzedniego. Jednak natarczywa prośba do Boga
o ratunek nie tyle ma na celu odwrócenie niebezpieczeństw grożących życiu, ile raczej
uchronienie Psalmisty, by ludzie złośliwi nie zdołali go przeciągnąć na swoją stronę.
5.
Chodzi tu o namaszczenie głowy i zraszanie się wonnościami przed ucztą. Psalmista
nie chce brać udziału w ucztach razem z bezbożnymi.
6-7.
Znaczenie tych wierszy nie jest jasne. Może Autor ma na myśli jakieś konkretne
zdarzenie? W każdym razie chodzi o jakąś bardzo surową karę dla ludzi złych. Kości
rozrzucone są jak zorana gleba. Brak pogrzebu był uważany za wielką hańbę i
nieszczęście.
Psalm 142.
Dawid w swym życiu niejednokrotnie musiał się tułać i chronić przed pościgiem Saula
w jaskiniach gór Judei w pobliżu Odollam (1 Sm 22,1-2), w lasach Cif (23,24) i w
okolicach Engaddi (24,1-4). Właśnie do jednego z tych epizodów życia Dawida odnosi
się ten Psalm. Kościół uważa Dawida za typ Chrystusa, w jego życiu doszukuje się
podobieństwa do życia Chrystusa. Dlatego i ten Psalm jest stosowany często w liturgii
do Chrystusa prześladowanego i cierpiącego.
4.
znasz moją drogę — czyli wiesz, jak ona jest trudna. Nieprzyjaciele wszędzie czynią
zasadzki.
5.
Obrońca powinien stać po prawej ręce walczącego. Żołnierze z lewej strony mieli
tarczę, która służyła im za ochronę przed ciosem, podczas gdy prawa strona była
odsłonięta i narażona na uderzenie wroga.
6.
Wyrażenie: w krainie żyjących oznacza ten świat, w przeciwieństwie do Szeolu,
który jest krainą zmarłych.
121
Wsparcie modlitewne –
8.
Psalmista tak bardzo wierzy w pomoc Bożą, że już wyobraża sobie ofiarę
dziękczynną, jaką złoży w Świątyni w obecności licznie zgromadzonych
sprawiedliwych.
Psalm 143.
Psalm ten, podobnie jak Psalmy poprzednie, jest indywidualną skargą na nieprzyjaciół,
którzy zagrażają życiu Psalmisty, a kończy się wezwaniem Bożej pomocy. Vg dodaje
nawet, że został napisany w czasie buntu Abszaloma. Niektórzy jednak, biorąc pod
uwagę brak oryginalności, twierdzą, że tytuł le Dawid można co najwyżej rozumieć w
ten sposób, że jest ten Psalm napisany w stylu Dawida, na podobieństwo Psalmów
bezsprzecznie Dawidowych.
2.
Bóg jest porównany do oskarżyciela, który przychodzi na sąd, by roztrząsać sprawy
Psalmisty. Podobnie wyrażenia zob. Jb 9,32; 14,3; 22,4; 22,4; Iz 3,14.
3.
strącił mnie do ciemności — tj. doprowadził mnie prawie do Szeolu, krainy
ciemności, gdzie przebywają umarli. Wyrażenie to spotyka się często w lamentacjach.
6.
Wyciągnięte ręce wyobrażają gest prośby lub modlitwy. Por. Iz 1,15; 25,1; Lm 1,17.
Taki też jest gest modlitewny kapłana odprawiającego Mszę św.
7.
Psalmista ponownie, jeszcze usilniej i natarczywiej, prosi Boga o uwolnienie od
nieprzyjaciela, gdyż czuje się już u kresu sił.
12.
Psalm rozpoczyna wyznanie winy, a zamyka prośba zanoszona do Boga o wskazanie
drogi prawej, bowiem Psalmista chce być prawdziwym sługą Jahwe.
Psalm 144.
Już przy pobieżnym czytaniu tego Psalmu odnosi się wrażenie, że jest w nim wiele
zapożyczeń. Jego treścią jest dziękczynienie składane Bogu za potężną pomoc w
różnych potrzebach oraz prośba o wsparcie w czasie grożącego starcia z wrogami.
1.
Bóg często jest nazywany skałą, opoką. Por. 18,47.
3.
Podobieństwo do Ps 8,5.
4.
Życie ludzkie wielokrotnie jest porównywane do tchnienia albo do cienia, który jest
nietrwały i szybko znika. Por. Ps 39,6.12; 62,10; 94,11; 102, 12; Jb 14,2.
8.
których prawica jest wiarołomna — znaczy to, że prawica wrogów jest
krzywoprzysiężna, bowiem prawą ręką posługiwano się przy składaniu przysięgi. Por.
Rdz 42,2n; Ez 17,18; Ezd 10,3.19.
122
Wsparcie modlitewne –
12-15.
Jest to wizja szczęśliwego życia Izraelitów w czasach, kiedy zapanuje pokój.
Wysmukłe, ozdobne kolumny frontowe w fantazji poety mają być wyobrażeniem
panien rosłych, dobrze odzianych i strojnych.
15.
Tym błogosławionym ludem jest Izrael, tylko on bowiem czci i służy Jahwe.
Psalm 145.
Jest to Psalm alfabetyczny, a więc każdy dystych zaczyna się od kolejnej litery alfabetu.
Autor wysławia wszechmoc Bożą, Jego majestat, przedziwne dzieła, dobroć i
miłosierdzie. To państwo Boże pojęte jest zupełnie spirytualistycznie i uniwersalnie, a
więc w myśl ideałów Proroków, którzy spodziewali się szczęścia na ziemi wtedy
dopiero, kiedy wszystkie ludy będą uznawać nad sobą panowanie Boga. Choć więc
tematyka pod wielu względami jest podobna do Psalmów poprzednich, nie brak jest
pewnej oryginalności. Psalm ten był często stosowany w liturgii izraelskiej, w
synagogach odmawiano go rano i wieczorem. Talmud (Berakot 4b) utrzymuje nawet,
że „kto go powtarza trzy razy na dzień, może być pewny, iż należy do synów przyszłego
świata”.
4.
Ta sama myśl, co w tym tekście, lecz obszerniej, jest wyrażona w Psalmie 48,2.
5.
wspaniałość chwały — por. Ps 9,6; 104,1; 111,3.
13.
W obecnym tekście masoreckim brak jest litery nun, dodano więc brakujący wiersz
z tekstu greckiego LXX oraz z tłumaczenia św. Hieronima.
21.
Zakończenie Psalmu podkreśla wyraźnie obowiązek modlitwy osobistej i
społecznej.
Psalm 146.
Ostatnie pięć Psalmów rozpoczyna się od wezwania „Alleluja” i stanowi odrębną grupę
zwaną małym Hallelem. Według Wulgaty Psalm 146 byłby dziełem Aggeusza i
Zachariasza. Przypisywano ten utwór dwom Prorokom, gdyż oni pocieszali lud
twierdzeniem, iż na Syjonie pojawi się Pan i napełni Dom ten wielką chwałą (Ag 2,3-
10; Zach 6,9-15). Jednak w tekście hebrajskim nie ma żadnej wzmianki o autorstwie
Psalmu. Psalmista pragnie wykazać, że Bóg przychodzi z pomocą tym, którzy się do
Niego uciekają, jest On bowiem Bogiem potężnym i miłosiernym.
3-4.
Zachęta do zaufania Bogu jest podkreślona przez pokazanie kontrastu, jaki
istnieje między potęgą Boga a mocą człowieka. Nawet najpotężniejszy z ludzi nie może
sam uniknąć śmierci ani innych od niej uchronić.
8-9.
Natchniony Autor wymienia liczne ludzkie nieszczęścia, w których Jahwe
przychodzi z pomocą. Tylko dla bezbożnych Bóg nie jest łaskawy i niweczy ich zamiary.
123
Wsparcie modlitewne –
10.
Jeszcze raz przeciwstawia Psalmista Boga człowiekowi. Tym razem chodzi o
trwanie: Bóg jest wieczny, a ludzkie pokolenia przemijają.
Psalm 147.
Wulgata ten Psalm podzieliła: wiersze 1-11 tworzą Psalm 146, natomiast Psalm 147
składa się z wierszy 12-20. Były podstawy po temu. Obydwie części złączone są w jeden
Psalm ze względów liturgicznych, podczas gdy treściowo różnią się między sobą. W
pierwszej części przebija pewien niepokój, stąd zachęta do zaufania Bogu, w drugiej
natomiast dominującą nutą jest radość ze stałości odnowy życia religijnego i
narodowego po powrocie z niewoli.
1.
Autor ukazuje sytuację historyczną, w której Psalm został napisany. W pamięci
Psalmisty wciąż jeszcze żywa jest pamięć o odbudowie Jerozolimy po powrocie
Izraelitów z ziemi babilońskiej, dokąd zostali uprowadzeni w niewolę.
9.
Piękny szczegół dla udowodnienia dobroci Bożej. Według przekonań starożytnych
pisklęta krucze były wyrzucane z gniazd. Nawet tym kwilącym, opuszczonym
ptaszętom Bóg przychodzi z pomocą.
10.
Bóg nie ma upodobania w zbrojnych zastępach, radością Jego są szeregi wiernych
czcicieli pokładających ufność w Jego dobroci. Stąd płynie wniosek — choć Autor go
nie wypowiada — że jakkolwiek Izrael nie ma wielkiej potęgi wojskowej, może jednak
liczyć na pomoc Boga, byle tylko pozostał Mu wierny.
13.
Obrazowo przedstawia Psalmista poczucie bezpieczeństwa w Izraelu po
odbudowaniu murów Jerozolimy. Bramy już nie leżą w gruzach (por. Neh 2,12-15),
odbudowano je i niejako wzmocniono przez odnowienie Przymierza z Jahwe (Neh
9,28). Bóg sam teraz będzie się troszczył o obronę miasta.
16-18.
Obraz ten przedstawia obfitość dóbr udzielonych Izraelitom.
19-20.
Znajduje tu wyraz duma narodowa z powodu tak wielkiego uprzywilejowania
przez Boga narodu żydowskiego. Żaden naród nie dostąpił takiej łaski jak Izrael, gdyż
tylko on otrzymał od Boga Objawienie.
Psalm 148.
Psalm ten był przeznaczony do odmawiania na przemian przez dwa chóry podczas
liturgii świątynnej. Niebo i ziemia mają się włączyć do wspaniałego hymnu chwały na
cześć Boga.
1.
Pierwsze wezwanie skierowane jest do stworzeń wyższych, przede wszystkim do
aniołów, a potem do ciał niebieskich i do wód ponad firmamentem.
124
Wsparcie modlitewne –
4.
nieba najwyższe — dosł.: nieba niebios. W Babilonii przyjmowano, że są trzy coraz
to wyższe nieba, a w późniejszych czasach rozróżniono ich aż siedem. Grecy uważali, że
jest dziewięć różnych warstw niebios. W NT św. Paweł mówi, że został porwany do
trzeciego nieba (2 Kor 12,2).
8.
Nie ma potrzeby nadawać rzeczownikowi hebrajskiemu esz (= ogień) innego
znaczenia, tłumacząc np. przez „piorun”. Ogień jest wspomniany obok gradu, gdyż też
jest zjawiskiem natury.
10.
płazy i ptactwo — są często wymieniane razem. Por. Rdz 1,20.
14.
Naród izraelski powinien wychwalać Boga nie tylko za Jego potęgę, lecz również za
Przymierze, które zawarł z nim Bóg, czyniąc go przez to Narodem Wybranym i w
szczególniejszy sposób umiłowanym.
Psalm 149.
Jest to również hymn liturgiczny. Przedstawia Izraelitów zagrożonych przez otaczające
ich wrogie ludy, tak że muszą równocześnie myśleć i o modlitwie, i o obronie. Wskazuje
to na czasy Nehemiasza, kiedy przy odbudowie murów Jerozolimy musieli Izraelici
jedną ręką pracować, a w drugiej trzymać miecz (Neh 4,7n). Świętymi są Izraelici, jako
że na mocy uroczystego Przymierza zostali poświęceni prawdziwemu Bogu (Kpł 26, 1
In; Neh 14,2).
5.
w swoich dzielnicach — dosł.: w swoich łożach.
Psalm 150.
Ostatni Psalm zbioru małego Hallelu, a zarazem ostatni z Księgi Psalmów, jest bardziej
tylko rozwiniętą doksologią końcową. W innych tekstach poszczególnych ksiąg
doksologia wyrażała się w różnych wariantach słowami: „Błogosławiony Jahwe, Bóg
Izraela, na wieki”, tu zaś jest powszechne wezwanie do chwalenia i wysławiania Boga.
Krótsze doksologie są w Psalmach 41,72,89,106.
3-5.
Wyliczone tu są różne rodzaje instrumentów muzycznych, przy dźwiękach których
należało oddawać cześć Jahwe: róg, czyli trąba, cytra, harfa, bębny, instrumenty
strunowe, flet i cymbały.
125
Document Outline
- WSTĘP DO KSIĘGI PSALMÓW
- KOMENTARZ DO KSIĘGI PSALMÓW
- Psalm 1.
- Psalm 2.
- Psalm 3.
- Psalm 4.
- Psalm 5.
- Psalm 6.
- Psalm 7.
- Psalm 8.
- Psalm 9 i 10.
- Psalm 9.
- Psalm 10.
- Psalm 11.
- Psalm 12.
- Psalm 13.
- Psalm 14.
- Psalm 15.
- Psalm 16.
- Psalm 17.
- Psalm 18.
- Psalm 19.
- Psalm 20.
- Psalm 21.
- Psalm 22.
- Psalm 23.
- Psalm 24.
- Psalm 25.
- Psalm 26.
- Psalm 27.
- Psalm 28.
- Psalm 29.
- Psalm 30.
- Psalm 31.
- Psalm 32.
- Psalm 33.
- Psalm 34.
- Psalm 35.
- Psalm 36.
- Psalm 37.
- Psalm 38.
- Psalm 39.
- Psalm 40.
- Psalm 41.
- Psalm 42 i 43.
- Psalm 43
- Psalm 44.
- Psalm 45.
- Psalm 46.
- Psalm 47.
- Psalm 48.
- Psalm 49.
- Psalm 50.
- Psalm 51.
- Psalm 52.
- Psalm 53.
- Psalm 54.
- Psalm 55.
- Psalm 56.
- Psalm 57.
- Psalm 58.
- Psalm 59.
- Psalm 60.
- Psalm 61.
- Psalm 62.
- Psalm 63.
- Psalm 64.
- Psalm 65.
- Psalm 66.
- Psalm 67.
- Psalm 68.
- Psalm 69.
- Psalm 70.
- Psalm 71.
- Psalm 72.
- Psalm 73.
- Psalm 74.
- Psalm 75.
- Psalm 76.
- Psalm 77.
- Psalm 78.
- Psalm 79.
- Psalm 80.
- Psalm 81.
- Psalm 82.
- Psalm 83.
- Psalm 84.
- Psalm 85.
- Psalm 86.
- Psalm 87.
- Psalm 88.
- Psalm 89.
- Psalm 90.
- Psalm 91.
- Psalm 92.
- Psalm 93.
- Psalm 94.
- Psalm 95.
- Psalm 96.
- Psalm 97.
- Psalm 98.
- Psalm 99.
- Psalm 100.
- Psalm 101.
- Psalm 102.
- Psalm 103.
- Psalm 104.
- Psalm 105.
- Psalm 106.
- Psalm 107.
- Psalm 108.
- Psalm 109.
- Psalm 110.
- Psalm 111.
- Psalm 112.
- Psalm 113.
- Psalm 114.
- Psalm 115.
- Psalm 116.
- Psalm 117.
- Psalm 118.
- Psalm 119.
- Psalm 120.
- Psalm 121.
- Psalm 122.
- Psalm 123.
- Psalm 124.
- Psalm 125.
- Psalm 126.
- Psalm 127.
- Psalm 128.
- Psalm 129.
- Psalm 130.
- Psalm 131.
- Psalm 132.
- Psalm 133.
- Psalm 134.
- Psalm 135.
- Psalm 136.
- Psalm 137.
- Psalm 138.
- Psalm 139.
- Psalm 140.
- Psalm 141.
- Psalm 142.
- Psalm 143.
- Psalm 144.
- Psalm 145.
- Psalm 146.
- Psalm 147.
- Psalm 148.
- Psalm 149.
- Psalm 150.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Psalm 38, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 4, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 10, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 85, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 51, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 30, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
psalm 46, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 79, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 39, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 16com, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 76, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 35, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
psalm 43, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 20, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 77, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 47, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 62, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 65, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
Psalm 68, Komentarze do Psalmów-Papież Jan Paweł II,Benedykt XVI
więcej podobnych podstron