Dzieci potrzebuja ciszy A Erkert

Andrea Erkert

Dzieci potrzebuj

ciszy

Zabawy relaksacyjne

na wiosn

, lato, jesie

i zim

Drodzy Czytelnicy!

W ksi

ąż

ce tej zostały zebrane twórcze

wiczenia relaksacyjne

obejmuj

ce cały rok. Prowadz

c zaj

cia jako wychowawczyni przed-

szkolna, mogłam wszystkie te

wiczenia dokładnie wypróbowa

pracy z dzie

mi.

W krótkiej cz

ęś

ci teoretycznej przedstawiam w zarysie znaczenie

wiadomego prze

ycia pór roku przez dzieci. Ponadto wskazuj

ramowe warunki

wicze

wyciszaj

cych i relaksacyjnych oraz ich

ró

ne metody.

Druga, obszerna cz

ęść

pracy zawiera 100

wicze

relaksacyj-

nych zwi

zanych z porami roku. W odniesieniu do ka

dej z nich

przedstawiam te

cał

jednostk

relaksacyjn

, która zawiera fazy

ruchu i wyciszenia. Modele te mog

przej

te i jednocze

nie

słu

jako przykładowe jednostki relaksacyjne.

Wykorzystuj

c podane propozycje w pracy pedagogicznej nie

na jednak zapomina

o jednym:

wiczenia relaksacyjne w ci

całego roku powinny sprawia

zadowolenie dzieciom i dorosłym

Podstawy teoretyczne

Cztery pory roku

Wiosna, lato, jesie

i zima to cztery etapy przyrodnicze w ci

gu roku.

Ich nazwy wskazuj

na istotne zjawiska w naturze oraz przemienne stawa-

nie si

i przemijanie.

Wiosna

Wiosn

jeste

wiadkami budzenia si

przyrody do

ycia. Robi si

coraz cieplej, a dni staj

dłu

sze. Ptaki w

drowne wracaj

z południa.

Na skraju dróg i na ł

ce mo

emy odkry

ró

nobarwne bogactwo kwitn

cych ro

lin. Dzieci, opatulone jeszcze w ciepłe ubrania, mog

coraz dłu

przebywa

na powietrzu. Tak

e doro

li staj

aktywniejsi i bardziej

przedsi

biorczy. Wiele rodzin zabiera si

do wiosennych porz

dków, a

podczas weekendu wszyscy wybieraj

tnie na spacer lub

przeja

rowerow

. W lesie lub na ł

ce mo

na zauwa

zwierz

ta,

które obudziły si

z zimowego snu, i zaobserwowa

pracuj

ce mrówki.

Ludzie, którzy s

szczególnie skłonni do depresji, na wiosn

odczuwaj

znowu rado

ść

i odzyskuj

pozytywne nastawienie do

ycia. Min

ła ju

ciemna, przytłaczaj

ca pora roku i dlatego wielu ludziom jest łatwiej rozpro-

mieni

i zrzuci

z serca ró

ne ci

ęż

ary. Na wiosn

tujemy równie

Wielkanoc. Piskl

ta, zaj

ce, baranki, kurczaki, kaczki, kwiaty i pisanki s

typowymi symbolami zwi

zanymi z Wielkanoc

i wiosn

Zgodnie ze star

tradycj

, stół wielkanocny jest obficie zastawiony, a

doro

li ukrywaj

wielkanocne jajka i słodycze, z wielk

rado

i zapałem

wyszukiwane przez dzieci.

Lato

Latem mo

emy za

ywa

pieli słonecznych i cieszy

z łagodnego

wiatru. Podczas wakacji mo

na oddawa

ulubionym zaj

ciom i upra-

wia

sport. Letnie temperatury zach

caj

do wyjazdów piknikowych oraz

do k

pieli w morzu lub na pływalni. Dzieci mog

szale

na ł

ce lub godzi-

nami grzeba

w piasku.

Podczas spacerów mo

na odkry

i zaobserwowa

liny i zwierz

ta z

najbli

szej okolicy. Długie, ciepłe letnie wieczory pozwalaj

spotyka

wie

ym powietrzu. Kusi wtedy szczególnie atmosfera ulicznych kawiarni,

lodziarni i ogrodowych restauracji otwartych do pó

na w nocy. Jest to te

okazja by wspólnie z rodzin

lub przyjaciółmi posiedzie

we własnym

ogrodzie lub na balkonie i w ten sposób odzyska

utracon

zim

energi

Podczas letniego urlopu nad morzem mo

emy zaobserwowa

odpływy i

przypływy i uwra

liwi

tym samym na ruch wody w przyrodzie.

Jesie

Jesie

przynosi, przez wielu zupełnie niezauwa

ane, plony i ostatnie

kne słoneczne dni, które coraz bardziej ust

puj

dniom deszczowym, a

nawet wichurom. Wiatr zdmuchuje kolorowe li

cie z drzew i zach

ca dzieci

do puszczania latawców. O tej porze roku obchodzimy do

ynki i dzie

Marcina.

Wiele zwierz

t przygotowuje si

do zimowego snu i gromadzi zimowe

zapasy. Wła

nie jesieni

emy poczyni

interesuj

ce obserwacje

przyrody. Deszcze, mgły i burze robi

na dzieciach szczególne wra

enie.

Skakanie do kału

w obuwiu gumowym i w przeciwdeszczowym ubraniu

sprawia maluchom wiele rado

ci.

Przypatruj

one te

pilnie d

ownicom i innym malutkim stwo-

rzeniom. Jednocze

nie wiele dzieci z powodu złej pogody dłu

ej przebywa

w domu i wtedy wła

nie od

ywaj

prawie zapomniane zabawy.

Zima

Zim

dni s

krótkie i ju

o pi

tej po południu jest ciemno. Dobrze ogrza-

ny pokój sprzyja teraz przyjemnemu wspólnemu przebywaniu. Otaczaj

nas przyroda jest w stanie spoczynku. Wiele zwierz

t zapada w sen

zimowy, a gał

zie drzew bezpłodnie wznosz

w niebo.

Dzieci z ut

sknieniem czekaj

na pierwszy

nieg, ale do

ść

sto pada

tylko deszcz ze

niegiem, co bynajmniej nie zach

ca do wychodzenia na

dwór. Gdy wreszcie spadnie

nieg, dzieci ch

tnie obrzucaj

nie

kami.

Lepi

bałwana i je

żą

na ły

wach. Czas w domu mo

na wykorzysta

czytanie dzieciom ró

nych historii lub ogl

danie z nimi kolorowo ilustrowa-

nych ksi

ąż

ek. Gor

ca fili

anka czekolady i zapalona

wieca stwarzaj

mił

przyjazn

atmosfer

Dzieci ciesz

z prezentów otrzymywanych na Mikołaja i pod choink

W okresie adwentu i Bo

ego Narodzenia w wielu rodzinach piecze si

ciasta i przygotowuje prezenty. Niejeden sklep n

ci nasze podniebienie

zapachem

tecznych wypieków. Równie

wiec zapowiada zbli

ce si

ta. Wraz z nastaniem Nowego Roku podejmuje si

dobre

postanowienia.

Uwa

nie obserwuj

c i badaj

c przyrod

bardziej

wiadomie prze

ywa-

my dokonuj

ce si

w ci

gu roku zmiany. Wewn

trzn

równowag

emy

osi

ąć

tylko wtedy, je

li nie damy si

ponie

ść

naporowi czasu. Człowiek

sam jest cz

ęś

natury i jej corocznego rytmu.

Obserwowane zmiany pór roku oddziałuj

na wewn

trzne samopoczu-

cie wielu ludzi.

Z ka

por

roku zwi

zane s

powracaj

ce wci

ąż

wydarzenia i

ta, a sam człowiek „rytmizuje" cały rok, odpowiednio do zmian zacho-

cych w przyrodzie. Wiosna, lato, jesie

i zima mog

wska

nikiem

„wewn

trznego" rytmu.

Z dzie

mi przez rok

Młodszym dzieciom jest jeszcze trudno zrozumie

, jakie znaczenie maj

pory roku dla ich

ycia. Dzieci nie prze

ywaj

wiadomie praw natury.

Pierwsze podstawowe do

wiadczenia czterech pór roku i zwi

zanych z

nimi zmian w przyrodzie odbieraj

wszystkimi zmysłami. Obserwuj

i od-

krywaj

z zaciekawieniem, co dzieje na zewn

trz i nie potrafi

jeszcze, jak

doro

li,

wiadomie umie

w okre

lonej porze roku. Zjawiska zacho-

ce w naturze mo

Uzmysłowi

dzieciom przez

wiczenia relaksacyjne przeprowadzane w

przedszkolu, w domu rodzinnym lub w szkole.

wiczenia te mog

pomóc

dzieciom

wiadomie obserwowa

zmiany dokonuj

ce si

w przyrodzie.

Dzieci prze

ywaj

cztery pory roku w grupie lub w klasie i w trakcie zabawy

mog

dowiedzie

o prawidłowo

ciach wyst

puj

cych w naturze. Ucz

znajomo

ci czterech pór roku przekazuje si

jednocze

nie wa

prawd

yciu: wszystko ma swój czas i ka

dy mo

e by

pewien,

e po „ciemnych

dniach" zimy pojawi si

znowu sło

ce i b

dzie si

na cieszy

nadej

cia lata.

Wiele dzieci ma dzi

coraz rzadziej okazj

, aby intensywnie prze

ywa

cztery pory roku. Bezpo

rednie do

wiadczenie natury jest cz

sto utrudnio-

ne przez ruch uliczny, zwarte osiedla mieszkaniowe nie posiadaj

ce w po-

bli

u lasów i ł

k, przez ogl

danie telewizji i absorbuj

ce zabawki. Aby

dzieci zrozumiały znaczenie wiosny, lata, jesieni i zimy, musz

ich cało-

ciowo do

wiadczy

. Dopiero wtedy, gdy same poczuj

ęś

natury i

jej corocznych zmian, mog

doj

ść

do przekonania,

e nale

y j

chroni

piel

gnowa

. W cało

ciowych do

wiadczeniach nie wystarczy tylko głowa,

ale potrzebne jest całe ciało. Dopiero wskutek bezpo

rednich do

wiadcze

przez słuchanie, dotykanie, ogl

danie, smakowanie i w

chanie, dzieci

mog

zrozumie

odwieczne prawo stawania si

i przemijania.

wiczenia relaksacyjne, zamkni

te w corocznym cyklu, umo

liwiaj

bezstresowe i cało

ciowe uczenie si

. Poniewa

wielu dzieciom ucz

szczaj

cym do przedszkoli i szkół brak dzi

spokoju i opanowania, wycho-

wawczynie s

zobowi

zane, aby stale dba

o wprowadzanie momentów

ciszy, spokoju i odpr

ęż

enia. Nie powinno to by

tylko w

le okre

lonych

godzinach, aby nie było szkodliwe, lecz

eby stanowiło naturaln

ęść

dnia w szkole lub w przedszkolu. Rytm wyznaczony przez pory roku
wyj

tkowo dobrze nadaje si

do podziału roku w szkole lub w przedszkolu.

W ten sposób dzieci, obserwuj

c całoroczne zmiany w przyrodzie,

mog

swobodnie i coraz bardziej

wiadomie obserwowa

siebie i swoje

otoczenie oraz gromadzi

siły do czekaj

cych je zada

. Dzi

wiczeniom

na wyciszenie, odpowiadaj

cym rocznemu cyklowi, ich uwaga b

dzie

odwrócona od „sztucznego" zewn

trznego

wiata ku rzeczywisto

ci we-

trznej. Dzi

ki temu wiele dzieci b

dzie si

mogło lepiej skoncentrowa

całkowicie po

jednej sprawie.

Relaks z muzyk

Muzyka mo

e wspomaga

relaks. Nadaj

do tego spokojne i niezbyt

skomplikowane fragmenty instrumentalne. (Wyj

tek stanowi

specjalne

kasety muzyczne z tekstami relaksacyjnymi dla dzieci). Podczas czytania
lub opowiadania fantastycznej podró

y w tle mo

e pobrzmiewa

muzyka

instrumentalna, która wypełnia

wiadomie robione przerwy w opowiadaniu i

wtedy wysuwa si

na pierwszy plan. Muzyka nadaje si

do odpr

ęż

enia

szczególnie w pozycji le

żą

cej. Przed jej słuchaniem dzieci otrzymuj

jedynie wskazówk

e maj

zamkn

ąć

oczy i wyobra

sobie co

knego. Fragmenty muzyczne wybrane do tego rodzaju medytacji nie

powinny by

zbyt długie. Odpowiednie s

np. Marzenie Schumanna, Dla

Elizy Beethovena lub hiszpa

ski utwór gitarowy Romanza. Te krótkie

fragmenty nadaj

tak

e dla młodszych, nie wy

wiczonych dzieci, które

maj

niewielk

zdolno

ść

uwagi i koncentracji.

Fragmenty muzyczne do za

cia i relaksu, które zostały przygoto-

wane specjalnie dla dzieci, s

dost

pne w sprzeda

y na kasetach lub

płytach kompaktowych. Warto poleci

cho

by Dzieci

cy kraj marze

Detleva Jóckera, Chod

ze mn

ródła Wolfganga Poeplau i Ludgera

Edelkóttera, Czas snu Edwina Evansa lub Symfoni

serca Karunesha.

Takie łatwe, pogodne utwory instrumentalne stanowi

tak

e doskonał

zach

do snu dla małych dzieci. Łagodna muzyka, wpływaj

ca na dobre

samopoczucie oraz odpr

ęż

enie ciała, ducha, duszy umo

liwia pozbycie si

stresu oraz pomaga w zachowaniu równowagi i spokoju dzieciom (i doro-
słym).

Dobra muzyka relaksacyjna cechuje si

tym,

e jej tempo, ok. 60

uderze

na minut

, jest dostosowane do pulsu w momencie odpoczynku.

Przykładem mo

e by

muzyka medytacyjna Reiki Kamela. Ten dłu

szy

fragment jest przeznaczony przede wszystkim dla dzieci, które s

wprawione w

wiczeniach relaksacyjnych.

W przypadku dzieci przedszkolnych nale

y zwróci

uwag

, aby muzy-

czne odpr

ęż

enie nie trwało dłu

ej ni

ęć

- sze

ść

minut. Wybór muzyki

zale

y te

w du

ej mierze od osobistych upodoba

. Kto nie lubi utworów

klasycznych, mo

e korzysta

z muzyki medytacyjnej. W ka

dym razie

wybrana muzyka powinna dawa

rado

ść

i stwarza

cich

, przyjazn

atmosfer

wiczenia relaksacyjne w ci

gu roku

Celem

wicze

relaksacyjnych jest prze

ycie ciszy i wewn

trznego

ukojenia, nie za

uczenie bezruchu. Je

wiczenia te przez kilka tygodni

regularnie przeprowadza si

w grupie dzieci, mo

na stwierdzi

e bawi

one intensywniej i z wi

ksz

wytrwało

. Dzieci mog

uczy

lepszej koncentracji i relaksacji. Poprawie ulegaj

ich wzajemne stosunki, a

u poszczególnych dzieci zostaje wzmocniona wiara w siebie i wyostrzone
spojrzenie na to, co istotne.

wiczeniami relaksacyjnymi, zorientowanymi na tematy dotycz

ce pór

roku, mo

na poł

czy

elementarne obserwacje dotycz

ce przyrody i naj-

bli

szego otoczenia.

wiczenia relaksacyjne, w których dokonuje si

refle-

ksji, czym obdarowała nas natura, pomagaj

dzieciom obchodzi

z ni

uwa

nie i delikatnie. Zebrane owoce natury mog

przechowywane w

miejscu medytacji i zach

dzieci. Szczególnie pi

knym zwyczajem s

„stoły pór roku", które mo

na spotka

w wielu niemieckich przedszkolach.

W tym celu w wybranym miejscu stawia si

stół przykryty mi

kkim

materiałem, na przykład aksamitem lub jedwabiem. Przy wyborze materiału
trzeba te

zwróci

uwag

, aby jego kolor był odpowiedni do pory roku. Na

stole tym mo

na poło

zebrane w danej porze roku dary natury. Stół

ubogacaj

dodatkowo wazony z kwiatami i gał

zkami. Przez cały rok, jako

dekoracji, mo

na u

ywa

korzeni drzew i kamieni. Dekoruj

c i stale

uzupełniaj

c „stół pór roku" oraz kład

c na nim interesuj

ce znaleziska

dzieci, uwra

liwia si

je i uczy (w sposób zabawowy)

wiadomego rozpo-

znawania natury w zmieniaj

cych si

porach roku.

W ka

dym

wiczeniu relaksacyjnym, niezale

nie od tego czy jest to

wiczenie wyciszaj

ce, czy fantazyjna podró

, omawia si

oraz intensy-

fikuje bogate dzieci

ce prze

ycia. Odpr

ęż

enie fizyczne i wyostrzenie jedne-

go lub kilku organów zmysłów id

zawsze w parze.

W przypadku bardzo wielu

wicze

relaksacyjnych rozwija si

ponadto

motoryka oraz fantazja i kreatywno

ść

. We wszystkich

wiczeniach nast

puje odpr

ęż

enie mi

ęś

ni i wył

czenie my

lenia. Dziecko mo

e w ten sposób

uczy

mentalnego pokonywania stresów. Cz

sto mo

na przez to pozy-

tywnie wpłyn

ąć

na lekkie zaburzenia snu, mowy, apetytu i choroby skóry,

które powstaj

z powodu nerwicy. Fizyczne i duchowe

wiczenia relaksa-

cyjne, dostosowane do sytuacji i wieku, mog

prowadzi

u dzieci do wyra

nego zmniejszenia niedostosowanych zachowa

i przyczynia

do ich

całkowitego zaniku. Dzieci staj

mniej agresywne i l

kliwe.

wiczenia wyciszaj

ce i relaksacyjne mog

wpłyn

ąć

na popraw

ich

zdrowia i by

prawdziw

pomoc

yciow

. Nie stanowi

one jednak

adnego panaceum! Je

li dzieci choruj

duchowo i/lub fizycznie, nale

koniecznie zasi

ąć

porady i pomocy fachowców, takich jak psychologo-

wie, pediatrzy itp., i przeprowadzi

powa

rozmow

z rodzicami.

Postawa siedz

ca i le

żą

W postawie le

żą

cej dzieci mog

najłatwiej uczy

całkowitego

odpr

ęż

enia i rozlu

nienia mi

ęś

ni.

wiczymy le

enie na plecach. W tym celu

lekko zgi

te r

ce le

żą

obok ciała, a nogi s

troch

rozstawione. Spadaj

na bok ko

ce stóp sygnalizuj

wyra

nie odpr

ęż

enie. Takiej postawy dzieci

ucz

najlepiej w formie zabawy, cho

by przez nast

puj

wiczenia

na wyciszenie.

Li

ciowe dziecko

Materiał: liście lub papier ♦Uczestnicy: 2-3 osoby ♦Wiek: od 4 lat

Jedno dziecko le

y na dywanie. Drugie przykl

ka obok niego i przykrywa

go wybranym materiałem. Le

żą

ce dziecko nie powinno si

porusza

, ale

skoncentrowa

uwag

na oddychaniu i własnym ciele. Wreszcie trzecia

osoba z grupy odkrywa przykryte dziecko.

Kolczasta piłka podczas podró

y odkrywczej

Materiał: kolczasta piłka (gumowa pitka z czopami) lub piłka tenisowa
♦

Uczestnicy: 2 osoby ♦Wiek: od 4 lat

Dziecko le

żą

ce na plecach w postawie relaksacyjnej, kolczast

piłk

lub

piłk

do masa

u jest masowane przez drugie, siedz

ce obok niego w ku-

cki. Piłk

toczy si

po całym ciele. Le

żą

ce dziecko powinno w my

lach

le-

dzi

jej drog

. Aby ruch był płynny, kolczasta piłka powinna zawsze pozo-

stawa

w kontakcie z ciałem.

Rysowanie konturu ciała

Materiał: pisak i duży arkusz papieru ♦Uczestnicy: 2 osoby ♦

Wiek: od 5 lat

Jedno dziecko le

y w postawie relaksacyjnej na du

ym arkuszu papieru.

Inne odrysowuje pisakiem zarys jego ciała. Le

żą

ce dziecko powinno zam-

ąć

oczy i w my

lach

ledzi

drog

pisaka. W trakcie

wiczenia nale

raczej zachowa

cisz

. Wreszcie le

żą

ce dziecko mo

e otworzy

oczy,

powoli wsta

bokiem (w sposób spiralny) i obejrze

swoj

podobizn

Podczas tych trzech

wicze

wyciszaj

cych na spostrzeganie ciała dzieci

mog

prze

przyjemne odpr

ęż

enie wszystkich jego cz

ęś

ci. Rzadziej

spotyka si

dzieci, które wol

raczej na boku lub na brzuchu, ni

plecach. Ka

dy z tych przypadków mo

na zaakceptowa

. Nie nale

y si

upiera

, aby podczas

wicze

wyciszaj

cych wszystkie dzieci zamykały

oczy i

gały buty. Kto tego nie lubi, mo

e post

inaczej.

Podczas siedzenia istniej

dwie mo

liwe postawy relaksacyjne. Dla młod-

szych dzieci lepsza jest postawa królewska. Tułów i głowa s

wtedy wypro-

stowane, r

ce le

żą

na udach i nie dotykaj

. Stopy stoj

mocno na

ziemi. Aby ułatwi

dziecku

wiczenie postawy królewskiej, mo

na mu budo-

mosty my

lowe: „Wyobra

sobie, jeste

królow

(królem), która powin-

na prosto i dumnie siedzie

na swym tronie, aby przyjmowa

ci".

W przypadku postawy swobodnej, w tradycji treningów autogennych

zwanej postaw

doro

karza, dziecko siedzi na przedniej połowie krzesła.

Nogi s

troch

zgi

te, a uda lekko rozwarte. Przedramiona i dłonie nie sty-

kaj

i le

żą

spokojnie na udach. Tułów jest lekko pochylony do przodu, a

głowa zwisa swobodnie. Obie postawy nadaj

wicze

na wycisze-

nie w rodzinie lub w kr

gu z cał

grup

wicze

relaksacyjnych - w postawie le

żą

cej b

stoj

cej - dzieci po-

winny przynie

ść

ze sob

przykrycie i, je

li to mo

liwe, poduszk

Poczucie odpr

ęż

enia mo

e by

znacznie lepsze z poduszk

pod głow

lub po

ladkami.

Jak prowadzi

wiczenia relaksacyjne?

W przypadku przeprowadzania

wicze

wyciszaj

cych i relaksacyj-

nych du

e znaczenie maja. zewn

trzne warunki ramowe. Chocia

w przed-

szkolach i w szkołach nigdy nie jest całkiem cicho, hałas i zewn

trzne

odgłosy powinny by

stopniowo wyciszane.

wiczenia relaksacyjne nale

c przeprowadza

w mo

liwie spokojnym otoczeniu. Nie musi by

jednak

całkowicie cicho. Dzieci, które ju

od dłu

szego czasu praktykuj

wiczenia

relaksacyjne, nie daj

zbyt szybko zaniepokoi

. Równie

w momentach

wymagaj

cych koncentracji w przedszkolu lub w szkole, mo

e doj

ść

zakłóce

z zewn

trz, dlatego lepiej jest nie przygotowywa

adnego klini-

cznie czystego, wyizolowanego pomieszczenia, które nie ma nic wspólne-
go z realnymi warunkami. Wychowawczyni powinna umie

wł

czy

do rela-

ksu czynniki zakłócaj

ce, na przykład w ten sposób: „Wszystkie dzieci s

bardzo cicho i słysz

e przeje

a samochód. Ale jest on daleko i nam

nie przeszkadza. Jeste

my zupełnie spokojni i odpr

ęż

eni".

Czynników zakłócaj

cych i zwi

zanego z nimi zamieszania mo

na te

unikn

ąć

przez ograniczon

liczb

uczestników. Do

wiadczenia wykazuj

wyra

nie,

e najlepsze mo

liwo

ci wyciszenia s

w grupie licz

cej od 8 do

12 dzieci, których wiek i sytuacja s

podobne. W grupach przedszkolnych i

w klasach szkolnych jest przewa

nie wi

cej dzieci. Je

li podział grupy jest

niemo

liwy, nale

y wypróbowa

, co z dzie

mi mo

na rzeczywi

cie zrobi

li rodzice w domu chc

wykonywa

z dzie

wiczenia relaksacyjne,

nale

y wybra

cichy pokój, w którym nie dzwoni telefon, nie trzaskaj

drzwi

i nie słycha

szumów ulicznych. Wówczas odpr

ęż

postaw

udaje si

najlepiej przyj

ąć

w wygodnym fotelu lub na krze

le.

ne jest, aby pomieszczenie, w którym odbywaj

wiczenia

relaksacyjne, nie było zbyt jasne lub ciemne. Powinno ono stwarza

mił

atmosfer

i by

stonowane.

Ubiór mo

e by

dowolny. Dzieci powinny po prostu nosi

wygodne

ubrania i stara

zdejmowa

obuwie. Po zako

czeniu ka

dego

wiczenia

relaksacyjnego mo

e znowu pojawi

napi

cie. Aby tego unikn

ąć

, dzieci

zaciskaj

ęś

ci i podnosz

wysoko r

ce. Przeci

gaj

c si

odzyskuj

wie

ść

i rze

ść

. Je

wiczenia relaksacyjne uprawia si

przed snem,

to oczywi

cie nie nale

y oczekiwa

odpr

ęż

enia.

W ksi

ąż

ce tej dla ułatwienia u

ywa si

poj

cia „wychowawczyni", które

obejmuje równie

ęż

czyzn, wszystkich ucz

cych w szkołach podstawo-

wych i specjalnych, oraz rodziców. Osoby te ł

czy to,

e w istotnym stopniu

mog

wspiera

dziecko w jego rozwoju i wszystkie trudz

przy jego

wychowaniu.

Wiosna

Na wiosn

prze

ywamy budzenie si

przyrody. Pierwsze ciepłe promie-

nie sło

ca pieszcz

nam dusz

, ducha i ciało. Spaceruj

c lub bawi

c si

wie

ym powietrzu mo

emy zauwa

ptaki w

drowne, które wracaj

ciepłych krajów. Dni staj

coraz dłu

sze, a gdy mo

emy wdycha

zapach pierwszych kwiatów, to znaczy,

e zbli

a si

Wielkanoc. B

dziemy

malowa

pisanki, piec ciasta wielkanocne.

wiat wokół nas jest radosny,

ywy i kolorowy. My sami czujemy si

coraz swobodniejsi, poniewa

min

czas, w którym z powodu zimna i ciemno

ci najlepiej było pozostawa

domu.

W proponowanych

wiczeniach to aktywne poczucie

ycia mo

e zosta

wszystkimi zmysłami

wiadomie prze

yte i wzmocnione. Dziecko uczy si

postrzega

swoje zmysły i ciało oraz staje si

wra

liwsze na zmiany w

przyrodzie.

Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie

Odczuwanie pióra na skórze

Materiał: pióro, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby, ♦ Wiek: od 3 lat

Jedno dziecko le

y na plecach w postawie zrelaksowanej, z zamkni

tymi

oczami. Inne przykl

ka przy nim i piórem dotyka jego ciała. Pióro w

druje

bardzo powoli wzdłu

ciała. Le

żą

ce dziecko powinno w my

lach

ledzi

drog

pióra. Potem role si

zmieniaj

. Na koniec w grupie mo

na dzieli

wiadczeniami.

chanie zapachów wiosny

Materiał: małe naczynia gliniane i kawałki płótna, gumki domowego użytku,

różne materiały pochodzące z przyrody, np. gałązki świerkowe, gałązki

jałowca, bratki, ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej, ♦ Wiek: od 6 lat

Gdy ka

de dziecko rozpozna i nazwie wszystkie przedmioty pochodz

z przyrody, zajmuje postaw

królewsk

i zamyka oczy. Wychowawczyni

układa zebrane materiały w naczyniach glinianych i zamyka je, przy czym
na ka

dej pokrywce kładzie kawałek materiału, który przyczepia gumk

Dzieci maj

teraz w

cha

naczynia i dobrze zapami

ich zapach. Gdy

zostan

pow

chane wszystkie naczynia (4-6 sztuk), uczestnicy otwieraj

oczy i we wła

ciwej kolejno

ci próbuj

wyliczy

zapachy.

Ptaszku, pi

nij!

Materiał:



, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 5 osób, ♦ Wiek: od 3 lat

Dzieci siedz

w kr

gu na krzesłach w postawie królewskiej. Jedno dzie-

cko kładzie głow

na kolanach wychowawczyni i zamyka oczy. Ta z kolei

mruga na inne dziecko, które bardzo cicho wstaje i obok pierwszego dzie-
cka mówi zmienionym głosem: „pip, pip, pip, kim jestem?" Potem znowu ci-
cho siada na swoim miejscu. Zgaduj

ce dziecko powinno si

teraz odwró-

i spróbowa

poda

imi

„ptaszka". Je

li mu si

to uda, role si

zmieniaj

Zwierz

cy telefon

Materiał:



, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 4 osoby, ♦ Wiek: od 3 lat

Dzieci siedz

na krzesłach jedno za drugim lub w kr

gu. Wybrane dzie-

cko wymy

la zwierz

i pasuj

cy do niego glos, który nast

pnie bardzo ci-

cho szepcze do ucha s

siadowi, len przekazuje go nast

pnej osobie itd.

Trwa to tak długo, a

głos zwierz

cia dotrze do ostatniego dziecka. Powin-

no ono powiedzie

innym, jakiego zwierz

cia jest to glos. Odpowied

musi

potwierdzona lub poprawiona przez pierwsze dziecko.

Kolorowy ptak rajski

Materiał: kolorów papier, nożyczki, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 4

osoby,

♦

Wiek: od 3 lat

Dzieci w postawie stoj

cej tworz

g. Jednemu z nich przypina si

kilkana

cie papierowych pasków o długo

ci ok. 30 cm. Nast

pnemu dziec-

ku zawi

zuje si

oczy. Potem jest ono kilkakrotnie obracane, a wreszcie

prowadzone do pozostałych dzieci, z

by „na

lepo" wybrało kolorowego

ptaka rajskiego.

Zaczarowany ptak

Materiał: „czarodziejska różdżka", ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób,

♦ Wiek: od 4 lat

Wychowawczyni staje przed gromad

dzieci i przez czarodziejskie zakl

cie zamienia wszystkie w

ce ptaki. Potem odczarowuje jedno dziecko i

prosi je,

eby zapami

tało miejsca zajmowane aktualnie przez innych.

Dziecko wychodzi za drzwi, a wychowawczyni „czarodziejsk

ró

dotyka innego dziecka. Przez dotkni

cie staje si

ono zaczarowanym pta-

kiem i zmienia swe miejsce. Dziecko stoj

ce za drzwiami wraca teraz do

wszystkich i powinno powiedzie

, który ptak zmienił miejsce.

Wyszukiwanie jajek wielkanocnych

Materiał: jajko wielkanocne, piłka, kula itp., ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub

więcej, ♦ Wiek: od 4 lat

Dziecko siedzi w postawie królewskiej i ma zamkni

te oczy. Teraz daje

mu si

po kolei do r

ki ró

ne okr

głe i owalne przedmioty. Mi

dzy nimi

znajduje si

jajko wielkanocne, które powinno zosta

wymacane. Je

dziecko uwa

e rozpoznało jajko wielkanocne, wtedy mówi: „Wesołych

t!".

Wydmuchiwanie i pchanie podmuchem jajek wielkanocnych

Materiał: jajko wielkanocne dla każdego dziecka,

♦ Uczestnicy:

przynajmniej 2 osoby, ♦ Wiek: od 4 lat

de dziecko wydmuchuje jajko wielkanocne. Potem wszystkie dzieci

siadaj

obok siebie na podłodze. Jedno po drugim próbuj

teraz, przez

dmuchni

cie, potoczy

jak najdalej swoje jajko. Przed dmuchni

ciem

trzeba najpierw zrobi

gł

boko wydech a potem wdech. Podczas

wiczenia

nie nale

y rozmawia

. Zwyci

jest to dziecko, którego jajko potoczy si

najdalej.

Złodziejski ptak

Materiał: różne przedmioty, takie jak, szklane kulki, guziki, kamienie,

resztki materiału itp., ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób, ♦ Wiek: od

4 lat

Jedno dziecko z zamkni

tymi oczami siedzi w postawie królewskiej na

krze

le, w

rodku kr

gu. Ma obok siebie ró

norodne przedmioty.

Inne dzieci s

złodziejskimi ptakami i na zmian

próbuj

zabra

jaki

przedmiot. Je

li dziecko usłyszy złodziejskiego ptaka, powinno z zamkni

tymi oczami wskaza

kierunek, z którego si

skrada. Je

li złodziejski ptak

zdob

dzie jaki

przedmiot, wówczas role si

zmieniaj

Lis

Materiał: pitka ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 4 lat

Jedno dziecko gra rol

lisa, który zwini

ty le

y z zamkni

tymi oczami po-

ród siedz

cych wokół na krzesłach. Wychowawczyni daje cicho jednemu

z dzieci piłk

, która wyobra

a zdobycz. Zdobycz powinna by

jednym ude-

rzeniem przetoczona obok lisa. Powinien on j

wskaza

, dopiero gdy do-

trze do innego dziecka. Oczy podczas zabawy nale

y zamkn

ąć

. Je

li lis

rozpozna wła

ciwe miejsce, wówczas role si

zmieniaj

Skok kicaj

cego zaj

Materiał:



, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby, ♦ Wiek: od 5 lat

Jedno dziecko siedzi po królewsku lub lu

no na krze

le i ma zamkni

oczy. Inne dziecko jest kicaj

cym zaj

cem, który kica obok siedz

cego

dziecka. Dziecko z zamkni

tymi oczami powinno usłysze

i policzy

skoki.

li policzy prawidłowo, wówczas role si

zmieniaj

Słuchanie zaj

czych skoków

Materiał:



, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby, ♦ Wiek: od 6 lat

Dzieci stoj

w kr

gu i maj

zamkni

te oczy. Jedno dziecko stoi w

rodku

i wydaje ró

ne odgłosy, takie jak klaskanie, prztykanie palcami, tupanie itp.

W pewnym momencie jakie

dziecko, w miejscu na którym stoi, wykonuje

podskok, a wszystkie inne musz

go „na

lepo" powtórzy

. Które z dzieci

wykonało skok zaj

ca i w por

go powtórzyło?

Rozpoznawanie zwierz

Materiał: karteczki z, nazwami zwierząt, bębenek, ♦ Uczestnicy:

przynajmniej 8 osób, ♦ Wiek: od 5 lat

de dziecko otrzymuje karteczk

z obrazem zwierz

cia. Za ka

dym ra-

zem dwie karteczki s

takie same. Dzieci ze swymi obrazkami poruszaj

w pomieszczeniu w rytmie b

benka. Zawsze gdy spotyka si

dwójka

dzieci, mog

one wymieni

karteczkami. Gdy b

bnienie ustanie, wszy-

scy musz

pokaza

swoje karteczki i zastanowi

, jaki ruch mógłby pa-

sowa

do tego zwierz

cia. Ka

dy pokazuje ruch „swojego" zwierz

cia

i szuka partnera, który porusza si

w podobny sposób. Podczas

wiczenia

nie powinno si

rozmawia

ladowanie ptaka-mamy

Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat

Dwoje dzieci stoi w odległo

ci ok. 30 cm od siebie. Jedno gra rol

ptaka-

mamy, która ptakowi-dziecku pokazuje ró

ne ruchy, jak np. chodzenie w

kucki lub robienie si

ym. Ptak-dziecko powinien wiernie na

ladowa

ruchy. Dzieci nie powinny opuszcza

swych miejsc. Podczas

wiczenia nic

nale

y rozmawia

Szukanie sło

Materiał: każdorazowo karteczki ze słońcem, deszczem i chmurami

♦Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat

Dzieciom pokazuje si

trzy ró

ne kartki, jedn

ze sło

cem, jedn

z de-

szczem i jedn

z chmurami. Potem zostaj

one zakryte i poło

one obok

siebie. Wychowawczyni na oczach dzieci, przez ok. 30 sekund, szybko
zmienia miejsca kartek. Potem mruga do jednego z dzieci, które powinno
wskaza

kartk

ze sło

cem. Je

li zostanie ona znaleziona, wówczas roz-

poczyna si

nast

pna runda zabawy.

Buty, buty - nic, tylko buty!

Materiał: samodzielnie wykonana lornetka, składająca s i ę z dwóch

papierowych rolek, pustego pudełka po zapałkach i sznurka,

♦

Uczestnicy: przynajmniej 4 osoby, ♦ Wiek: od 3 lat

Majsterkowanie: do

wiczenia na wyciszenie potrzebna jest lornetka z pa-

pierowych rolek. Mi

dzy dwiema rolkami po papierze toaletowym przykleja

puste pudełko po zapałkach. Aby „lornetk

" mo

na było zawiesi

, do ro-

lek przymocowuje si

sznurek.

Zabawa: ka

cie z dzieci siedz

cych na krzesłach w kr

gu zdejmuje buta i

kładzie go na

rodku. Jedno dziecko, stoj

c z lornetk

, obserwuje i opisuje

wybrany but. Wszystko przebiega według starej zabawy „Widz

to, czego

ty nie widzisz". Gdy które

z dzieci uwa

e opisywany but nale

y do

niego, podnosi r

Podkradanie marchwi

Materiał: marchew, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 3 osoby, ♦ Wiek: od 5 lat

Jedno dziecko gra rolę zająca, który śpi zwinięty na podłodze. Obok

zająca leży marchew. Inne dzieci siedzą w kręgu na krzesłach i też są
zającami, mającymi wielką ochotę na marchew. Wychowawczyni mru-
ga na jedno z dzieci, które bezszelestnie powinno przynieść marchew.
Jeśli zając usłysz}- kroki, wówczas wskazuje w odpowiednim kierunku.
Gdy kierunek zostanie właściwie wskazany, niedoszły złodziej siada. Jeśli
faz uda mu się ukraść marchew, wówczas role się zmieniają.

Wiosenny ła

cuch melodyczny

Wszystkie dzieci poruszają się swobodnie w pomieszczeniu. Jedno

nuci cicho jakąś melodię i dotyka innego dziecka, które tę melodię kon-
tynuuje. Kto „otrzymał" melodię, ten zatrzymuje się w czasie jej nuce-
nia. To wszystko trwa tak długo, aż wszystkie dzieci będą nucić melo-
die. W końcu zatrzymuje się „początkowe dziecko" i wyciąga ręce na
boki. Bardzo wolno wznosi je ponad głowę, a grupa nuci coraz ciszej.
Melodia milknie, gdy dłonie dziecka się zetkną.

Tekst medytacyjny

Materiał: Wiersz Już jest Kduarda Morikcgo, ewentualnie koce i poduszki
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat

Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 5 lat

Dzieci mogą zająć dowolne postawy relaksacyjne. Zamykają oczy,

a wychowawczyni wolno i cichym głosem czyta wiersz Eduarda Mori-
kego Już jest (1832).

Już jest

Wiosna swą błękitnej wstęgę
znóiu ze powietrzu rozpuściła.
Słodkie, znane aromaty
te całym kraju roznieciła.
Fiolki się rozmarzyły
na jej przyjście podnieciły.
- Słuchaj, w dali ciche tony!
Wiosno, przyszłaś7C nasze strony!
Pięknie cię witamy!

Dzieci powinny pozwolić, aby wiersz przez chwilę działał na i ch

wyobraźnię. Powstaną dzięki temu wewnętrzne obrazy i każde dziecko
będzie mogło wyobrazić sobie wiosnę. Potem dzieci otwierają oczy
i przeciągają się. Kto chce, może „swoją" wiosnę namalować.

Kwiatek

Materiał: różne kwiaty łąkowe, np. jaskier, stokrotka, pierwiosnek

♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat

Podczas wiosennego spaceru można wspólnie z dziećmi zrywać róż-

ne kwiaty łąkowe.

Gdy dzieci dokładnie rozpoznały zebrane kwiatki, zajmują postawę

królewską i zamykają oczy. Potem jedno po drugim obwąchuje i dotyka
po omacku kwiatka. Gdy określona ich liczba zostanie powąchana i do-
tknięta, dzieci otwierają oczy i mówią, o jakie kwiaty chodziło.

Kropelkowy masa

Materiał: koc i poduszka dla każdej pary dzieci ♦ Uczestnicy: przynaj-
mniej 2 osoby ♦ Wiek: od 7 lal

Dzieci łączą się w pary, biorą koc i poduszkę. Jedno kładzie się w od-

prężonej postawie na kocu, a drugie siada obok. Siedzące dziecko wy-
obraża sobie, że jego palce są kroplami deszczu, które masują ciało
leżącego partnera. Dziecko, które leży ma zamknięte oczy i próbuje
w myślach śledzić drogę kropli deszczu. Mogą one być bardzo różnie
postrzegane. Może delikatnie siąpić lub mocno padać. Niekiedy powo-
li wychodzi wiosenne słońce i wtedy masujące dziecko kładzie dłonie
na ciele partnera. Po ok. 10 sekundach dziecko jest ostrożnie „budzo-
ne", role się zmieniają. Xa koniec w grupie następuje wymiana doświad-
czeń.

Opisywanie wiosny

Materiał: - ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat

Dziecko siedzi w postawie królewskiej lub swobodnej i ma zamknięte

oczy. Wychowawczyni wypowiada wolno różne słowa lub zdania, jak
np.
,,Kwiaty kwitną", „Słońce świeci", „Trawa jest miękka" itd. Te zdania
lub słowa powinny zawsze odnosić się do wiosny.

Dziecko słucha ich i próbuje powoli ułożyć w myśli obraz wiosny. Po

ok. 1-2 minutach otwiera oczy i mówi o swoim obrazie wiosny, który
potem może narysować.

Skradający się kot

Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 5 osób ♦ Wiek: od 7 lat

Wszystkie dzieci, z wyjątkiem jednego, stoją plecami do środka krę-

gu i wyobrażają sobie, że są ptakami. Jedno dziecko gra rolę skradają-

cego się kota i stoi w środku „ptasiego" kręgu. Z tego miejsca próbuje
podkraść się z tylu do jakiegoś ptaka. Jeśli ptak zauważy kota, wówczas
podnosi rękę. Jeśli zaś kotu uda się złapać ptaka, to ten zostaje „skra-
dającym się kotem".

Słuchanie śpiewu ptaków

Materiał: najważniejsze odgłosy dnia codziennego i glosy ptaków nagrane
na kasecie, odtwarzacz ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od

7 lat

Dzieci siedzą w kręgu na krzesłach i mają zamknięte oczy. Wycho-

wawczyni odtwarza kasetę z różnymi odgłosami, takimi jak lanie się

wody z kranu, praca silnika, kroki itp. Wśród nich jest tez śpiew pta-
ków. Dzieci powinny się dobrze przysłuchiwać i policzyć, ile razy jest
odtwarzany śpiew ptaków.

Odgłosy można samodzielnie nagrać w domu. Kasety z glosami pta-

ków można kupić w sklepie. Równie dobrze można tez wziąć Het i wy-
grać na nim ptasie głosy.

chanie zapachów kwiatowych

Materiał: chusteczki higieniczne lub serwetki, nitki, nożyczki, olejki
eteryczne z zapachem fiołków, pelargonii, róży itp., papier do malowania
i flamastry ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat

Chusteczki wiąże się w środku jak kwiatki i wyskubuje górne war-

stwy papieru. Każdy kwiatek skrapia się 2-3 kroplami olejku zapacho-
wego. Dziecko siedzi w postawie królewskiej z zamkniętymi oczami.
Powinno powąchać każdy kwiatek i dobrze zapamiętać jego zapach. Po
3—4 próbach wąchania może spróbować ono namalować kwiaty według
swego wyobrażenia.

Jednostka relaksacyjna

„Gdyby ptaszek był wi

kszy"

Materiał: obręcz gimnastyczna dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy:

przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 5 lat

Wprowadzenie

Przykładowe możliwości użycia obręczy gimnastycznych:

♦

kołowanie obręczy przed sobą, za sobą i z boku,

♦

otaczanie się kołującą obręczą,

♦

trzymanie obręczy poziomo przed ciałem i przekraczanie jej nogami,

♦

balansowanie na obręczy,

♦

wskakiwanie do obręczy i wyskakiwanie z niej,

♦

hula-hoop,

♦

obracanie obręczy ręką,

♦

trzymanie obręczy ponad głową i chodzenie na czubkach palców po
sali,

♦

wykorzystywanie obręczy jako lustra, koszyka, korony, kierownicy,
torebki itp.

Cel: Wzmacnia się w ten sposób aktywność, fantazję, kreatywność,

motorykę oraz silę woli. W swobodnej zabawie dzieci uczą się wszyst-
kimi zmysłami poznawać materiał, z którego jest wykonana obręcz. Wy-
chowawczyni sama może ćwiczyć z obręczą i zachęcać do naśladowa-
nia. Warto również wykorzystać pomysły poszczególnych dzieci i prze-
kazać je całej grupie.

ążą

ca obr

cz -

wiczenie na wyciszenie

Dzieci siedzą w kręgu ze swoimi obręczami i mają zamknięte oczy.

Jedno dziecko stoi w środku i stawia obręcz, obracają i pozwala się jej

toczyć. Inne dzieci powinny dopiero wtedy podnieść rękę, gdy uważają,
ż

e obręcz leży cicho na ziemi. Potem obręcz jest jeszcze raz obracana.

Teraz dzieci mogą obserwować to, co przedtem tylko słyszały.

Cel: Kształcony jest zmysł słuchu i zdolność koncentracji. Szcze-

gólnie wrażliwe dzieci odczuwają, jak odgłos obracanej obręczy staje się
głośniejszy i szybszy.

Zabawy ruchowe

Fruwamy, fruwamy...

Wszystkie dzieci bawią się w ptaki. Obręcze to gniazda ptaków roz-

lokowane w rzędzie. Dzieci powinny móc przebiegać między nimi
i wymyślać różne sposoby fruwania nad gniazdami, np.:

♦

bieg przodem i tyłem obok gniazd,

♦

bieganie zygzakiem wokół wszystkich gniazd,

♦

skakanie z jednego gniazda do drugiego,

♦

skakanie przez gniazdo,

♦

balansowanie na każdym gnieździe itd.

Cel: Pobudzanie fantazji dzieci. Uczenie zróżnicowanych ruchów

przez zastosowanie w pomieszczeniu różnych przeszkód. Wzmacnia-
nie motoryki.

Uwaga, nie dotyka

Dzieci idą dwójkami. Jedno trzyma obręcz poziomo, a drugie wcho-

dzi w nią z góry. Dziecko w obręczy porusza się teraz idąc do przodu,
w bok lub w tył, zginając się i przeciągając. Dziecko, które trzyma ob-
ręcz powinno naśladować ruchy partnera, które powinny być tak dobrze
pomyślane i wykonywane, aby nie dotykać obręczą poruszającego się
dziecka.

Cel: Ćwiczenie reakcji i fizycznej zręczności. Pogłębianie spostrze-
gawczości i wrażliwości zmysłowej.

Ratuj si

, kto mo

Obręcze są ułożone w jedno duże gniazdo. Jedno dziecko gra

rolę
kota, który wskakuje na drzewo (stół, krzesło i in.), przysiada i chce
złapać zdobycz. Inne dziecko jest ptakiem-mamą, która prowadzi
wszystkie pisklęta-dzieci. Ptasia rodzina wspólnie wyfruwa, zbiera
ziar-
na, bije skrzydłami ltd. Dopiero wtedy, gdy rozlegnie się
wcześniej
umówiony sygnał, wszystkie ptaki muszą szybko wrócić do gniazda.
Kot
przygotowuje się teraz do skoku i próbuje złapać jednego z ptaków.
Jeśli
wszystkie ptaki znajdą się na czas w gnieździe, kot próbuje
szczęścia
ponownie. Jeśli jakiś ptak zostanie złapany, role się zmieniają.

Cel:

Zmniejszanie

niechęci

agresji.

Dzieci

poznają

instynktownie
takie odczucia jak: ciepło gniazda, atak, lęk i ucieczka, ale też i
pomiesz-
czenie dające schronienie.

Faza ciszy

Wychowawczyni opowiada powiązaną z zabawą historię.

„Gdy kot zniknął, ptaki-dzieci fruną wraz z ptakicm-mamą do

domu.
Unoszą się nad lasami i łąkami, nad domami i drogami. Z wysokości

mogą odkryć małe światło, w którego pobliżu znajduje się miękkie
gniazdo. Obok drzew i krzewów ptasia rodzina leci do wygodnego,
bez-
piecznego gniazda. Wreszcie gdy przybyli, każdy ptak
wyszukuje
w gnieździe przyjemne miejsce. Wszystkie ptaki są bardzo
zmęczone
długą podróżą i kładą się".

Cel: Dzieci powoli się uspokajają i w ten sposób tworzy się

przej-
ś

cie do opowieści relaksacyjnej „Możesz fruwać jak ptak".

Możesz fruwać jak ptak (opowieść relaksacyjna)

Jest piękny dzień. Niebo jest prawie bezchmurne, a świecące ston-

ce przyjemnie cię ogrzewa. Gdy patrzysz do góry, możesz coś odkryć
między chmurami. Aby lepiej widzieć mrużysz oczy. Wtedy rozpozna-
jesz małego, kolorowego ptaka. Wiesz, że jest to sikorka, która cicho
i samotnie fruwa po niebie. Chciałbyś chętnie unieść się wraz z mą
i w myślach wyruszasz w podróż. Rozkładasz swoje ramiona, stajesz na
wietrze i machasz rękami w górę i w dół. Powoli ziemia usuwa ci się spod
nóg i wznosisz się wysoko w niebo. Jesteś całkiem spokojny. Tu, wyso-
ko jest pięknie. Czujesz wiatr wokół ciała. Robisz wdech i wydech, wdech
i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie.

Patrzysz na ziemię. Pod tobą jest łąka usiana kwiatami. Kwiaty wy-

glądają na bardzo małe i mała jest też ławka pod jabłonią. Na jabłoni
możesz zauważyć domek dla ptaków. Widzisz strumień, który płynie
przez łąkę. Woda unosi kawałek kory, który wraz z prądem kołysze się
w górę i na dół. Mały kot obserwuje uważnie przepływającą korę.
Widzisz to wszystko dokładnie. Spokojnie wykonujesz kręgi na niebie.
Robisz wdechy i wydechy, wdechy i wydechy, oddychasz bardzo regu-
larnie i samodzielnie.

Szybujesz wysoko nad górami. Promieniują one spokojem i bezpie-

czeństwem. Wokół świergotają małe ptaki. Nie obawiasz się. Obserwu-
jesz dokładnie krajobraz, bo może zechcesz go namalować. Potem
wznosisz się wyżej, aż na szczyty gór. Odpoczywasz na jednym z wierz-

chołków i odczuwasz w sobie ciszę. Czujesz, jak z ciszy wzrasta w to-
bie nowa siła. Wiesz, że to dobrze. Krążysz jeszcze po niebie i odczu-
wasz w sobie siłę. Wiesz teraz, że musisz być w ciszy, jeśli potrzebu-
jesz siły.

Zaczerpnąłeś więc znowu dość siły i powoli szybujesz z powrotem

ku ziemi. Z pewnością wylądowałeś na twardym gruncie, stajesz na
wietrze i rozkładasz ramiona. Idziesz powoli wzdłuż łąk i pól, az zno-
wu doszedłeś do swojego domu. Wchodzisz i otwierasz oczy. Kładziesz
się powoli na boku. Zaciskasz pięści, przeciągasz się. Teraz jesteś zno-
wu świeży i rześki.

Dalsze mo

liwo

Oddech piskl

cia

Materiał: pusta puszka po konserwie, zielone, żółte, czerwone, białe
i czarne kawatki grubszego papieru, ołówek, nożyczki i klej.

Majsterkowanie: Pustą puszkę należy okleić zielonym

papierem
i pozostawić margines o szerokości 1,5 cm. Margines jest
wielokrotnie
nacinany, zginany do wewnątrz i mocno przyklejany. Na białym papie-
rze rysuje się i wycina odkrytą skorupkę jajka. Ze skorupki wygląda
pisklę wycięte z żółtego papieru, które ma czerwony dziób i czarne
oczy.
Z tylu jest przyklejona skorupka, tak że może ono wyglądać. Wreszcie
to wszystko zostaje przyklejone w puszce, a głowa pisklęcia wystaje zza
jej brzegu.

Zabawa: Dziecko leży wygodnie na plecach. Na jego brzuchu stoi

puszka z pisklęciem. Dziecko oddycha spokojnie i regularnie, obser-

wując przy tym swoje pisklę. Przy każdym oddechu pisklę porusza się
regularnie do góry i na dól.

Cel: Młodsze dzieci myślą, że przy każdym oddechu oddycha rów-

nież pisklę. Dochodzi tu do głosu magiczne myślenie dzieci. Aby
pisklę stało mocno na brzuchu, oddech musi być bardzo regularny.
Wymaga to wytrwałości i koncentracji.

Dotykanie drzewa

Materiały: najróżniejsze materiały z przyrody, jak mech, siano, trawa,
krzemyki, piasek itd., oraz klej i rolka tapety.

Majsterkowanie: Materiały z natury muszą być częściowo suszo-

ne przez dwa - trzy dni. Z rolki tapety wycina się zarys drzewa (mniej
więcej wielkości dziecka) i taśmą klejącą przyczepia go do ściany. Wresz-

cic przykleja się do niego wszystkie wysuszone materiały pochodzące
z przyrody.

Zabawa: Dziecko stoi z zamkniętymi oczami przed wykonanym

drzewem i zawieszonymi na nim materiałami. Bardzo wolno przesuwa
ręką po każdym z nich. Powinno dokładnie opisać, jaki materiał wyczuwa
pod ręką lub jak różni się on od poprzednich. Mile i niemile odczucia
mogą być na koniec omówione.

Cel: Dziecko poznaje właściwości najróżniejszych materiałów.

Wspomagana jest w ten sposób jego zdolność tworzenia pojęć, uspraw-
niany jest zmysł dotyku oraz ćwiczona koncentracja i wytrwałość.

Lato

Latem opalamy si

na sło

cu i za

ywamy przyjemnych, chłodz

cych k

pieli w morzu lub w basenie. Wiele rado

ci sprawiaj

najmłodszym zabawy

w piasku lub w wodzie. Podczas wakacji du

o dzieci jest po raz pierwszy

nad morzem, sk

d przywo

żą

one sporo nowych, wspaniałych wra

. Kto

ma szcz

ęś

cie, mo

e zaobserwowa

na pla

y raka lub meduz

. Mo

e te

budowa

olbrzymie zamki lub stawia

wielkie babki z piasku. Fantazja dzie-

ci nie ma tu granic. Chocia

przez cały rok dost

pne s

w sklepach ulubio-

ne przez nas owoce, to jednak najlepiej smakuj

wie

e truskawki pocho-

ce z naszej okolicy. Ich zbiór u rolników sprawia małym i du

ym wiele

zadowolenia. Lato wi

ąż

e si

z jeszcze inn

przyjemno

: lodami, któ-

re s

we wszystkich odmianach. Wieczory przy grillu i spotkania w ogrodzie

sprawiaj

e dla wielu z nas jest to szczególnie pi

kna pora roku.

Za pomoc

wicze

na lato dzieci mog

wiele pozna

swoimi zmysłami,

przetworzy

prze

ycia wakacyjne i podzieli

nimi. Mog

przy tym pow-

sta

miłe wspomnienia na pourlopow

codzienno

ść

Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie

Kosz owoców

Materiał: różne owoce, jak np. ananasy, niciom; truskawki, czereśnie,
porzeczki itp. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3 lat

Dziecko siedzi na krześle w postawie królewskiej. Wychowawczyni

przygotowała na miseczkach różne kawałki owoców. Dziecko bierze
łyżkę i próbuje je kolejno z zamkniętymi oczami. Za każdym razem
powinno rozpoznać owoc i nazwać go.

chanie truskawek

Materiał: truskawki i różne przedmioty do wąchania, takie jak cytryna,
perfumy, ocet itp., na osobnych miseczkach ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: od 3 lat

Dziecko wącha najpierw miseczkę z truskawkami. Potem zamyka

oczy i wącha miseczki z najróżniejszymi materiałami. Na którejś z misek
znajdują się truskawki, które należy odszukać. Gdy dziecko uważa, że
je znalazło, otwiera oczy.

Smakowanie truskawek

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Materiał: rożen szaszłykowi dla każdego dziecka, truskawki, różne owoce

pocięte na małe kawałki ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3 lat

Różne kawałki owoców nabija się na rożen szaszłyków}'. Na każdym

rożnie znajduje się zawsze jedna truskawka. Dziecko próbuje z za-
mkniętymi oczami pierwszy kawałek owocu. Jeśli uważa, że jest to
truskawka, otwiera oczy. Dzięki temu ćwiczeniu dzieci nie tylko wysub-
telniają swój zmysł smaku, ale mogą też po prostu nauczyć się dobrze
smakować.

Szukanie skarbów w piaskowej górze

Materiał: duża miska z piaskiem, różne niale przedmioty, takie jak muszle,
kamienie, kulki itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3 lat

W środku kręgu z krzeseł znajduje się duża miska z piaskową górą.

Obok leżą różne „skarby": muszle, kamienie, kulki itd. Dziecko wycho-
dzi za drzwi, a wychowawczyni zakopuje wszystko w piaskowej górze.
Potem zaprasza dziecko, które powinno pogrzebać w piasku, wyczuć
przedmiot i nazwać go. Wreszcie wyjmuje ono znaleziony „skarb". Je-
ś

li został on dobrze rozpoznany, może poszukać jeszcze raz.

Mój ulubiony owoc

Materiał: różne owoce ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3 lat

Dziecko siedzi w postawie królewskiej. Wychowawczyni siada

przed nim z czterema - sześcioma różnymi owocami. Spośród nich
wyszukuje w myśli swój ulubiony i opisuje go. Dziecko powinno
znaleźć owoc, o którym mowa. Jeśli uważa, że wie, podaje odpowiedź.
Nagrodą jest, oczywiście, kawałek owocu.

Wyszukiwanie mleka bananowego

Materiał: mleko bananowe i inne napoje mleczne, jak np. mleko czeko-
ladowe lub malinowe ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat

Dziecko siada w postawie królewskiej na krześle i zamyka oczy.

Wychowawczyni podaje mu różne napoje mleczne. Wśród nich znajduje
sie także mleko bananowe, które powinno zostać rozpoznane przez
dziecko.

A na koniec może warto urządzić wspaniałą fetę mleczną?

Jogurt z owocem

Materiał: duża łyżka, naturalny jogurt z dwoma - trzema kawałkami
owoców, takimi jak ananasy, kiwi, maliny itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: od 4 lat

Dziecko siada w postawie królewskiej na krześle i zamyka oczy.

Wychowawczyni daje mu na łyżce kawałeczki owoców z naturalnym
jogurtem. Dziecko powinno posmakować owoce i nazwać je.

Układanie muszli

Materiał: różne muszlo z urlopu ♦ Uczestnicy: przynajmniej 1 osoba
♦

Wiek: od 4 l a t

Dziecko siada na poduszce ułożonej na ziemi. Wychowawczyni ukła-

da z zebranych muszli dwie (a w przypadku starszych dzieci - do czte-
rech) różne formy geometryczne, jak np. kwadrat, prostokąt, trójkąt,
okrąg itd. Dziecko powinno teraz dokładnie obejrzeć te formy, zanim
opuści pomieszczenie. Gdy czeka przed drzwiami, jedna z form zosta-
je trochę zmieniona przez wychowawczynię. Dziecko proszone jest
znowu do sali i powinno powiedzieć, która z form ma inny kształt.

Nadmuchiwanie balonu

Materiał: balon dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy: przynajmniej
2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat

Każdy ma przed sobą balon. Najpierw wszyscy robią głęboki

wydech i wdech. Potem biorą balony i próbują nadmuchać w nie
możliwie jak najwięcej powietrza. Powtarza się to jeszcze 2-3 razy.
Wygrywa to dziecko, które nadmucha największy balon.

Znajdowanie muszli

Materiał: muszle, guziki, kawałki kory, kulki itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba
lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat

Dziecko siedzi się w postawie królewskiej i ma zamknięte oczy.

Wychowawczyni podaje mu różne materiały, które powinny zostać
pomacane. Zawsze, gdy dziecko uważa, że chodzi o muszlę mówi:
„znalazłem muszlę". Gdy każde dziecko pomaca około dziesięciu
różnych materiałów, otwiera oczy i ogląda je wspólnie z
wychowawczynią, by sprawdzić, ile razy naprawdę znajdowało
muszlę.

Kamienie w szklance wody

Materiał: duża miska z wodą, matę krzemienie ♦ Uczestnicy: 1 osoba
lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat

Dziecko siada w postawie królewskiej z zamkniętymi oczami. Przed

nim stoi duża miska z wodą. Wychowawczyni wrzuca do niej krzemień.
Gdy zanurzy się on całkowicie i nie słychać już żadnego hałasu, wrzu-
ca ewentualnie następny. Dziecko powinno dokładnie nasłuchiwać. Na
określony sygnał otwiera oczy i mówi, ile razy usłyszało zanurzanie się
krzemienia.

Obserwowanie fal

Materiał: jedwabny ręcznik (o wielkości przynajmniej 1 mx 1 m),
dźwięcząca kula ♦ Uczestnicy: przynajmniej 3 osoby ♦ Wiek: od 5 lat

Dzieci trzymają za brzeg ręcznika. Na jego środku leży dźwięcząca

kulka, która powinna być poruszana przez falujące ruchy ręcznika. Po
ok. 1-2 minutach dokonuje się dalszych poruszeń, zmieniając posta-
wę, np. klęcząc, siedząc, chodząc wolno dokoła lub tocząc kulę do okre-
ś

lonego dziecka.

Statki na szerokim morzu

Materiał: przeszkody, np. krzesła ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby
♦ Wiek: od 5 lat

W pomieszczeniu ustawione są krzesła pełniące funkcje przeszkód.

Jedno dziecko, mając zamknięte oczy, występuje jako statek. Inne dziec-
ko jest kapitanem i powinno prowadzić statek bezpiecznie do portu.
Dzieci ustalają określony sygnał statku, jak np. prztykanie palcami, i stają
twarzami do siebie w odległości ok. 30 cm. Kapitan daje teraz cicho
sygnał „odpłynięcia" i „statek" odpływa powoli, próbując wyczuć ruchy
kapitana. Trzeba przy tym omijać podwodne skały (przeszkody). Na
morzu jest dużo statków, a więc kapitan musi uważać, żeby się z sobą
nie zderzyły. Statki, które się dotkną, muszą zaczynać od początku.

Powoli tonie statek

Materiał: duża miska z wodą, małe pudełko po serze, materiały o różnej
wadze, takie jak pióra, wata, korki, krzemienie itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba
lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat

Dziecko stoi przed dużą miednicą z wodą. Po wodzie płynie statek

przewozowy- pudełko po serze. Dziecko powinno teraz pionowo wrzu-
cać do niego materiały. Najpierw należy wybierać tylko takie, które nie
pozwolą statkowi zbyt szybko zatonąć. Podczas ćwiczenia należy, w miarę
możliwości, nic nie mówić, lecz całkowicie skoncentrować się na zada-
niu.

Pusta szklanka

Materiał: 4-6 jednakowych szklanek wypełnionych różną ilością wody,
jedna pusta szklanka, widelec ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek:
od 5 lal

Wszystkie szklanki stoją na stole. Wychowawczyni uderza po kolei

widelcem w różnie wypełnione szklanki. Na koniec uderza w pustą
szklankę. Dziecko powinno dobrze zapamiętać jej dźwięk. Potem zaj-
muje postawę królewską lub swobodną i zamyka oczy. Wychowawczyni
znowu uderza szklanki widelcem. Jeśli dziecko uważa, że słyszy dźwięk
pustej szklanki, podnosi rękę.

Szukanie skarbu w morzu

Materiał: duża miednica z wodą i różne przedmioty, takie jak guziki, kulki,
muszle, kamienie itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat

W dużej miednicy z wodą znajduje się 6—8 różnych przedmiotów.

Dziecko z zamkniętymi oczami chwyta ręką i próbuje wyłowić „skarb".
Wybrany na ślepo przedmiot jest obmacywany. Dziecko opisuje wygląd
„skarbu" w dotyku i próbuje go nazwać.

Liczenie kropli wody

Materiał: kran ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat

Dziecko siedzi na krześle w postawie królewskiej lub dorożkarskiej

z zamkniętymi oczami. Wychowawczyni odkręca powoli kran, aż zaczną
z niego spadać krople. Dziecko powinno je liczyć w myślach. Po mak-
symalnie 20 kroplach kran jest zakręcany. Dziecko otwiera oczy i poda-
je liczbę policzonych kropli.

Zamek piaskowy z chor

giewk

Materiał: duży płaski talerz z wilgotnym piaskiem, mała chorągiewka dla
każdej parv dzieci, tępy nóż dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy: przy-
najmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat

Na dużym płaskim talerzu jest usypany, w kształcie wysokiej góry,

wilgotny piasek. Na szczycie znajduje się chorągiewka. Każde z dzie-
ci (na zmianę) odejmuje uważnie nożem część góry, tak aby chorą-
giewka nie spadła. Trzeba się przy tym bardzo skoncentrować i nie
można rozmawiać. Jeśli chorągiewka się wywróci, partnerzy mogą
ponowić próbę.

Próbowanie warzyw

Materiał: różne warzywa letnie pocięte na małe kawałki, łyżka dla każdego
dziecka ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat

Dziecko przyjmuje postawę królewską i zamyka oczy. Wychowawczy-

ni kładzie na łyżce do wypróbowania 2-3 małe kawałki warzyw. Dziec-
ko powinno je posmakować i nazwać. Jeśli jeszcze zostanie warzyw, moż-
na z nich wspólnie przygotować świetną zupę i spróbować, jak smakują
gotowane warzywa.

Pakowanie walizki

Materiał: walizka podróżna, liczne przybory urlopowe, takie jak
szczoteczki do zębów, koszulki sportowe, kąpielówki, okulary do
nurkowania itp. ♦ Uczestnicy: 2 osoby lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat

Przed dzieckiem leży walizka podróżna wypełniona przedmiotami,

które mogą być potrzebne podczas letniego urlopu. Dziecko ogląda

wszystko uważnie. Potem siada na krześle w postawie królewskiej i
zamyka uczy. Teraz podaje się mu do pomacania przedmiot z walizki. Jeśli
go rozpozna, może zgadywać dalej. Jeśli zaś odpowie błędnie, na jego
miejsce wchodzi następne dziecko z grupy.

Słuchanie fal

Materiał: bęben oceaniczny ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby
♦ Wiek: od 7 lat

Dzieci stoją podzielone w sali i mają zamknięte oczy.

Wychowawczyni
idzie cicho dokoła i zatrzymuje się w dowolnym miejscu, w którym
gra
na bębnie oceanicznym. Dzieci powinny uważnie słuchać i poruszać
się
posłusznie w kierunku dźwięku, macając drogę rękami.

Kosz piknikowy (cz

ęść

Materiał: kosz ze sztućcami, talerzami, filiżankami, napojami, chlebem,
kiełbasą, serem itp. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat

Do kosza piknikowego pakuje się sztućce, talerze, filiżanki, napoje,

chleb, kiełbasę, ser. Potem jedno dziecko wychodzi za drzwi. W tym
czasie jeden przedmiot lub produkt spożywczy zostaje zabrany z
kosza
i ukryty. Dziecko stojące przed drzwiami wchodzi znowu i próbuje
znaleźć to, czego brakuje. Piknik w ogrodzie przedszkola lub na świe-
ż

ym powietrzu może sprawić szczególne zadowolenie.

Kosz piknikowy (cz

ęść

Materiał: papier do malowania i pisaki ♦ Uczestnicy: przynajmniej
4 osoby ♦ Wiek: od 7 lat

Dzieci siedzą na krzesłach, w kręgu, w postawie królewskiej. Jedno

z nich wymienia jakiś przedmiot, który powinien być w koszu pikniko-
wym. Następne dziecko podaje kolejny przedmiot. Trwa to aż do mniej
więcej ósmego dziecka (przy bardziej doświadczonych grupach - tak-
ż

e dalej), które mówi, co można zapakować do kosza. Potem dzieci po-

winny namalować wymienione przedmioty i produkty spożywcze. Kto
może jeszcze wszystko przypomnieć?

Pakowanie si

przed wyjazdem na urlop

Materiał: różne przedmioty na letni urlop, kilka sztuk ubioru na zimę,
walizka podróżna ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat

Wspólnie pakujemy walizkę, w której znajdują się różne przedmio-

ty. Liczne z nich, takie jak okulary do nurkowania, koła pływackie, ręcz-
nik itp. potrzebne w czasie urlopu letniego oraz inne, jak rękawiczki,

szalik, czapka, które nie są wtedy potrzebne. Dziecko powinno z za-
mkniętymi oczami dotknąć tych przedmiotów. Jeśli uważa, że znalazło
coś, co przyda się latem na urlopie, pakuje do walizki podróżnej. Na bok
odkłada rzeczy potrzebne zimą. Gdy pakowanie jest zakończone, moż-
na otworzyć oczy i sprawdzić rezultat.

Czy czujesz nadmuchany balon?

Materiał: balon i koc dla każdej pary dzieci ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 7 lat

Dzieci dobierają się parami. Jedno dziecko kładzie się w pozycji

relaksowej na kocu. Drugie podkłada mu pod lewą nogę lekko nadmu-
chany balon. Po dziesięciu sekundach balon „wędruje" pod lewe udo
itd. Trwa to tak długo, aż balon dotrze pod głowę. Leżące dziecko pró-
buje w myśli śledzić drogę balonu. Potem role się zmieniają.

Jednostka relaksacyjna

„Bajkowa podró

statkiem"

Materiał: balon dla każdego dziecka, wielki balon (o średnicy ok. 1 m),
pompka do pompowania balonu, spadochron z nylonu z pętlą hamulcową,
„czarodziejska różdżka" ♦ Uczestnicy: przynajmniej 12 dzieci ♦ Wiek:
od 6 lat

Wprowadzenie

Możliwości zastosowania balonu, np.:

♦

nadmuchiwanie i wypuszczanie powietrza z balonu połączone z
obserwacją tego,

♦

nadmuchiwanie balonu i piszczenie nim,

♦

nadmuchiwanie balonu, zawiązywanie go i wypuszczanie,

♦

podrzucanie balonu w pionie i łapanie go,

♦

obracania i chwytanie balonu w momencie podrzucania go oburącz
do góry,

♦

pełzanie i prowadzenie balonu głową,

♦

prowadzenie balonu między nogami, w rozkroku,

♦

pocieranie balonu o głowę i wytwarzanie „elektrycznych włosów",

♦

trącanie balonu poszczególnymi częściami ciała, takimi jak głowa,
nos, łokieć, palce, uda.

Cel: W fazie eksperymentalnej dzieci uczą się różnych możliwości

zabawy balonem i rozwijają swą fantazję. W różny sposób można wyko-
rzystywać ich pomysły. Aktywizuje się przy tym i usprawnia zdolności
ruchowe.

Balon wyrusza w podró

wiczenie

wyciszaj

Dzieci siedzą w kręgu na podłodze i mają zamknięte oczy. Wycho-

wawczyni podaje balon jednemu z dzieci, które, nic nie mówiąc, powin-
no się z nim zapoznać wszystkimi zmysłami, a potem przekazać go
sąsiadowi. Trwa to tak długo, aż wszystkie dzieci zetkną się z balonem.
Na koniec wychowawczyni prosi o otwarcie oczu i sprawozdanie z pod-
róży balonem.

Cel: Dzieci mogą używać różnych zmysłów. Czekając na balon uczą

się cierpliwości i koncentracji.

Zabawy ruchowe

Wytwarzanie fal

Dzieci siedzą przed chustą do falowania i trzymają ręce za plecami.

Następnie, gdy jest już bardzo cicho, wychowawczymi prosi, aby dotknąć
spadochronu za szlufki. Dzieci powinny wyszukiwać różne możliwości

ruchu ze spadochronem, np.:

♦

poruszanie chusty na dół i do góry,

♦

wywoływanie małych i dużych fal,

♦

napinanie chusty i chodzenie w kręgu,

♦

któreś z dzieci kładzie się w/pod chustą, a grupa wywołuje fale.

Cel: Zabawa ze spadochronem stwarza możliwość przeżycia wspól-
noty przez dzieci. Rozwijana i wzmacniana jest też motoryka.

Budzimy kapitana

Wychowawczyni za pomocą „czarodziejskiej różdżki" zamienia ba-

lon}' w marynarzy, a chustę do falowania - w statek. Potem pyta kogo
jeszcze brakuje wśród załogi. Odpowiedź brzmi: „Kapitana". Wycho-
wawczyni prosi dzieci, aby były bardzo cicho i obudziły kapitana. Jest
on wielkim balonem ukrytym pod chustą w najdalszym końcu sali.
Wychowawczyni powoli podnosi chustę i wyprowadza kapitana. Aby
wszystkie dzieci mogły go pozdrowić, ściągają obuwie i siadają w krę-
gu. Mogą poruszać kapitana tylko nogami wzdłuż i wszerz, wewnątrz
kręgu.

Cel: Ogromny balon pod chustą stanowi dla dzieci moment zasko-

czenia i kulminacyjny punkt jednostki relaksacyjnej. Zabawa nogami
powoduje ponadto bardzo wesołe przeżycia ruchowe. Ćwiczy się reak-
cje i sprawność fizyczną.

Budzimy marynarzy

Wszystkie dzieci budzą swoich marynarzy (balony) i przyprowadzają

ich na środek statku (spadochron). Gdy wszyscy marynarze są już na
pokładzie, kładziony jest też „kapitan". Dzieci powinny tak poruszać
statkiem, aby, w miarę możliwości, żaden marynarz nie wypadł za bur-
tę. Marynarze, którzy musieli opuścić statek z powodu wzburzonego
morza, zostają wyeliminowani. Gdy już ich nie ma na pokładzie, dzieci
powinny wnieść ich ponownie na statek i powtórzyć „rejs".

Cel: Zmienne wprowadzanie faz spokoju i ruchu dynamizuje zaję-

cia.

Przez fantazyjnie zaaranżowaną sytuację zabawy pojawia się oraz

intensyfikuje zdolność identyfikacji. Przebieg ćwiczeń ruchowych musi
być w grupie dostosowany, zróżnicowany i uaktywniony. Wśród dzieci
wzmacnia się poczucie wspólnoty.

Faza ciszy

Wychowawczyni opowiada następującą krótką historię, zachęcającą

do uczestnictwa w niej.

„Po długiej podróży marynarze z kapitanem przybywają powoli do

celu. Statek zawija do portu i załoga po cichu go opuszcza. Marynarze
i kapitan są zmęczeni długą podróżą i postanawiają odpocząć. Przyno-
szą koce i poduszki. Każdy szuka przytulnego miejsca, aby się położyć".
Gdy „statek", „marynarze" i „kapitan" zostaną odłożeni na bok, dzieci
powinny przynieść swoje koce i poduszki, aby odpocząć. Kto chce, może
zdjąć buty i zamknąć oczy.

Cel: Jest to przejście do relaksacyjnej opowieści „Wsiądź do żaglów-

ki". W tym miejscu powinien być jednak wprowadzony relaks muzycz-
ny, np. szum morza.

Wsiądź do żaglówki (Opowieść relaksacyjna)

Pewnego słonecznego popołudnia wybrałeś się na spacer do portu.

Słońce świeci i przyjemnie ogrzewa twoje ciało. Na błękitnym niebie
możesz zauważyć krążące wkoło mewy. Idąc dalej dostrzegasz statki przy
nabrzeżu. Obok wielkich i pięknych statków zauważasz też małą, nie-
pozorna żaglówkę. Zawsze chciałeś mieć taką na własność. Wiesz, że
w twojej fantazji wszystko jest możliwe. Postanawiasz więc w myślach
wsiąść do żaglówki i powoli opuścić port.

Morze jest całkiem spokojne. Robisz wdech i wydech, wdech i wy-

dech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. Ciepły wiatr mu-
ska przyjemnie twą skórę. Możesz wąchać bryzę morską, która pieści
twój nos.

Możesz teraz zauważyć kilka delfinów, które bawią się w wodzie.

Nieco dalej, widzisz małą wyspę. Chciałbyś ją chętnie odwiedzić. Skrę-
casz w jej kierunku. Gdy twoja żaglówka dobiła do brzegu, wysiadasz

powoli. Czujesz ciepły, miękki piach pod stopami. Idziesz kawałek
wzdłuż plaży, aż znajdujesz piękne i ocienione miejsce. Chciałbyś tam

odpocząć. Kładziesz się powoli na piasku i zamykasz oczy. Jest tu bar-
dzo cicho i cisza jest również w tobie. Robisz wdech i wydech, wdech
i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie.

Gdy zaczerpnąłeś dość sil, chcesz pożcglować do domu. Wstajesz

powoli. Idąc do żaglówki, możesz znowu poczuć ciepły, miękki piach
pod stopami. Wsiadasz do żaglówki i płyniesz powoli do portu. Po przy-
byciu do nabrzeża, wracasz wypoczęty do domu. Wiesz teraz, że jeśli
chcesz wybrać się w podróż i zaczerpnąć nowych sil, musisz tylko uru-
chomić fantazję i wsiąść do swojej żaglówki.

Wracasz powoli z podróży i otwierasz oczy. Wstajesz powoli. Zaci-

skasz pięści, rozciągasz się. Jesteś teraz świeży i rześki!

liwo

ci kontynuacji

Oceniając sytuację, wychowawczyni powinna rozstrzygnąć, czy jed-

nostka relaksacyjna „Bajkowa podróż statkiem" może być kontynuowa-
na. Jeśli tak, to można tego dokonać za pomocą samodzielnie wykona-
nych papierowych okrętów.

Statek na morzu

Materiał: samodzielnie wykonany statek z kolorowego, tęczowego lub
dającego się składać papieru ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek:
od 4 lat

Dzieci dobierają się parami. Jedno kładzie się na plecach (leżąca

pozycja relaksacyjna) i zamyka oczy. Drugie, wykonanym przez siebie
papierowym statkiem opływa ciało leżącego. Papierowy statek powinien
być zawsze w kontakcie z ciałem. Leżące dziecko ma w myślach dokład-

nie śledzić podróż statku. Gdy oplynic on cale ciało, role się zmieniają.
Potem w grupie dokonuje się wymiany doświadczeń.

Cel: Ćwiczenie to intensyfikuje postrzeganie ciała. Ponadto, jako

partnerskie, tworzy podstawę zaufania oraz wzmacnia koncentrację
i wytrwałość.

Marzenia na płótnie

aglowym

Materiał: żaglowe lub lniane płótno, fragment odprężającej muzyki lub
brzmiący instrument, jak np. metalofon, kuranty, trójkąt ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 5 osób ♦ Wiek: od 5 lat

Jedno dziecko leży w płótnie żaglowym i występuje w roli śpiącego

kapitana. Czwórka pozostałych dzieci jest marynarzami, którzy obie-
ma rękami trzymają mocno rogi płótna. Marynarze chodzą wokół po
cichu, na palcach. Śpiący kapitan jest obracany w kierunku ruchu wska-
zówek zegara i nie powinien być budzony. Aby grupa nie dokonywała
zbyt szybkich i gwałtownych ruchów, celem relaksu należy włączać krót-
kie fragmenty muzyczne lub używać brzmiących instrumentów. Po
dwóch lub trzech minutach dokonuje się zamiana ról. Gdy wszystkie
dzieci zakończą swą kolejkę, dzielą się w grupie zebranymi doświad-
czeniami.

Cel: Zabawa ta łączy przeżycie ruchu i muzyki. Uwrażliwia też

zmysły, pobudza i rozwija motorykę oraz koordynację.

Jesień

Jesie

przynosi nam ostatnie słoneczne dni, ale te

deszcze, burze

i mgły.

wie

y wiatr jesienny pozwala puszcza

latawce, a pod nogami

wspaniale szeleszcz

cie. Dzieci z zapałem zbieraj

kasztany i

oł

dzie,

które posłu

żą

do zabawy i majsterkowania. Wiewiórki, je

e i borsuki groma-

teraz zimowe zapasy, a na polach i w sadach rolnicy zbieraj

zbo

warzywa, jabłka, gruszki i winogrona. Wielu ludzi

tuje do

ynki, które

ostatnio zyskały na wa

ci, poniewa

nie zawsze wszyscy mog

bezpo

rednimi

wiadkami wzrostu i zbiorów.

wiczenia na jesie

powinny przyczyni

do tego, aby w sposób

bardziej intensywny i bogaty prze

ywa

zmiany w przyrodzie. W tym kr

tematycznym mieszcz

ró

wiczenia, które dotycz

przede wszy-

stkim oddychania. Dzieci najlepiej podczas zabawy ucz

, jak w okre

lo-

nych (trudnych) sytuacjach skoncentrowa

uwag

na oddychaniu i umie

odpr

ęż

Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie

ciowy człowiek

Materiał: liście z drzew liściastych ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby
♦ Wiek: od 3 lat

Dzieci łączą się w pary. Jedno w pozycji leżącej zajmuje postawę

relaksacyjną i, w miarę możliwości, zamyka oczy. Drugie kładzie uważ-
nie liście na ciało leżącego dziecka. To ostatnie powinno potem powoli
wstać i obejrzeć to, co zostało wykonane. Później role się zmieniają.

Gruszka czy jabłko?

Materiał: jabłko lub gruszka ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek:

od 3 lat

Dziecko siada w postawie królewskiej na krześle. Wspólnie z wycho-

wawczynią obserwuje jabłko i gruszkę oraz zapamiętuje kształty obu
owoców. Potem zamyka oczy, a wychowawczyni podaje mu jabłko lub
gruszkę. Dziecko dotyka owocu i z zamkniętymi oczami próbuje go
rozpoznać. Potem otwiera oczy i sprawdza, czy miało racje.

Wiatrak

Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 3 lat

Dzieci stoją w kręgu i grają role wiatraków. W środku znajduje się

„dziecko wiatru". Wydając polecenia, określa ono silę obracających się
wiatraków. Jeśli „wiatrowe dziecko" trzyma ręce w górze, wszystkie dzie-

ci obracają ramionami, jeśli ma ręce w pozycji poziomej -wówczas dzie-
ci wykonują rękami jedynie ruchy okrężne, jeśli wreszcie jego ręce znaj-
dują się przy ciele -wiatraki zatrzymują się. Po czterech - pięciu kolej-
kach wybiera się nowe „wiatrowe dziecko".

Szukanie kasztanów w liściach

Materiał: duża miska z liśćmi, kasztanami i różnymi materiałami, takimi
jak kamienie, korki, drewienka itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 3 lat

W dużej misce znajdują się różne materiały i kasztany. Wszystko

zostaje przykryte sporą ilością liści. Dziecko powinno z zamkniętymi
oczami wyszukać w misce trzy - cztery kasztany.

Dotykanie kasztanów stopami

Materiał: kasztan, różne materiały, takie jak kamień, liść, trochę mchu itd.
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat

Zęby wykonać to ćwiczenie, dziecko musi zdjąć buty. Pod stopy kła-

dzie się mu różne materiały. Powinno je teraz pomacać stopami i zna-
leźć kasztan.

Gdzie jest jabłko?

Materiał: jabłko, różne przedmioty, takie jak klocki, piłka, książka itd.
♦ Uczestnicy: od 4 osób ♦ Wiek: od 3 lat

Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. W środku znajdują się różne

rzeczy i jabłko. Jedno z dzieci, zanim opuści pokój, powinno dokładnie
obejrzeć zgromadzone przedmioty. Potem każde z dzieci ukrywa jeden
z przedmiotów pod swoim swetrem. Dziecko, które było za drzwiami,

wchodzi znowu do pokoju i maca każdy sweter. Jeśli uważa, że znalazło
poszukiwane jabłko, wyjmuje je spod swetra. Jeśli jabłko zostało znale-
zione, role się zmieniają.

Masowanie stóp kasztanem

Materiał: kasztan dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 4 lat

Dziecko ściąga but i kładzie kasztan pod stopę. Druga stopa stoi

mocno na ziemi dla zachowania równowagi. Kasztan jest poruszany
powoli nogą w jedną i w drugą stronę. Równomierne i powolne ruchy,
obejmujące całą płaszczyznę stopy, służą jej dobremu wymasowaniu.
Po upływie ok. minuty, odkłada się kasztan i porównuje obie stopy.

Dziecko czuje, że masowana stopa uzyskała więcej stabilności. Po-

tem masuje się kasztanem druga stopę i po minucie porównuje się ją
z pierwszą.

Gruszki i banany

Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 4 lat

Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Co drugie dziecko jest grusz-

ką, a pozostałe bananami. Jedno dziecko stoi w środku i kołatką daje
wskazówki. Jeśli uderzy raz, wszystkie gruszki muszą klasnąć. Jeśli
uderzy dwa razy, wszystkie banany muszą tupnąć. Jeśli dziecko uderzy
kołatką kilka razy z rzędu, wszystkie gruszki i banany muszą razem
klasnąć i tupnąć.

Próbowanie chleba razowego

Materiał: różne rodzaje jasnego chleba, takie jak chleb pszenny, żytni,
wiejski, oraz ciemny chleb razowy z wieloma ziarnami ♦Uczestnicy:
1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat

Dziecko siedzi w postawie królewskiej na krześle. Ogląda różne

gatunki jasnego chleba i porównuje je z ciemnym chlebem razowym.
Następnie, z zamkniętymi oczami, próbuje po kolei różnych kawałków
chleba. Jeśli uważa, że znalazło kawałek razowca, podnosi rękę. Zakoń-
czeniem zabaw}

może być smaczne śniadanie dla całej grupy.

drówka kasztana

Materiał: kasztan ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 4 lat

Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno dziecko kładzie ostroż-

nie na ręce kasztan. Z rozłożonymi ramionami i na palcach powinno raz
przejść wkoło tak, żeby kasztan nie upadł. Jeśli się to uda, dziecko może
jeszcze raz powtórzyć rundę.

Wycieczka

Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób ♦ Wiek: od 5 lat

Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno z nich siedzi na środku

w postawie królewskiej z zamkniętymi oczami. Wychowawczyni mruga
na jedno z dzieci, które udaje się na „wycieczkę". Dziecko to obchodzi
po cichu krąg i siada znowu na swoim miejscu. Dziecko w środku otwie-
ra oczy i powinno wymienić imię tego, kto wybrał się na „wycieczkę".

Dotykanie li

Materiał: podobne materiały, takie jak papier gazetowy, papier do
rysowania, papier fotograficzny, karton, jak też liście i lniana chusta
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat

Pod lnianą chustą znajdują się podobne materiały, takie jak papier

gazetowy, papier do malowania, papier fotograficzny, karton oraz liście.
Dziecko powinno bardzo uważnie sięgnąć pod chustę i wyczuć znaj-
dujące się tam materiały. Jeśli uważa, że czuje liść, podnosi go pod chu-
stę. Jeśli liść rzeczywiście został znaleziony, dziecko może ponowić
próbę.

Rozpoznawanie i nazywanie li

Materiał: liście z różnych drzew liściastych ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: od 5 lat

Przed dzieckiem leżą liście z różnych drzew liściastych. Troje —

czworo dzieci (a w przypadku dzieci starszych - do sześciu osób) od-
różnia wspólnie l i ś c i e i nazywa je. Potem dziecko, które poznało

liście, opuszcza salę. Wychowawczyni usuwa jeden liść. Dziecko, które
było za drzwiami, wraca i próbuje odnaleźć brakujący liść.

„Łowienie" li

Materiał: liście z różnych drzew liściastych, dwie słomki, jedna obręcz
gimnastyczna ♦ Uczestnicy: 2 osoby lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat

Dwójka dzieci siedzi przed obręczą gimnastyczną. W środku obrę-

czy leżą liście. Każde dziecko powinno słomką „złowić" liście z obrę-
czy. Aby dostarczyć odpowiednio dużo powietrza, przed każdym zassa-
niem należy zrobić głęboki wydech. W tym ćwiczeniu potrzebna jest
duża koncentracja. W miarę możliwości nie należy rozmawiać.

cy je

Materiał: salaterka z 2-3 kroplami wonnego olejku, np. jabłkowego
♦

Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat

Dziecko występuje w roli jeża i powinno najpierw opuścić pokój.

Wychowawczyni ustawia w pokoju salaterkę z wonnym olejkiem. Jeż
wraca i powinien, kierując się delikatnym nosem, doczołgać się do źródła
zapachu, mając przy tym zawiązane oczy.

Gdzie jest kasztan?

Materiał: kasztan ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 5 lat

Wszystkie dzieci siedzą na krzesłach w kręgu, a jedno stoi w środ-

ku. Dzieci w kręgu trzymają ręce za plecami i przekazują sobie kasz-
tan. W pewnym momencie stojące dziecko klaszcze w dłonie.

Teraz kasztan nie powinien być dalej przekazywany. Dziecko znaj-

dujące się w środku powinno odgadnąć, kto trzyma kasztan w ręku. Jeśli
wskazało właściwą osobę, zamienia się z nią rolą. Jeśli nie - dziecko
pozostaje jeszcze jedną rundę w środku.

dzy cisz

i burz

Materiał: - ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat

Przed rozpoczęciem zabawy omawia się z dziećmi różne nasilenia

wiatru, z którymi łączy się odmienne znaki akustyczne.

Można poczynić następujące ustalenia:

♦

wiatr = prztykanie palcami,

♦

cisza = założenie rąk za plecami,

♦

burza = klaskanie i tupanie.

Teraz dzieci powinny się zastanowić, jakie oddychanie dopasować

do poszczególnego nasilenia wiatru. W związku z tym można z dziec-
kiem rozwijać następujące techniki oddychania:

♦

wiatr = wydychać, głęboko zaczerpnąć powietrza i powoli je wypu-
ś

cić,

♦

cisza = spokojnie wdychać i wydychać powietrze,

♦

burza = wydychać, głęboko zaczerpnąć powietrza i mocno je wypu-
ś

cić.

Gdy oddychanie zostanie omówione, wychowawczyni robi umówio-

ne znaki, np. prztyka palcami, a dzieci odpowiadają odpowiednim „wia-
trem".

Wacik pozostaje w kr

Materiał: wacik i obręcz gimnastyczna dla każdej pary ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat

Każda para dzieci siedzi na podłodze, twarzami do siebie. Między

nimi znajduje się obręcz gimnastyczna z wacikiem. Zadanie polega na
tym, aby poruszać wacik przez dmuchanie, ale nie wydmuchać go poza
obręcz. Podmuch nie może być więc zbyt staby, ani zbyt mocny. Przed
jego wykonaniem dzieci powinny najpierw zrobić głęboki wydech,
a potem głęboki wdech. W czasie dmuchania nie należy opuszczać miej-
sca.

Dmuchanie na

wiec

Materiał: świeca, zapalniczka dla każdej pary ♦ Uczestnicy: przynaj-
mniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat

Uwaga: to ćwiczenie może być wykonane tylko z tymi dziećmi, któ-

re zostały już pouczone, aby bardzo ostrożnie obchodzić się z ogniem!

Każda para dzieci siada na stole twarzami do siebie. W środku stołu

stoi zapalona świeca. Jedno z dzieci robi głęboki wydech, a potem wdech.
Podczas dmuchania dziecko próbuje umieścić płomień świecy w poło-
ż

eniu ukośnym, a więc poruszyć go w kierunku swego partnera. Świeca

nie może zgasnąć. Potem to samo próbuje wykonać drugie dziecko.

Gaszenie

wiecznika

Materiał: 5-6 świec, zapalniczka dla każdej pary ♦ Uczestnicy: przynaj-
mniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat

Uwaga: to ćwiczenie może być wykonywane tylko z tymi dziećmi,

które zostały pouczone, aby bardzo ostrożnie obchodzić się z ogniem!

Na stole stoi obok siebie 5-6 zapalonych świec. Dwoje dzieci siedzi

naprzeciw siebie, a jedno z nich jednym podmuchem usiłuje zgasić
możliwie jak najwięcej świec. Przed każdą próbą robi się głęboki wy-
dech i wdech. Potem następuje zmiana osoby i ponowne zapalenie zga-
szonych świec. Zwycięża to dziecko, które jednym podmuchem zgasi
najwięcej świec.

druj

oł

Materiał: żołądź ♦ Uczestnicy: przynajmniej 12 dzieci ♦ Wiek: od 7 lat

Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu w postawie królewskiej. Jedno

z nich stoi w środku i ma w dłoni niewidoczną dla innych żołądź. Dzie-
ci układają dłonie na kształt miseczek. Dziecko z żołędzia obchodzi
siedzących w kręgu i ostrożnie dotyka ich rąk. W pewnym momencie
przekazuje żołądź innemu dziecku. Gdy obeszło wszystkich siedzących,
wraca na swoje miejsce. Inna osoba z grupy powinna zgadnąć, komu
ż

ołądź została przekazana. Oczywiście, może się też zdarzyć, że jest ona

jeszcze w posiadaniu pierwszego dziecka.

Kasztanowo-perłowy naszyjnik

Materiał: sznurek, kasztany lub drewniane peretki, wiertło do
przewiercania kasztanów ♦ Uczestnicy: od 1 osobv ♦ Wiek: od 6 lat

Niewielkim wiertłem należy wykonać otwory w kasztanach. Potem

kasztany i drewniane perełki są dowolnie nawlekane na sznurek. Tak
powstaje kasztanowo-perłowy naszyjnik, który należy zawiązać. Potem
jedno z dzieci siada na krześle w postawie królewskiej i zamyka oczy.
Powinno ono policzyć, ile kasztanów zawiera naszyjnik.

Wra

liwy budowniczy

Materiał: różne materiały z przyrody ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby
♦ Wiek: od 7 lat

Dzieci dobierają się parami. Jedno z nich zamyka oczy i ze zgroma-

dzonych materiałów ma zbudować wysoką wieżę. Dopiero gdy wieża się
zawali, szczęścia próbuje drugie dziecko. Aby ułatwić pracę budowni-
czego, jego partner może mu dawać pomocne wskazówki, np. „Uwaga,
przesuń kamień trochę na lewo".

Kolce zapachowego je

Materiał: cytryna, goździki, długopis, wykałaczka ♦ Uczestnicy: 1 osoba
lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat

Cala cytryna zostaje naszpikowana goździkami na kształt jeża, przy

czym pyszczek i spód pozostają nietknięte. Oczy jeża mogą być zazna-
czone długopisem. Nogi można zrobić z wykałaczek.

Dziecko siedzi na krześle w postawie królewskiej z zamkniętymi

oczami. Obwąchuje zapachowego jeża i końcami palców próbuje wy-
czuć liczbę goździków. Ile kolców ma zapachów}'jez?

Sortowanie dyni

Materiał: rożnej wielkości dynie ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 7 lat

Dziecko ma posortować według wielkości 4-6 dyń i ustawić je obok

siebie. Potem zamyka oczy, a wychowawczyni zmienia ich kolejność.
Dziecko „na ślepo" próbuje teraz od nowa je posortować, według po-
przedniego ustawienia.

Jednostka relaksacyjna

„Jesienny wiatr"

Materiał: szyfonowa chusta gimnastyczna dla każdego dziecka (chusty
takie można kupić przeważnie w czterech podstawowych kolorach, a ich
wielkość wynosi 62 cm x 62 cm) albo chusty do rytmiki bądź żonglerki
♦

Uczestnicy: przynajmniej 6 osób ♦ Wiek: od 5 lat

Wprowadzenie

Możliwości zastosowania chusty szyfonowej, np.:

♦

okrężne poruszanie chusty ręką przed sobą,

♦

krążenie całym ramieniem z chustą,

♦

obracanie się dokoła,

♦

kołysanie ręką do przodu i do tylu,

♦

zamaszyste poruszanie chusty ręką do góry i na dół,

♦

trzymanie chusty i chodzenie po sali,

♦

przeskakiwanie nad chustą leżącą na ziemi,

♦

formowanie chusty rękami na kształt piłki i otwieranie jej powoli jak
kwiatek,

♦

trzymanie chusty przed twarzą i dmuchanie na nią,

♦

trzymanie chusty przed nosem i wyczuwanie oddechu.

Cel: W swobodnej zabawie szyfonowymi chustami dzieci poznają

materiał i jego właściwości. Podczas wspólnego eksperymentowania
mogą być rozwijane, naśladowane lub uzupełniane różne pomysły.
Wzmacniana jest przy tym wyobraźnia, motoryka i dokładne całościo-
we postrzeganie.

Po zakończeniu fazy eksperymentalnej w grupie powinna odbyć się

wymiana doświadczeń. Wychowawczyni rozmawia ze wszystkimi dzieć-
mi o właściwościach szyfonowych chust i właściwym obchodzeniu się
z mmi. Dzieci mogą też zaprezentować samodzielnie wymyślone ru-
chy z chusta.

Sło

ce -

wiczenie na wyciszenie

Dzieci siedzą w kręgu ze swoimi szyfonowymi chustami i układają

je wspólnie na kształt słońca. Dziecko, które rozpoczyna, idzie bardzo
cicho ze swoją chustą do środka kręgu. Tam kładzie ją ostrożnie na ziemi
jako promień słońca. Wraca potem na swoje miejsce i mruga na inne
dziecko, które kładzie swą chustę w taki sam sposób. Zabawa trwa tak
długo, aż wszystkie dzieci położą chusty, tworząc kształt słońca.

Cel: Uczenie wytrwałości i koncentracji, kształtowanie wrażliwości

estetycznej i poczucia wspólnoty.

Zabawa w sił

wiatru z u

yciem szyfonowych

chust - zabawa ruchowa

Wiosną, latem, jesienią i zimą,

czwórka wiatrowych dzieci działa.

Słuchaj cicho i odpowiedz:

jaką prędkość wiatru

z nieba nam zesłała?

Zanim zaczniesz, zrób wydech silny

i powietrze wypuść w sposób nieomylny!

Zrób potem wdech bardzo mocny,

aby chłopiec wiatrowy stał ci się pomocny.

Pierwsze dziecko wiatrowe tak dmucha:

„Phh - phh, phh - phh..."

(przenca i poiutórzenie!)

Pierwsze dziecko wiatrowe tak dmucha:

„Phh - phh, phh - phh..."

Wiosną, latem, jesienią i zimą,
czwórka wiatrowych dzieci działa.
Słuchaj cicho i odpowiedz:

jaką prędkość wiatru
z nieba nam zesłała?

Zanim zaczniesz, zrób wydech silny...

Drugie wiatrowe dziecko dmucha mocniej:

„Phh - phh, phh - phh..."

(pizejzea i poztiórzeniel)

Drugie wiatrowe dziecko dmucha mocniej:

„Phh - phh, phh - phh..."

Wiosną, latem, jesienią i zimą....

Zanim zaczniesz zrób wydech silny.

Trzecie wiatrowe dziecko dmucha najmocniej:
„Phh - phh, phh - phh..."
(prsenca ipoiclórzeniel)

Trzecie wiatrowe dziecko dmucha najmocniej:
„Phh - phh, phh - phh..."

Wiosną, latem, jesienią i zimą...

Czwarte wiatrowe dziecko wypoczywa pilnie
i wraca z braćmi do domu usilnie
Najsłabszy wiatr układa dzieci do spania
i wieczorną nuci piosneczkę wśród ziewania.

Cel: Podczas zabaw}' w wiatr dzieci na przemian przeżywają fazy

ciszy i ruchu. Konkretnymi doświadczeniami dla nich są językowe, ryt-
miczne i dźwiękowe elementy zabawy. Wersety, które się stale powta-
rzają i różnicują, stwarzają dla dzieci złożoną, lecz plastyczną sytuację.
W ten sposób można też poprawiać w grupie zdolność wyrazu, mowę
i motorykę.

Faza ciszy

Po zakończeniu ostatniego wersetu dzieci powinny przynieść koc

i poduszkę, aby się wygodnie położyć. Zamykają oczy, a wychowawczy-
ni nuci wieczorną piosenkę „Ojca Wiatru". Może to być po prostu zna-
na dziecięca piosenka.

Cel: Faza ciszy wprowadza do relaksacyjnej opowieści „Pozwól

wznieść się twojemu latawcowi". W tym miejscu można też umieścić
relaks muzyczny z wiatrowymi szumami.

Pozwól wznieść się twojemu latawcowi
(Opowieść relaksacyjna)

Jest piękny jesienny dzień. Wieje wiatr, który dobija się do twojego

okna. Wyglądasz na zewnątrz i widzisz jak z drzew spadają kolorowe
liście. Bierzesz swój latawiec i wychodzisz z nim z domu. Idziesz w pole.
Po drodze słyszysz wiatr szumiący w koronach drzew. Wkrótce docho-
dzisz do wielkiego pustego miejsca. Chcesz, żeby tutaj wzleciat twój
latawiec. Przygotowujesz go więc do lotu i biegniesz z nim przed sie-
bie. Powoli rozwijasz sznurek i twój latawiec wznosi się coraz wyżej, aż
wreszcie szybuje spokojnie i regularnie na niebie. Z dołu jest mały i ko-
lorowy. Marząc, towarzyszysz mu w locie.

Wspaniale jest leżeć na latawcu. Czujesz, jak wiatr łagodnie owiewa

twoje plecy. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. Robisz wdech
i wydech, wdech i wydech. Czujesz się dobrze. W

iatr łagodnie kołysze

latawiec w różne strony. Z góry widzisz wszystko bardzo małe i oddalo-
ne. Dostrzegasz, jak rodzina wiewiórek biegnie przez pola do lasu ze
swoimi zimowymi zapasami. Możesz zauważyć też przelatujące pod

tobą jesienne liście, które wiatr nawiewa z pobliskiego lasu. Kołyszą się
one, podobnie jak twój latawiec. Robisz wdech i wydech, wdech i wy-
dech. Oddychasz bardzo regularnie samodzielnie. Oglądasz wszystko
dokładnie. Może zechcesz później namalować swe wspomnienia. Stop-
niowo zbliża się czas powrotu na ziemię. Sznurek zwija się wolno, a twój

latawiec regularnie i spokojnie opada na pole. Robisz wdech i wydech,
wdech i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. W koń-
cu latawiec ląduje łagodnie na ziemi. Jeszcze przez chwilę leżysz na nim
i zażywasz ciszy. Potem wstajesz i wracasz do domu. Wiesz teraz, że jeśli
chcesz zaznać ciszy, musisz tylko w marzeniach wznieść się na swoim
latawcu.

Otwierasz oczy. Powoli wstajesz. Zaciskasz pięści i wyciągasz się.

Jesteś świeży i rześki.

Dalsze mo

liwo

Jeśli temat „jesień" ma być pogłębiony z dziećmi, pojawiają się m.in.

następujące możliwości.

Medytacja przy samodzielnie wykonanym prze

roczu

Materiał do wykonania przeźrocza: Do wykonania medytacyjnego
przeźrocza jest potrzebny koniecznie projektor, ramki do przeźroczy,
rozsuwany ekran na płótnie (lub białej powierzchni ściany). Ponadto jest
potrzebny też płynny klej, pędzel akwarelowy nr 2, przezroczyste farby do
malowania na szkle (podstawowe kolory, czerwony i żółty, aby uzyskać barwy
jesieni) ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat

Wskazówki dotyczące wykonania przeźrocza: Należy otwo-

rzyć szklane ramy przeźrocza i położyć na szkło 2-3 krople kleju. Po-
tem akwarelowym pędzlem nałożyć podobną ilość farby dekoracyjnej
do malowania szkła. Wreszcie zamknąć przeźrocze. Farby i klej muszą
być użyte w takiej ilości, aby nic nie wypłynęło poza ramy.

Pod wpływem ciepła wydzielającego się z projektora, farby nakłada-

ją się na siebie, co widać podczas oglądania przeźrocza. Należy pamię-
tać, żeby temperatura wrzenia farb była niższa niż temperatura włączo-
nego projektora.

Medytacja: Samodzielnie wykonane przeźrocze jest wyświetlane na

białym tle. Sala, w której odbywa się projekcja, jest nieco przyciemnio-
na i rozlega się w niej muzyka medytacyjna. Dzieci mogą poddać się od-
działywaniu nakładających się na siebie kolorów przeźrocza.

Cel: Oglądanie medytacyjnych przeźroczy pobudza wyobraźnię

dzieci. Jednocześnie płynne kolory oddziałują uspokajająco. Jesienią
barwy odgrywają ważną rolę. W medytacyjnym przeźroczu płyną z po-
czątku szybko, a potem coraz wolniej. W końcu powstaje wyschnięty,
„mocny" obraz medytacyjny, który odzwierciedla także jesienne zaśnię-
cie przyrody. Gdy przeźrocze medytacyjne przyjmie swój ostateczny
kształt, dzieci mogą na różne sposoby interpretować przedstawiony
obraz.

Kolorowy b

Materiał: cyrkiel, linijka, nożyczki, kredki, biały papier fotograficzny,
ołówek ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat

Przygotowania: cyrklem rysuje się na białym kartonie duży okrąg

i dzieli się go na osiem równych „kawałków ciasta". Dzieci mogą je
pomalować w różnych kolorach jesieni. Potem krąg ten wycina się i prze-
kłuwa w środku ołówkiem. W ten sposób powstaje bąk.

Zabawa: Dzieci siedzą w kręgu z zamkniętymi oczami i wyobraża-

ją sobie jesień z jej kolorowymi liśćmi. Po minucie otwierają oczy i jed-
no z dzieci obraca bąka. Kolory mieszają się wtedy. Gdy tylko dzieci
mogą dostrzec poszczególne barwy, podnoszą ręce.

Cel: Wzmacnianie zdolności postrzegania kolorów i koncentracji

dzieci.

Zima

Zim

prze

ywamy zawsze adwent i Bo

e Narodzenie. Stare zwyczaje

i bo

onarodzeniowe zapachy budz

wspomnienia i obrazy, które w sobie

nosimy. Cicha, zimowa przyroda daje nam sposobno

ść

, aby znowu zasta-

nowi

nad tym, co istotne w

yciu. Zamyka si

przyrodniczy kr

g wzro-

stu i umierania. Wypoczywaj

liny i zwierz

ta, aby mie

nowa sił

wiosn

. Ludzie wracaj

do swoich ciepłych mieszka

. Blask

wiec i gor

czekolada stwarzaj

szczególnie mił

atmosfer

, w której opowiadanie

ró

nych historii i ogl

danie ksi

ąż

ek z obrazkami daje dzieciom bardzo du

zadowolenia.

Zamieszczone tu

wiczenia wpisuj

w zimow

i przed

teczn

atmosfer

wiczenia na wyciszenie mog

wyostrzy

spojrzenie na istotne

i ciche zjawiska codzienno

ci.

Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie

Nasłuchiwanie zimnych ogni

Materiał: zimne ognie, zapalniczka. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej.

♦ Wiek: od 3 lat

Dzieci siedz

na krzesłach w kr

gu w postawie królewskiej. Wychowa-

wczyni siada w

rodku i zapala zimne ognie. Dzieci mog

je ogl

lub z

zamkni

tymi oczami nasłuchiwa

ich syczenia. Gdy zimne ognie si

wypal

, mo

na podzieli

swoimi wra

eniami.

Słuchanie melodii bo

onarodzeniowej

Materiał: grający zegar z melodią bożonarodzeniową,

♦

Uczestnicy: 1 osoba lub więcej, ♦ Wiek: od 3 lat

Dziecko wychodzi za drzwi. Wychowawczyni nakr

ca zegar wygrywaj

kol

i ukrywa go w sali. Dziecko wraca i nasłuchuje d

ków melodii,

aby wykry

graj

cy zegar. W miar

liwo

ci nie nale

y rozmawia

poniewa

zadanie to wymaga koncentracji i du

ego zasłuchania.

Topniej

ca kostka lodu

Materiał:



, ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej, ♦ Wiek: od 3 lat

W przeddzie

tego

wiczenia wychowawczyni wraz z dzie

mi przygoto-

wuje w zamra

arce kostk

lodu, a potem j

rozmra

a. Do

wiadczenie to

wpływa nast

pnego dnia na

wiczenie wyciszaj

ce.

Dziecko wyst

puje w roli kostki lodu, któr

„sło

ce", czyli wychowawczyni,

powoli topi. Sło

ce jest z pocz

tku bardzo małe, ale z wolna wschodzi, (idy

staje si

coraz wi

ksze, roztapia kostk

lodu. Wychowawczymi wyci

ga si

i staje na palcach, a dziecko robi si

coraz mniejsze. Potem mo

na zamie-

rolami. Oczywi

cie, w zabawie tej mo

e uczestniczy

dwójka

dzieci.

Dotykanie balonu z wod

Materiał: balon, woda, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 5 osób, ♦ Wiek:

od 3 lat

Dzieci siedz

na krzesłach w ciasnym kr

gu. Wypełniony wod

balon

druje teraz z r

ki do r

ki, nie dotykaj

c palców. Ka

de dziecko podaje

go ostro

nie swemu s

siadowi. Zabawa trwa tak długo, a

balon zako

czy

jedn

rund

. W

wiczeniu tym nie nale

y rozmawia

, poniewa

przekazy-

wanie balonu wymaga koncentracji i zr

czno

ci.

Chustka baby-jagi

Materiał: chustka na głowę i 2-3 różne kapelusze,

♦ Uczestnicy:

przynajmniej 4 osoby, ♦ Wiek: od 3 lat

Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno z nich zamyka oczy, a troje

ustawia się blisko siebie. Spośród tej trójki jedno dziecko ma na głowie
chustkę, jako baba-jaga, a dwójka pozostałych - kapelusze. „Ślepe"
dziecko przyprowadza się do dzieci mających nakrycia głowy, aby przez
dotyk rozpoznało, kto jest babą-jagą. Potem role się zmieniają.

Zimowy sen zwierz

Materiał: ewentualnie koc i poduszka dla każdego z dzieci,

♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób, ♦ Wiek: od 4 lat

Wszystkie dzieci odgrywają role zwierząt (jeża, wiewiórki, borsuka

itd.), które pogrążają się w zimowym śnie. W tym celu kładą się na ko-
cach z poduszkami. Kto chce, może położyć się w postawie relaksacyj-
nej i zamknąć oczy. Dzieci powinny być cicho i nie poruszać się. Kto
przerwie milczenie lub wykona jakiś ruch, zostaje wyeliminowany i siada
cicho na kocu. Zwycięzcą jest to dziecko, które najdłużej „spało".

Zimowy sen zwierząt jest dla dzieci mentalną pomocą, która umoż-

liwia zakosztowanie „snu".

Kto jest bałwanem?

Materiał: duża lniana chusta, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób,

♦

Wiek: od 4 lat

Podczas gdy jedno dziecko czeka za drzwiami, inne ukrywa się pod

lnianą chustą, wyobrażając w ten sposób bałwana. Dziecko, które stało
za drzwiami, wchodzi teraz do sali i próbuje, przez rozglądanie się
dokoła oraz dotykanie, znaleźć bałwana. Jeśli go rozpozna, to teraz on

zgaduje, a następne dziecko z kręgu przejmuje rolę bałwana.

Szukanie buta Mikołaja

Materiał: but Mikołaja i inne dziecięce buty (najwyżej cztery),

♦ Uczestnicy: przynajmniej 5 osób, ♦ Wiek: od 4 lat

Dzieci siedz

na krzesłach w kr

gu. Jedno dziecko stoi w

rodku i prosi,

aby ka

dy poło

ył przy nim po jednym bucie. Potem obok butów kładzie si

buta Mikołaja. Dziecko powinno dobrze obejrze

buty, a potem zamkn

ąć

oczy. Jedna osoba z kr

gu wchodzi do

rodka i podaje innym jaki

but.

Dzieci powinny odgadn

ąć

, który but jest Mikołaja. Je

li zostanie on

znaleziony, t

sam

prób

podejmuje nast

pne dziecko.

Mandarynka w bucie Mikołaja

Materiał: but Mikołaja, mandarynki, orzechy, jabłka, pomarańcze,

♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej, ♦ Wiek: od 4 lat

Do buta Mikołaja wkłada się mandarynkę, orzechy, jabłka i

pomarańcze. Dziecko powinno z zamkniętymi oczami wyjąć
zawartość buta i rozpoznać ją przez dotyk rąk. Jego zadaniem jest
znalezienie mandarynki, która potem stanowi smaczną nagrodę.

Z pozostałych dodatków dzieci mogą przygotować sałatkę owocową z
cukrem i z cynamonem, która jest zimowym smakołykiem.

Kto ma dzwoneczek?

Materiał: dzwoneczek, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób, ♦ Wiek: od 4 lat

Dzieci trzymają ręce za plecami i siedzą blisko siebie. Jedno z nich

opuszcza pomieszczenie. Podczas gdy czeka za drzwiami, inne dostaje
do ręki dzwoneczek. Dziecko stojące na zewnątrz wraca teraz do sali,
a to, które ma dzwoneczek, krótko dzwoni. Czy pierwsze z dzieci zgad-
nie, kto dzwonił?

Karma dla ptaków

Materiał: zamykana puszka lub szklanka, karma dla ptaków,
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej, ♦ Wiek: od 5 lat

Puszka lub szklanka zostaje do połowy wypełniona karmą dla pta-

ków i zamknięta. Jedno z dzieci gra rolę głodnego, szukającego poży-
wienia ptaka. Zamyka oczy, a wychowawczyni lub inny uczestnik zaba-
wy wyszukuje miejsce w sali, z którego potrząsa puszką. Dziecko - ptak
powoli „odfruwa" i nasłuchując szuka źródła pożywienia. Aby nie po-
tknęło się o jakiś przedmiot w pomieszczeniu, wychowawczyni lub inne
dziecko po cichu go asekuruje.

Kulig

Materiał: przykrycie od pudełka na buty ♦ Uczestnicy: przynajmniej
6 osób ♦ Wiek: od 5 lat

Dzieci siedzą na krzesłach w ciasnym kręgu i mają zdjęte buty.

Wychowawczyni kładzie jednemu z dzieci na stopy przykrycie od pu-
dełka na buty- „sanie". Aby ruszyły, muszą powędrować teraz na stopy
sąsiada. Dalsze przekazywanie „sań" przez cały krąg siedzących doko-
nuje się tylko za pomocą stóp, podczas gdy ręce pozostają przy ciele.
Ć

wiczenie to jest znacznie trudniejsze, niż może się z początku wyda-

wać. Dlatego dzieci powinny zachowywać się jak najciszej i całkowicie
skoncentrować się na podawaniu „sań".

Dziadek do orzechów

Materiał: dziadek do orzechów, orzechy ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: o d 5 lat

Dziecko siedzi w postawie królewskiej lub swobodnej z zamknięty-

mi oczami. Wychowawczyni wywołuje orzechami różne odgłosy, jak np.
stukanie w stół, upadanie na ziemię, pocieranie o blat stołu itp. W tym
czasie rozgniata orzech dziadkiem do orzechów. Jeśli dziecko rozpo-
zna kiedy ma miejsce ta ostatnia czynność, podnosi rękę. Jeśli zgadło,

może zjeść orzech. Gdy ćwiczenie to jest wykonywane w grupie, to
dziecko, które pierwsze rozpoznało moment rozgniatania, zjada orzech.

Potem wszystkie dzieci mogą piec ciastka orzechowe, które bywają

wręczane z okazji św. Mikołaja.

Nasłuchiwanie kroków Mikołaja

Materiał:



, ♦ Uczestnicy: 2 osoby lub więcej, ♦ Wiek: od 5 lat

Dzieci zastanawiają się jakie powinny być kroki Mikołaja i wspólnie

je ćwiczą. Potem jedno z nich zamyka oczy, a drugie podskakuje, stuka,
wlecze się dokoła kręgu itp. W pewnym momencie wykonuje krok
Mikołaja. Gdy tylko partner uzna, że usłyszał taki krok woła:
„Mikołaju, poznaję cię".

wietlne figury

Materiał: latarka, ewentualnie papier do malowania i pisanki dla dzieci
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat

Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Sala jest przyciemniona, a

wychowawczyni światłem latarki na suficie wykonuje proste figury
geometryczne. Dzieci powinny oczami lub palcami śledzić świetlny
punkt. Potem każde może narysować zaobserwowaną figurę, która
pasuje do zimy lub do Bożego Narodzenia. Kto chce, może na koniec
ć

wiczenia narysować kilka figur.

Nied

wied

w jaskini

Materiał: płócienny ekran, projektor do przeźroczy ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 6 osób ♦ Wiek: od 6 lat

Sala jest nieco przyciemniona. Jedno dziecko czeka przed

drzwiami, a drugie gra rolę niedźwiedzia i ustawia się za ekranem.

wiatło projektora zostaje skierowane na ekran, tak że widoczne są

tylko cienie „niedźwiedzia". Pojawia się teraz dziecko, które stało
za drzwiami.

Powinno ono zgadnąć, jaki niedźwiedź porusza się tak ciężko i

niezgrabnie. Trudność się zwiększa, jeśli za ekranem są ukryte dwa
niedźwiedzie.

Rozpoznajemy cienie przedmiotów

Materiał: płócienny ekran, projektor do przeźroczy, stoi, różne przedmioty,
takie jak piłka, książka, filiżanka, obręcz itd. ♦ Uczestnicy: dowolna liczba
osób ♦ Wiek: od 6 lat

Sala jest nieco przyciemniona. Dzieci siedzą przed płóciennym ekra-

nem, który jest oświetlony przez projektor. Za ekranem znajduje się stół,
na którym ustawiono, jeden za drugim, cztery lub pięć różnych przed-
miotów, takich jak piłka, książka, filiżanka, obręcz itp. Dziecko, na pod-
stawie cienia, powinno je rozpoznać i zapamiętać. Potem projektor zo-
staje wyłączony. Dzieci wymieniają przedmioty, które -jak sądzą — roz-
poznały i przypatrują się im jeszcze raz przy normalnym oświetleniu.
Zadziwiające jest, jak przedmioty zmieniają się w ciemności!

Słuchanie d

ków

Materiał: dzwoneczki na paskach ♦ Uczestnicy: dowolna liczba osób
♦ Wiek: od 5 lat

Wychowawczyni lub jedno z dzieci przywiązuje sobie do stóp dzwo-

neczki na paskach. Uczestnicy zabawy mają zamknięte oczy, „muzy-
kant" idzie powoli po sali i co krok dzwoni. Dzieci powinny z zamknię-
tymi oczami śledzić jego drogę i palcem wskazującym pokazywać kie-
runek, z którego rozlega się dźwięk. W pewnej chwili „muzykant" się
zatrzymuje i dzwoneczki milkną. Teraz dzieci otwierają oczy i patrzą,
czy potrafiły podążać za nimi.

Zapałczany wzór

Materiał: paczka zapałek, ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej,

♦ Wiek: od 6 lat

Wychowawczyni układa z zapałek prosty wzór. Dziecko przygląda mu

się dokładnie i zapamiętuje go. Potem zamyka oczy, a wychowawczyni
zabiera jedną zapałkę. Dziecko powinno teraz wstawić ją w
odpowiednim miejscu wzoru.

Adwentowy kalendarz

Materiał: 23 puste pudełka po zapałkach i jedno zawierające orzech,

♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej, ♦ Wiek: od 6 lat

Dziecko siedzi przed 24 pudełkami po zapałkach, z których, z

zamkniętymi oczami, ma ułożyć kalendarz adwentowy. Pudełko z
orzechem powinno być jednak ustawione jako ostatni kamień budowli.
Jeśli wszystkie pudełka zostaną właściwie ułożone, budowniczy może
zjeść zawartość ostatniego z nich.

Wariant. W każdym pudełku znajduje się mała kulka, a tylko w

jednym orzech. Pudełko z orzechem dziecko powinno ustawić na wieży
jako ostatnie! Czy uda się wyszukać to pudełko?

Liczenie orzechów

Materiał: pusta puszka, orzechy, dwa drewniane drążki ♦ Uczestnicy:
1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat

Dziecko ma zamknięte oczy. Wychowawczyni zderza drewniane

drążki. W tym czasie wrzuca orzechy do pustej puszki. Gdy znajdzie

się w niej około pięciu orzechów, dziecko otwiera oczy i podaje liczbę
orzechów, które do niej wpadły. Nic jest wcale larwo rozróżnić odgłosy
drewnianych drążków i orzechów. Kto dobrze

zykowy „komputer"

Materiał: rodzynki ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat

Jedno dziecko zamyka oczy i wyciąga język, a drugie kładzie mu na

nim uważnie, maksymalnie cztery rodzynki. To pierwsze powinno je
policzyć jak komputer. Bez względu na to, czy wynik się zgadza, rodzynki
zawsze smakują. Czy są mistrzowie językowego liczenia, którzy wyczują
i policzą nawet 10 rodzynków?

Taniec ze sztucznymi ogniami

Materiał: dwa sztuczne ognie dla każdej pary ♦ Uczestnicy: przynaj-
mniej 10 osób ♦ Wiek: od 7 lat

Dzieci ustawiają się w ten sposób, że powstaje zewnętrzny i we-

wnętrzny krąg. Każdorazowo dwójka dzieci ustawia się naprzeciw sie-
bie. Każde z dzieci znajdujące się w wewnętrznym kręgu otrzymuje do
ręki zapalony zimny ogień i biegnie z nim dokoła. Dzieci w zewnętrz-
nym kręgu przyglądają się temu tańcowi. Na krótko przed wygaszeniem
zimnych ogni, dzieci z wewnętrznego kręgu zatrzymują się znowu przed
swymi partnerami i własnymi ogniami zapalają ich ognie. Teraz dzieci
stojące na zewnątrz rozpoczynają podobny taniec.

Rozpoznawanie d

Materiał: szklanka, widelce, 5-6 różnych przedmiotów, np. miska, garnek,
puszka, trójkąt, dźwięczący drążek itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 7 lat

Jedno z dzieci uderza ostrożnie widelcem w szklankę i inne przed-

mioty oraz słucha uważnie dobywających się dźwięków. Szczególną
uwagę powinno zwrócić na wysokie tony pustej szklanki. Potem zamy-
ka oczy. Teraz inne dziecko uderza ostrożnie w różne przedmioty. Gdy
tylko zgadujące dziecko uważa, że słyszy wysoki ton pustej szklanki,
podnosi rękę.

Medytacja przy motywie bo

onarodzeniowym

Materiał: przeźrocze z motywem bożonarodzeniowym, np. obraz szopki,
projektor, płócienny ekran ♦ Uczestnicy: nieograniczona liczba osób
♦ Wiek: od 6 lat

W ciszy i spokoju dzieci oglądają bożonarodzeniowy obraz. Aby jak

najlepiej zapamiętać jego treść, dzieci powinny go na zmianę intensyw-
nie obserwować, a potem rozpamiętywać z zamkniętymi oczami. Te
czynności mogą być powtarzane kilka razy, zależnie od zdolności dzie-
ci do koncentracji, tak aby obraz byt aktywny i żywy w podświadomości.
Po zakończeniu medytacji można podzielić się w grupie doświadcze-
niami. Kto lubi, może też namalować i wystawić swój bożonarodzenio-
wy obrazek.

Jednostka relaksacyjna

„Blask

wiec i płatki

niegu"

W okresie adwentu mo

na z naturalnych materiałów uło

z dzie

mandal

. W tym celu, podczas spaceru, mog

one zebra

odpowiedni

materiał lub przynie

ść

go z domu. Zamieszczon

poni

ej list

materiałów

nale

y wi

c rozumie

tylko jako propozycj

Materiał: koniecznie szyszki jodłowe, gałęzie, goździki, laski cynamonu, wy-

suszone skórki pomarańczowe itd. dla każdego dziecka. W każdym przy-

padku potrzebne są: poduszki, małe znicze, miski na materiały, gruba świeca

i zapalniczka, ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób, ♦ Wiek: od 5 lat

Wprowadzenie

Dzieci siedz

na poduszkach w kr

gu. W

rodku stoj

miseczki z

najró

niejszymi materiałami,

wieca i znicze. Ka

de dziecko bierze co

miski i w

cha t

rzecz, dotyka i ogl

da uwa

nie.

liwo

ci kontaktu z naturalnymi materiałami, np.:

ogl

danie kształtu i koloru,

macanie stopami,

dotykanie poszczególnych cz

ęś

ci ciała,

lekkie stukanie w podłog

pełzanie i balansowanie z naturalnymi materiałami na plecach.

Dzieci mog

sobie pokazywa

swoje materiały i wymienia

nimi. W

miar

liwo

ci powinny przy tym zachowa

całkowit

cisz

lub tylko

szepta

. Potem wszystko znowu wraca do miski.

Cel: Dzieci mog

poczyni

podstawowe obserwacje. Ostrzejsze i wra

li-

wsze staje si

ich spojrzenie na małe i ciche rzeczy w codzienno

ci. W

zabawie ucz

postrzega

otoczenie wszystkimi zmysłami i uwa

nie

obchodzi

z przyrod

Układanie mandali -

wiczenie na wyciszenie

Gdy dzieci poznały ju

zło

one materiały, siadaj

znowu na poduszkach

w kr

gu. Wychowawczyni stawia w

rodku grub

, pal

wiec

. Ka

dziecko bierze teraz mały znicz i odpala go od płomienia

wiecy. Pal

ce si

znicze stawia si

w kr

gu wokół

wiecy. Potem dzieci po kolei układaj

dalszy kr

g, np. z kamieni. Aby stworzy

liwo

ci oddziaływania manda-

li, nie powinno si

raczej rozmawia

. Gdy wszystkie materiały zostały zu

te, mo

na jeszcze przez pewien czas, w ciszy, ogl

onarodzeniow

mandal

Cel: Układanie lub malowanie mandali mo

e przyczyni

do wprowadze-

nia ciszy i likwidacji agresji. W ten sposób wzmacnia si

koncentracj

i wy-

trwało

ść

dzieci, które uwa

e maj

mniejszy talent artystyczny. Dostaj

one motywacj

do prze

ycia sukcesu.

Taniec medytacyjny

Aby wzi

ąć

udział w ta

cu medytacyjnym, dzieci tworz

y kr

g wokół

mandali i podaj

sobie r

ce. W lekko przyciemnionym pomieszczeniu

zapalone

wiece wytwarzaj

szczególnie tajemnicz

atmosfer

. Wybrana

muzyka powinna by

spokojna i uspokajaj

co działa

na tancerzy. Kroki

nale

y stawia

lekko, aby osi

ąć

medytacyjne oddziaływanie ta

ca.

de ta

ce dziecko zaczyna praw

nog

, któr

robi krok w bok, w

kierunku kr

gu. Potem dostawia lew

nog

i dwukrotnie kołysze zł

czony-

mi nogami. Taka kolejno

ść

kroków jest jeszcze raz powtarzana. Potem ka-

de dziecko w kr

gu stawia do przodu praw

nog

i dostawia do niej lew

Wszyscy si

zatrzymuj

i kołysz

dwukrotnie zł

czonymi nogami.

Teraz takie same kroki robi si

do tyłu, tzn. ka

de dziecko stawia praw

nog

do tyłu i doł

cza lew

. Wszyscy si

zatrzymuj

i dwukrotnie kołysz

zł

czonymi nogami. Kolejno

ść

kroków mo

e by

powtarzana do momentu

zako

czenia muzyki.

Cel: Dzieci lubi

porusza

w takt muzyki i chłon

ąć

szczególn

atmosfe-

, jak

stwarza

wiatło

wiec. Mog

one te

same wymy

taniec medy-

tacyjny wokół mandali.

Faza wyciszenia

Gdy taniec medytacyjny zostanie zako

czony, dzieci przynosz

koce z

poduszkami, a potem wygodnie si

na nich kład

. Mandala pozostaje w

rodku pomieszczenia. Dzieci, które nie chc

zamkn

ąć

oczu, mog

patrze

wiatło

wiec.

Cel: Faza wyciszenia pozwala dzieciom skoncentrowa

uwag

przed wy-

słuchaniem opowie

ci relaksacyjnej.

Płatki

niegu (Opowie

ść

relaksacyjna)

Idziesz do lasu na spacer. Jest zima. Drzewa li

ciaste s

ogołocone.

esz dostrzec jedynie ziele

jodeł. Idziesz przez chwil

, a

odczujesz na

nosie płatki

niegu. Spogl

dasz w niebo i zauwa

asz,

e ku ziemi szybuj

białe płatki

niegu. Nasłuchujesz, o czym opowiadaj

. Chc

one ci powie-

dzie

e pragn

pokry

ziemi

delikatn

warstw

niegu.

Pod tym

nie

nym przykryciem mo

e ona odpoczywa

w ciszy i obudzi

na wiosn

do nowego

ycia. Zamykasz oczy i przysłuchujesz si

płat-

kom

niegu. Cicho, zupełnie cicho spadaj

one na ziemi

. Robisz wdech i

wydech, wdech i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. Od
czasu do czasu mo

esz usłysze

wycie zimnego wiatru. Ale wiesz,

ogrzewa si

twój wełniany szal i zrobiona na drutach czapka. Twoje

ubranie chroni ci

od zimna i opadów. W r

kawiczkach i w butach zimo-

wych jest ci bardzo ciepło. Idziesz wi

c dalej i przysłuchujesz si

płatkom

niegu. Wgł

bi duszy odczuwasz cisz

i czerpiesz z niej now

sił

. Robisz

wdech i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie.

Obserwujesz, jak płatki

niegu pokrywaj

powoli drzewa, krzaki i traw

Słyszysz, jak opowiadaj

o dzieciach na wsiach i w miastach, które ciesz

z białego przepychu i lepi

bałwany. Mówi

o je

ach i

wistakach, które

uło

yły si

do snu w swoich kryjówkach przypudrowanych biel

mrozu.

Opowiadaj

o lisie, który z powodu nagłej burzy

nie

nej uciekł do

jaskini nied

wiedzia. Uwa

nie przysłuchujesz si

płatkom

niegu. Ka

dy z

nich, który spada na ziemi

, pozwala ci odczu

spokój. Robisz wdech i wy-

dech, wdech i wydech.

Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. Powoli idziesz dalej.

W ko

cu lasu mo

esz rozpozna

pobielone

niegiem dachy domów. Wszy-

stko jest spokojne i spokój jest tak

e w tobie. A poniewa

jeste

całkiem

wyciszony, mo

esz te

odczu

w sobie now

sił

. Jeste

znowu w swoim

pokoju, otwierasz oczy. Powoli si

podnosisz. Zaciskasz pi

ęś

ci i wyci

gasz

. Teraz jeste

wie

y i rze

ki!

Dalsze mo

liwo

W nast

pnych dniach mo

na pogł

z dzie

mi jednostk

relaksacyjn

„Cicho prószy

nieg". Na pami

wspólnej podró

y w marzeniach, ka

dziecko mo

e wykona

czarodziejski słoik ze

niegiem i zabra

go do domu

Czarodziejski słoik ze

niegiem

Materiał: pusty, wymyty słoik po dżemie z zakręconym denkiem, klej

uniwersalny, nożyczki, łyżka, trochę niebieskiego papieru krepowego,

karnawałowe wodoodporne konfetti (w sklepie z materiałami do

majsterkowania), środek do mycia naczyń i woda,

♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej, ♦ Wiek: od 4 lat

Przygotowania: Pusty słoik po d

emie nale

y po brzegi wypełni

wod

zanurzy

w nim 2-3 małe paski papieru krepowego, który zabarwia wod

na kolor bł

kitny. Cało

ść

nale

y zamiesza

ły

i po około minucie wyj

ąć

papier krepowy. Potem dodaje si

do wody

rodek do mycia naczy

wodoodporne konfetti. Od wewn

trz denka nale

y nanie

ść

troch

kleju, aby

słoik mocno zakr

i zaklei

Zabawa: Gdy dziecko potrz

sa słoikiem, mo

e zaobserwowa

jak

confetti opada powoli na dół. Dopiero gdy całkowicie opadnie ono na dno
słoika i dobrze wida

bł

kit wody, słoik znowu si

odwraca. Potem przy

yciu obracanego słoika mo

na robi

zgadywanki. Dziecko obraca słoik i

zamyka oczy. Otwiera je dopiero wtedy, gdy uwa

e „

nieg" ju

nie

prószy.

Cel:

wiczenie to wzmacnia wytrwało

ść

i koncentracj

dzieci. Obracany

słoik mo

e zawsze w domu przywoływa

kne prze

ycia ze

niegiem.

Spis tre

Drodzy Czytelnicy!......................................................................... 5

PODSTAWY TEORETYCZNE

Cztery pory roku............................................................................. 7

Z dzie

mi przez rok........................................................................ 9

Relaks z muzyk

............................................................................ 11

wiczenia relaksacyjne w ci

gu roku............................................. 12

Postawa siedz

ca i le

żą

ca............................................................. 14

Jak prowadzi

wiczenia relaksacyjne?......................................... 16

PRAKTYCZNE

WICZENIA

Wiosna

Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie.......................................... 21

Jednostka relaksacyjna „Gdyby ptaszek był wi

kszy"................... 32

Lato

Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie.......................................... 41

Jednostka relaksacyjna „Bajkowa podró

statkiem"...................... 52

Jesie

Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie.......................................... 61

Jednostka relaksacyjna „Jesienny wiatr"....................................... 72

Zima

Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie.......................................... 81

Jednostka relaksacyjna „Blask

wiec i płatki

niegu"..................... 96

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Dzieci potrzebują ciszy Zabawy relaksacyjne na każdą porę roku Andrea Erkert
Dzieci potrzebują ciszy Andrea Erkert
Andrea Erkert Dzieci potrzebują ciszy (Zabawy relaksacyjne na wiosnę, lato, jesień i zimę)
Andrea Erkert Dzieci Potrzebuja Ciszy
20 Rola i znaczenie stowarzyszeń i fundacji na rzecz dzieci potrzebujących wsparcia
Rola i znaczenie stowarzyszeń i fundacji na rzecz dzieci potrzebujących wsparcia, Pytania do licencj
Dzieciom potrzebna jest zabawa
nasze dzieci potrzebuja dziadków
Zagrożone dzieciństwo Potrzeby w zakresie opieki nad dzieciem
Potrzeby psychiczne dzieci i młodzieży E Jundziłł
POTRZEBY PSYCHICZNE DZIECI
Techniki plastyczne w terapii dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Niepełnosprawność intele
Do produkcji jednego kilograma miodu pszczoły potrzebują około 3 kg nektaru, dla dzieci i nauczyciel
Nietypowe zajęcia plastyczne dla dzieci w wieku przedszkolnym i dzieci o specjalnych potrzebach?ukac
Pomoc w zaspokajaniu potrzeb dzieci z rodzin dotkniętych?zrobociem (na przykładzie działalności

więcej podobnych podstron