A
NDREA
E
RKERT
Dzieci potrzebuj
ą
ciszy
Zabawy relaksacyjne
na wiosn
ę
, lato, jesie
ń
i zim
ę
JEDNCSC
KIELCE 1999
Tytuł oryginału: Kinder brauchen Stille
Hntspannungsspiele tur Iriihling, Sommer, Hcrbst und Winter
Copyright -r 1998 by Don Bosco Verlag. Miinchen
Copyright for the Polish edilion by Wydawnictwo „Jedność", Kielce 1999
Przekład z języka niemieckiego
Ryszard Zajączkowski
Redakcja i korekta książki
Ewa Bojara
Redakcja techniczna
Józef Bąkowski
ISBN 83-7224-030-2
Wydawnictwo „Jedność"
25-013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4
tel. (0-41) 368-11-10
www.jednosc.com.pl
e-mail: iedakcjafrtjednosc.com.pl
Drodzy Czytelnicy!
W ostatnich latach zmieniła si
ę
sytuacja w wyposa
ż
eniu przed-
szkoli i szkół. Wielu wychowawców narzeka na coraz wi
ę
ksze grupy
i klasy; wzrastaj
ą
ca liczba dzieci powoduje niedostosowania, a na-
wet patologiczne zachowania. Te pierwsze pojawiaj
ą
si
ę
bardzo cz
ę
-
sto w dziedzinie społecznej. Nale
żą
do nich agresja, nerwowo
ść
, trud-
no
ś
ci w kontaktach, brak koncentracji.
Niepo
żą
dane zjawiska w stosunkach społecznych kształtuj
ą
si
ę
cz
ę
sto ju
ż
w przedszkolu, ale przewa
ż
nie dopiero w okresie szkolnym
s
ą
dostrzegane przez rodziców jako trudno
ś
ci w osi
ą
ganiu pozytyw-
nych wyników w nauce i w innych dziedzinach. Problem ten mo
ż
e
przejawia
ć
si
ę
wcze
ś
nie tak
ż
e w sferze fizycznej, na przykład jako za-
katarzenie, zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów, zaburzenia mowy
lub snu, albo jako choroby oskrzeli prowadz
ą
ce do astmy.
W prewencji zdrowotnej wychowawcy potrzebuj
ą
szczególnej po-
mocy, aby zapobiec niestosownym zachowaniom. Tak
ą
pomoc
ą
mog
ą
by
ć
ć
wiczenia relaksacyjne towarzysz
ą
ce porom roku, ponie-
wa
ż
s
ą
w stanie wspomaga
ć
dzieci, aby odnalazły wła
ś
ciw
ą
równo-
wag
ę
mi
ę
dzy aktywno
ś
ci
ą
a cisz
ą
/odpr
ęż
eniem. Równowaga ta
sprzyja zdecydowanie kształtowaniu si
ę
człowieka o harmonijnej
osobowo
ś
ci, dla którego niezwykła sytuacja lub stres nie s
ą
powo-
dem do „wychodzenia ze skóry" lub „utraty panowania nad sob
ą
",
lecz który potrafi si
ę
opanowa
ć
, a stawiane przed nim wymagania roz-
wi
ą
zywa
ć
spokojnie, ufaj
ą
c we własne siły. Aby osi
ą
gn
ąć
tak
ą
rów-
nowag
ę
, dzieci potrzebuj
ą
specjalnie wydzielonego pomieszczenia,
gdzie b
ę
d
ą
mogły za
ż
ywa
ć
ciszy i spokoju. Dziecko musi mie
ć
mo
ż
-
liwo
ś
ci wsłuchania i zagł
ę
bienia si
ę
w siebie, lepszego poznania sie-
bie i refleksji nad tym co prze
ż
yte. Doro
ś
li, którzy towarzysz
ą
dzie-
ciom, powinni zawsze umo
ż
liwia
ć
im tego rodzaju do
ś
wiadczenia.
Jednocze
ś
nie w ten sposób przeciwstawiaj
ą
si
ę
oni szeroko roz-
powszechnionej presji sukcesu. Poddawane s
ą
jej j u
ż
najmłodsze
dzieci i nie ogranicza si
ę
ona tylko do dobrych ocen w szkole, ale
obejmuje te
ż
czas wolny: zaj
ę
cia plastyczne, muzyczne i sportowe.
Wychowawczynie szukaj
ą
cz
ę
sto
ć
wicze
ń
relaksacyjnych, których
celem jest uspokojenie rozkrzyczanej grupy dzieci. Je
ś
li wi
ę
c prze-
ż
ycie ciszy ma wzmocni
ć
koncentracj
ę
i wytrzymało
ść
, to - moim zda-
niem - celem ka
ż
dego relaksu jest, aby dzieci same odkryty swoje
zdolno
ś
ci. Wiele z nich mo
ż
e to zrobi
ć
bez
ż
adnej pomocy, innym za
ś
przychodzi to z trudem. I wła
ś
nie im potrzebne jest wsparcie w dro-
dze do samych siebie.
Moim zamiarem jest zach
ę
cenie dorosłych, aby zyskali wi
ę
ksz
ą
pewno
ść
przy wprowadzaniu
ć
wicze
ń
relaksacyjnych z dzie
ć
mi
i w ci
ą
gu całego roku mogli si
ę
ga
ć
do łatwych w realizacji pomysłów.
W ksi
ąż
ce tej zostały zebrane twórcze
ć
wiczenia relaksacyjne obej-
muj
ą
ce cały rok. Prowadz
ą
c zaj
ę
cia jako wychowawczyni przedszkol-
na, mogłam wszystkie te
ć
wiczenia dokładnie wypróbowa
ć
w pracy
z dzie
ć
mi.
W krótkiej cz
ęś
ci teoretycznej przedstawiam w zarysie znaczenie
ś
wiadomego prze
ż
ycia pór roku przez dzieci. Ponadto wskazuj
ę
na
ramowe warunki
ć
wicze
ń
wyciszaj
ą
cych i relaksacyjnych oraz ich
ró
ż
ne metody.
Druga, obszerna cz
ęść
pracy zawiera 100
ć
wicze
ń
relaksacyjnych
zwi
ą
zanych z porami roku. W odniesieniu do ka
ż
dej z nich przedsta-
wiam te
ż
cał
ą
jednostk
ę
relaksacyjn
ą
, która zawiera fazy ruchu i wy-
ciszenia. Modele te mog
ą
by
ć
przej
ę
te i jednocze
ś
nie słu
ż
y
ć
jako
przykładowe jednostki relaksacyjne.
Wykorzystuj
ą
c podane propozycje w pracy pedagogicznej nie
mo
ż
na jednak zapomina
ć
o jednym:
ć
wiczenia relaksacyjne w ci
ą
-
gu całego roku powinny sprawia
ć
zadowolenie dzieciom i dorosłym.
Andrea Erkert
Podstawy teoretyczne
Cztery pory roku
Wiosna, lato, jesie
ń
i zima to cztery etapy przyrodnicze w ci
ą
gu
roku. Ich nazwy wskazuj
ą
na istotne zjawiska w naturze oraz prze-
mienne stawanie si
ę
i przemijanie.
Wiosna
Wiosn
ą
jeste
ś
my
ś
wiadkami budzenia si
ę
przyrody do
ż
ycia. Robi
si
ę
coraz cieplej, a dni staj
ą
si
ę
dłu
ż
sze. Ptaki w
ę
drowne wracaj
ą
z
południa. Na skraju dróg i na ł
ą
ce mo
ż
emy odkry
ć
ró
ż
nobarwne
bogactwo kwitn
ą
cych ro
ś
lin. Dzieci, opatulone jeszcze w ciepłe ubra-
nia, mog
ą
coraz dłu
ż
ej przebywa
ć
na powietrzu. Tak
ż
e doro
ś
li staj
ą
si
ę
aktywniejsi i bardziej przedsi
ę
biorczy. Wiele rodzin zabiera si
ę
do
wiosennych porz
ą
dków, a podczas weekendu wszyscy wybieraj
ą
si
ę
ch
ę
tnie na spacer lub przeja
ż
d
ż
k
ę
rowerow
ą
. W lesie lub na ł
ą
ce
mo
ż
na zauwa
ż
y
ć
zwierz
ę
ta, które obudziły si
ę
z zimowego snu, i za-
obserwowa
ć
pracuj
ą
ce mrówki. Ludzie, którzy s
ą
szczególnie skłon-
ni do depresji, na wiosn
ę
odczuwaj
ą
znowu rado
ść
i odzyskuj
ą
pozy-
tywne nastawienie do
ż
ycia. Min
ę
ła j u
ż
ciemna, przytłaczaj
ą
ca pora
roku i dlatego wielu ludziom jest łatwiej rozpromieni
ć
si
ę
i zrzuci
ć
z serca ró
ż
ne ci
ęż
ary. Na wiosn
ę
ś
wi
ę
tujemy równie
ż
Wielkanoc.
Piskl
ę
ta, zaj
ą
ce, baranki, kurczaki, kaczki, kwiaty i pisanki s
ą
typo-
wymi symbolami zwi
ą
zanymi z Wielkanoc
ą
i wiosn
ą
. Zgodnie ze star
ą
tradycj
ą
, stół wielkanocny jest obficie zastawiony, a doro
ś
li ukrywa-
j
ą
wielkanocne jajka i słodycze, z wielk
ą
rado
ś
ci
ą
i zapałem wyszu-
kiwane przez dzieci.
Lalo
Latem mo
ż
emy za
ż
ywa
ć
k
ą
pieli słonecznych i cieszy
ć
si
ę
z łagod-
nego wiatru. Podczas wakacji mo
ż
na oddawa
ć
si
ę
ulubionym zaj
ę
-
ciom i uprawia
ć
sport. Letnie temperatury zach
ę
caj
ą
do wyjazdów
7
piknikowych oraz do k
ą
pieli w morzu lub na pływalni. Dzieci mog
ą
szale
ć
na ł
ą
ce lub godzinami grzeba
ć
si
ę
w piasku. Podczas space-
rów mo
ż
na odkry
ć
i zaobserwowa
ć
ro
ś
lin y i zwierz
ę
ta z najbli
ż
szej
okolicy. Długie, ciepłe le tn ie wieczory pozwalaj
ą
spotyka
ć
si
ę
na
ś
wie
ż
ym powietrzu. Kusi wtedy szczególnie atmosfera ulicznych
kawiarni, lodziarni i ogrodowych restauracji otwartych do pó
ź
na
w nocy. Jest to te
ż
okazja by wspólnie z rodzin
ą
lub przyjaciółmi po-
siedzie
ć
we własnym ogrodzie lub na balkonie i w ten sposób odzy-
ska
ć
utracon
ą
zim
ą
energi
ę
.
Podczas letniego urlopu nad morzem mo
ż
emy zaobserwowa
ć
od-
pływy i przypływy i uwra
ż
liwi
ć
si
ę
tym samym na ruch wody w przy-
rodzie.
Jesie
ń
Jesie
ń
przynosi, przez wielu zupełnie niezauwa
ż
ane, plony i ostat-
nie pi
ę
kne słoneczne dni, które coraz bardziej ust
ę
puj
ą
dniom desz-
czowym, a nawet wichurom.
Wiatr zdmuchuje kolorowe li
ś
cie z drzew i zach
ę
ca dzieci do pusz-
czania latawców. O tej porze roku obchodzimy do
ż
ynki i dzie
ń
ś
w.
Marcina.
Wiele zwierz
ą
t przygotowuje si
ę
do zimowego snu i gromadzi zi-
mowe zapasy. Wła
ś
nie jesieni
ą
mo
ż
emy poczyni
ć
interesuj
ą
ce obser-
wacje przyrody. Deszcze, mgły i burze robi
ą
na dzieciach szczególne
wra
ż
enie. Skakanie do kału
ż
w obuwiu gumowym i w przeciwdesz-
czowym ubraniu sprawia maluchom wiele rado
ś
ci. Przypatruj
ą
si
ę
one te
ż
pilnie d
ż
d
ż
ownicom i innym malutkim stworzeniom. Jedno-
cze
ś
nie wiele dzieci z powodu złej pogody dłu
ż
ej przebywa w domu
i wtedy wła
ś
nie od
ż
ywaj
ą
prawie zapomniane zabawy.
Zima
Zim
ą
dni s
ą
krótkie i j u
ż
o pi
ą
tej po południu jest ciemno. Do-
brze ogrzany pokój sprzyja teraz przyjemnemu wspólnemu przeby-
waniu. Otaczaj
ą
ca nas przyroda jest w stanie spoczynku. Wiele
zwierz
ą
t zapada w sen zimowy, a gał
ę
zie drzew bezpłodnie wzno-
sz
ą
si
ę
w niebo.
Dzieci z ut
ę
sknieniem czekaj
ą
na pierwszy
ś
nieg, ale do
ść
cz
ę
sto
pada tylko deszcz ze
ś
niegiem, co bynajmniej nie zach
ę
ca do wycho-
8
dzenia na dwór. Gdy wreszcie spadnie
ś
nieg, dzieci ch
ę
tnie obrzuca-
j
ą
si
ę
ś
nie
ż
kami. Lepi
ą
bałwana i je
ż
d
żą
na ły
ż
wach. Czas w domu
mo
ż
na wykorzysta
ć
na czytanie dzieciom ró
ż
nych historii lub ogl
ą
-
danie z nimi kolorowo ilustrowanych ksi
ąż
ek. Gor
ą
ca fili
ż
anka cze-
kolady i zapalona
ś
wieca stwarzaj
ą
mił
ą
, przyjazn
ą
atmosfer
ę
.
Dzieci ciesz
ą
si
ę
z prezentów otrzymywanych na Mikołaja i pod
choink
ę
.
W okresie adwentu i Bo
ż
ego Narodzenia w wielu rodzinach pie-
cze si
ę
ciasta i przygotowuje prezenty. Niejeden sklep n
ę
ci nasze pod-
niebienie zapachem
ś
wi
ą
tecznych wypieków. Równie
ż
wo
ń
ś
wiec za-
powiada zbli
ż
aj
ą
ce si
ę
ś
wi
ę
ta.
Wraz z nastaniem Nowego Roku podejmuje si
ę
dobre postanowie-
nia.
Uwa
ż
nie obserwuj
ą
c i badaj
ą
c przyrod
ę
bardziej
ś
wiadomie prze-
ż
ywamy dokonuj
ą
ce si
ę
w ci
ą
gu roku zmiany. Wewn
ę
trzn
ą
równowa-
g
ę
mo
ż
emy osi
ą
gn
ąć
tylko wtedy, je
ś
li nie damy si
ę
ponie
ść
naporo-
wi czasu. Człowiek sam jest cz
ęś
ci
ą
natury i jej corocznego rytmu.
Obserwowane zmiany pór roku oddziałuj
ą
na wewn
ę
trzne samopo-
czucie wielu ludzi.
Z ka
ż
d
ą
por
ą
roku zwi
ą
zane s
ą
te
ż
powracaj
ą
ce wci
ąż
wydarze-
nia i
ś
wi
ę
ta, a sam człowiek „rytmizuje" cały rok, odpowiednio do
zmian zachodz
ą
cych w przyrodzie. Wiosna, lato, jesie
ń
i zima mog
ą
by
ć
wska
ź
nikiem „wewn
ę
trznego" rytmu.
Z dzie
ć
mi przez rok
Młodszym dzieciom jest jeszcze trudno zrozumie
ć
, jakie znacze-
nie maj
ą
pory roku dla ich
ż
ycia. Dzieci nie prze
ż
ywaj
ą
ś
wiadomie
praw natury. Pierwsze podstawowe do
ś
wiadczenia czterech pór roku
i zwi
ą
zanych z nimi zmian w przyrodzie odbieraj
ą
wszystkimi zmy-
słami. Obserwuj
ą
i odkrywaj
ą
z zaciekawieniem, co dzieje na ze-
wn
ą
trz i nie potrafi
ą
jeszcze, jak doro
ś
li,
ś
wiadomie umie
ś
ci
ć
si
ę
w okre
ś
lonej porze roku. Zjawiska zachodz
ą
ce w naturze mo
ż
na
9
uzmysłowi
ć
dzieciom przez
ć
wiczenia relaksacyjne przeprowadzane
w przedszkolu, w domu rodzinnym lub w szkole.
Ć
wiczenia te mog
ą
pomóc dzieciom
ś
wiadomie obserwowa
ć
zmiany dokonuj
ą
ce si
ę
w przyrodzie. Dzieci prze
ż
ywaj
ą
cztery pory roku w grupie lub w kla-
sie i w trakcie zabawy mog
ą
dowiedzie
ć
si
ę
o prawidłowo
ś
ciach wy-
st
ę
puj
ą
cych w naturze. Ucz
ą
c znajomo
ś
ci czterech pór roku przeka-
zuje si
ę
jednocze
ś
nie wa
ż
n
ą
prawd
ę
o
ż
yciu: wszystko ma swój
czas
i ka
ż
dy mo
ż
e by
ć
pewien,
ż
e po „ciemnych dniach" zimy pojawi si
ę
znowu sło
ń
ce i b
ę
dzie si
ę
mo
ż
na cieszy
ć
z nadej
ś
cia lata.
Wiele dzieci ma dzi
ś
coraz rzadziej okazj
ę
, aby intensywnie prze-
ż
ywa
ć
cztery pory roku. Bezpo
ś
rednie do
ś
wiadczenie natury jest
cz
ę
sto utrudnione przez ruch uliczny, zwarte osiedla mieszkaniowe
nie posiadaj
ą
ce w pobli
ż
u lasów i ł
ą
k, przez ogl
ą
danie telewizji i ab-
sorbuj
ą
ce zabawki. Aby dzieci zrozumiały znaczenie wiosny, lata,
jesieni i zimy, musz
ą
ich cało
ś
ciowo do
ś
wiadczy
ć
. Dopiero wtedy, gdy
same poczuj
ą
si
ę
cz
ęś
ci
ą
natury i jej corocznych zmian, mog
ą
doj
ść
do przekonania,
ż
e nale
ż
y j
ą
chroni
ć
i piel
ę
gnowa
ć
. W cało
ś
ciowych
do
ś
wiadczeniach nie wystarczy tylko głowa, ale potrzebne jest całe
ciało. Dopiero wskutek bezpo
ś
rednich do
ś
wiadcze
ń
, przez słuchanie,
dotykanie, ogl
ą
danie, smakowanie i w
ą
chanie, dzieci mog
ą
zrozu-
mie
ć
odwieczne prawo stawania si
ę
i przemijania.
Ć
wiczenia relaksacyjne, zamkni
ę
te w corocznym cyklu, umo
ż
li-
wiaj
ą
bezstresowe i cało
ś
ciowe uczenie si
ę
. Poniewa
ż
wielu dzieciom
ucz
ę
szczaj
ą
cym do przedszkoli i szkół brak dzi
ś
spokoju i opanowa-
nia, wychowawczynie s
ą
zobowi
ą
zane, aby stale dba
ć
o wprowadza-
nie momentów ciszy, spokoju i odpr
ęż
enia. Nie powinno to by
ć
tylko
w
ś
ci
ś
le okre
ś
lonych godzinach, aby nie było szkodliwe, lecz
ż
eby
stanowiło naturaln
ą
cz
ęść
dnia w szkole lub w przedszkolu. Rytm
wyznaczony przez pory roku wyj
ą
tkowo dobrze nadaje si
ę
do podziału
roku w szkole lub w przedszkolu. W ten sposób dzieci, obserwuj
ą
c-
całoroczne zmiany w przyrodzie, mog
ą
swobodnie i coraz bardziej
ś
wiadomie obserwowa
ć
siebie i swoje otoczenie oraz gromadzi
ć
siły
do czekaj
ą
cych je zada
ń
. Dzi
ę
ki
ć
wiczeniom na wyciszenie, odpowia-
daj
ą
cym rocznemu cyklowi, ich uwaga b
ę
dzie odwrócona od „sztucz-
nego" zewn
ę
trznego
ś
wiata ku rzeczywisto
ś
ci wewn
ę
trznej. Dzi
ę
ki
temu wiele dzieci b
ę
dzie si
ę
mogło lepiej skoncentrowa
ć
i całkowi-
cie po
ś
wi
ę
ci
ć
jednej sprawie.
10
Relaks z muzyk
ą
Muzyka mo
ż
e wspomaga
ć
relaks. Nadaj
ą
si
ę
do tego spokojne
i niezbyt skomplikowane fragmenty instrumentalne. (Wyj
ą
tek stano-
wi
ą
specjalne kasety muzyczne z tekstami relaksacyjnymi dla dzie-
ci). Podczas czytania lub opowiadania fantastycznej podró
ż
y w tle
mo
ż
e pobrzmiewa
ć
muzyka instrumentalna, która wypetnia
ś
wiado-
mie robione przerwy w opowiadaniu i wtedy wysuwa si
ę
na pierw-
szy plan. Muzyka nadaje si
ę
do odpr
ęż
enia szczególnie w pozycji le-
żą
cej. Przed jej słuchaniem dzieci otrzymuj
ą
jedynie wskazówk
ę
,
ż
e
maj
ą
zamkn
ąć
oczy i wyobra
ż
a
ć
sobie co
ś
pi
ę
knego. Fragmenty
muzyczne wybrane do tego rodzaju medytacji nie powinny by
ć
zbyt
długie. Odpowiednie s
ą
np. Marzenie Schumanna, Dla Elizy Beetho-
vena lub hiszpa
ń
ski utwór gitarowy Romanza. Te krótkie fragmenty
nadaj
ą
si
ę
tak
ż
e dia młodszych, nie wy
ć
wiczonych dzieci, które maj
ą
niewielk
ą
zdolno
ść
uwagi i koncentracji.
Fragmenty muzyczne do za
ś
ni
ę
cia i relaksu, które zostały przygo-
towane specjalnie dla dzieci, s
ą
dost
ę
pne w sprzeda
ż
y na kasetach
lub płytach kompaktowych. Warto poleci
ć
cho
ć
by Dzieci
ę
cy kraj
marze
ń
Detleva Jóckera, Chod
ź
ze mn
ą
do
ź
ródła Wolfganga Poeplau
i Ludgera Edelkóttera, Czas snu Edwina Evansa lub Symfoni
ę
serca
Karunesha. Takie łatwe, pogodne utwory instrumentalne stanowi
ą
tak
ż
e doskonał
ą
zach
ę
t
ę
do snu dla małych dzieci. Łagodna muzy-
ka, wpływaj
ą
ca na dobre samopoczucie oraz odpr
ęż
enie ciała, ducha,
duszy umo
ż
liwia pozbycie si
ę
stresu oraz pomaga w zachowaniu rów-
nowagi i spokoju dzieciom (i dorosłym).
Dobra muzyka relaksacyjna cechuje si
ę
tym,
ż
e jej tempo, ok. 60
uderze
ń
na minut
ę
, jest dostosowane do pulsu w momencie odpo-
czynku. Przykładem mo
ż
e by
ć
muzyka medytacyjna Reiki Kamela.
Ten dłu
ż
szy fragment jest przeznaczony przede wszystkim dla dzie-
ci, które s
ą
ju
ż
wprawione w
ć
wiczeniach relaksacyjnych.
W przypadku dzieci przedszkolnych nale
ż
y zwróci
ć
uwag
ę
, aby
muzyczne odpr
ęż
enie nie trwało dłu
ż
ej ni
ż
pi
ęć
- sze
ść
minut. Wy-
bór muzyki zale
ż
y te
ż
w du
ż
ej mierze od osobistych upodoba
ń
. Kto
nie lubi utworów klasycznych, mo
ż
e korzysta
ć
z muzyki medytacyj-
nej. W ka
ż
dym razie wybrana muzyka powinna dawa
ć
rado
ść
i stwa-
rza
ć
cich
ą
, przyjazn
ą
atmosfer
ę
.
11
Ć
wiczenia relaksacyjne w ci
ą
gu roku
Celem
ć
wicze
ń
relaksacyjnych jest prze
ż
ycie ciszy i wewn
ę
trzne-
go ukojenia, nie za
ś
uczenie bezruchu. Je
ś
li
ć
wiczenia te przez kilka
tygodni regularnie przeprowadza si
ę
w grupie dzieci, mo
ż
na stwier-
dzi
ć
,
ż
e bawi
ą
si
ę
one intensywniej i z wi
ę
ksz
ą
wytrwało
ś
ci
ą
. Dzieci
mog
ą
uczy
ć
si
ę
lepszej koncentracji i relaksacji. Poprawie ulegaj
ą
ich
wzajemne stosunki, a u poszczególnych dzieci zostaje wzmocniona
wiara w siebie i wyostrzone spojrzenie na to, co istotne.
Z
ć
wiczeniami relaksacyjnymi, zorientowanymi na tematy doty-
cz
ą
ce pór roku, mo
ż
na poł
ą
czy
ć
elementarne obserwacje dotycz
ą
ce
przyrody i najbli
ż
szego otoczenia.
Ć
wiczenia relaksacyjne, w których
dokonuje si
ę
refleksji, czym obdarowała nas natura, pomagaj
ą
dzieciom obchodzi
ć
si
ę
z ni
ą
uwa
ż
nie i delikatnie. Zebrane owoce na-
tury mog
ą
by
ć
przechowywane w miejscu medytacji i zach
ę
ca
ć
dzie-
ci. Szczególnie pi
ę
knym zwyczajem s
ą
„stoły pór roku", które
mo
ż
na spotka
ć
w wielu niemieckich przedszkolach. W tym celu w wy-
branym miejscu stawia si
ę
stót przykryty mi
ę
kkim materiałem, na
przykład aksamitem lub jedwabiem. Przy wyborze materiału trzeba
te
ż
zwróci
ć
uwag
ę
, aby jego kolor był odpowiedni do pory roku. Na
stole tym mo
ż
na poło
ż
y
ć
zebrane w danej porze roku dary natury. Stół
ubogacaj
ą
dodatkowo wazony z kwiatami i gał
ą
zkami. Przez cały rok,
jako dekoracji, mo
ż
na u
ż
ywa
ć
te
ż
korzeni drzew i kamieni. Dekoru-
j
ą
c i stale uzupełniaj
ą
c „stół pór roku" oraz kład
ą
c na nim interesu-
j
ą
ce znaleziska dzieci, uwra
ż
liwia si
ę
je i uczy (w sposób zabawowy)
ś
wiadomego rozpoznawania natury w zmieniaj
ą
cych si
ę
porach roku.
W ka
ż
dym
ć
wiczeniu relaksacyjnym, niezale
ż
nie od tego czy jest
to
ć
wiczenie wyciszaj
ą
ce, czy fantazyjna podró
ż
, omawia si
ę
oraz in-
tensyfikuje bogate dzieci
ę
ce prze
ż
ycia. Odpr
ęż
enie fizyczne i wy-
ostrzenie jednego lub kilku organów zmysłów id
ą
zawsze w parze.
W przypadku bardzo wielu
ć
wicze
ń
relaksacyjnych rozwija si
ę
ponad-
to motoryka oraz fantazja i kreatywno
ść
. We wszystkich
ć
wiczeniach
nast
ę
puje odpr
ęż
enie mi
ęś
ni i wył
ą
czenie my
ś
lenia. Dziecko mo
ż
e
w ten sposób uczy
ć
si
ę
mentalnego pokonywania stresów. Cz
ę
sto
mo
ż
na przez to pozytywnie wpłyn
ąć
na lekkie zaburzenia snu, mowy,
apetytu i choroby skóry, które powstaj
ą
z powodu nerwicy. Fizyczne
i duchowe
ć
wiczenia relaksacyjne, dostosowane do sytuacji i wieku,
12
mog
ą
prowadzi
ć
u dzieci do wyra
ź
nego zmniejszenia niedostosowa-
nych zachowa
ń
i przyczynia
ć
si
ę
do ich całkowitego zaniku. Dzieci
staj
ą
si
ę
mniej agresywne i l
ę
kliwe.
Ć
wiczenia wyciszaj
ą
ce i relak-
sacyjne mog
ą
wpłyn
ąć
na popraw
ę
ich zdrowia i by
ć
prawdziw
ą
pomoc
ą
ż
yciow
ą
. Nie stanowi
ą
one jednak
ż
adnego panaceum! Je-
ś
li dzieci choruj
ą
duchowo i/lub fizycznie, nale
ż
y koniecznie zasi
ę
-
gn
ąć
porady i pomocy fachowców, takich jak psychologowie, pedia-
trzy itp., i przeprowadzi
ć
powa
ż
n
ą
rozmow
ę
z rodzicami.
13
Postawa siedz
ą
ca i le
żą
ca
W postawie le
żą
cej dzieci mog
ą
si
ę
najtatwiej uczy
ć
całkowitego
odpr
ęż
enia i rozlu
ź
nienia mi
ęś
ni.
Ć
wiczymy le
ż
enie na plecach.
W tym celu lekko zgi
ę
te r
ę
ce le
żą
obok ciata, a nogi s
ą
troch
ę
rozsta-
wione. Spadaj
ą
ce na bok ko
ń
ce stóp sygnalizuj
ą
wyra
ź
nie odpr
ęż
e-
nie. Takiej postawy dzieci ucz
ą
si
ę
najlepiej w formie zabawy, cho
ć
-
by przez nast
ę
puj
ą
ce
ć
wiczenia na wyciszenie.
Li
ś
ciowe dziecko
Materiał: liście lub papier ♦ Uczestnicy: 2-3 osoby ♦ Wiek: od 4 lat
Jedno dziecko leży na dywanie. Drugie przyklęka obok niego i przy-
krywa go wybranym materiałem. Leżące dziecko nie powinno się po-
ruszać, ale skoncentrować uwagę na oddychaniu i własnym ciele. Wresz-
cie trzecia osoba z grupy odkrywa przykryte dziecko.
Kolczasta piłka podczas podró
ż
y odkrywczej
Materiał: kolczasta piłka (gumowa pitka z czopami) lub piłka tenisowa
♦
Uczestnicy: 2 osoby ♦ Wiek: od 4 lat
Dziecko leżące na plecach w postawie relaksacyjnej, kolczastą piłką
lub piłką do masażu jest masowane przez drugie, siedzące obok niego
w kucki. Piłkę toczy się po całym ciele. Leżące dziecko powinno w my-
ś
lach śledzie jej drogę. Aby ruch był płynny, kolczasta piłka powinna
zawsze pozostawać w kontakcie z ciałem.
14
Rysowanie konturu ciała
Materiał: pisak i duży arkusz papieru ♦ Uczestnicy: 2 osoby
♦
Wiek: od 5 lat
Jedno dziecko leży w postawie relaksacyjnej na dużym arkuszu pa-
pieru. Inne odrysowuje pisakiem zarys jego ciała. Leżące dziecko po-
winno zamknąć oczy i w myślach śledzić drogę pisaka. W trakcie ćwi-
czenia należy raczej zachować ciszę. Wreszcie leżące dziecko może
otworzyć oczy, powoli wstać bokiem (w sposób spiralny) i obejrzeć swoją
podobiznę.
Podczas tych trzech ćwiczeń wyciszających na spostrzeganie ciała
dzieci mogą przeżyć przyjemne odprężenie wszystkich jego części.
Rzadziej spotyka się dzieci, które wolą leżeć raczej na boku lub na brzu-
chu, niż na plecach. Każdy z tych przypadków można zaakceptować. Nie
należy się upierać, aby podczas ćwiczeń wyciszających wszystkie dzie-
ci zamykały oczy i ściągały buty. Kto tego nie lubi, może postąpić ina-
czej.
Podczas siedzenia istnieją dwie możliwe postawy relaksacyjne. Dla
młodszych dzieci lepsza jest postawa królewska. Tułów i głowa są wte-
dy wyprostowane, ręce leżą na udach i nie dotykają się. Stopy stoją
mocno na ziemi. Aby ułatwić dziecku ćwiczenie postawy królewskiej,
można mu budować mosty myślowe: „Wyobraź sobie, jesteś królową
(królem), która powinna prosto i dumnie siedzieć na swym tronie, aby
przyjmować gości".
W przypadku postawy swobodnej, w tradycji treningów autogennych
zwanej postawą dorożkarza, dziecko siedzi na przedniej połowie krze-
sła. Nogi są trochę zgięte, a uda lekko rozwarte. Przedramiona i dłonie
nie stykają się i leżą spokojnie na udach. Tułów jest lekko pochylony do
przodu, a głowa zwisa swobodnie. Obie postawy nadają się do ćwiczeń
na wyciszenie w rodzinie lub w kręgu z całą grupą.
Do ćwiczeń relaksacyjnych —w postawie leżącej bądź stojącej -dzieci
powinny przynieść ze sobą przykrycie i, jeśli to możliwe, poduszkę.
Poczucie odprężenia może być znacznie lepsze z poduszką pod głową
lub pośladkami.
15
Jak prowadzi
ć
ć
wiczenia relaksacyjne?
W przypadku przeprowadzania ćwiczeń wyciszających i relaksacyj-
nych duże znaczenie maja. zewnętrzne warunki ramowe. Chociaż
w przedszkolach i w szkołach nigdy nie jest całkiem cicho, hałas i ze-
wnętrzne odgłosy powinny być stopniowo wyciszane. Ćwiczenia relak-
sacyjne należy więc przeprowadzać w możliwie spokojnym otoczeniu.
Nie musi być jednak całkowicie cicho. Dzieci, które już od dłuższego
czasu praktykują ćwiczenia relaksacyjne, nie dają się zbyt szybko zanie-
pokoić. Również w momentach wymagających koncentracji w przed-
szkolu lub w szkole, może dojść do zakłóceń z zewnątrz, dlatego lepiej
jest nie przygotowywać żadnego klinicznie czystego, wyizolowanego
pomieszczenia, które nie ma nic wspólnego z realnymi warunkami.
Wychowawczyni powinna umieć włączyć do relaksu czynniki zakłóca-
jące, na przykład w ten sposób: „Wszystkie dzieci są bardzo cicho i sły-
szą, że przejeżdża samochód. Ale jest on daleko i nam nie przeszka-
dza. Jesteśmy zupełnie spokojni i odprężeni". Czynników zakłócających
i związanego z nimi zamieszania można też uniknąć przez ograniczo-
ną liczbę uczestników. Doświadczenia wykazują wyraźnie, że najlepsze
możliwości wyciszenia są w grupie liczącej od 8 do 12 dzieci, których
wiek i sytuacja są podobne. W grupach przedszkolnych i w klasach szkol-
nych jest przeważnie więcej dzieci. Jeśli podział grupy jest niemożliwy,
należy wypróbować, co z dziećmi można rzeczywiście zrobić. Jeśli ro-
dzice w domu chcą wykonywać z dziećmi ćwiczenia relaksacyjne, nale-
ż
y wybrać cichy pokój, w którym nie dzwoni telefon, nie trzaskają drzwi
i nie słychać szumów ulicznych. Wówczas odprężoną postawę udaje się
najlepiej przyjąć w wygodnym fotelu lub na krześle.
Ważne jest, aby pomieszczenie, w którym odbywają się ćwiczenia
relaksacyjne, nie było zbyt jasne lub ciemne. Powinno ono stwarzać miłą
atmosferę i być stonowane.
Ubiór może być dowolny. Dzieci powinny po prostu nosić wygodne
ubrania i starać się zdejmować obuwie. Po zakończeniu każdego ćwi-
czenia relaksacyjnego może znowu pojawić się napięcie. Aby tego unik-
nąć, dzieci zaciskają pięści i podnoszą wysoko ręce. Przeciągając się
16
odzyskują świeżość i rześkość. Jeśli ćwiczenia relaksacyjne uprawia się
przed snem, to oczywiście nie należy oczekiwać odprężenia.
W książce tej dla ułatwienia używa się pojęcia „wychowawczyni",
które obejmuje również mężczyzn, wszystkich uczących w szkołach
podstawowych i specjalnych, oraz rodziców. Osoby te łączy to, że w istot-
nym stopniu mogą wspierać dziecko w jego rozwoju i wszystkie trudzą
się przy jego wychowaniu.
17
Wiosna
Na wiosn
ę
prze
ż
ywamy budzenie si
ę
przyrody. Pierwsze ciepłe pro-
mienie sło
ń
ca pieszcz
ą
nam dusz
ę
, ducha i ciało. Spaceruj
ą
c lub ba-
wi
ą
c si
ę
na
ś
wie
ż
ym powietrzu mo
ż
emy zauwa
ż
y
ć
ptaki w
ę
drowne,
które wracaj
ą
z ciepłych krajów. Dni staj
ą
si
ę
coraz dłu
ż
sze, a gdy mo-
ż
emy wdycha
ć
zapach pierwszych kwiatów, to znaczy,
ż
e zbli
ż
a si
ę
Wielkanoc. B
ę
dziemy malowa
ć
pisanki, piec ciasta wielkanocne.
Ś
wiat wokół nas jest radosny,
ż
ywy i kolorowy. My sami czujemy si
ę
coraz swobodniejsi, poniewa
ż
min
ą
ł czas, w którym z powodu zim-
na i ciemno
ś
ci najlepiej było pozostawa
ć
w domu.
W proponowanych
ć
wiczeniach to aktywne poczucie
ż
ycia mo
ż
e
zosta
ć
wszystkimi zmysłami
ś
wiadomie prze
ż
yte i wzmocnione.
Dziecko uczy si
ę
postrzega
ć
swoje zmysły i ciało oraz staje si
ę
wra
ż
-
liwsze na zmiany w przyrodzie.
20
Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie
Odczuwanie pióra na skórze
Materiał: pióro ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 3 lat
Jedno dziecko leży na plecach w postawie zrelaksowanej, z zamknię-
tymi oczami. Inne przyklęka przy nim i piórem dotyka jego ciała. Pióro
wędruje bardzo powoli wzdłuż ciała. Leżące dziecko powinno w myślach
ś
ledzić drogę pióra. Potem role się zmieniają. Na koniec w grupie można
dzielić się doświadczeniami.
W
ą
chanie zapachów wiosny
Materiał: małe naczynia gliniane i kawałki płótna, gumki domowego użytku,
różne materiały pochodzące z przyrody, np. gałązki świerkowe, gałązki
jałowca, bratki ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Gdy każde dziecko rozpozna i nazwie wszystkie przedmioty' pocho-
dzące z przyrody, zajmuje postawę królewską i zamyka oczy. Wychowaw-
czyni układa zebrane materiały w naczyniach glinianych i zamyka je, przy
czym na każdej pokrywce kładzie kawałek materiału, który przyczepia
gumką. Dzieci mają teraz wąchać naczynia i dobrze zapamiętać ich
zapach. Gdy zostaną powąchane wszystkie naczynia (4-6 sztuk), uczest-
nicy otwierają oczy i we właściwej kolejności próbują wyliczyć zapachy.
21
Ptaszku, pi
ś
nij!
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 5 osób ♦ Wiek: od 3 lat
Dzieci siedzą w kręgu na krzesłach w postawie królewskiej. Jedno
dziecko kładzie głowę na kolanach wychowawczyni i zamyka oczy. Ta
z kolei mruga na inne dziecko, które bardzo cicho wstaje i obok pierw-
szego dziecka mówi zmienionym głosem: „pip, pip, pip, kim jestem?"
Potem znowu cicho siada na swoim miejscu. Zgadujące dziecko powin-
no się teraz odwrócić i spróbować podać imię „ptaszka". Jeśli mu się to
uda, role się zmieniaj;].
Zwierz
ę
cy telefon
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 4 osoby ♦ Wiek: od 3 lat
Dzieci siedzą na krzesłach jedno za drugim lub w kręgu. Wybrane
dziecko wymyśla zwierzę i pasujący do niego glos, który następnie bar-
dzo cicho szepcze do ucha sąsiadowi, len przekazuje go następnej
osobie itd. Trwa to tak długo, aż głos zwierzęcia dotrze do ostatniego
dziecka. Powinno ono powiedzieć innym, jakiego zwierzęcia jest to glos.
Odpowiedź musi być potwierdzona lub poprawiona przez pierwsze
dziecko.
Kolorowy ptak rajski
i
Materiał: kolorów papier, nożyczki ♦ Uczestnicy: przynajmniej 4
osoby ♦ Wiek: od 3 lat
Dzieci w postawie stojącej tworzą krąg. Jednemu z nich przypina się
kilkanaście papierowych pasków o długości ok. 30 cm. Następnemu
22
dziecku zawiązuje się oczy. Potem jest ono kilkakrotnie obracane,
a wreszcie prowadzone do pozostałych dzieci, zęby „na ślepo" wybrało
kolorowego ptaka rajskiego.
Zaczarowany ptak
Materiał: „czarodziejska różdżka" ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób
♦ Wiek: od 4 lat
Wychowawczyni staje przed gromadą dzieci i przez czarodziejskie
zaklęcie zamienia wszystkie w śpiące ptaki. Potem odczarowuje jedno
dziecko i prosi je, żeby zapamiętało miejsca zajmowane aktualnie przez
innych. Dziecko wychodzi za drzwi, a wychowawczyni „czarodziejską
różdżką" dotyka innego dziecka. Przez dotknięcie staje się ono zacza-
rowanym ptakiem i zmienia swe miejsce. Dziecko stojące za drzwiami
wraca teraz do wszystkich i powinno powiedzieć, który ptak zmienił
miejsce.
Wyszukiwanie jajek wielkanocnych
Materiał: jajko wielkanocne, piłka, kula itp. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: od 4 lat
Dziecko siedzi w postawie królewskiej i ma zamknięte oczy. Teraz
daje mu się po kolei do ręki różne okrągłe i owalne przedmioty. Między
nimi znajduje się jajko wielkanocne, które powinno zostać wymacane.
Jeśli dziecko uważa, że rozpoznało jajko wielkanocne, wtedy mówi: „We-
sołych Świąt!".
23
Wydmuchiwanie i pchanie podmuchem jajek
wielkanocnych
Materiał: jajko wielkanocne dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: otl 4 lat
Każde dziecko wydmuchuje jajko wielkanocne. Potem wszystkie
dzieci siadają obok siebie na podłodze. Jedno po drugim próbują teraz,
przez dmuchnięcie, potoczyć jak najdalej swoje jajko. Przed dmuchnię-
ciem trzeba najpierw zrobić głęboko wydech a potem wdech. Podczas
ć
wiczenia nie należy rozmawiać. Zwycięzcą jest to dziecko, którego jajko
potoczy się najdalej.
Złodziejski ptak
Materiał: różne przedmioty, takie jak, szklane kulki, guziki, kamienie,
resztki materiału itp. ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób ♦ Wiek: od
4 lat
Jedno dziecko z zamkniętymi oczami siedzi w postawie królewskiej
na krześle, w środku kręgu. Ma obok siebie różnorodne przedmioty.
Inne dzieci są złodziejskimi ptakami i na zmianę próbują zabrać jakiś
przedmiot. Jeśli dziecko usłyszy złodziejskiego ptaka, powinno z za-
mkniętymi oczami wskazać kierunek, z którego się skrada. Jeśli złodziej-
ski ptak zdobędzie jakiś przedmiot, wówczas role się zmieniają.
24
Lis
Materiał: piłka ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 4 lat
Jedno dziecko gra rolę lisa, który zwinięty leży z zamkniętymi ocza-
mi pośród siedzących wokół na krzesłach. Wychowawczyni daje cicho
jednemu z dzieci piłkę, która wyobraża zdobycz. Zdobycz powinna być
jednym uderzeniem przetoczona obok lisa. Powinien on ją wskazać,
dopiero gdy dotrze do innego dziecka. Oczy podczas zabawy należy
zamknąć. Jeśli lis rozpozna właściwe miejsce, wówczas role się zmie-
niają.
Skok kicającego zająca
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat
Jedno dziecko siedzi po królewsku lub luźno na krześle i ma za-
mknięte oczy. Inne dziecko jest kicającym zającem, który kica obok sie-
dzącego dziecka. Dziecko z zamkniętymi oczami powinno usłyszeć
i policzyć skoki. Jeśli policzy prawidłowo, wówczas role się zmieniają.
Słuchanie zajęczych skoków
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat
Dzieci stoją w kręgu i mają zamknięte oczy. Jedno dziecko stoi
w środku i wydaje różne odgłosy, takie jak klaskanie, prztykanie palca-
mi, tupanie itp. W pewnym momencie jakieś dziecko, w miejscu na któ-
rym stoi, wykonuje podskok, a wszystkie inne muszą go „na ślepo" po-
wtórzyć. Które z dzieci wykonało skok zająca i w porę go powtórzyło?
25
Materiał: pitka ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 4 lat
Rozpoznawanie zwierz
ą
t
j Materiał: karteczki z, nazwami zwierząt, bębenek ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 8 osób •'• Wiek: od 5 lat
Każde dziecko otrzymuje karteczkę z obrazem zwierzęcia. Za każ-
dym razem dwie karteczki są takie same. Dzieci ze swymi obrazkami
poruszają się w pomieszczeniu w rytmie bębenka. Zawsze gdy spotyka
się dwójka dzieci, mogą one wymienić się karteczkami. Gdy bębnienie
ustanie, wszyscy muszą pokazać swoje karteczki i zastanowić się, jaki
ruch mógłby pasować do tego zwierzęcia. Każdy pokazuje ruch „swo-
jego" zwierzęcia i szuka partnera, który porusza się w podobny sposób.
Podczas ćwiczenia nie powinno się rozmawiać.
Na
ś
ladowanie ptaka-mamy
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat
Dwoje dzieci stoi w odległości ok. 30 cm od siebie. Jedno gra rolę
ptaka-mamy, która ptakowi-dziecku pokazuje różne ruchy, jak np. cho-
dzenie w kucki lub robienie się dużym. Ptak-dziecko powinien wiernie
naśladować ruchy. Dzieci nie powinny opuszczać swych miejsc. Pod-
czas ćwiczenia nic należy rozmawiać.
Szukanie sło
ń
ca
Materiał: każdorazowo karteczki ze słońcem, deszczem i chmurami ♦
Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat
Dzieciom pokazuje się trzy różne kartki, jedną ze słońcem, jedną
z deszczem i jedną z chmurami. Potem zostają one zakryte i położone
26
obok siebie. Wychowawczyni na oczach dzieci, przez ok. 30 sekund,
szybko zmienia miejsca kartek. Potem mruga do jednego z dzieci, któ-
re powinno wskazać kartkę ze słońcem. Jeśli zostanie ona znaleziona,
wówczas rozpoczyna się następna runda zabawy.
Buty, buty - nic, tylko buty!
Materiał: samodzielnie wykonana lornetka, składająca s i ę z dwóch
papierowych rolek, pustego pudełka po zapałkach i sznurka ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 4 osoby ♦ Wiek: od 3 lat
Majsterkowanie: do ćwiczenia na wyciszenie potrzebna jest lor-
netka z papierowych rolek. Między dwiema rolkami po papierze toale-
towym przykleja się puste pudełko po zapałkach. Aby „lornetkę" moż-
na było zawiesić, do rolek przymocowuje się sznurek.
Zabawa: każcie z dzieci siedzących na krzesłach w kręgu zdejmu-
je buta i kładzie go na środku. Jedno dziecko, stojąc z lornetką, obser-
wuje i opisuje wybrany but. Wszystko przebiega według starej zabawy
„Widzę to, czego ty nie widzisz". Gdy któreś z dzieci uważa, że opisy-
wany but należy do niego, podnosi rękę.
Podkradanie marchwi
Materiał: marchew ♦ Uczestnicy: przynajmniej 3 osoby ♦ Wiek: od 5 lat
Jedno dziecko gra rolę zająca, który śpi zwinięty na podłodze. Obok
zająca leży marchew. Inne dzieci siedzą w kręgu na krzesłach i też są
zającami, mającymi wielką ochotę na marchew. Wychowawczyni mru-
ga na jedno z dzieci, które bezszelestnie powinno przynieść marchew.
Jeśli zając usłysz}- kroki, wówczas wskazuje w odpowiednim kierunku.
Gdy kierunek zostanie właściwie wskazany, niedoszły złodziej siada. Jeśli
faz uda mu się ukraść marchew, wówczas role się zmieniają.
27
Wiosenny ła
ń
cuch melodyczny
Wszystkie dzieci poruszają się swobodnie w pomieszczeniu. Jedno
nuci cicho jakąś melodię i dotyka innego dziecka, które tę melodię kon-
tynuuje. Kto „otrzymał" melodię, ten zatrzymuje się w czasie jej nuce-
nia. To wszystko trwa tak długo, aż wszystkie dzieci będą nucić melo-
die. W końcu zatrzymuje się „początkowe dziecko" i wyciąga ręce na
boki. Bardzo wolno wznosi je ponad głowę, a grupa nuci coraz ciszej.
Melodia milknie, gdy dłonie dziecka się zetkną.
Tekst medytacyjny
Materiał: Wiersz Już jest Kduarda Morikcgo, ewentualnie koce i poduszki
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat
Dzieci mogą zająć dowolne postawy relaksacyjne. Zamykają oczy,
a wychowawczyni wolno i cichym głosem czyta wiersz Eduarda Mori-
kego Już jest (1832).
Już jest
Wiosna swą błękitnej wstęgę
znóiu ze powietrzu rozpuściła.
Słodkie, znane aromaty
te całym kraju roznieciła.
Fiolki się rozmarzyły
na jej przyjście podnieciły.
- Słuchaj, w dali ciche tony!
Wiosno, przyszłaś7C nasze strony!
Pięknie cię witamy!
28
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 5 lat
Dzieci powinny pozwolić, aby wiersz przez chwilę działał na i ch
wyobraźnię. Powstaną dzięki temu wewnętrzne obrazy i każde dziecko
będzie mogło wyobrazić sobie wiosnę. Potem dzieci otwierają oczy
i przeciągają się. Kto chce, może „swoją" wiosnę namalować.
Kwiatek
Materiał: różne kwiaty łąkowe, np. jaskier, stokrotka, pierwiosnek
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Podczas wiosennego spaceru można wspólnie z dziećmi zrywać róż-
ne kwiaty łąkowe.
Gdy dzieci dokładnie rozpoznały zebrane kwiatki, zajmują postawę
królewską i zamykają oczy. Potem jedno po drugim obwąchuje i dotyka
po omacku kwiatka. Gdy określona ich liczba zostanie powąchana i do-
tknięta, dzieci otwierają oczy i mówią, o jakie kwiaty chodziło.
Kropelkowy masa
ż
Materiał: koc i poduszka dla każdej pary dzieci ♦ Uczestnicy: przynaj-
mniej 2 osoby ♦ Wiek: od 7 lal
Dzieci łączą się w pary, biorą koc i poduszkę. Jedno kładzie się w od-
prężonej postawie na kocu, a drugie siada obok. Siedzące dziecko wy-
obraża sobie, że jego palce są kroplami deszczu, które masują ciało
leżącego partnera. Dziecko, które leży ma zamknięte oczy i próbuje
w myślach śledzić drogę kropli deszczu. Mogą one być bardzo różnie
postrzegane. Może delikatnie siąpić lub mocno padać. Niekiedy powo-
li wychodzi wiosenne słońce i wtedy masujące dziecko kładzie dłonie
na ciele partnera. Po ok. 10 sekundach dziecko jest ostrożnie „budzo-
ne", role się zmieniają. Xa koniec w grupie następuje wymiana doświad-
czeń.
29
Opisywanie wiosny
Materiał: - ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Dziecko siedzi w postawie królewskiej lub swobodnej i ma zamknięte
oczy. Wychowawczyni wypowiada wolno różne słowa lub zdania, jak np.
,,Kwiaty kwitną", „Słońce świeci", „Trawa jest miękka" itd. Te zdania
lub słowa powinny zawsze odnosić się do wiosny.
Dziecko słucha ich i próbuje powoli ułożyć w myśli obraz wiosny. Po
ok. 1-2 minutach otwiera oczy i mówi o swoim obrazie wiosny, który
potem może narysować.
Skradający się kot
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 5 osób ♦ Wiek: od 7 lat
Wszystkie dzieci, z wyjątkiem jednego, stoją plecami do środka krę-
gu i wyobrażają sobie, że są ptakami. Jedno dziecko gra rolę skradają-
cego się kota i stoi w środku „ptasiego" kręgu. Z tego miejsca próbuje
podkraść się z tylu do jakiegoś ptaka. Jeśli ptak zauważy kota, wówczas
podnosi rękę. Jeśli zaś kotu uda się złapać ptaka, to ten zostaje „skra-
dającym się kotem".
Słuchanie śpiewu ptaków
Materiał: najważniejsze odgłosy dnia codziennego i glosy ptaków nagrane
na kasecie, odtwarzacz ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od
7 lat
Dzieci siedzą w kręgu na krzesłach i mają zamknięte oczy. Wycho-
wawczyni odtwarza kasetę z różnymi odgłosami, takimi jak lanie się
30
wody z kranu, praca silnika, kroki itp. Wśród nich jest tez śpiew pta-
ków. Dzieci powinny się dobrze przysłuchiwać i policzyć, ile razy jest
odtwarzany śpiew ptaków.
Odgłosy można samodzielnie nagrać w domu. Kasety z glosami pta-
ków można kupić w sklepie. Równie dobrze można tez wziąć Het i wy-
grać na nim ptasie głosy.
W
ą
chanie zapachów kwiatowych
Materiał: chusteczki higieniczne lub serwetki, nitki, nożyczki, olejki
eteryczne z zapachem fiołków, pelargonii, róży itp., papier do malowania
i flamastry ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat
Chusteczki wiąże się w środku jak kwiatki i wyskubuje górne war-
stwy papieru. Każdy kwiatek skrapia się 2-3 kroplami olejku zapacho-
wego. Dziecko siedzi w postawie królewskiej z zamkniętymi oczami.
Powinno powąchać każdy kwiatek i dobrze zapamiętać jego zapach. Po
3—4 próbach wąchania może spróbować ono namalować kwiaty według
swego wyobrażenia.
31
Jednostka relaksacyjna
„Gdyby ptaszek był wi
ę
kszy"
Materiał: obręcz gimnastyczna dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 5 lat
Wprowadzenie
Przykładowe możliwości użycia obręczy gimnastycznych:
♦
kołowanie obręczy przed sobą, za sobą i z boku,
♦
otaczanie się kołującą obręczą,
♦
trzymanie obręczy poziomo przed ciałem i przekraczanie jej nogami,
♦
balansowanie na obręczy,
♦
wskakiwanie do obręczy i wyskakiwanie z niej,
♦
hula-hoop,
♦
obracanie obręczy ręką,
♦
trzymanie obręczy ponad głową i chodzenie na czubkach palców po
sali,
♦
wykorzystywanie obręczy jako lustra, koszyka, korony, kierownicy,
torebki itp.
Cel: Wzmacnia się w ten sposób aktywność, fantazję, kreatywność,
motorykę oraz silę woli. W swobodnej zabawie dzieci uczą się wszyst-
kimi zmysłami poznawać materiał, z którego jest wykonana obręcz. Wy-
chowawczyni sama może ćwiczyć z obręczą i zachęcać do naśladowa-
nia. Warto również wykorzystać pomysły poszczególnych dzieci i prze-
kazać je całej grupie.
Kr
ążą
ca obr
ę
cz -
ć
wiczenie na wyciszenie
Dzieci siedzą w kręgu ze swoimi obręczami i mają zamknięte oczy.
Jedno dziecko stoi w środku i stawia obręcz, obracają i pozwala się jej
32
toczyć. Inne dzieci powinny dopiero wtedy podnieść rękę, gdy uważają,
ż
e obręcz leży cicho na ziemi. Potem obręcz jest jeszcze raz obracana.
Teraz dzieci mogą obserwować to, co przedtem tylko słyszały.
Cel: Kształcony jest zmysł słuchu i zdolność koncentracji. Szcze-
gólnie wrażliwe dzieci odczuwają, jak odgłos obracanej obręczy staje się
głośniejszy i szybszy.
Zabawy ruchowe
Fruwamy, fruwamy...
Wszystkie dzieci bawią się w ptaki. Obręcze to gniazda ptaków roz-
lokowane w rzędzie. Dzieci powinny móc przebiegać między
nimi
i wymyślać różne sposoby fruwania nad gniazdami, np.:
♦
bieg przodem i tyłem obok gniazd,
♦
bieganie zygzakiem wokół wszystkich gniazd,
♦
skakanie z jednego gniazda do drugiego,
♦
skakanie przez gniazdo,
♦
balansowanie na każdym gnieździe itd.
Cel: Pobudzanie fantazji dzieci. Uczenie zróżnicowanych ruchów
przez zastosowanie w pomieszczeniu różnych przeszkód. Wzmacnia-
nie motoryki.
Uwaga, nie dotyka
ć
!
Dzieci idą dwójkami. Jedno trzyma obręcz poziomo, a drugie wcho-
dzi w nią z góry. Dziecko w obręczy porusza się teraz idąc do przodu,
w bok lub w tył, zginając się i przeciągając. Dziecko, które trzyma ob-
ręcz powinno naśladować ruchy partnera, które powinny być tak dobrze
pomyślane i wykonywane, aby nie dotykać obręczą poruszającego się
dziecka.
33
Cel: Ćwiczenie reakcji i fizycznej zręczności. Pogłębianie spostrze-
gawczości i wrażliwości zmysłowej.
Ratuj si
ę
, kto mo
ż
e!
Obręcze są ułożone w jedno duże gniazdo. Jedno dziecko gra rolę
kota, który wskakuje na drzewo (stół, krzesło i in.), przysiada i chce
złapać zdobycz. Inne dziecko jest ptakiem-mamą, która prowadzi
wszystkie pisklęta-dzieci. Ptasia rodzina wspólnie wyfruwa, zbiera ziar-
na, bije skrzydłami ltd. Dopiero wtedy, gdy rozlegnie się wcześniej
umówiony sygnał, wszystkie ptaki muszą szybko wrócić do gniazda. Kot
przygotowuje się teraz do skoku i próbuje złapać jednego z ptaków. Jeśli
wszystkie ptaki znajdą się na czas w gnieździe, kot próbuje szczęścia
ponownie. Jeśli jakiś ptak zostanie złapany, role się zmieniają.
Cel: Zmniejszanie niechęci i agresji. Dzieci poznają instynktownie
takie odczucia jak: ciepło gniazda, atak, lęk i ucieczka, ale też i pomiesz-
czenie dające schronienie.
Faza ciszy
Wychowawczyni opowiada powiązaną z zabawą historię.
„Gdy kot zniknął, ptaki-dzieci fruną wraz z ptakicm-mamą do domu.
Unoszą się nad lasami i łąkami, nad domami i drogami. Z wysokości
mogą odkryć małe światło, w którego pobliżu znajduje się miękkie
gniazdo. Obok drzew i krzewów ptasia rodzina leci do wygodnego, bez-
piecznego gniazda. Wreszcie gdy przybyli, każdy ptak wyszukuje
w gnieździe przyjemne miejsce. Wszystkie ptaki są bardzo zmęczone
długą podróżą i kładą się".
Cel: Dzieci powoli się uspokajają i w ten sposób tworzy się przej-
ś
cie do opowieści relaksacyjnej „Możesz fruwać jak ptak".
34
Możesz fruwać jak ptak (opowieść relaksacyjna)
Jest piękny dzień. Niebo jest prawie bezchmurne, a świecące ston-
ce przyjemnie cię ogrzewa. Gdy patrzysz do góry, możesz coś odkryć
między chmurami. Aby lepiej widzieć mrużysz oczy. Wtedy rozpozna-
jesz małego, kolorowego ptaka. Wiesz, że jest to sikorka, która cicho
i samotnie fruwa po niebie. Chciałbyś chętnie unieść się wraz z mą
i w myślach wyruszasz w podróż. Rozkładasz swoje ramiona, stajesz na
wietrze i machasz rękami w górę i w dół. Powoli ziemia usuwa ci się spod
nóg i wznosisz się wysoko w niebo. Jesteś całkiem spokojny. Tu, wyso-
ko jest pięknie. Czujesz wiatr wokół ciała. Robisz wdech i wydech, wdech
i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie.
Patrzysz na ziemię. Pod tobą jest łąka usiana kwiatami. Kwiaty wy-
glądają na bardzo małe i mała jest też ławka pod jabłonią. Na jabłoni
możesz zauważyć domek dla ptaków. Widzisz strumień, który płynie
przez łąkę. Woda unosi kawałek kory, który wraz z prądem kołysze się
w górę i na dół. Mały kot obserwuje uważnie przepływającą korę.
Widzisz to wszystko dokładnie. Spokojnie wykonujesz kręgi na niebie.
Robisz wdechy i wydechy, wdechy i wydechy, oddychasz bardzo regu-
larnie i samodzielnie.
Szybujesz wysoko nad górami. Promieniują one spokojem i bezpie-
czeństwem. Wokół świergotają małe ptaki. Nie obawiasz się. Obserwu-
jesz dokładnie krajobraz, bo może zechcesz go namalować. Potem
wznosisz się wyżej, aż na szczyty gór. Odpoczywasz na jednym z wierz-
chołków i odczuwasz w sobie ciszę. Czujesz, jak z ciszy wzrasta w to-
bie nowa siła. Wiesz, że to dobrze. Krążysz jeszcze po niebie i odczu-
wasz w sobie siłę. Wiesz teraz, że musisz być w ciszy, jeśli potrzebu-
jesz siły.
Zaczerpnąłeś więc znowu dość siły i powoli szybujesz z powrotem
ku ziemi. Z pewnością wylądowałeś na twardym gruncie, stajesz na
wietrze i rozkładasz ramiona. Idziesz powoli wzdłuż łąk i pól, az zno-
wu doszedłeś do swojego domu. Wchodzisz i otwierasz oczy. Kładziesz
się powoli na boku. Zaciskasz pięści, przeciągasz się. Teraz jesteś zno-
wu świeży i rześki.
35
Dalsze mo
ż
liwo
ś
ci
Oddech piskl
ę
cia
Materiał: pusta puszka po konserwie, zielone, żółte, czerwone, białe
i czarne kawatki grubszego papieru, ołówek, nożyczki i klej.
Majsterkowanie: Pustą puszkę należy okleić zielonym papierem
i pozostawić margines o szerokości 1,5 cm. Margines jest wielokrotnie
nacinany, zginany do wewnątrz i mocno przyklejany. Na białym papie-
rze rysuje się i wycina odkrytą skorupkę jajka. Ze skorupki wygląda
pisklę wycięte z żółtego papieru, które ma czerwony dziób i czarne oczy.
Z tylu jest przyklejona skorupka, tak że może ono wyglądać. Wreszcie
to wszystko zostaje przyklejone w puszce, a głowa pisklęcia wystaje zza
jej brzegu.
Zabawa: Dziecko leży wygodnie na plecach. Na jego brzuchu stoi
puszka z pisklęciem. Dziecko oddycha spokojnie i regularnie, obser-
wując przy tym swoje pisklę. Przy każdym oddechu pisklę porusza się
regularnie do góry i na dól.
Cel: Młodsze dzieci myślą, że przy każdym oddechu oddycha rów-
nież pisklę. Dochodzi tu do głosu magiczne myślenie dzieci. Aby
pisklę stało mocno na brzuchu, oddech musi być bardzo regularny.
Wymaga to wytrwałości i koncentracji.
Dotykanie drzewa
Materiały: najróżniejsze materiały z przyrody, jak mech, siano, trawa,
krzemyki, piasek itd., oraz klej i rolka tapety.
Majsterkowanie: Materiały z natury muszą być częściowo suszo-
ne przez dwa - trzy dni. Z rolki tapety wycina się zarys drzewa (mniej
więcej wielkości dziecka) i taśmą klejącą przyczepia go do ściany. Wresz-
36
cic przykleja się do niego wszystkie wysuszone materiały pochodzące
z przyrody.
Zabawa: Dziecko stoi z zamkniętymi oczami przed wykonanym
drzewem i zawieszonymi na nim materiałami. Bardzo wolno przesuwa
ręką po każdym z nich. Powinno dokładnie opisać, jaki materiał wyczuwa
pod ręką lub jak różni się on od poprzednich. Mile i niemile odczucia
mogą być na koniec omówione.
Cel: Dziecko poznaje właściwości najróżniejszych materiałów.
Wspomagana jest w ten sposób jego zdolność tworzenia pojęć, uspraw-
niany jest zmysł dotyku oraz ćwiczona koncentracja i wytrwałość.
37
Lato
Latem opalamy si
ę
na sło
ń
cu i za
ż
ywamy przyjemnych, chłodz
ą
-
cych k
ą
pieli w morzu lub w basenie. Wiele rado
ś
ci sprawiaj
ą
najmłod-
szym zabawy w piasku lub w wodzie. Podczas wakacji du
ż
o dzieci
jest po raz pierwszy nad morzem, sk
ą
d przywo
żą
one sporo nowych,
wspaniałych wra
ż
e
ń
. Kto ma szcz
ęś
cie, mo
ż
e zaobserwowa
ć
na pla-
ż
y raka lub meduz
ę
. Mo
ż
e te
ż
budowa
ć
olbrzymie zamki lub stawia
ć
wielkie babki z piasku. Fantazja dzieci nie ma tu granic. Chocia
ż
przez
cały rok dost
ę
pne s
ą
w sklepach ulubione przez nas owoce, to jed-
nak najlepiej smakuj
ą
ś
wie
ż
e truskawki pochodz
ą
ce z naszej okoli-
cy. Ich zbiór u rolników sprawia małym i du
ż
ym wiele zadowolenia.
Lato wi
ąż
e si
ę
te
ż
z jeszcze inn
ą
przyjemno
ś
ci
ą
: lodami, które s
ą
we
wszystkich odmianach. Wieczory przy grillu i spotkania w ogrodzie
sprawiaj
ą
,
ż
e dla wielu z nas jest to szczególnie pi
ę
kna pora roku.
Za pomoc
ą
ć
wicze
ń
na lato dzieci mog
ą
wiele pozna
ć
swoimi zmy-
słami, przetworzy
ć
prze
ż
ycia wakacyjne i podzieli
ć
si
ę
nimi. Mog
ą
przy tym powsta
ć
miłe wspomnienia na pourlopow
ą
codzienno
ść
.
40
Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie
Kosz owoców
Materiał: różne owoce, jak np. ananasy, niciom; truskawki, czereśnie,
porzeczki itp. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3 lat
Dziecko siedzi na krześle w postawie królewskiej. Wychowawczyni
przygotowała na miseczkach różne kawałki owoców. Dziecko bierze
łyżkę i próbuje je kolejno z zamkniętymi oczami. Za każdym razem
powinno rozpoznać owoc i nazwać go.
W
ą
chanie truskawek
Materiał: truskawki i różne przedmioty do wąchania, takie jak cytryna,
perfumy, ocet itp., na osobnych miseczkach ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: od 3 lat
Dziecko wącha najpierw miseczkę z truskawkami. Potem zamyka
oczy i wącha miseczki z najróżniejszymi materiałami. Na którejś z misek
znajdują się truskawki, które należy odszukać. Gdy dziecko uważa, że
je znalazło, otwiera oczy.
41
Smakowanie truskawek
----------------------------------------------------------------------------------------------
1
Materiał: rożen szaszłykowi dla każdego dziecka, truskawki, różne owoce
pocięte na małe kawałki ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3
lat
Różne kawałki owoców nabija się na rożen szaszłyków}'. Na każdym
rożnie znajduje się zawsze jedna truskawka. Dziecko próbuje z za-
mkniętymi oczami pierwszy kawałek owocu. Jeśli uważa, że jest to
truskawka, otwiera oczy. Dzięki temu ćwiczeniu dzieci nie tylko wysub-
telniają swój zmysł smaku, ale mogą też po prostu nauczyć się dobrze
smakować.
Szukanie skarbów w piaskowej górze
Materiał: duża miska z piaskiem, różne niale przedmioty, takie jak muszle,
kamienie, kulki itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3 lat
W środku kręgu z krzeseł znajduje się duża miska z piaskową górą.
Obok leżą różne „skarby": muszle, kamienie, kulki itd. Dziecko wycho-
dzi za drzwi, a wychowawczyni zakopuje wszystko w piaskowej górze.
Potem zaprasza dziecko, które powinno pogrzebać w piasku, wyczuć
przedmiot i nazwać go. Wreszcie wyjmuje ono znaleziony „skarb". Je-
ś
li został on dobrze rozpoznany, może poszukać jeszcze raz.
42
Mój ulubiony owoc
Materiał: różne owoce ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦
Wiek: od 3 lat
Dziecko siedzi w postawie królewskiej. Wychowawczyni siada przed
nim z czterema - sześcioma różnymi owocami. Spośród nich wyszu-
kuje w myśli swój ulubiony i opisuje go. Dziecko powinno znaleźć owoc,
o którym mowa. Jeśli uważa, że wie, podaje odpowiedź. Nagrodą jest,
oczywiście, kawałek owocu.
Wyszukiwanie mleka bananowego
Materiał: mleko bananowe i inne napoje mleczne, jak np. mleko czeko-
ladowe lub malinowe ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat
Dziecko siada w postawie królewskiej na krześle i zamyka oczy.
Wychowawczyni podaje mu różne napoje mleczne. Wśród nich znajduje
sie także mleko bananowe, które powinno zostać rozpoznane przez
dziecko.
A na koniec może warto urządzić wspaniałą fetę mleczną?
Jogurt z owocem
Materiał: duża łyżka, naturalny jogurt z dwoma - trzema kawałkami
owoców, takimi jak ananasy, kiwi, maliny itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: od 4 lat
Dziecko siada w postawie królewskiej na krześle i zamyka oczy.
Wychowawczyni daje mu na łyżce kawałeczki owoców z naturalnym
jogurtem. Dziecko powinno posmakować owoce i nazwać je.
43
Układanie muszli
Materiał: różne muszlo z urlopu ♦ Uczestnicy: przynajmniej 1 osoba
♦
Wiek: od 4 l a t
Dziecko siada na poduszce ułożonej na ziemi. Wychowawczyni ukła-
da z zebranych muszli dwie (a w przypadku starszych dzieci - do czte-
rech) różne formy geometryczne, jak np. kwadrat, prostokąt, trójkąt,
okrąg itd. Dziecko powinno teraz dokładnie obejrzeć te formy, zanim
opuści pomieszczenie. Gdy czeka przed drzwiami, jedna z form zosta-
je trochę zmieniona przez wychowawczynię. Dziecko proszone jest
znowu do sali i powinno powiedzieć, która z form ma inny kształt.
Nadmuchiwanie balonu
Materiał: balon dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy: przynajmniej
2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat
Każdy ma przed sobą balon. Najpierw wszyscy robią głęboki wydech
i wdech. Potem biorą balony i próbują nadmuchać w nie możliwie jak
najwięcej powietrza. Powtarza się to jeszcze 2-3 razy. Wygrywa to dziec-
ko, które nadmucha największy balon.
Znajdowanie muszli
Materiał: muszle, guziki, kawałki kory, kulki itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba
lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat
Dziecko siedzi się w postawie królewskiej i ma zamknięte oczy.
Wychowawczyni podaje mu różne materiały, które powinny zostać po-
macane. Zawsze, gdy dziecko uważa, że chodzi o muszlę mówi: „zna-
44
lazłem muszlę". Gdy każde dziecko pomaca około dziesięciu różnych
materiałów, otwiera oczy i ogląda je wspólnie z wychowawczynią, by
sprawdzić, ile razy naprawdę znajdowało muszlę.
Kamienie w szklance wody
Materiał: duża miska z wodą, matę krzemienie ♦ Uczestnicy: 1 osoba
lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat
Dziecko siada w postawie królewskiej z zamkniętymi oczami. Przed
nim stoi duża miska z wodą. Wychowawczyni wrzuca do niej krzemień.
Gdy zanurzy się on całkowicie i nie słychać już żadnego hałasu, wrzu-
ca ewentualnie następny. Dziecko powinno dokładnie nasłuchiwać. Na
określony sygnał otwiera oczy i mówi, ile razy usłyszało zanurzanie się
krzemienia.
Obserwowanie fal
Materiał: jedwabny ręcznik (o wielkości przynajmniej 1 mx 1 m),
dźwięcząca kula ♦ Uczestnicy: przynajmniej 3 osoby ♦ Wiek: od 5 lat
Dzieci trzymają za brzeg ręcznika. Na jego środku leży dźwięcząca
kulka, która powinna być poruszana przez falujące ruchy ręcznika. Po
ok. 1-2 minutach dokonuje się dalszych poruszeń, zmieniając posta-
wę, np. klęcząc, siedząc, chodząc wolno dokoła lub tocząc kulę do okre-
ś
lonego dziecka.
45
Statki na szerokim morzu
Materiał: przeszkody, np. krzesła ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby
♦ Wiek: od 5 lat
W pomieszczeniu ustawione są krzesła pełniące funkcje przeszkód.
Jedno dziecko, mając zamknięte oczy, występuje jako statek. Inne dziec-
ko jest kapitanem i powinno prowadzić statek bezpiecznie do portu.
Dzieci ustalają określony sygnał statku, jak np. prztykanie palcami, i stają
twarzami do siebie w odległości ok. 30 cm. Kapitan daje teraz cicho
sygnał „odpłynięcia" i „statek" odpływa powoli, próbując wyczuć ruchy
kapitana. Trzeba przy tym omijać podwodne skały (przeszkody). Na
morzu jest dużo statków, a więc kapitan musi uważać, żeby się z sobą
nie zderzyły. Statki, które się dotkną, muszą zaczynać od początku.
Powoli tonie statek
Materiał: duża miska z wodą, małe pudełko po serze, materiały o różnej
wadze, takie jak pióra, wata, korki, krzemienie itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba
lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat
Dziecko stoi przed dużą miednicą z wodą. Po wodzie płynie statek
przewozowy- pudełko po serze. Dziecko powinno teraz pionowo wrzu-
cać do niego materiały. Najpierw należy wybierać tylko takie, które nie
pozwolą statkowi zbyt szybko zatonąć. Podczas ćwiczenia należy, w miarę
możliwości, nic nie mówić, lecz całkowicie skoncentrować się na zada-
niu.
46
Pusta szklanka
Materiał: 4-6 jednakowych szklanek wypełnionych różną ilością wody,
jedna pusta szklanka, widelec ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek:
od 5 lal
Wszystkie szklanki stoją na stole. Wychowawczyni uderza po kolei
widelcem w różnie wypełnione szklanki. Na koniec uderza w pustą
szklankę. Dziecko powinno dobrze zapamiętać jej dźwięk. Potem zaj-
muje postawę królewską lub swobodną i zamyka oczy. Wychowawczyni
znowu uderza szklanki widelcem. Jeśli dziecko uważa, że słyszy dźwięk
pustej szklanki, podnosi rękę.
Szukanie skarbu w morzu
Materiał: duża miednica z wodą i różne przedmioty, takie jak guziki, kulki,
muszle, kamienie itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
W dużej miednicy z wodą znajduje się 6—8 różnych przedmiotów.
Dziecko z zamkniętymi oczami chwyta ręką i próbuje wyłowić „skarb".
Wybrany na ślepo przedmiot jest obmacywany. Dziecko opisuje wygląd
„skarbu" w dotyku i próbuje go nazwać.
Liczenie kropli wody
Materiał: kran ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Dziecko siedzi na krześle w postawie królewskiej lub dorożkarskiej
z zamkniętymi oczami. Wychowawczyni odkręca powoli kran, aż zaczną
z niego spadać krople. Dziecko powinno je liczyć w myślach. Po mak-
symalnie 20 kroplach kran jest zakręcany. Dziecko otwiera oczy i poda-
je liczbę policzonych kropli.
47
Zamek piaskowy z chor
ą
giewk
ą
Materiał: duży płaski talerz z wilgotnym piaskiem, mała chorągiewka dla
każdej parv dzieci, tępy nóż dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy: przy-
najmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat
Na dużym płaskim talerzu jest usypany, w kształcie wysokiej góry,
wilgotny piasek. Na szczycie znajduje się chorągiewka. Każde z dzie-
ci (na zmianę) odejmuje uważnie nożem część góry, tak aby chorą-
giewka nie spadła. Trzeba się przy tym bardzo skoncentrować i nie
można rozmawiać. Jeśli chorągiewka się wywróci, partnerzy mogą
ponowić próbę.
Próbowanie warzyw
Materiał: różne warzywa letnie pocięte na małe kawałki, łyżka dla każdego
dziecka ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Dziecko przyjmuje postawę królewską i zamyka oczy. Wychowawczy-
ni kładzie na łyżce do wypróbowania 2-3 małe kawałki warzyw. Dziec-
ko powinno je posmakować i nazwać. Jeśli jeszcze zostanie warzyw, moż-
na z nich wspólnie przygotować świetną zupę i spróbować, jak smakują
gotowane warzywa.
Pakowanie walizki
Materiał: walizka podróżna, liczne przybory urlopowe, takie jak
szczoteczki do zębów, koszulki sportowe, kąpielówki, okulary do
nurkowania itp. ♦ Uczestnicy: 2 osoby lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Przed dzieckiem leży walizka podróżna wypełniona przedmiotami,
które mogą być potrzebne podczas letniego urlopu. Dziecko ogląda
48
wszystko uważnie. Potem siada na krześle w postawie królewskiej i za-
myka uczy. Teraz podaje się mu do pomacania przedmiot z walizki. Jeśli
go rozpozna, może zgadywać dalej. Jeśli zaś odpowie błędnie, na jego
miejsce wchodzi następne dziecko z grupy.
Słuchanie fal
Materiał: bęben oceaniczny ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby
♦ Wiek: od 7 lat
Dzieci stoją podzielone w sali i mają zamknięte oczy. Wychowawczyni
idzie cicho dokoła i zatrzymuje się w dowolnym miejscu, w którym gra
na bębnie oceanicznym. Dzieci powinny uważnie słuchać i poruszać się
posłusznie w kierunku dźwięku, macając drogę rękami.
Kosz piknikowy (cz
ęść
1)
Materiał: kosz ze sztućcami, talerzami, filiżankami, napojami, chlebem,
kiełbasą, serem itp. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat
Do kosza piknikowego pakuje się sztućce, talerze, filiżanki, napoje,
chleb, kiełbasę, ser. Potem jedno dziecko wychodzi za drzwi. W tym
czasie jeden przedmiot lub produkt spożywczy zostaje zabrany z kosza
i ukryty. Dziecko stojące przed drzwiami wchodzi znowu i próbuje
znaleźć to, czego brakuje. Piknik w ogrodzie przedszkola lub na świe-
ż
ym powietrzu może sprawić szczególne zadowolenie.
49
Kosz piknikowy (cz
ęść
2)
Materiał: papier do malowania i pisaki ♦ Uczestnicy: przynajmniej
4 osoby ♦ Wiek: od 7 lat
Dzieci siedzą na krzesłach, w kręgu, w postawie królewskiej. Jedno
z nich wymienia jakiś przedmiot, który powinien być w koszu pikniko-
wym. Następne dziecko podaje kolejny przedmiot. Trwa to aż do mniej
więcej ósmego dziecka (przy bardziej doświadczonych grupach - tak-
ż
e dalej), które mówi, co można zapakować do kosza. Potem dzieci po-
winny namalować wymienione przedmioty i produkty spożywcze. Kto
może jeszcze wszystko przypomnieć?
Pakowanie si
ę
przed wyjazdem na urlop
Materiał: różne przedmioty na letni urlop, kilka sztuk ubioru na zimę,
walizka podróżna ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat
Wspólnie pakujemy walizkę, w której znajdują się różne przedmio-
ty. Liczne z nich, takie jak okulary do nurkowania, koła pływackie, ręcz-
nik itp. potrzebne w czasie urlopu letniego oraz inne, jak rękawiczki,
szalik, czapka, które nie są wtedy potrzebne. Dziecko powinno z za-
mkniętymi oczami dotknąć tych przedmiotów. Jeśli uważa, że znalazło
coś, co przyda się latem na urlopie, pakuje do walizki podróżnej. Na bok
odkłada rzeczy potrzebne zimą. Gdy pakowanie jest zakończone, moż-
na otworzyć oczy i sprawdzić rezultat.
50
Czy czujesz nadmuchany balon?
Materiał: balon i koc dla każdej pary dzieci ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 7 lat
Dzieci dobierają się parami. Jedno dziecko kładzie się w pozycji
relaksowej na kocu. Drugie podkłada mu pod lewą nogę lekko nadmu-
chany balon. Po dziesięciu sekundach balon „wędruje" pod lewe udo
itd. Trwa to tak długo, aż balon dotrze pod głowę. Leżące dziecko pró-
buje w myśli śledzić drogę balonu. Potem role się zmieniają.
51
Jednostka relaksacyjna
„Bajkowa podró
ż
statkiem"
Materiał: balon dla każdego dziecka, wielki balon (o średnicy ok. 1 m),
pompka do pompowania balonu, spadochron z nylonu z pętlą hamulcową,
„czarodziejska różdżka" ♦ Uczestnicy: przynajmniej 12 dzieci ♦ Wiek:
od 6 lat
Wprowadzenie
Możliwości zastosowania balonu, np.:
♦
nadmuchiwanie i wypuszczanie powietrza z balonu połączone z ob-
serwacją tego,
♦
nadmuchiwanie balonu i piszczenie nim,
♦
nadmuchiwanie balonu, zawiązywanie go i wypuszczanie,
♦
podrzucanie balonu w pionie i łapanie go,
♦
obracania i chwytanie balonu w momencie podrzucania go oburącz
do góry,
♦
pełzanie i prowadzenie balonu głową,
♦
prowadzenie balonu między nogami, w rozkroku,
♦
pocieranie balonu o głowę i wytwarzanie „elektrycznych włosów",
♦
trącanie balonu poszczególnymi częściami ciała, takimi jak głowa,
nos, łokieć, palce, uda.
Cel: W fazie eksperymentalnej dzieci uczą się różnych możliwości
zabawy balonem i rozwijają swą fantazję. W różny sposób można wyko-
rzystywać ich pomysły. Aktywizuje się przy tym i usprawnia zdolności
ruchowe.
52
Balon wyrusza w podró
ż
-
ć
wiczenie
wyciszaj
ą
ce
Dzieci siedzą w kręgu na podłodze i mają zamknięte oczy. Wycho-
wawczyni podaje balon jednemu z dzieci, które, nic nie mówiąc, powin-
no się z nim zapoznać wszystkimi zmysłami, a potem przekazać go
sąsiadowi. Trwa to tak długo, aż wszystkie dzieci zetkną się z balonem.
Na koniec wychowawczyni prosi o otwarcie oczu i sprawozdanie z pod-
róży balonem.
Cel: Dzieci mogą używać różnych zmysłów. Czekając na balon uczą
się cierpliwości i koncentracji.
Zabawy ruchowe
Wytwarzanie fal
Dzieci siedzą przed chustą do falowania i trzymają ręce za plecami.
Następnie, gdy jest już bardzo cicho, wychowawczymi prosi, aby dotknąć
spadochronu za szlufki. Dzieci powinny wyszukiwać różne możliwości
ruchu ze spadochronem, np.:
♦
poruszanie chusty na dół i do góry,
♦
wywoływanie małych i dużych fal,
♦
napinanie chusty i chodzenie w kręgu,
♦
któreś z dzieci kładzie się w/pod chustą, a grupa wywołuje fale.
Cel: Zabawa ze spadochronem stwarza możliwość przeżycia wspól-
noty przez dzieci. Rozwijana i wzmacniana jest też motoryka.
53
Budzimy kapitana
Wychowawczyni za pomocą „czarodziejskiej różdżki" zamienia ba-
lon}' w marynarzy, a chustę do falowania - w statek. Potem pyta kogo
jeszcze brakuje wśród załogi. Odpowiedź brzmi: „Kapitana". Wycho-
wawczyni prosi dzieci, aby były bardzo cicho i obudziły kapitana. Jest
on wielkim balonem ukrytym pod chustą w najdalszym końcu sali.
Wychowawczyni powoli podnosi chustę i wyprowadza kapitana. Aby
wszystkie dzieci mogły go pozdrowić, ściągają obuwie i siadają w krę-
gu. Mogą poruszać kapitana tylko nogami wzdłuż i wszerz, wewnątrz
kręgu.
Cel: Ogromny balon pod chustą stanowi dla dzieci moment zasko-
czenia i kulminacyjny punkt jednostki relaksacyjnej. Zabawa nogami
powoduje ponadto bardzo wesołe przeżycia ruchowe. Ćwiczy się reak-
cje i sprawność fizyczną.
Budzimy marynarzy
Wszystkie dzieci budzą swoich marynarzy (balony) i przyprowadzają
ich na środek statku (spadochron). Gdy wszyscy marynarze są już na
pokładzie, kładziony jest też „kapitan". Dzieci powinny tak poruszać
statkiem, aby, w miarę możliwości, żaden marynarz nie wypadł za bur-
tę. Marynarze, którzy musieli opuścić statek z powodu wzburzonego
morza, zostają wyeliminowani. Gdy już ich nie ma na pokładzie, dzieci
powinny wnieść ich ponownie na statek i powtórzyć „rejs".
Cel: Zmienne wprowadzanie faz spokoju i ruchu dynamizuje zaję-
cia.
Przez fantazyjnie zaaranżowaną sytuację zabawy pojawia się oraz
intensyfikuje zdolność identyfikacji. Przebieg ćwiczeń ruchowych musi
być w grupie dostosowany, zróżnicowany i uaktywniony. Wśród dzieci
wzmacnia się poczucie wspólnoty.
54
Faza ciszy
Wychowawczyni opowiada następującą krótką historię, zachęcającą
do uczestnictwa w niej.
„Po długiej podróży marynarze z kapitanem przybywają powoli do
celu. Statek zawija do portu i załoga po cichu go opuszcza. Marynarze
i kapitan są zmęczeni długą podróżą i postanawiają odpocząć. Przyno-
szą koce i poduszki. Każdy szuka przytulnego miejsca, aby się położyć".
Gdy „statek", „marynarze" i „kapitan" zostaną odłożeni na bok, dzieci
powinny przynieść swoje koce i poduszki, aby odpocząć. Kto chce, może
zdjąć buty i zamknąć oczy.
Cel: Jest to przejście do relaksacyjnej opowieści „Wsiądź do żaglów-
ki". W tym miejscu powinien być jednak wprowadzony relaks muzycz-
ny, np. szum morza.
Wsiądź do żaglówki (Opowieść relaksacyjna)
Pewnego słonecznego popołudnia wybrałeś się na spacer do portu.
Słońce świeci i przyjemnie ogrzewa twoje ciało. Na błękitnym niebie
możesz zauważyć krążące wkoło mewy. Idąc dalej dostrzegasz statki przy
nabrzeżu. Obok wielkich i pięknych statków zauważasz też małą, nie-
pozorna żaglówkę. Zawsze chciałeś mieć taką na własność. Wiesz, że
w twojej fantazji wszystko jest możliwe. Postanawiasz więc w myślach
wsiąść do żaglówki i powoli opuścić port.
Morze jest całkiem spokojne. Robisz wdech i wydech, wdech i wy-
dech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. Ciepły wiatr mu-
ska przyjemnie twą skórę. Możesz wąchać bryzę morską, która pieści
twój nos.
Możesz teraz zauważyć kilka delfinów, które bawią się w wodzie.
Nieco dalej, widzisz małą wyspę. Chciałbyś ją chętnie odwiedzić. Skrę-
casz w jej kierunku. Gdy twoja żaglówka dobiła do brzegu, wysiadasz
powoli. Czujesz ciepły, miękki piach pod stopami. Idziesz kawałek
wzdłuż plaży, aż znajdujesz piękne i ocienione miejsce. Chciałbyś tam
55
odpocząć. Kładziesz się powoli na piasku i zamykasz oczy. Jest tu bar-
dzo cicho i cisza jest również w tobie. Robisz wdech i wydech,
wdech
i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie.
Gdy zaczerpnąłeś dość sil, chcesz pożcglować do domu. Wstajesz
powoli. Idąc do żaglówki, możesz znowu poczuć ciepły, miękki piach
pod stopami. Wsiadasz do żaglówki i płyniesz powoli do portu. Po przy-
byciu do nabrzeża, wracasz wypoczęty do domu. Wiesz teraz, że jeśli
chcesz wybrać się w podróż i zaczerpnąć nowych sil, musisz tylko uru-
chomić fantazję i wsiąść do swojej żaglówki.
Wracasz powoli z podróży i otwierasz oczy. Wstajesz powoli. Zaci-
skasz pięści, rozciągasz się. Jesteś teraz świeży i rześki!
Mo
ż
liwo
ś
ci kontynuacji
Oceniając sytuację, wychowawczyni powinna rozstrzygnąć, czy jed-
nostka relaksacyjna „Bajkowa podróż statkiem" może być kontynuowa-
na. Jeśli tak, to można tego dokonać za pomocą samodzielnie wykona-
nych papierowych okrętów.
Statek na morzu
Materiał: samodzielnie wykonany statek z kolorowego, tęczowego lub
dającego się składać papieru ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek:
od 4 lat
Dzieci dobierają się parami. Jedno kładzie się na plecach (leżąca
pozycja relaksacyjna) i zamyka oczy. Drugie, wykonanym przez siebie
papierowym statkiem opływa ciało leżącego. Papierowy statek powinien
być zawsze w kontakcie z ciałem. Leżące dziecko ma w myślach dokład-
nie śledzić podróż statku. Gdy oplynic on cale ciało, role się zmieniają.
Potem w grupie dokonuje się wymiany doświadczeń.
56
Cel: Ćwiczenie to intensyfikuje postrzeganie ciała. Ponadto, jako
partnerskie, tworzy podstawę zaufania oraz wzmacnia koncentrację
i wytrwałość.
Marzenia na płótnie
ż
aglowym
Materiał: żaglowe lub lniane płótno, fragment odprężającej muzyki lub
brzmiący instrument, jak np. metalofon, kuranty, trójkąt ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 5 osób ♦ Wiek: od 5 lat
Jedno dziecko leży w płótnie żaglowym i występuje w roli śpiącego
kapitana. Czwórka pozostałych dzieci jest marynarzami, którzy obie-
ma rękami trzymają mocno rogi płótna. Marynarze chodzą wokół po
cichu, na palcach. Śpiący kapitan jest obracany w kierunku ruchu wska-
zówek zegara i nie powinien być budzony. Aby grupa nie dokonywała
zbyt szybkich i gwałtownych ruchów, celem relaksu należy włączać krót-
kie fragmenty muzyczne lub używać brzmiących instrumentów. Po
dwóch lub trzech minutach dokonuje się zamiana ról. Gdy wszystkie
dzieci zakończą swą kolejkę, dzielą się w grupie zebranymi doświad-
czeniami.
Cel: Zabawa ta łączy przeżycie ruchu i muzyki. Uwrażliwia też
zmysły, pobudza i rozwija motorykę oraz koordynację.
57
Jesień
Jesie
ń
przynosi nam ostatnie słoneczne dni, ale te
ż
deszcze, bu-
rze i mgły.
Ś
wie
ż
y wiatr jesienny pozwala puszcza
ć
latawce, a pod
nogami wspaniale szeleszcz
ą
li
ś
cie. Dzieci z zapałem zbieraj
ą
kasz-
tany i
ż
oł
ę
dzie, które posłu
żą
do zabawy i majsterkowania. Wiewiór-
ki, je
ż
e i borsuki gromadz
ą
teraz zimowe zapasy, a na polach i w sa-
dach rolnicy zbieraj
ą
zbo
ż
e, warzywa, jabłka, gruszki i winogrona.
Wielu ludzi
ś
wi
ę
tuje do
ż
ynki, które ostatnio zyskały na wa
ż
no
ś
ci,
poniewa
ż
nie zawsze wszyscy mog
ą
by
ć
bezpo
ś
rednimi
ś
wiadkami
wzrostu i zbiorów.
Ć
wiczenia na jesie
ń
powinny przyczyni
ć
si
ę
do tego, aby w spo-
sób bardziej intensywny i bogaty prze
ż
ywa
ć
zmiany w przyrodzie.
W tym kr
ę
gu tematycznym mieszcz
ą
si
ę
ró
ż
ne
ć
wiczenia, które do-
tycz
ą
przede wszystkim oddychania. Dzieci najlepiej podczas zaba-
wy ucz
ą
si
ę
, jak w okre
ś
lonych (trudnych) sytuacjach skoncentrowa
ć
uwag
ę
na oddychaniu i umie
ć
si
ę
odpr
ęż
y
ć
.
60
Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie
Li
ś
ciowy człowiek
Materiał: liście z drzew liściastych ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby
♦ Wiek: od 3 lat
Dzieci łączą się w pary. Jedno w pozycji leżącej zajmuje postawę
relaksacyjną i, w miarę możliwości, zamyka oczy. Drugie kładzie uważ-
nie liście na ciało leżącego dziecka. To ostatnie powinno potem powoli
wstać i obejrzeć to, co zostało wykonane. Później role się zmieniają.
Gruszka czy jabłko?
Materiał: jabłko lub gruszka ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek:
od 3 lat
Dziecko siada w postawie królewskiej na krześle. Wspólnie z wycho-
wawczynią obserwuje jabłko i gruszkę oraz zapamiętuje kształty obu
owoców. Potem zamyka oczy, a wychowawczyni podaje mu jabłko lub
gruszkę. Dziecko dotyka owocu i z zamkniętymi oczami próbuje go
rozpoznać. Potem otwiera oczy i sprawdza, czy miało racje.
61
Wiatrak
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 3 lat
Dzieci stoją w kręgu i grają role wiatraków. W środku znajduje się
„dziecko wiatru". Wydając polecenia, określa ono silę obracających się
wiatraków. Jeśli „wiatrowe dziecko" trzyma ręce w górze, wszystkie dzie-
ci obracają ramionami, jeśli ma ręce w pozycji poziomej -wówczas dzie-
ci wykonują rękami jedynie ruchy okrężne, jeśli wreszcie jego ręce znaj-
dują się przy ciele -wiatraki zatrzymują się. Po czterech - pięciu kolej-
kach wybiera się nowe „wiatrowe dziecko".
Szukanie kasztanów w liściach
Materiał: duża miska z liśćmi, kasztanami i różnymi materiałami, takimi
jak kamienie, korki, drewienka itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 3 lat
W dużej misce znajdują się różne materiały i kasztany. Wszystko
zostaje przykryte sporą ilością liści. Dziecko powinno z zamkniętymi
oczami wyszukać w misce trzy - cztery kasztany.
Dotykanie kasztanów stopami
Materiał: kasztan, różne materiały, takie jak kamień, liść, trochę mchu itd.
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat
Zęby wykonać to ćwiczenie, dziecko musi zdjąć buty. Pod stopy kła-
dzie się mu różne materiały. Powinno je teraz pomacać stopami i zna-
leźć kasztan.
62
Gdzie jest jabłko?
Materiał: jabłko, różne przedmioty, takie jak klocki, piłka, książka itd.
♦ Uczestnicy: od 4 osób ♦ Wiek: od 3 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. W środku znajdują się różne
rzeczy i jabłko. Jedno z dzieci, zanim opuści pokój, powinno dokładnie
obejrzeć zgromadzone przedmioty. Potem każde z dzieci ukrywa jeden
z przedmiotów pod swoim swetrem. Dziecko, które było za drzwiami,
wchodzi znowu do pokoju i maca każdy sweter. Jeśli uważa, że znalazło
poszukiwane jabłko, wyjmuje je spod swetra. Jeśli jabłko zostało znale-
zione, role się zmieniają.
Masowanie stóp kasztanem
Materiał: kasztan dla każdego dziecka ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 4 lat
Dziecko ściąga but i kładzie kasztan pod stopę. Druga stopa stoi
mocno na ziemi dla zachowania równowagi. Kasztan jest poruszany
powoli nogą w jedną i w drugą stronę. Równomierne i powolne ruchy,
obejmujące całą płaszczyznę stopy, służą jej dobremu wymasowaniu.
Po upływie ok. minuty, odkłada się kasztan i porównuje obie stopy.
Dziecko czuje, że masowana stopa uzyskała więcej stabilności. Po-
tem masuje się kasztanem druga stopę i po minucie porównuje się ją
z pierwszą.
63
Gruszki i banany
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 4 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Co drugie dziecko jest grusz-
ką, a pozostałe bananami. Jedno dziecko stoi w środku i kołatką daje
wskazówki. Jeśli uderzy raz, wszystkie gruszki muszą klasnąć. Jeśli
uderzy dwa razy, wszystkie banany muszą tupnąć. Jeśli dziecko uderzy
kołatką kilka razy z rzędu, wszystkie gruszki i banany muszą razem
klasnąć i tupnąć.
Próbowanie chleba razowego
Materiał: różne rodzaje jasnego chleba, takie jak chleb pszenny, żytni,
wiejski, oraz ciemny chleb razowy z wieloma ziarnami ♦Uczestnicy:
1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat
Dziecko siedzi w postawie królewskiej na krześle. Ogląda różne
gatunki jasnego chleba i porównuje je z ciemnym chlebem razowym.
Następnie, z zamkniętymi oczami, próbuje po kolei różnych kawałków
chleba. Jeśli uważa, że znalazło kawałek razowca, podnosi rękę. Zakoń-
czeniem zabaw}
7
może być smaczne śniadanie dla całej grupy.
W
ę
drówka kasztana
Materiał: kasztan ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 4 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno dziecko kładzie ostroż-
nie na ręce kasztan. Z rozłożonymi ramionami i na palcach powinno raz
przejść wkoło tak, żeby kasztan nie upadł. Jeśli się to uda, dziecko może
jeszcze raz powtórzyć rundę.
64
Wycieczka
Materiał: - ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób ♦ Wiek: od 5 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno z nich siedzi na środku
w postawie królewskiej z zamkniętymi oczami. Wychowawczyni mruga
na jedno z dzieci, które udaje się na „wycieczkę". Dziecko to obchodzi
po cichu krąg i siada znowu na swoim miejscu. Dziecko w środku otwie-
ra oczy i powinno wymienić imię tego, kto wybrał się na „wycieczkę".
Dotykanie li
ś
ci
Materiał: podobne materiały, takie jak papier gazetowy, papier do
rysowania, papier fotograficzny, karton, jak też liście i lniana chusta
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat
Pod lnianą chustą znajdują się podobne materiały, takie jak papier
gazetowy, papier do malowania, papier fotograficzny, karton oraz liście.
Dziecko powinno bardzo uważnie sięgnąć pod chustę i wyczuć znaj-
dujące się tam materiały. Jeśli uważa, że czuje liść, podnosi go pod chu-
stę. Jeśli liść rzeczywiście został znaleziony, dziecko może ponowić
próbę.
Rozpoznawanie i nazywanie li
ś
ci
Materiał: liście z różnych drzew liściastych ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: od 5 lat
Przed dzieckiem leżą liście z różnych drzew liściastych. Troje —
czworo dzieci (a w przypadku dzieci starszych - do sześciu osób) od-
różnia wspólnie l i ś c i e i nazywa je. Potem dziecko, które poznało
65
liście, opuszcza salę. Wychowawczyni usuwa jeden liść. Dziecko, które
było za drzwiami, wraca i próbuje odnaleźć brakujący liść.
„Łowienie" li
ś
ci
Materiał: liście z różnych drzew liściastych, dwie słomki, jedna obręcz
gimnastyczna ♦ Uczestnicy: 2 osoby lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat
Dwójka dzieci siedzi przed obręczą gimnastyczną. W środku obrę-
czy leżą liście. Każde dziecko powinno słomką „złowić" liście z obrę-
czy. Aby dostarczyć odpowiednio dużo powietrza, przed każdym zassa-
niem należy zrobić głęboki wydech. W tym ćwiczeniu potrzebna jest
duża koncentracja. W miarę możliwości nie należy rozmawiać.
W
ę
sz
ą
cy je
ż
Materiał: salaterka z 2-3 kroplami wonnego olejku, np. jabłkowego
♦
Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Dziecko występuje w roli jeża i powinno najpierw opuścić pokój.
Wychowawczyni ustawia w pokoju salaterkę z wonnym olejkiem. Jeż
wraca i powinien, kierując się delikatnym nosem, doczołgać się do źródła
zapachu, mając przy tym zawiązane oczy.
Gdzie jest kasztan?
Materiał: kasztan ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od 5 lat
Wszystkie dzieci siedzą na krzesłach w kręgu, a jedno stoi w środ-
ku. Dzieci w kręgu trzymają ręce za plecami i przekazują sobie kasz-
tan. W pewnym momencie stojące dziecko klaszcze w dłonie.
Teraz kasztan nie powinien być dalej przekazywany. Dziecko znaj-
dujące się w środku powinno odgadnąć, kto trzyma kasztan w ręku. Jeśli
wskazało właściwą osobę, zamienia się z nią rolą. Jeśli nie - dziecko
pozostaje jeszcze jedną rundę w środku.
Mi
ę
dzy cisz
ą
i burz
ą
Materiał: - ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Przed rozpoczęciem zabawy omawia się z dziećmi różne nasilenia
wiatru, z którymi łączy się odmienne znaki akustyczne.
Można poczynić następujące ustalenia:
♦
wiatr = prztykanie palcami,
♦
cisza = założenie rąk za plecami,
♦
burza = klaskanie i tupanie.
Teraz dzieci powinny się zastanowić, jakie oddychanie dopasować
do poszczególnego nasilenia wiatru. W związku z tym można z dziec-
kiem rozwijać następujące techniki oddychania:
♦
wiatr = wydychać, głęboko zaczerpnąć powietrza i powoli je wypu-
ś
cić,
♦
cisza = spokojnie wdychać i wydychać powietrze,
♦
burza = wydychać, głęboko zaczerpnąć powietrza i mocno je wypu-
ś
cić.
Gdy oddychanie zostanie omówione, wychowawczyni robi umówio-
ne znaki, np. prztyka palcami, a dzieci odpowiadają odpowiednim „wia-
trem".
67
Wacik pozostaje w kr
ę
gu
Materiał: wacik i obręcz gimnastyczna dla każdej pary ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat
Każda para dzieci siedzi na podłodze, twarzami do siebie. Między
nimi znajduje się obręcz gimnastyczna z wacikiem. Zadanie polega na
tym, aby poruszać wacik przez dmuchanie, ale nie wydmuchać go poza
obręcz. Podmuch nie może być więc zbyt staby, ani zbyt mocny. Przed
jego wykonaniem dzieci powinny najpierw zrobić głęboki wydech,
a potem głęboki wdech. W czasie dmuchania nie należy opuszczać miej-
sca.
Dmuchanie na
ś
wiec
ę
Materiał: świeca, zapalniczka dla każdej pary ♦ Uczestnicy: przynaj-
mniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat
Uwaga: to ćwiczenie może być wykonane tylko z tymi dziećmi, któ-
re zostały już pouczone, aby bardzo ostrożnie obchodzić się z ogniem!
Każda para dzieci siada na stole twarzami do siebie. W środku stołu
stoi zapalona świeca. Jedno z dzieci robi głęboki wydech, a potem wdech.
Podczas dmuchania dziecko próbuje umieścić płomień świecy w poło-
ż
eniu ukośnym, a więc poruszyć go w kierunku swego partnera. Świeca
nie może zgasnąć. Potem to samo próbuje wykonać drugie dziecko.
68
Gaszenie
ś
wiecznika
Materiał: 5-6 świec, zapalniczka dla każdej pary ♦ Uczestnicy: przynaj-
mniej 2 osoby ♦ Wiek: od 6 lat
Uwaga: to ćwiczenie może być wykonywane tylko z tymi dziećmi,
które zostały pouczone, aby bardzo ostrożnie obchodzić się z ogniem!
Na stole stoi obok siebie 5-6 zapalonych świec. Dwoje dzieci siedzi
naprzeciw siebie, a jedno z nich jednym podmuchem usiłuje zgasić
możliwie jak najwięcej świec. Przed każdą próbą robi się głęboki wy-
dech i wdech. Potem następuje zmiana osoby i ponowne zapalenie zga-
szonych świec. Zwycięża to dziecko, które jednym podmuchem zgasi
najwięcej świec.
W
ę
druj
ą
ca
ż
oł
ą
d
ź
Materiał: żołądź ♦ Uczestnicy: przynajmniej 12 dzieci ♦ Wiek: od 7 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu w postawie królewskiej. Jedno
z nich stoi w środku i ma w dłoni niewidoczną dla innych żołądź. Dzie-
ci układają dłonie na kształt miseczek. Dziecko z żołędzia obchodzi
siedzących w kręgu i ostrożnie dotyka ich rąk. W pewnym momencie
przekazuje żołądź innemu dziecku. Gdy obeszło wszystkich siedzących,
wraca na swoje miejsce. Inna osoba z grupy powinna zgadnąć, komu
ż
ołądź została przekazana. Oczywiście, może się też zdarzyć, że jest ona
jeszcze w posiadaniu pierwszego dziecka.
69
Kasztanowo-perłowy naszyjnik
Materiał: sznurek, kasztany lub drewniane peretki, wiertło do
przewiercania kasztanów ♦ Uczestnicy: od 1 osobv ♦ Wiek: od 6 lat
Niewielkim wiertłem należy wykonać otwory w kasztanach. Potem
kasztany i drewniane perełki są dowolnie nawlekane na sznurek. Tak
powstaje kasztanowo-perłowy naszyjnik, który należy zawiązać. Potem
jedno z dzieci siada na krześle w postawie królewskiej i zamyka oczy.
Powinno ono policzyć, ile kasztanów zawiera naszyjnik.
Wra
ż
liwy budowniczy
Materiał: różne materiały z przyrody ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby
♦ Wiek: od 7 lat
Dzieci dobierają się parami. Jedno z nich zamyka oczy i ze zgroma-
dzonych materiałów ma zbudować wysoką wieżę. Dopiero gdy wieża się
zawali, szczęścia próbuje drugie dziecko. Aby ułatwić pracę budowni-
czego, jego partner może mu dawać pomocne wskazówki, np. „Uwaga,
przesuń kamień trochę na lewo".
Kolce zapachowego je
ż
a
Materiał: cytryna, goździki, długopis, wykałaczka ♦ Uczestnicy: 1 osoba
lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat
Cala cytryna zostaje naszpikowana goździkami na kształt jeża, przy
czym pyszczek i spód pozostają nietknięte. Oczy jeża mogą być zazna-
czone długopisem. Nogi można zrobić z wykałaczek.
70
Dziecko siedzi na krześle w postawie królewskiej z zamkniętymi
oczami. Obwąchuje zapachowego jeża i końcami palców próbuje wy-
czuć liczbę goździków. Ile kolców ma zapachów}'jez?
Sortowanie dyni
Materiał: rożnej wielkości dynie ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 7 lat
Dziecko ma posortować według wielkości 4-6 dyń i ustawić je obok
siebie. Potem zamyka oczy, a wychowawczyni zmienia ich kolejność.
Dziecko „na ślepo" próbuje teraz od nowa je posortować, według po-
przedniego ustawienia.
71
Jednostka relaksacyjna
„Jesienny wiatr"
Materiał: szyfonowa chusta gimnastyczna dla każdego dziecka (chusty
takie można kupić przeważnie w czterech podstawowych kolorach, a ich
wielkość wynosi 62 cm x 62 cm) albo chusty do rytmiki bądź żonglerki
♦
Uczestnicy: przynajmniej 6 osób ♦ Wiek: od 5 lat
Wprowadzenie
Możliwości zastosowania chusty szyfonowej, np.:
♦
okrężne poruszanie chusty ręką przed sobą,
♦
krążenie całym ramieniem z chustą,
♦
obracanie się dokoła,
♦
kołysanie ręką do przodu i do tylu,
♦
zamaszyste poruszanie chusty ręką do góry i na dół,
♦
trzymanie chusty i chodzenie po sali,
♦
przeskakiwanie nad chustą leżącą na ziemi,
♦
formowanie chusty rękami na kształt piłki i otwieranie jej powoli jak
kwiatek,
♦
trzymanie chusty przed twarzą i dmuchanie na nią,
♦
trzymanie chusty przed nosem i wyczuwanie oddechu.
Cel: W swobodnej zabawie szyfonowymi chustami dzieci poznają
materiał i jego właściwości. Podczas wspólnego eksperymentowania
mogą być rozwijane, naśladowane lub uzupełniane różne pomysły.
Wzmacniana jest przy tym wyobraźnia, motoryka i dokładne całościo-
we postrzeganie.
Po zakończeniu fazy eksperymentalnej w grupie powinna odbyć się
wymiana doświadczeń. Wychowawczyni rozmawia ze wszystkimi dzieć-
mi o właściwościach szyfonowych chust i właściwym obchodzeniu się
z mmi. Dzieci mogą też zaprezentować samodzielnie wymyślone ru-
chy z chusta.
72
Sło
ń
ce -
ć
wiczenie na wyciszenie
Dzieci siedzą w kręgu ze swoimi szyfonowymi chustami i układają
je wspólnie na kształt słońca. Dziecko, które rozpoczyna, idzie bardzo
cicho ze swoją chustą do środka kręgu. Tam kładzie ją ostrożnie na ziemi
jako promień słońca. Wraca potem na swoje miejsce i mruga na inne
dziecko, które kładzie swą chustę w taki sam sposób. Zabawa trwa tak
długo, aż wszystkie dzieci położą chusty, tworząc kształt słońca.
Cel: Uczenie wytrwałości i koncentracji, kształtowanie wrażliwości
estetycznej i poczucia wspólnoty.
Zabawa w sił
ę
wiatru z u
ż
yciem szyfonowych
chust - zabawa ruchowa
Wiosną, latem, jesienią i zimą,
czwórka wiatrowych dzieci działa.
Słuchaj cicho i odpowiedz:
jaką prędkość wiatru
z nieba nam zesłała?
Zanim zaczniesz, zrób wydech silny
i powietrze wypuść w sposób nieomylny!
Zrób potem wdech bardzo mocny,
aby chłopiec wiatrowy stał ci się pomocny.
Pierwsze dziecko wiatrowe tak dmucha:
„Phh - phh, phh - phh..."
(przenca i poiutórzenie!)
Pierwsze dziecko wiatrowe tak dmucha:
„Phh - phh, phh - phh..."
Wiosną, latem, jesienią i zimą,
czwórka wiatrowych dzieci działa.
Słuchaj cicho i odpowiedz:
73
jaką prędkość wiatru
z nieba nam zesłała?
Zanim zaczniesz, zrób wydech silny...
Drugie wiatrowe dziecko dmucha mocniej:
„Phh - phh, phh - phh..."
(pizejzea i poztiórzeniel)
Drugie wiatrowe dziecko dmucha mocniej:
„Phh - phh, phh - phh..."
Wiosną, latem, jesienią i zimą....
Zanim zaczniesz zrób wydech silny.
Trzecie wiatrowe dziecko dmucha najmocniej:
„Phh - phh, phh - phh..."
(prsenca ipoiclórzeniel)
Trzecie wiatrowe dziecko dmucha najmocniej:
„Phh - phh, phh - phh..."
Wiosną, latem, jesienią i zimą...
Czwarte wiatrowe dziecko wypoczywa pilnie
i wraca z braćmi do domu usilnie
Najsłabszy wiatr układa dzieci do spania
i wieczorną nuci piosneczkę wśród ziewania.
Cel: Podczas zabaw}' w wiatr dzieci na przemian przeżywają fazy
ciszy i ruchu. Konkretnymi doświadczeniami dla nich są językowe, ryt-
miczne i dźwiękowe elementy zabawy. Wersety, które się stale powta-
rzają i różnicują, stwarzają dla dzieci złożoną, lecz plastyczną sytuację.
W ten sposób można też poprawiać w grupie zdolność wyrazu, mowę
i motorykę.
74
Faza ciszy
Po zakończeniu ostatniego wersetu dzieci powinny przynieść koc
i poduszkę, aby się wygodnie położyć. Zamykają oczy, a wychowawczy-
ni nuci wieczorną piosenkę „Ojca Wiatru". Może to być po prostu zna-
na dziecięca piosenka.
Cel: Faza ciszy wprowadza do relaksacyjnej opowieści „Pozwól
wznieść się twojemu latawcowi". W tym miejscu można też umieścić
relaks muzyczny z wiatrowymi szumami.
Pozwól wznieść się twojemu latawcowi
(Opowieść relaksacyjna)
Jest piękny jesienny dzień. Wieje wiatr, który dobija się do twojego
okna. Wyglądasz na zewnątrz i widzisz jak z drzew spadają kolorowe
liście. Bierzesz swój latawiec i wychodzisz z nim z domu. Idziesz w pole.
Po drodze słyszysz wiatr szumiący w koronach drzew. Wkrótce docho-
dzisz do wielkiego pustego miejsca. Chcesz, żeby tutaj wzleciat twój
latawiec. Przygotowujesz go więc do lotu i biegniesz z nim przed sie-
bie. Powoli rozwijasz sznurek i twój latawiec wznosi się coraz wyżej, aż
wreszcie szybuje spokojnie i regularnie na niebie. Z dołu jest mały i ko-
lorowy. Marząc, towarzyszysz mu w locie.
Wspaniale jest leżeć na latawcu. Czujesz, jak wiatr łagodnie owiewa
twoje plecy. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. Robisz wdech
i wydech, wdech i wydech. Czujesz się dobrze. W
T
iatr łagodnie kołysze
latawiec w różne strony. Z góry widzisz wszystko bardzo małe i oddalo-
ne. Dostrzegasz, jak rodzina wiewiórek biegnie przez pola do lasu ze
swoimi zimowymi zapasami. Możesz zauważyć też przelatujące pod
tobą jesienne liście, które wiatr nawiewa z pobliskiego lasu. Kołyszą się
one, podobnie jak twój latawiec. Robisz wdech i wydech, wdech i wy-
dech. Oddychasz bardzo regularnie samodzielnie. Oglądasz wszystko
dokładnie. Może zechcesz później namalować swe wspomnienia. Stop-
niowo zbliża się czas powrotu na ziemię. Sznurek zwija się wolno, a twój
75
latawiec regularnie i spokojnie opada na pole. Robisz wdech i wydech,
wdech i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. W koń-
cu latawiec ląduje łagodnie na ziemi. Jeszcze przez chwilę leżysz na nim
i zażywasz ciszy. Potem wstajesz i wracasz do domu. Wiesz teraz, że jeśli
chcesz zaznać ciszy, musisz tylko w marzeniach wznieść się na swoim
latawcu.
Otwierasz oczy. Powoli wstajesz. Zaciskasz pięści i wyciągasz się.
Jesteś świeży i rześki.
Dalsze mo
ż
liwo
ś
ci
Jeśli temat „jesień" ma być pogłębiony z dziećmi, pojawiają się m.in.
następujące możliwości.
Medytacja przy samodzielnie wykonanym
prze
ź
roczu
Materiał do wykonania przeźrocza: Do wykonania medytacyjnego
przeźrocza jest potrzebny koniecznie projektor, ramki do przeźroczy,
rozsuwany ekran na płótnie (lub białej powierzchni ściany). Ponadto jest
potrzebny też płynny klej, pędzel akwarelowy nr 2, przezroczyste farby do
malowania na szkle (podstawowe kolory, czerwony i żółty, aby uzyskać barwy
jesieni) ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat
Wskazówki dotyczące wykonania przeźrocza: Należy otwo-
rzyć szklane ramy przeźrocza i położyć na szkło 2-3 krople kleju. Po-
tem akwarelowym pędzlem nałożyć podobną ilość farby dekoracyjnej
do malowania szkła. Wreszcie zamknąć przeźrocze. Farby i klej muszą
być użyte w takiej ilości, aby nic nie wypłynęło poza ramy.
Pod wpływem ciepła wydzielającego się z projektora, farby nakłada-
ją się na siebie, co widać podczas oglądania przeźrocza. Należy pamię-
tać, żeby temperatura wrzenia farb była niższa niż temperatura włączo-
nego projektora.
76
Medytacja: Samodzielnie wykonane przeźrocze jest wyświetlane na
białym tle. Sala, w której odbywa się projekcja, jest nieco przyciemnio-
na i rozlega się w niej muzyka medytacyjna. Dzieci mogą poddać się od-
działywaniu nakładających się na siebie kolorów przeźrocza.
Cel: Oglądanie medytacyjnych przeźroczy pobudza wyobraźnię
dzieci. Jednocześnie płynne kolory oddziałują uspokajająco. Jesienią
barwy odgrywają ważną rolę. W medytacyjnym przeźroczu płyną z po-
czątku szybko, a potem coraz wolniej. W końcu powstaje wyschnięty,
„mocny" obraz medytacyjny, który odzwierciedla także jesienne zaśnię-
cie przyrody. Gdy przeźrocze medytacyjne przyjmie swój ostateczny
kształt, dzieci mogą na różne sposoby interpretować przedstawiony
obraz.
Kolorowy b
ą
k
Materiał: cyrkiel, linijka, nożyczki, kredki, biały papier fotograficzny,
ołówek ♦ Uczestnicy: przynajmniej 2 osoby ♦ Wiek: od 5 lat
Przygotowania: cyrklem rysuje się na białym kartonie duży okrąg
i dzieli się go na osiem równych „kawałków ciasta". Dzieci mogą je
pomalować w różnych kolorach jesieni. Potem krąg ten wycina się i prze-
kłuwa w środku ołówkiem. W ten sposób powstaje bąk.
Zabawa: Dzieci siedzą w kręgu z zamkniętymi oczami i wyobraża-
ją sobie jesień z jej kolorowymi liśćmi. Po minucie otwierają oczy i jed-
no z dzieci obraca bąka. Kolory mieszają się wtedy. Gdy tylko dzieci
mogą dostrzec poszczególne barwy, podnoszą ręce.
Cel: Wzmacnianie zdolności postrzegania kolorów i koncentracji
dzieci.
77
Zima
Zim
ą
prze
ż
ywamy zawsze adwent i Bo
ż
e Narodzenie. Stare zwy-
czaje i bo
ż
onarodzeniowe zapachy budz
ą
wspomnienia i obrazy, które
w sobie nosimy. Cicha, zimowa przyroda daje nam sposobno
ść
, aby
znowu zastanowi
ć
si
ę
nad tym, co istotne w
ż
yciu. Zamyka si
ę
przy-
rodniczy kr
ą
g wzrostu i umierania. Wypoczywaj
ą
ro
ś
liny i zwierz
ę
ta,
aby mie
ć
nowa sit
ę
na wiosn
ę
. Ludzie wracaj
ą
do swoich ciepłych
mieszka
ń
. Blask
ś
wiec i gor
ą
ca czekolada stwarzaj
ą
szczególnie mił
ą
atmosfer
ę
, w której opowiadanie ró
ż
nych historii i ogl
ą
danie ksi
ąż
ek
z obrazkami daje dzieciom bardzo du
ż
o zadowolenia.
Zamieszczone tu
ć
wiczenia wpisuj
ą
si
ę
w zimow
ą
i przed
ś
wi
ą
tecz-
n
ą
atmosfer
ę
.
Ć
wiczenia na wyciszenie mog
ą
wyostrzy
ć
spojrzenie na istotne
i ciche zjawiska codzienno
ś
ci.
80
Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie
Nasłuchiwanie zimnych ogni
Materiał: zimne ognie, zapalniczka ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 3 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu w postawie królewskiej. Wycho-
wawczyni siada w środku i zapala zimne ognie. Dzieci mogą je oglądać
lub z zamkniętymi oczami nasłuchiwać ich syczenia. Gdy zimne ognie
się wypalą, można podzielić się swoimi wrażeniami.
Słuchanie melodii bo
ż
onarodzeniowej
Materiał: grający zegar z melodią bożonarodzeniową ♦ Uczestnicy:
1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3 lat
Dziecko wychodzi za drzwi. Wychowawczyni nakręca zegar wygry-
wający kolędę i ukrywa go w sali. Dziecko wraca i nasłuchuje dźwięków
melodii, aby wykryć grający zegar. W miarę możliwości nie należy roz-
mawiać, ponieważ zadanie to wymaga koncentracji i dużego zasłucha-
nia.
81
Topniejąca kostka lodu
i Materiał: - ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 3 lat
W przeddzień tego ćwiczenia wychowawczyni wraz z dziećmi przy-
gotowuje w zamrażarce kostkę lodu, a potem ją rozmraża. Doświadcze-
nie to wpływa następnego dnia na ćwiczenie wyciszające.
Dziecko występuje w roli kostki lodu, którą „słońce", czyli wycho-
wawczyni, powoli topi. Słońce jest z początku bardzo małe, ale z wolna
wschodzi, (idy staje się coraz większe, roztapia kostkę lodu. Wychowaw-
czymi wyciąga się i staje na palcach, a dziecko robi się coraz mniejsze.
Potem można zamienić się rolami. Oczywiście, w zabawie tej może
uczestniczyć też dwójka dzieci.
Dotykanie balonu z wod
ą
Materiał: balon, woda ♦ Uczestnicy: przynajmniej 5 osób ♦ Wiek:
od 3 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w ciasnym kręgu. Wypełniony wodą ba-
lon wędruje teraz z ręki do ręki, nie dotykając palców. Każde dziecko
podaje go ostrożnie swemu sąsiadowi. Zabawa trwa tak długo, aż ba-
lon zakończy jedną rundę. W ćwiczeniu tym nie należy rozmawiać,
ponieważ przekazywanie balonu wymaga koncentracji i zręczności.
82
Chustka baby-jagi
Materiał: chustka na głowę i 2-3 różne kapelusze ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 4 osoby ♦ Wiek: od 3 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno z nich zamyka oczy, a troje
ustawia się blisko siebie. Spośród tej trójki jedno dziecko ma na głowie
chustkę, jako baba-jaga, a dwójka pozostałych - kapelusze. „Ślepe"
dziecko przyprowadza się do dzieci mających nakrycia głowy, aby przez
dotyk rozpoznało, kto jest babą-jagą. Potem role się zmieniają.
Zimowy sen zwierz
ą
t
Materiał: ewentualnie koc i poduszka dla każdego z dzieci ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 6 osób ♦ Wiek: od 4 lat
Wszystkie dzieci odgrywają role zwierząt (jeża, wiewiórki, borsuka
itd.), które pogrążają się w zimowym śnie. W tym celu kładą się na ko-
cach z poduszkami. Kto chce, może położyć się w postawie relaksacyj-
nej i zamknąć oczy. Dzieci powinny być cicho i nie poruszać się. Kto
przerwie milczenie lub wykona jakiś ruch, zostaje wyeliminowany i siada
cicho na kocu. Zwycięzcą jest to dziecko, które najdłużej „spało".
Zimowy sen zwierząt jest dla dzieci mentalną pomocą, która umoż-
liwia zakosztowanie „snu".
83
Kto jest bałwanem?
Materiał: duża lniana chusta ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób
♦
Wiek: od 4 lat
Podczas gdy jedno dziecko czeka za drzwiami, inne ukrywa się pod
lnianą chustą, wyobrażając w ten sposób bałwana. Dziecko, które stało
za drzwiami, wchodzi teraz do sali i próbuje, przez rozglądanie się
dokoła oraz dotykanie, znaleźć bałwana. Jeśli go rozpozna, to teraz on
zgaduje, a następne dziecko z kręgu przejmuje rolę bałwana.
Szukanie buta Mikołaja
Materiał: but Mikołaja i inne dziecięce buty (najwyżej cztery)
♦ Uczestnicy: przynajmniej 5 osób ♦ Wiek: od 4 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno dziecko stoi w środku
i prosi, aby każdy położył przy nim po jednym bucie. Potem obok butów
kładzie się buta Mikołaja. Dziecko powinno dobrze obejrzeć buty, a po-
tem zamknąć oczy. Jedna osoba z kręgu wchodzi do środka i podaje in-
nym jakiś but. Dzieci powinny odgadnąć, który but jest Mikołaja. Jeśli
zostanie on znaleziony, tę samą próbę podejmuje następne dziecko.
Mandarynka w bucie Mikołaja
Materiał: but Mikołaja, mandarynki, orzechy, jabłka, pomarańcze
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 4 lat
Do buta Mikołaja wkłada się mandarynkę, orzechy, jabłka i poma-
rańcze. Dziecko powinno z zamkniętymi oczami wyjąć zawartość buta
i rozpoznać ją przez dotyk rąk. Jego zadaniem jest znalezienie manda-
rynki, która potem stanowi smaczną nagrodę.
84
Z pozostałych dodatków dzieci mogą przygotować sałatkę owocową
z cukrem i z cynamonem, która jest zimowym smakołykiem.
Kto ma dzwoneczek?
Materiał: dzwoneczek ♦ Uczestnicy: przynajmniej 6 osób
♦ Wiek: od 4 lat
Dzieci trzymają ręce za plecami i siedzą blisko siebie. Jedno z nich
opuszcza pomieszczenie. Podczas gdy czeka za drzwiami, inne dostaje
do ręki dzwoneczek. Dziecko stojące na zewnątrz wraca teraz do sali,
a to, które ma dzwoneczek, krótko dzwoni. Czy pierwsze z dzieci zgad-
nie, kto dzwonił?
Karma dla ptaków
Materiał: zamykana puszka lub szklanka, karma dla ptaków
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat
Puszka lub szklanka zostaje do połowy wypełniona karmą dla pta-
ków i zamknięta. Jedno z dzieci gra rolę głodnego, szukającego poży-
wienia ptaka. Zamyka oczy, a wychowawczyni lub inny uczestnik zaba-
wy wyszukuje miejsce w sali, z którego potrząsa puszką. Dziecko - ptak
powoli „odfruwa" i nasłuchując szuka źródła pożywienia. Aby nie po-
tknęło się o jakiś przedmiot w pomieszczeniu, wychowawczyni lub inne
dziecko po cichu go asekuruje.
85
Kulig
Materiał: przykrycie od pudełka na buty ♦ Uczestnicy: przynajmniej
6 osób ♦ Wiek: od 5 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w ciasnym kręgu i mają zdjęte buty.
Wychowawczyni kładzie jednemu z dzieci na stopy przykrycie od pu-
dełka na buty- „sanie". Aby ruszyły, muszą powędrować teraz na stopy
sąsiada. Dalsze przekazywanie „sań" przez cały krąg siedzących doko-
nuje się tylko za pomocą stóp, podczas gdy ręce pozostają przy ciele.
Ć
wiczenie to jest znacznie trudniejsze, niż może się z początku wyda-
wać. Dlatego dzieci powinny zachowywać się jak najciszej i całkowicie
skoncentrować się na podawaniu „sań".
Dziadek do orzechów
Materiał: dziadek do orzechów, orzechy ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub
więcej ♦ Wiek: o d 5 lat
Dziecko siedzi w postawie królewskiej lub swobodnej z zamknięty-
mi oczami. Wychowawczyni wywołuje orzechami różne odgłosy, jak np.
stukanie w stół, upadanie na ziemię, pocieranie o blat stołu itp. W tym
czasie rozgniata orzech dziadkiem do orzechów. Jeśli dziecko rozpo-
zna kiedy ma miejsce ta ostatnia czynność, podnosi rękę. Jeśli zgadło,
może zjeść orzech. Gdy ćwiczenie to jest wykonywane w grupie, to
dziecko, które pierwsze rozpoznało moment rozgniatania, zjada orzech.
Potem wszystkie dzieci mogą piec ciastka orzechowe, które bywają
wręczane z okazji św. Mikołaja.
86
Nasłuchiwanie kroków Mikołaja
Materiał: - ♦ Uczestnicy: 2 osoby lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat
Dzieci zastanawiają się jakie powinny być kroki Mikołaja i wspólnie
je ćwiczą. Potem jedno z nich zamyka oczy, a drugie podskakuje, stuka,
wlecze się dokoła kręgu itp. W pewnym momencie wykonuje krok Mi-
kołaja. Gdy tylko partner uzna, że usłyszał taki krok woła: „Mikołaju,
poznaję cię".
Ś
wietlne figury
Materiał: latarka, ewentualnie papier do malowania i pisanki dla dzieci
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 5 lat
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Sala jest przyciemniona, a wy-
chowawczyni światłem latarki na suficie wykonuje proste figury geo-
metryczne. Dzieci powinny oczami lub palcami śledzić świetlny punkt.
Potem każde może narysować zaobserwowaną figurę, która pasuje do
zimy lub do Bożego Narodzenia. Kto chce, może na koniec ćwiczenia
narysować kilka figur.
Nied
ź
wied
ź
w jaskini
Materiał: płócienny ekran, projektor do przeźroczy ♦ Uczestnicy:
przynajmniej 6 osób ♦ Wiek: od 6 lat
Sala jest nieco przyciemniona. Jedno dziecko czeka przed drzwia-
mi, a drugie gra rolę niedźwiedzia i ustawia się za ekranem. Światło
projektora zostaje skierowane na ekran, tak że widoczne są tylko cienie
„niedźwiedzia". Pojawia się teraz dziecko, które stało za drzwiami.
87
Powinno ono zgadnąć, jaki niedźwiedź porusza się tak ciężko i niezgrab-
nie. Trudność się zwiększa, jeśli za ekranem są ukryte dwa niedźwie-
dzie.
Rozpoznajemy cienie przedmiotów
Materiał: płócienny ekran, projektor do przeźroczy, stoi, różne przedmioty,
takie jak piłka, książka, filiżanka, obręcz itd. ♦ Uczestnicy: dowolna liczba
osób ♦ Wiek: od 6 lat
Sala jest nieco przyciemniona. Dzieci siedzą przed płóciennym ekra-
nem, który jest oświetlony przez projektor. Za ekranem znajduje się stół,
na którym ustawiono, jeden za drugim, cztery lub pięć różnych przed-
miotów, takich jak piłka, książka, filiżanka, obręcz itp. Dziecko, na pod-
stawie cienia, powinno je rozpoznać i zapamiętać. Potem projektor zo-
staje wyłączony. Dzieci wymieniają przedmioty, które -jak sądzą — roz-
poznały i przypatrują się im jeszcze raz przy normalnym oświetleniu.
Zadziwiające jest, jak przedmioty zmieniają się w ciemności!
Słuchanie d
ź
wi
ę
ków
Materiał: dzwoneczki na paskach ♦ Uczestnicy: dowolna liczba osób
♦ Wiek: od 5 lat
Wychowawczyni lub jedno z dzieci przywiązuje sobie do stóp dzwo-
neczki na paskach. Uczestnicy zabawy mają zamknięte oczy, „muzy-
kant" idzie powoli po sali i co krok dzwoni. Dzieci powinny z zamknię-
tymi oczami śledzić jego drogę i palcem wskazującym pokazywać kie-
runek, z którego rozlega się dźwięk. W pewnej chwili „muzykant" się
zatrzymuje i dzwoneczki milkną. Teraz dzieci otwierają oczy i patrzą,
czy potrafiły podążać za nimi.
Zapałczany wzór
Materiał: paczka zapałek ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek:
od 6 lat
Wychowawczyni układa z zapałek prosty wzór. Dziecko przygląda mu
się dokładnie i zapamiętuje go. Potem zamyka oczy, a wychowawczyni
zabiera jedną zapałkę. Dziecko powinno teraz wstawić ją w odpowied-
nim miejscu wzoru.
Adwentowy kalendarz
Materiał: 23 puste pudełka po zapałkach i jedno zawierające orzech
♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 6 lat
Dziecko siedzi przed 24 pudełkami po zapałkach, z których, z zam-
kniętymi oczami, ma ułożyć kalendarz adwentowy. Pudełko z orzechem
powinno być jednak ustawione jako ostatni kamień budowli. Jeśli wszyst-
kie pudełka zostaną właściwie ułożone, budowniczy może zjeść zawar-
tość ostatniego z nich.
Wariant. W każdym pudełku znajduje się mała kulka, a tylko w jed-
nym orzech. Pudełko z orzechem dziecko powinno ustawić na wieży jako
ostatnie! Czy uda się wyszukać to pudełko?
Liczenie orzechów
Materiał: pusta puszka, orzechy, dwa drewniane drążki ♦ Uczestnicy:
1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat
Dziecko ma zamknięte oczy. Wychowawczyni zderza drewniane
drążki. W tym czasie wrzuca orzechy do pustej puszki. Gdy znajdzie
się w niej około pięciu orzechów, dziecko otwiera oczy i podaje liczbę
orzechów, które do niej wpadły. Nic jest wcale larwo rozróżnić odgłosy
drewnianych drążków i orzechów. Kto dobrze
J
ę
zykowy „komputer"
Materiał: rodzynki ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej ♦ Wiek: od 7 lat
Jedno dziecko zamyka oczy i wyciąga język, a drugie kładzie mu na
nim uważnie, maksymalnie cztery rodzynki. To pierwsze powinno je
policzyć jak komputer. Bez względu na to, czy wynik się zgadza, rodzynki
zawsze smakują. Czy są mistrzowie językowego liczenia, którzy wyczują
i policzą nawet 10 rodzynków?
Taniec ze sztucznymi ogniami
Materiał: dwa sztuczne ognie dla każdej pary ♦ Uczestnicy: przynaj-
mniej 10 osób ♦ Wiek: od 7 lat
Dzieci ustawiają się w ten sposób, że powstaje zewnętrzny i we-
wnętrzny krąg. Każdorazowo dwójka dzieci ustawia się naprzeciw sie-
bie. Każde z dzieci znajdujące się w wewnętrznym kręgu otrzymuje do
ręki zapalony zimny ogień i biegnie z nim dokoła. Dzieci w zewnętrz-
nym kręgu przyglądają się temu tańcowi. Na krótko przed wygaszeniem
zimnych ogni, dzieci z wewnętrznego kręgu zatrzymują się znowu przed
swymi partnerami i własnymi ogniami zapalają ich ognie. Teraz dzieci
stojące na zewnątrz rozpoczynają podobny taniec.
90
Rozpoznawanie d
ź
wi
ę
ku
Materiał: szklanka, widelce, 5-6 różnych przedmiotów, np. miska, garnek,
puszka, trójkąt, dźwięczący drążek itd. ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 7 lat
Jedno z dzieci uderza ostrożnie widelcem w szklankę i inne przed-
mioty oraz słucha uważnie dobywających się dźwięków. Szczególną
uwagę powinno zwrócić na wysokie tony pustej szklanki. Potem zamy-
ka oczy. Teraz inne dziecko uderza ostrożnie w różne przedmioty. Gdy
tylko zgadujące dziecko uważa, że słyszy wysoki ton pustej szklanki,
podnosi rękę.
Medytacja przy motywie bo
ż
onarodzeniowym
Materiał: przeźrocze z motywem bożonarodzeniowym, np. obraz szopki,
projektor, płócienny ekran ♦ Uczestnicy: nieograniczona liczba osób
♦ Wiek: od 6 lat
W ciszy i spokoju dzieci oglądają bożonarodzeniowy obraz. Aby jak
najlepiej zapamiętać jego treść, dzieci powinny go na zmianę intensyw-
nie obserwować, a potem rozpamiętywać z zamkniętymi oczami. Te
czynności mogą być powtarzane kilka razy, zależnie od zdolności dzie-
ci do koncentracji, tak aby obraz byt aktywny i żywy w podświadomości.
Po zakończeniu medytacji można podzielić się w grupie doświadcze-
niami. Kto lubi, może też namalować i wystawić swój bożonarodzenio-
wy obrazek.
91
Jednostka relaksacyjna
„Blask
ś
wiec i płatki
ś
niegu"
W okresie adwentu można z naturalnych materiałów ułożyć z dzieć-
mi mandalę. W tym celu, podczas spaceru, mogą one zebrać odpowiedni
materiał lub przynieść go z domu. Zamieszczoną poniżej listę mate-
riałów należy więc rozumieć tylko jako propozycję.
Materiał: koniecznie szyszki jodtowe, gałęzie, goździki, laski cynamonu,
wysuszone skórki pomarańczowe itd. dla każdego dziecka. W każdym
przypadku potrzebne są: poduszki, małe znicze, miski na materiały, gruba
ś
wieca i zapalniczka ♦ Uczestnicy: przynajmniej 8 osób ♦ Wiek: od
5 lat
Wprowadzenie
Dzieci siedzą na poduszkach w kręgu. W środku stoją miseczki
z najróżniejszymi materiałami, świeca i znicze. Każde dziecko bierze
coś z miski i wącha tę rzecz, dotyka i ogląda uważnie.
Możliwości kontaktu z naturalnymi materiałami, np.:
♦
oglądanie kształtu i koloru,
♦
macanie stopami,
♦
dotykanie poszczególnych części ciała,
♦
lekkie stukanie w podłogę,
♦
pełzanie i balansowanie z naturalnymi materiałami na plecach.
Dzieci mogą sobie pokazywać swoje materiały i wymieniać się nimi.
W miarę możliwości powinny przy tym zachować całkowitą ciszę lub
tylko szeptać. Potem wszystko znowu wraca do miski.
Cel: Dzieci mogą poczynić podstawowe obserwacje. Ostrzejsze
i wrażliwsze staje się ich spojrzenie na małe i ciche rzeczy w codzien-
ności. W zabawie uczą się postrzegać otoczenie wszystkimi zmysłami
i uważnie obchodzić się z przyrodą.
92
Układanie mandali -
ć
wiczenie na wyciszenie
Gdy dzieci poznały już złożone materiały, siadają znowu na podusz-
kach w kręgu. Wychowawczyni stawia w środku grubą, palącą się świe-
cę. Każde dziecko bierze teraz mały znicz i odpala go od płomienia
ś
wiecy. Palące się znicze stawia się w kręgu wokół świecy. Potem dzieci
po kolei układają dalszy krąg, np. z kamieni. Aby stworzyć możliwości
oddziaływania mandali, nie powinno się raczej rozmawiać. Gdy wszyst-
kie materiały zostały zużyte, można jeszcze przez pewien czas, w ciszy,
oglądać bożonarodzeniową mandalę.
Cel: Układanie lub malowanie mandali może przyczynić się do
wprowadzenia ciszy i likwidacji agresji. W ten sposób wzmacnia się
koncentrację i wytrwałość dzieci, które uważają, że mają mniejszy ta-
lent artystyczny. Dostają one motywację do przeżycia sukcesu.
Taniec medytacyjny
Aby wziąć udział w tańcu medytacyjnym, dzieci tworzą duży krąg
wokół mandali i podają sobie ręce. W lekko przyciemnionym pomiesz-
czeniu zapalone świece wytwarzają szczególnie tajemniczą atmosferę.
Wybrana muzyka powinna być spokojna i uspokajająco działać na tan-
cerzy. Kroki należy stawiać lekko, aby osiągnąć medytacyjne oddziały-
wanie tańca.
Każde tańczące dziecko zaczyna prawą nogą, którą robi krok w bok,
w kierunku kręgu. Potem dostawia lewą nogę i dwukrotnie kołysze złą-
czonymi nogami. Taka kolejność kroków jest jeszcze raz powtarzana.
Potem każde dziecko w kręgu stawia do przodu prawą nogę i dostawia
do niej lewą. Wszyscy się zatrzymują i kołyszą dwukrotnie złączonymi
nogami. Teraz takie same kroki robi się do tyłu, tzn. każde dziecko sta-
wia prawą nogę do tyłu i dołącza lewą. Wszyscy się zatrzymują i dwu-
krotnie kołyszą złączonymi nogami. Kolejność kroków może być powta-
rzana do momentu zakończenia muzyki.
Cel: Dzieci lubią poruszać się w takt muzyki i chłonąć szczególną
atmosferę, jaką stwarza światło świec. Mogą one też same wymyślić
taniec medytacyjny wokół mandali.
93
Faza wyciszenia
Gdy taniec medytacyjny zostanie zakończony, dzieci przynoszą koce
z poduszkami, a potem wygodnie się na nich kładą. Mandala pozostaje
w środku pomieszczenia. Dzieci, które nie chcą zamknąć oczu, mogą
patrzeć na światło świec.
Cel: Faza wyciszenia pozwala dzieciom skoncentrować uwagę przed
wysłuchaniem opowieści relaksacyjnej.
Płatki
ś
niegu (Opowie
ść
relaksacyjna)
Idziesz do lasu na spacer. Jest zima. Drzewa liściaste są ogołocone.
Możesz dostrzec jedynie zieleń jodeł. Idziesz przez chwilę, aż odczu-
jesz na nosie płatki śniegu. Spoglądasz w niebo i zauważasz, że ku zie-
mi szybują białe płatki śniegu. Nasłuchujesz, o czym opowiadają. Chcą
one ci powiedzieć, że pragną pokryć ziemię delikatną warstwą śniegu.
Pod tym śnieżnym przykryciem może ona odpoczywać w ciszy i obu-
dzić się na wiosnę do nowego życia. Zamykasz oczy i przysłuchujesz się
płatkom śniegu. Cicho, zupełnie cicho spadają one na ziemię. Robisz
wdech i wydech, wdech i wydech. Oddychasz bardzo regularnie i sa-
modzielnie. Od czasu do czasu możesz usłyszeć wycie zimnego wia-
tru. Ale wiesz, że ogrzewa się twój wełniany szal i zrobiona na drutach
czapka. Twoje ubranie chroni cię od zimna i opadów. W rękawiczkach
i w butach zimowych jest ci bardzo ciepło. Idziesz więc dalej i przysłu-
chujesz się płatkom śniegu. Wgłębi duszy odczuwasz ciszę i czerpiesz
z niej nową siłę. Robisz wdech i wydech. Oddychasz bardzo regularnie
i samodzielnie. Obserwujesz, jak płatki śniegu pokrywają powoli drze-
wa, krzaki i trawę. Słyszysz, jak opowiadają o dzieciach na wsiach
i w miastach, które cieszą się z białego przepychu i lepią bałwany. Mó-
wią o jeżach i świstakach, które ułożyły się do snu w swoich kryjówkach
przypudrowanych bielą mrozu. Opowiadają też o lisie, który z powodu
nagłej burzy śnieżnej uciekł do jaskini niedźwiedzia. Uważnie przysłu-
chujesz się płatkom śniegu. Każdy z nich, który spada na ziemię, po-
zwala ci odczuć spokój. Robisz wdech i wydech, wdech i wydech.
Oddychasz bardzo regularnie i samodzielnie. Powoli idziesz dalej. \a
94
końcu lasu możesz rozpoznać pobielone śniegiem dachy domów.
Wszystko jest spokojne i spokój jest także w tobie. A ponieważ jesteś
całkiem wyciszony, możesz też odczuć w sobie nową silę.
Jesteś znowu w swoim pokoju, otwierasz oczy. Powoli się podnosisz.
Zaciskasz pięści i wyciągasz się. Teraz jesteś świeży i rześki!
Dalsze mo
ż
liwo
ś
ci
W następnych dniach można pogłębić z dziećmi jednostkę relaksa-
cyjną „Cicho prószy śnieg". Na pamiątkę wspólnej podróży w marze-
niach, każde dziecko może wykonać czarodziejski słoik ze śniegiem
i zabrać go do domu.
Czarodziejski słoik ze
ś
niegiem
Materiał: pusty, wymyty słoik po dżemie z zakręconym denkiem, klej
uniwersalny, nożyczki, łyżka, trochę niebieskiego papieru krepowego,
karnawałowe wodoodporne konfetti (w sklepie z materiałami do majster-
kowania), środek do mycia naczyń i woda ♦ Uczestnicy: 1 osoba lub więcej
♦ Wiek: od 4 lat
Przygotowania: Pusty słoik po dżemie należy po brzegi wypełnić
wodą i zanurzyć w nim 2-3 małe paski papieru krepowego, który za-
barwia wodę na kolor błękitny. Całość należy zamieszać łyżką i po oko-
ło minucie wyjąć papier krepowy. Potem dodaje się do wody środek do
mycia naczyń i wodoodporne konfetti. Od wewnątrz denka należy na-
nieść trochę kleju, aby słoik mocno zakręcić i zakleić.
Zabawa: Gdy dziecko potrząsa słoikiem, może zaobserwować jak
confetti opada powoli na dół. Dopiero gdy całkowicie opadnie ono na
dno słoika i dobrze widać błękit wody, słoik znowu się odwraca. Potem
przy użyciu obracanego słoika można robić zgadywanki. Dziecko ob-
raca słoik i zamyka oczy. Otwiera je dopiero wtedy, gdy uważa, że „śnieg"
już nie prószy.
Cel: Ćwiczenie to wzmacnia wytrwałość i koncentrację dzieci. Ob-
racany słoik może zawsze w domu przywoływać piękne przeżycia ze
ś
niegiem.
95
Spis tre
ś
ci
Drodzy Czytelnicy! ........................................................................
5
PODSTAWY TEORETYCZNE
Cztery pory roku.............................................................................
7
Z dziećmi przez rok .......................................................................
9
Relaks z muzyką ...........................................................................
11
Ć
wiczenia relaksacyjne w ciągu roku ............................................
12
Postawa siedząca i leżąca ...............................................................
14
Jak prowadzić ćwiczenia relaksacyjne? ......................................
16
PRAKTYCZNE ĆWICZENIA
Wiosna
Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie..........................................
21
Jednostka relaksacyjna „Gdyby ptaszek byl większy" ...............
32
Lato
Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie..........................................
41
Jednostka relaksacyjna „Bajkowa podróż statkiem" ....................
52
Jesień
Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie..........................................
61
Jednostka relaksacyjna „Jesienny wiatr" ...................................
72
Zima
Zabawy na wyciszenie i spostrzeganie..........................................
81
Jednostka relaksacyjna „Blask świec i płatki śniegu" ..................
92
96