„PERMISYWIZM MORALNY A POSTAWY POLSKIEJ MŁODZIEŻY”

Hanna Świda- Ziemba

„nihilizm moralny”- - uznawanie, że normy moralne nie powinny stanowić ważnych

regulatorów ani życia osobistego, ani społecznego (zamiast „moralności” - „moc”,

„estetyka”, „skuteczność”)

relatywizm moralny

a) relatywizm poznawczy - w różnych okresach historycznych, środowiskach,

kręgach kulturowych istnieją odmienne kodeksy moralne, nie ma „jednej

moralności” uniwersalnej i prawdziwej (to, co kiedyś było moralne nie musi być

teraz moralne- np. kara wbijania przestępców na pal)

b) relatywizm etyczny

tolerancja moralna- obejmuje różnorodność przeświadczeń moralnych

-

stawianie ponad obowiązującymi mnie prawami moralnymi szacunku

do przekonań każdego człowieka, do jego suwerenności osobistej

-

ocena moralna zrelatywizowana do systemu przekonań moralnych

ocenianego

c) relatywizm kontekstualny

-

relatywizacja w odniesieniu do reguł określających, w jakich sytuacjach

określona norma obowiązuje, a w jakich może być łamana

Z konsekwentnym relatywizmem moralnym wiąże się głęboka znajomość kodeksów

moralnych, a często refleksja moralna.

Społeczeństwo

polskie

1989-2000

charakteryzuje

permisywizm

moralny,

czyli tolerancja wobec łamania norm moralnych.

-

ludzi charakteryzuje „pęknięcie” między uznaniem norm a reakcją

na ich łamanie  „uznanie” jest abstrakcyjne i przynależy do innej warstwy

osobowości niż osąd siebie i innych ludzi; normy uznawane nie stanowią

pryzmatu, poprzez który ocenia się rzeczywistość

-

istnieje powszechna zgoda co wielu zakresów pojęć „dobra” i „zła”

(np. nieżyczliwość, agresja, egoizm, korupcja, oszustwo), a jednocześnie

wyrozumiałość wobec „swoich” popełniających czyny moralnie „złe”

-

naruszanie norm nie jest faktem wprowadzającym dysonans poznawczy

w postrzeganiu osób z „grup przynależności”, bo „swoim” można wszystko

wybaczyć

-

normy moralne słabo pełnią funkcje regulacyjne - dezintegracja

społeczeństwa struktur i rozchwianie etosów zawodowych

1996-1998 „Pokolenia młodzieży PRL-u a pokolenie transformacji”



młodzież licealna i studencka w zdecydowane większości respektuje mentalnie

wiele norm moralnych, a wielu normom przypisują walor uniwersalności,

m.in. uczciwości, życzliwości wobec innych



z biegiem lat nasiliła się u młodych tendencja do relatywizowania norm

moralnych, ich indywidualizacji- liczy się dla nich życie według własnego kodeksu

postępowania, którego czują się nosicielami



jednocześnie ich relatywizm nie obejmuje podstawowych norm uczciwości

i życzliwości



dla 52,8 % badanych „życie moralne” okazało się sprawą priorytetową;

postępowanie moralne znacznie częściej w ich deklaracjach decyduje o sensie

życia, niż np. dostatek, talent, posiadanie partnera



młodzieży nie charakteryzuje nihilizm moralny



ponad jedna czwarta uznaje, iż własne cele i poczucie wolności są ważniejsze

niż przestrzeganie zasad moralnych



prawie jedna piąta badanych choć deklaruje, że chce się kierować w życiu

zasadami, to neguje regulatywną rolę samokontroli i wyrzutów sumienia



wśród

młodzieży

kształcącej

się

funkcjonuje

znacząca

grupa,

dla której permisywizm moralny jest właściwą postawą wobec życia



„permisywiści moralni” tkwią w tym samym środowisku co młodzież,

którą przywiązuje do moralności duże znaczenie, podzielają przy tym znaczącą

większość ich postaw, ale do permisywizmu pcha ich brak „mechanizmów

zabezpieczających”

pierwszy ślad permisywizmu - poparcie norm ogólnych nie przekłada

się na poparcie norm szczegółowych, które tak naprawdę regulują codzienne

postępowanie ludzi- np. poparcie dla normy uczciwości, ale też dla wpisywania

nieobecnych na listę obecności na zajęciach, a więc poparcie nieuczciwości

drugi ślad permisywizmu- brak w strukturze moralnej młodzieży norm moralnych

o takim stopniu szczegółowości, by mogło to stanowić pryzmat definicji bieżących

sytuacji życiowych i zasady oceny swego postępowania - sprzyja to temu, by

poszczególne sytuacje życia nie były interpretowane w kategoriach moralnych,

by odstępstwa od wartości moralnych uznawanych za oczywiste nie stawały

się źródłem „wyrzutów sumienia” i by w ogóle nie były odnotowywane

trzeci ślad permisywizmu- brak świadomości konfliktów wewnętrznych (np. między

dążeniem w życiu do sukcesu a uczciwością), które są z natury rzeczy udziałem

każdego, kto chce być wierny normom moralnym; naruszenie uznanych prze siebie

norm moralnych w dążeniu do celu może zostać niezauważone bądź łatwo

usprawiedliwione (np. kłamstwo w towarzystwie)

Z postawą permisywizmu harmonizuje stosunek do religii i niezależne traktowanie jej

od moralności, religia pełni jednowymiarową funkcję terapeutyczną, ratuje

przed osamotnieniem, lękiem, śmiercią religijność wyrażona systematycznym

praktykowaniem nie podwyższa stopnia autokontroli, co sprzyja tolerowanemu

środowiskowo permisywizmowi moralnemu

Permisywizmowi sprzyja „programowa” tolerancja wobec ludzi popełniających

„złe czyny” im silniejsze nastawienie prospołeczne „ku ludziom” (życzliwość,

altruizm, wiara w człowieka), tym większa skłonność do postawy permisywizmu

moralnego wobec innych

Wartości pokolenia transformacji:



uznanie prawa każdego indywiduum do podmiotowego wyboru własnych

poglądów, wartości i stylu życia



szacunek dla sfery prywatności



odpowiedzialność za własny wybór i własną postawę



otwarty umysł, gotowość przyjmowania argumentacji niezgodnej z własnymi

poglądami, negacja fanatyzmu



afiliacja i komunikacja z ludźmi



odporność pogoda ducha jako ważny składnik wzoru osobowego

Z jednej strony pokolenie dzisiejszych licealistów nie stanowi dobrej podstawy do rozwoju

uprzedzeń i nienawiści. Młodych cechuje postawa łagodnej tolerancji wobec otoczenia,

tendencja „rozumienia odmienności”. W sprzyjających warunkach będzie ich stać na akty

pomocy i ofiarności. Z drugiej strony wyznawane prze nich normy w formule ogólnej

nie będą stanowiły dla nich skutecznych regulatorów w sterowaniu własnym życiem

i nie staną się podstawą więzi zbiorowej. Rzeczywista realizacja jakichkolwiek wartości

wymaga społecznej kontroli (reakcje potępienia, izolacji, marginalizacji), która w obliczu

poszanowania dla inności, nie rozwija się w owym pokoleniu.