1

Pieniądz

Co to jest pieniądz?

Definicja przez funkcje:

–

miernik wartości

–

ś

rodek transakcji (płatniczy)

–

ś

rodek tezauryzacji (przechowywania wartości)

Definicje statystyczne

–

pieniądz utożsamiany z miernikiem jego ilości

Pieniądz to nie tylko gotówka w naszych
portfelach!

Agregaty pieniężne

M0 (baza monetarna, pieniądz wielkiej mocy):
gotówka w obiegu (z kasami banków) + środki na
rachunkach banków komercyjnych w banku
centralnym

M1: gotówka (poza kasami banków) + depozyty na
żą

danie

M2: M1 + depozyty z terminem pierwotnym do 2 lat

M3: M2 + dłużne papiery wartościowe z pierwotnym
terminem wykupu do 2 lat + niektóre inne
instrumenty finansowe

Indeksy Divisia

2

Miary pieniądza w Polsce, 1996-
2009

100

200

300

400

500

600

700

1

2

-1

9

9

6

6

-1

9

9

7

1

2

-1

9

9

7

6

-1

9

9

8

1

2

-1

9

9

8

6

-1

9

9

9

1

2

-1

9

9

9

6

-2

0

0

0

1

2

-2

0

0

0

6

-2

0

0

1

1

2

-2

0

0

1

6

-2

0

0

2

1

2

-2

0

0

2

6

-2

0

0

3

1

2

-2

0

0

3

6

-2

0

0

4

1

2

-2

0

0

4

6

-2

0

0

5

1

2

-2

0

0

5

6

-2

0

0

6

1

2

-2

0

0

6

6

-2

0

0

7

1

2

-2

0

0

7

6

-2

0

0

8

1

2

-2

0

0

8

6

-2

0

0

9

m

ld

z

ł

M0

M1

M2

M3

Kreacja pieniądza depozytowego

Współcześnie: kredytowa emisja pieniądza

K ⇒

⇒

⇒

⇒

D

Przykład:

–

banki komercyjne muszą utrzymywać w banku
centralnym rezerwę w wysokości 10% wkładów
depozytowych

–

klient składa w banku depozyt w wysokości 100

–

bank chce udzielić na tej podstawie jak najwięcej
kredytów

Kreacja pieniądza depozytowego

100 – pierwotny wkład gotówkowy

Rezerwa w banku centralnym - 10

Udzielone kredyty - 90

Bilans systemu bankowego

Udzielone kredyty są

wykorzystywane do

płatności – pojawiają się

depozyty innych

podmiotów

3

Kreacja pieniądza depozytowego

100 – pierwotny wkład gotówkowy

Rezerwa w banku centralnym - 10

Udzielone kredyty - 90

Bilans systemu bankowego

90 – dodatkowe depozyty

Rezerwa w banku centralnym - 9

Udzielone kredyty - 81

Kreacja pieniądza depozytowego

100 – pierwotny wkład gotówkowy

Rezerwa w banku centralnym - 100

Udzielone kredyty - 900

Bilans systemu bankowego

900 – dodatkowe depozyty

Proces jest kontynuowany aż pierwotny

wkład gotówkowy w całości przekształci się w

rezerwę utrzymywaną przez banki

komercyjne w banku centralnym

Mnożnik pieniężny

B – pieniądz kreowany przez bank centralny („baza
monetarna”)

G – gotówka w obiegu (w posiadaniu podmiotów
niebankowych)

D – depozyty na żądanie

R – rezerwy banków komercyjnych na rachunkach w
banku centralnym

B = G + R

M = G + D (pieniądz) (M1)

M = m * B

m – mnożnik

4

Od czego zależy wielkość
mnożnika?

Struktura podaży pieniądza (relacja gotówki i
depozytów) – k

Stopa rezerw (obowiązkowej itp.) – r

R

G

D

G

B

M

m

+

+

=

=

D

G

k =

D

R

r =

r

k

k

m

+

+

=

1

Zmiany mnożnika w Polsce, 1996-
2009

1,5

1,8

2,1

2,4

2,7

3,0

3,3

3,00

3,50

4,00

4,50

5,00

5,50

6,00

6,50

7,00

7,50

8,00

1

2

-1

9

9

6

6

-1

9

9

7

1

2

-1

9

9

7

6

-1

9

9

8

1

2

-1

9

9

8

6

-1

9

9

9

1

2

-1

9

9

9

6

-2

0

0

0

1

2

-2

0

0

0

6

-2

0

0

1

1

2

-2

0

0

1

6

-2

0

0

2

1

2

-2

0

0

2

6

-2

0

0

3

1

2

-2

0

0

3

6

-2

0

0

4

1

2

-2

0

0

4

6

-2

0

0

5

1

2

-2

0

0

5

6

-2

0

0

6

1

2

-2

0

0

6

6

-2

0

0

7

1

2

-2

0

0

7

6

-2

0

0

8

1

2

-2

0

0

8

6

-2

0

0

9

M3/M0

M1/M0 (prawa skala)

Mechanizm transmisji impulsów

polityki pieniężnej

5

Stopy procentowa a inwestycje

r

K

MPK

Stopy procentowa a konsumpcja

Ko

n

s

u

m

p

c

ja

ju

tr

o

Konsumpcja dziś

Efekt wzrostu stóp procentowych

Mniejsze inwestycje

–

wyższy koszt kapitału

–

oczekiwane spowolnienie gospodarki

mniejsza konsumpcja

–

większy koszt kredytów konsumpcyjnych

–

wyższy zwrot z oszczędności

mniejsza wartość majątku

–

ceny nieruchomości, fundusze inwestycyjne,
fundusze emerytalne,…

6

Mechanizm transmisji impulsów
polityki pieniężnej (MTM)

Opis wpływu banku centralnego na inflację

–

Zmiana instrumentu banku centralnego (stóp
procentowych)

–

Zmiana poziomu aktywności gospodarczej

–

Zmiana tempa inflacji

Różnorodne skutki zmiany poziomu stóp
procentowych –

kanały transmisji

Rola polityki pieniężnej

Presja inflacyjna

Luka popytowa

Problem neutralności

W wyniku istnienia sztywności nominalnych w
krótkim okresie polityka pieniężna nie jest neutralna
– ma wpływ na poziom aktywności gospodarczej

Odchylenia faktycznego PKB od potencjału (luka
popytowa) są istotnym czynnikiem wpływającym na
inflację

Stabilizacja PKB na poziomie potencjału może
sprzyjać stabilizacji inflacji

W długim okresie polityka pieniężna jest neutralna –
sama z siebie nie może bezpośrednio zwiększyć
tempa wzrostu produktu potencjalnego

7

Mechanizm transmisji

Ź

ródło: Bank of England

Kanały mechanizmu transmisji

Kanał stopy procentowej

Kanał cen aktywów

–

Wycena firm

–

Kanał majątkowy

Kanał kredytowy

–

Kanał kredytów bankowych

–

Kanał bilansowy

Kanał kursowy

Kanał stopy procentowej

Bank centralny kontroluje krótkoterminowe
nominalne stopy procentowe

Nominalne sztywności powodują możliwość
wpływania na realne stopy procentowe

Poprzez oczekiwania – wpływ na
długoterminowe stopy procentowe

Realne stopy wpływają na konsumpcję,
inwestycje – i ostatecznie na PKB

8

Kanał cen aktywów

Efekt Q-Tobina – jeśli wycena rynkowa firm
jest wysoka w stosunku do wyceny księgowej,
to pozyskanie finansowania z rynku
kapitałowego względnie tanie

Kanał majątkowy – zmiany stóp procentowych
wpływają na majątek (poprzez wycenę
aktywów finansowych i niefinansowych)

–

Większy majątek – większe wydatki konsumpcyjne

–

Lepsze zabezpieczenie pod kredyty

Kanał kredytowy

Kanał kredytów bankowych

–

Po wzroście stóp procentowych kredytowanie
bardziej ryzykowne (spadek aktywności
gospodarczej, wyższy koszt finansowania)

–

To może ograniczać skłonność banków do
udzielania kredytów

Kanał bilansowy

–

Wyższy stopy procentowe to niższa wartość majątku
przedsiębiorstw – mniejsza wartość potencjalnego
zabezpieczenia kredytu (jak efekt majątkowy)

Kanał kursowy

Wzrost stóp procentowych może prowadzić do
aprecjacji kursu walutowego

–

Towary importowane dla nas tańsze

–

Nasz eksport droższy dla zagranicy

–

Poprawa sytuacji importerów, pogorszenie sytuacji
eksporterów

–

Niższy eksport netto

Niższa „inflacja importowana” (np. ceny paliw i
innych surowców)

9

Reakcja polskiej gospodarki na
przejściowy wzrost stóp – PKB

Ź

ródło: model ECMOD

Reakcja polskiej gospodarki na
przejściowy wzrost stóp – inflacja

Ź

ródło: model ECMOD

Reakcja gospodarki brytyjskiej

Ź

ródło: Bank Anglii (1999)

10

Wnioski z badań empirycznych

Reakcja sfery realnej (przedsiębiorstw i
gospodarstw domowych) na zmiany
realnych stóp procentowych

Wpływ na inflację

późniejszy niż na PKB

Różny horyzont czasowy oddziaływania
poszczególnych kanałów

Największe oddziaływanie – po około 6-8
kwartałach od wygaśnięcia impulsu

Projekcje inflacji

Prognoza

warunkowa – co by się działo z

inflacją, gdyby

stopy procentowe pozostały

na obecnym poziomie

Publikowane przez wiele banków
centralnych, szczególnie tych stosujących
strategię bezpośredniego celu inflacyjnego

Ważne narzędzie komunikacji

Niektóre banki centralne uwzględniają
dodatkowe scenariusze

Niepewność w mechanizmie transmisji
Wykres wachlarzowy

Wpływ banku centralnego na inflację

–

z opóźnieniem

–

może być modyfikowany przez szoki

Projekcja inflacji NBP, październik 2009 r.

11

Projekcja PKB

Projekcja PKB NBP, październik 2009 r.

Projekcje – Bank Anglii

Projekcja inflacji – co zrobić?

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

2

0

0

7

:Q

1

2

0

0

7

:Q

2

2

0

0

7

:Q

3

2

0

0

7

:Q

4

2

0

0

8

:Q

1

2

0

0

8

:Q

2

2

0

0

8

:Q

3

2

0

0

8

:Q

4

2

0

0

9

:Q

1

2

0

0

9

:Q

2

2

0

0

9

:Q

3

2

0

0

9

:Q

4

2

0

1

0

:Q

1

12

Projekcja inflacji – co zrobić?

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

2

0

0

7

:Q

1

2

0

0

7

:Q

2

2

0

0

7

:Q

3

2

0

0

7

:Q

4

2

0

0

8

:Q

1

2

0

0

8

:Q

2

2

0

0

8

:Q

3

2

0

0

8

:Q

4

2

0

0

9

:Q

1

2

0

0

9

:Q

2

2

0

0

9

:Q

3

2

0

0

9

:Q

4

2

0

1

0

:Q

1