WPROWADZENIE

Od odzyskania niepodległości w 1918 r. do dzisiaj Sejm i Senat usta-

nowiły kilkadziesiąt corocznie obchodzonych świąt, spośród których

jedne wprowadzono w drodze przyjęcia ustaw (ponad 30), a inne –

uchwał Sejmu (ponad 20). Są to zarówno święta upamiętniające prze-

szłe wydarzenia, ważne dla historii państwa, jak np. odzyskanie przez

Polskę niepodległości w 1918 r., oraz te, które honorują wybrane oso-

by, społeczności lub grupy (także zawodowe), jak np. Dzień Strażaka

czy Święto Policji. Niektóre ze świąt ustanowionych przez parlament

eksponują rolę wybranych postaw czy wartości, czego przykładem

jest obchodzony 31 sierpnia Dzień Solidarności i Wolności, inne

wskazują na wagę symboli jak Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustanawiając daty i nazwy corocznie obchodzonych świąt czy dni

pamięci, prawodawca nie tylko wskazuje na kwestie warte szczegól-

nego upamiętnienia i potrzebę cyklicznego, wspieranego przez pań-

stwo przypominania o wybranych wydarzeniach lub zagadnieniach.

Takie działanie wpływa również na sposób postrzegania przeszłości

(w tym interpretacje historii państwowej i narodowej) oraz inicjuje

zmiany w rozumieniu i hierarchii społecznie podzielanych wartości,

ważnych dla spójności społeczeństwa. Może przy tym na bieżąco od-

działywać na emocje towarzyszące kolejnym obchodom.

W tym kontekście istotne jest więc zbadanie nie tylko tego, jak Po-

lacy postrzegali i oceniali święta ustanowione przez parlament, ale

Parlament ustanowił dotychczas ponad pięćdziesiąt świąt cyklicznych, przy czym większość z nich pojawi-

ła się w kalendarzu oficjalnych obchodów w ostatnich dwóch dekadach. W artykule omówiono stosunek

Polaków do wskazanych świąt i na podstawie istniejących badań określono, które z nich są uznawane za

najważniejsze, jak w praktyce są obchodzone oraz jakie emocje się z nimi wiążą.

Marta Karkowska

Społeczny odbiór świąt

ustanowionych przez Sejm i Senat

też jak w praktyce je obchodzą i jakie wiążą z nimi odczucia i ocze-

kiwania. Pozwoli to na określenie zasięgu oraz siły oddziaływania

aktów prawnych ustanawiających kolejne święta, a także wskazanie

faktycznych skutków ich przyjęcia, niekiedy trudnych do przewidze-

nia na etapie projektowania ustaw czy uchwał.

ŚWIĘTA OBCHODZONE W POLSCE I ICH SPECYFIKA

W Polsce co roku – oprócz tych ustanowionych przez Sejm i Senat –

obchodzonych jest oficjalnie wiele świąt ustanowionych przez różne

instytucje i organizacje. Wyróżnić można wśród nich m.in. święta

określane jako „międzynarodowe” lub „światowe”, proklamowane

najczęściej przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjedno-

czonych i jej wyspecjalizowane agendy lub organizacje (np. UNESCO,

UNICEF, WHO). Ze względu na zasięg za odrębny rodzaj świąt uznać

można te określane jako „europejskie”, ustanawiane głównie przez

Radę Europy lub Unię Europejską (przykładem mogą być Dzień Eu-

ropy obchodzony 5 maja czy Dzień Unii Europejskiej obchodzony

9 maja).

Szczególny charakter mają obchodzone w Polsce święta określane

jako „religijne”, „kościelne” lub „wyznaniowe”. Większość z nich to

święta katolickie, wymienione w konkordacie i innych aktach praw-

nych, w tym w ustawie o dniach wolnych od pracy z 18 stycznia 1951 r.

(Dz.U. nr 4, poz. 28). Na ich podstawie większość Polaków w wybra-

nr 5(271) • 15 kwietnia 2020

zagadnienia społeczno‑gospodarcze

ISSN 2082‑0666

2

nych terminach nie jest zobowiązana do świadczenia pracy (m.in.

w dniu Wszystkich Świętych czy dniu Objawienia Pańskiego obcho-

dzonym w Polsce jako Święto Trzech Króli).

Warto też wspomnieć, że możliwość wydawania przepisów doty-

czących cyklicznych świąt otrzymali również niektórzy ministrowie

oraz samorząd. Przykładem mogą być rozporządzenia Ministra Obro-

ny Narodowej dotyczące ustanawiania świąt wojskowych, będących

świętami wybranych formacji

1

, oraz uchwały jednostek samorządu

terytorialnego, które realizują nadane im uprawnienia, ustanawiając

święta swoich miast lub ich patronów

2

.

Na tym tle cykliczne święta ustanowione przez parlament mają

szczególne znaczenie. Inicjatorami obchodów z zasady mogą być

wszyscy obywatele państwa, ale o dacie corocznych uroczystości

tego rodzaju, ich nazwie oraz ewentualnym ustanowieniu z takiej

okazji dnia wolnego od pracy decyduje wyłącznie ustawodawca. Do

jego kompetencji należy również wybór tematyki, która jest hono-

rowana, a także wyjaśnienie w uzasadnieniu do wydawanego aktu

prawnego okoliczności, powodów lub potrzeb ustanowienia danego

święta. W parlamencie rozstrzyga się również, czy święto wprowa-

dzone jest w drodze przyjęcia uchwały (najczęściej jednej z izb) czy

ustawy, wymagającej zastosowania procedury ustawodawczej.

Przegląd obowiązujących ustaw i uchwał wskazuje, że najliczniej-

szymi, cyklicznymi świętami ustanowionymi przez Sejm i Senat są te,

które honorują wybrane służby lub kluczowe dla społeczeństwa sfe-

ry działalności państwa (np. Dzień Ratownictwa Medycznego). Pra-

wodawca stanowi je, wprowadzając odpowiedni przepis w jednym

z artykułów ustawy dotyczącej działalności danej formacji. Święta

takie określane są najczęściej jako „zawodowe” lub „branżowe”. Za-

pewne ze względu na swoje powiązanie ze ściśle określonymi śro-

dowiskami święta tego rodzaju są stosunkowo słabo rozpoznawalne

w społeczeństwie.

Zdecydowanie bardziej znane są te święta ustanowione przez par-

lament, które dotyczą historycznych wydarzeń lub osób (niekiedy

grup czy środowisk), a także najważniejszych dla Polaków wartości

takich jak niepodległość, wolność czy demokracja. Jak pokazują

badania społeczne

3

, to takie święta są nie tylko najczęściej wska-

zywane jako warte upamiętniania, ale też najchętniej świętowane.

To sprawia, że ustanawiając kolejne daty obchodów, parlament jako

instytucja państwa może nie tylko przypominać o przeszłości, ale też

kształtować postawy obywateli lub wskazywać i promować pożąda-

ne cele bądź wartości.

Taka rola przepisów ustaw, będąca jednym z kluczowych czyn-

ników mających wpływ na praktyki upamiętniania okazuje się tym

bardziej ważna, że dotychczas ustawodawca w żaden sposób nie

zobligował obywateli do obchodzenia „świeckich dni świątecznych”.

Pewne kwestie zostały uregulowane jedynie ogólnie w ustawie

z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej

Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. 2018, poz. 441) Na

podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy każdemu zapewnia się prawo

używania barw Rzeczypospolitej Polskiej: w szczególności w celu

podkreślenia znaczenia uroczystości, świąt lub innych wydarzeń,

nie odnosząc się już do typu czy specyfiki takiego święta. Za jedyne

ograniczenie dotyczące obywateli można w praktyce uznać tylko te

przepisy innych aktów prawnych, które penalizują działania lub czy-

1

Za wyjątek uznać można obchody Święta Wojska Polskiego, których orga-

nizację powierzono wojsku na podstawie ustawy z 30 lipca 1992 r. o usta-

nowieniu Święta Wojska Polskiego, Dz.U. nr 60, poz. 303.

2

Na przykład uchwała nr LXXXIV/790/97 Rady Miasta Krakowa z 4 czerwca

1997 r. w sprawie ustanowienia Święta Miasta Krakowa.

3

Na przykład P.T. Kwiatkowski, Odzyskanie niepodległości w polskiej pamię-

ci zbiorowej, NCK, Warszawa 2018.

ny wskazywane jako znieważanie niektórych symboli wyróżnionych

przez państwo polskie

4

.

Regulacje zawarte w ustawie o godle, barwach i hymnie Rze-

czypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych dotyczące

obchodów świąt ustanowionych przez Sejm i Senat odnoszą się

wyłącznie do instytucji państwowych. Zobowiązują one wybrane

podmioty i organy do podnoszenia, ewentualnie zamieszczania,

w czasie świąt państwowych flagi państwowej na budynkach lub

przed wybranymi budynkami stanowiącymi siedziby urzędowe albo

miejsce obrad organów państwowych i samorządowych (art. 7) oraz

zawierają zalecenie odtwarzania hymnu państwowego w wyróż-

nionych dniach (art. 13). Ustawodawca wskazuje też na możliwość

ustalenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zasad obcho-

dów świąt i rocznic państwowych oraz innych uroczystości o zasięgu

państwowym lub lokalnym (art. 17). Prezydent nie skorzystał jednak

dotąd z tej delegacji.

Enigmatyczność wspomnianych regulacji daje władzom wszyst-

kich szczebli dużą swobodę w planowaniu przebiegu kolejnych świąt,

z których każde ma swój własny charakter. Jednocześnie prawodaw-

ca, nie zobowiązując w żaden sposób obywateli do celebracji świąt

przez siebie ustanowionych, pozostawia im pełną swobodę decyzji

dotyczących udziału w obchodach lub formach takiego udziału. W tej

sytuacji warto przyjrzeć się, jaki stosunek do wybranych wydarzeń

mają Polacy, jakie formy obchodów są im najbliższe czy najbardziej

z ich perspektywy pożądane, a także które ze świąt rzeczywiście cie-

szą się w Polsce największym społecznym uznaniem.

SPOŁECZNA HIERARCHIA ŚWIĄT USTANOWIONYCH

PRZEZ SEJM I SENAT

Postrzeganie obchodów rocznic i świąt ustanowionych przez władze

państwowe było tematem wielu badań społecznych. Ich wyniki po-

kazują zarówno zmiany, jakie zachodzą przez lata w wiedzy obywateli

na temat przeszłości ich państwa, randze i znaczeniach, jakie nada-

wane są przeszłym wydarzeniom czy zjawiskom, jak i zmiany w spo-

sobach interpretacji przeszłości państwowej i narodowej.

Badania przeprowadzone w 2018 r.

5

pokazały, że za najważniejsze

ze świąt państwowych i  narodowych uznawane jest obchodzone

11 listopada Narodowe Święto Niepodległości. W badaniu przepro-

wadzonym jesienią – tuż przed głównymi obchodami setnej rocznicy

odzyskania niepodległości – 76% respondentów wskazało je jako

jedno z pięciu najważniejszych, a dla 40% badanych osób było ono

pierwszym wyborem. Kolejnym świętem wskazywanym przez ponad

połowę pytanych było wówczas Święto Narodowe Trzeciego Maja

(61% respondentów), przy czym dla 15% spośród wszystkich ba-

danych było to święto najważniejsze. Oba święta od lat cieszą się

niesłabnącą popularnością, jednak nadawana im ranga zmienia się

w czasie, co związane jest głównie z bieżącymi potrzebami społecz-

nymi, a także aktywnością administracji publicznej dotyczącą pro-

mocji danego święta i jego obchodów

6

. Jeszcze dwie dekady temu

w badaniach przeprowadzonych w okresie, gdy nie fetowano żadnej

okrągłej, historycznej rocznicy, to święto obchodzone 3 maja respon-

denci OBOP uznawali za nieco ważniejsze

7

. Badania innego ośrodka,

4

Na przykład ustawa o ochronie znaku Polski Walczącej z 10 czerwca 2014 r.,

Dz.U. poz. 1062.

5

Polacy o Narodowym Święcie Niepodległości i polityce pamięci, komunikat

z badań CBOS, nr 142/2018, https://www.cbos.pl [wszystkie wykorzystane

w artykule materiały elektroniczne dostęp: 5 kwietnia 2020 r.].

6

O 11 listopada pewnego roku. Świętowanie stulecia odzyskania niepodle-

głości w ujęciu socjologicznym, red. R. Wiśniewski i in., NCK, Warszawa 2019.

7

Święto Niepodległości i inne święta państwowe w świadomości społecznej,

OBOP, listopad 1999 r., http://www.tnsglobal.pl/.

3

przeprowadzone w 2016 r., pokazały, że choć oba wydarzenia wciąż

traktowane są jako dwa najważniejsze spośród zasługujących na

szczególne upamiętnienie, to Narodowe Święto Niepodległości

uznawane jest za to istotniejsze

8

.

Kolejne pozycje w hierarchii świąt najbardziej cenionych zajmują

święta ustanowione stosunkowo niedawno oraz takie, których daty

obchodów lub nadawane im znaczenia zmieniały się w ciągu dziesię-

cioleci. Do tych ostatnich zaliczyć można święto państwowe nazy-

wane tradycyjnie Świętem Pracy, celebrowane 1 maja, a obchodzone

na ziemiach polskich po raz pierwszy w 1890 r. W zaborze rosyjskim

było ono traktowane jako wyraz sprzeciwu wobec władz carskich,

brutalnie reagujących na próby organizacji pochodów z tej okazji.

W II Rzeczpospolitej świętu temu nadawano różne znaczenia, ale

zapamiętane zostało ono głównie jako czas manifestowania niezgo-

dy wobec trudnej sytuacji robotników oraz okazja do starć między

pochodami organizowanymi przez różne ugrupowania. W powojen-

nej Polsce obchody pierwszomajowe oficjalnie rozpoczęto w 1950 r.,

jednak dość szybko przeobraziły się one w propagandowy rytuał,

mający legitymizować system komunistyczny, w którym obywatele

uczestniczyli często obowiązkowo. Taki charakter obchodów został

dobrze zapamiętany i do dziś jest negatywnie oceniany, zwłaszcza

przez starsze pokolenia Polaków. Po 1989 r. data obchodów tego

święta państwowego została zachowana, jednak zasadnicze zmiany

w preambule ustanawiającej go ustawy nadały nowy sens samym

uroczystościom

9

. Dodatkowe znaczenie zyskało także po proklamacji

przez Piusa XII 1 maja jako święta Józefa Rzemieślnika (lub Robotni-

ka) – patrona ludzi pracujących.

Święto Pracy według badań CBOS z 2018 r. zostało uznane za jed-

no z najważniejszych przez 25% badanych, co lokowało je jako piąte

w hierarchii świąt tworzonej na podstawie wskazań z listy sporzą-

dzonej przez badaczy. W tych samych badaniach równie wysokie, bo

trzecie i czwarte miejsca zajęły kolejno: Święto Wojska Polskiego

(obchodzone obecnie 15 sierpnia) i Narodowy Dzień Pamięci Po-

wstania Warszawskiego (obchodzony od 2010 r. 1 sierpnia). Zazna-

czyć należy, że pierwsze z nich ma jeszcze przedwojenne tradycje (od

1923 r. 15 sierpnia fetowano Dzień Żołnierza

10

), jednak po II wojnie

światowej – gdy święto kojarzone z cudem nad Wisłą i Józefem Pił-

sudskim stało się niewygodne z perspektywy władz – na podstawie

ustawy zmieniono dzień jego obchodów, a także nazwę. W wyniku

tych działań jeszcze do 1992 r. Dzień Wojska Polskiego przypadał

na 12 października. Dopiero utrata mocy dekretu z 7 października

1950 r.

11

i powrót do obchodów z 15 sierpnia, sprawiły, że Święto Woj-

ska Polskiego zaczęło być cenione bardziej, zyskując szersze grono

uczestników.

Na tym tle za „nowe święto” uważany może być Narodowy Dzień

Pamięci Powstania Warszawskiego, obchodzony oficjalnie jako świę-

to państwowe zaledwie od dekady. Samo wydarzenie było upamięt-

niane i uznawane za ważne także wcześniej, ale nie tylko tu upatruje

się źródeł obecnego upowszechnienia. W tym wypadku za istotne

(poza działaniami instytucji państwowych i samorządowych) przy-

czyny popularności uznaje się bowiem nie tylko znaczne zwiększenie

odsetka osób mających podstawową wiedzę o samym wydarzeniu,

ale też tych postrzegających to święto jako ważne i osobiście im bli-

8

Raport z badania zrealizowanego na potrzeby wieloletniego programu rzą-

dowego „Niepodległa”, TNS Polska, wrzesień 2016 r., https://www.nck.pl.

9

Ustawa o zmianie ustawy o ustanowieniu dnia 1 maja świętem państwo-

wym z 12 stycznia 2007 r., Dz.U. nr 35, poz. 214.

10

Rozkaz dzienny nr 126 Ministerstwa Spraw Wojskowych z 4 sierpnia 1923 r.

wydany przez gen. Stanisława Szeptyckiego.

11

Ustawa o ustanowieniu Święta Wojska Polskiego z 30 lipca 1992 r., Dz.U.

nr 60, poz. 303.

skie. Badacze łączą te zmiany również z danymi, które wskazują na

nowe źródła wiedzy o tym fenomenie z czasów II wojny światowej

i wzrost odsetka osób podkreślających jego ogólnopolski, nie tylko

lokalny charakter

12

.

Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego w różnych

badaniach w ostatnim czasie popularnością wyprzedził święta ob-

chodzone 1 i 8 maja. To ostatnie ustanowiono formalnie w 2015 r.,

gdy decyzją parlamentu Narodowy Dzień Zwycięstwa zastąpił Naro-

dowe Święto Zwycięstwa i Wolności przypadające na 9 maja

13

. Świętu

upamiętniającemu zakończenie II wojny światowej nadano wówczas

nowe znaczenia, co mogło przyczynić się do wzrostu popularności

obchodów związanych z zakończeniem II wojny światowej

14

.

Najmniej rozpoznawalne spośród świąt ustanowionych przez Sejm

i Senat i jednocześnie wymienianych w sondażach są te wprowadzo-

ne oficjalnie stosunkowo niedawno oraz te, które nie mają jeszcze

wypracowanych tradycji obchodów. Warto zauważyć, że zdecydo-

wanie bardziej znane i uznane przez Polaków są święta związane

z okresem II wojny światowej niż te chronologicznie bliższe i znane

większości z ich własnego doświadczenia. Tym zjawiskiem tłumaczyć

można by stosunkowo niewielką rozpoznawalność Dnia Pamięci Ofiar

Stanu Wojennego (obchodzonego 13 grudnia) czy Dnia Wolności

i Praw Obywatelskich (przypadającego na dzień 4 czerwca, w rocznicę

pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych), a także

Dnia Solidarności i Wolności (ustanowionego na dzień 31 sierpnia

w związku z rocznicą porozumień sierpniowych). Nie mniej istotne

wydaje się też większe wśród respondentów poczucie bycia bene-

ficjentami przeszłych wydarzeń czy poczucie bycia spadkobiercami

niektórych tradycji. Stąd zapewne wzrost popularności obchodów

zakończenia II wojny światowej czy też sukces Narodowego Dnia

Pamięci Powstania Warszawskiego, jeszcze 10 lat temu rzadko wy-

różnianych przez respondentów, a obecnie zdaniem badanych zasłu-

gujące na szczególne upamiętnienie.

PREFEROWANE FORMY ŚWIĘTOWANIA

Badania dotyczące sposobów obchodzenia świąt oficjalnie usta-

nowionych przez parlament wskazują, że kluczowy wpływ na formy

świętowania wyróżnionych dni ma przede wszystkim to, czy są to

dni wolne od pracy czy też nie. W tym pierwszym wypadku Polacy,

którzy deklarują chęć świętowania, najchętniej czynią to w gronie

rodzinnym, a rzadziej z przyjaciółmi czy znajomymi. Kilkanaście pro-

cent badanych tego dnia bierze udział w uroczystościach religijnych

lub imprezach zbiorowych, takich jak marsze czy festyny. Co trzeci

przyznaje, że w ogóle nie ma w zwyczaju obchodzenia takich świąt

15

.

Każde ze świąt, będące jednocześnie dniem wolnym od pracy,

celebrowane jest w nieco inny sposób, jednak wiele rytuałów jest

do siebie podobnych. Z okazji Narodowego Święta Niepodległości

Polacy najczęściej wywieszają flagi państwowe. Mniej popularnymi

formami świętowania są te wymagające udziału w publicznych zgro-

madzeniach, zarówno religijnych (np. mszach), jak i świeckich (uro-

czystościach rocznicowych, festynach, piknikach itd.). W przypadku

tych ostatnich zaobserwowano, że Polacy coraz chętniej uczestniczą

w obchodach organizowanych w ich miejscu zamieszkania. Za atrak-

12

Pamięć o Powstaniu Warszawskim, komunikat z badań, https://nck.pl;

Powstanie warszawskie w ocenie społecznej, komunikat z badań, https://

www.cbos.pl; 80. rocznica wybuchu II wojny światowej. Pamięć i emocje,

komunikat z badań, https://nck.pl/.

13

Ustawa z 24 kwietnia 2015 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Zwycięstwa,

Dz.U. poz. 622.

14

Raport z badania zrealizowanego na potrzeby wieloletniego programu rzą-

dowego „Niepodległa”, TNS Polska, wrzesień 2016 r., https://www.nck.pl.

15

Ibidem.

4

Dr Marta Karkowska

– specjalista do spraw społecznych BAS, adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN.

związane z obchodami święta przypadającego 11 listopada, najczę-

ściej wskazywały na dumę (26%) i radość (24%), a rzadziej wzruszenie

(16%). Odnotować jednak należy, że choć o negatywnych emocjach

wspominano stosunkowo rzadko, to aż 6% respondentów wskazało

na strach. Odnosząc ten wynik do wypowiedzi osób biorących udział

w badaniach jakościowych, można przypuszczać, że takie negatywne

emocje wynikać mogą z przekonania o dużym ryzyku pojawienia się

konfliktów a nawet zamieszek w trakcie uroczystości.

Myśl o obchodach, których celem jest upamiętnienie wydarzeń

tragicznych, w pytanych osobach wywołuje już nieco inne emocje.

Można je podzielić na te powiązane z historycznymi wydarzeniami

oraz te wynikające z bieżącego namysłu nad zdarzeniami sprzed lat.

W przypadku obchodów mających na celu upamiętnienie wydarzeń

związanych z II wojną światową emocje takie, jak poczucie zdrady,

żalu i niesprawiedliwości (niezależne od dumy z postawy wojennych

bohaterów), wywoływać może poczucie braku bezpieczeństwa oraz

obawy dotyczące wybuchu potencjalnych wojen w przyszłości

19

.

PODSUMOWANIE

Ustanowienie święta przez Sejm i Senat i jego coroczne obchody jest

obecnie nie tylko społecznie akceptowane, ale też uznawane za po-

trzebne i celowe. Nie oznacza to jednak, że możliwe jest jednorazowe

określenie wagi poszczególnych świąt czy ich hierarchii. Ta ostatnia

ulega zmianom nie tylko w wyniku upływu czasu, ale też w efekcie

przemian znaczeń nadawanych poszczególnym świętom czy poja-

wiania się nowych dni wyróżnionych w kalendarzu. Istotne okazują

się też czynniki takie, jak obchody tzw. okrągłych rocznic i zaanga-

żowanie zarówno władz państwowych, samorządowych, jak i samych

obywateli, różne w różnych okresach. Mając możliwość wykorzysta-

nia zróżnicowanych form świętowania (zarówno tradycyjnych, jak

udział w oficjalnych uroczystościach, jak i nowych, czego przykładem

są tematyczne zawody sportowe), badani Polacy wskazują, że choć

z zasady najchętniej świętują w gronie rodziny lub znajomych, to są

też skłonni do udziału w imprezach lub uroczystościach zbiorowych.

Same obchody wywołują w nich także różne emocje, które mogą stać

się podstawą pozytywnych odczuć, jak poczucie wspólnoty z inny-

mi, przekonanie o jedności, ale również wywoływać obawy, niepokój,

a nawet strach. Odpowiedzi udzielane przez osoby biorące udział

w badaniach społecznych wskazują też, że kluczem do popularności

najbardziej rozpoznawalnych świąt ustanowionych przez parlament

są głównie ich długie tradycje, radosny charakter obchodów, prze-

konanie, że wszyscy Polacy mogą czuć się beneficjentami przeszłych

wydarzeń, a także – co dla wielu bywa kwestią decydującą – możli-

wość skorzystania z dnia wolnego od pracy.

19

80. rocznica wybuchu II wojny światowej. Pamięć i emocje, komunikat z ba-

dań, https://nck.pl/.

cyjny uważają przy tym nie tylko udział w znanych od lat paradach,

jarmarkach czy festynach, ale też uczestnictwo w wydarzeniach

wcześniej rzadko praktykowanych, takich jak sadzenie drzew czy za-

wody sportowe, np. biegi rocznicowe

16

.

W przypadku świąt, z okazji których parlament nie ustanowił dni

wolnych od pracy, Polacy jako preferowane formy świętowania wska-

zują najczęściej oglądanie w telewizji uroczystości upamiętniających

to wydarzenie (48% badanych), ale też przyłączanie się do symbolicz-

nych gestów, takich jak uczczenie ważnego wydarzenia i jego uczest-

ników minutą ciszy (np. 1 sierpnia o „godzinie W” – 17.00)

17

. Rzadziej

z tej okazji w gronie rodzinnym czy znajomych wspominane są wy-

darzenia z przeszłości, czytane artykuły tematyczne, a jedynie kil-

ka procent respondentów decyduje się na udział w uroczystościach

rocznicowych.

EMOCJE WIĄZANE Z OBCHODAMI

Badania społeczne pokazują, że święta ustanowione przez parlament

kojarzone są nie tylko z corocznymi rytuałami, ale też z emocjami.

Z cyklicznymi obchodami wiążą się również oczekiwania kierowane

w stronę ich organizatorów, dotyczące uwzględnienia specyfiki tego

rodzaju uroczystości.

Osoby biorące udział w badaniach jakościowych, w których mogły

swobodnie wypowiadać się na temat osobistych odczuć czy dzielić

się indywidualnymi spostrzeżeniami, najczęściej uznawały za kluczo-

we dla takich wydarzeń budowanie poczucia jedności i wspólnoty

18

.

W tym kontekście rozpatrywały i podkreślały potrzebę przypomina-

nia o sensie obchodów i upamiętniania osób czy wydarzeń z przeszło-

ści, a także okazanie im szacunku lub oddanie hołdu. Dla badanych

istotny był też charakter świąt. W swoich wypowiedziach podkreślali,

że święta mające radosny wydźwięk i przypominające o pozytywnych

wydarzeniach, takie jak Narodowe Święto Niepodległości, dają szan-

sę na udział we wspólnych obchodach osobom o różnych poglądach,

wartościach czy przekonaniach. Z kolei pytani o to, co zniechęca ich

do udziału w uroczystościach o takim charakterze, zwracali uwagę

na poczucie braku bezpieczeństwa związane z agresywnym zachowa-

niem innych uczestników wydarzenia, a także wyrażali przekonanie

o wykorzystywaniu obchodów przez organizatorów np. w celu sty-

mulowania podziałów społecznych czy osiągnięcia własnych celów.

Badania sondażowe prowadzone w ostatnim czasie pokazały z ko-

lei, że ogólnie obchodom świąt najczęściej towarzyszą pozytywne

odczucia. Na przykład osoby, które deklarowały szczególne emocje

16

Zorientowani na przyszłość. Wybrane wyniki badania na temat świętowa-

nia 11 listopada, https://www.nck.pl.

17

Pamięć o Powstaniu Warszawskim, komunikat z badań, https://nck.pl.

18

Świętowanie Niepodległości, komunikat z badań jakościowych, https://

nck.pl.

Wydawca:

Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych

ul. Zagórna 3 · 00‑441 Warszawa · tel. [phone] · faks 22 694 10 05 · www.bas.sejm.gov.pl

Projekt graficzny:

Bogdan Żukowski

Redakcja:

Jolanta Adamiec · Szymon Bachrynowski · Natalia Firlej (sekretarz redakcji) · Leszek Graniszewski · Mirosław Gwiazdowicz ·

Daniela Kupis (sekretarz redakcji) · Konrad Kuszel · Justyna Osiecka‑Chojnacka · Jarosław Szymanek (redaktor naczelny)

Kontakt:

tel. [phone] · 22 694 17 34; e‑mail: [e-mail] · [e-mail]

Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu służy eksperckim wsparciem posłom i organom Sejmu.

„INFOS” w zwięzłej formie podejmuje aktualne zagadnienia istotne dla polskiego społeczeństwa i gospodarki.

Poglądy autora wyrażone w artykule nie mogą być utożsamiane ze stanowiskiem Biura Analiz Sejmowych.