Sejm i Senat sa organami wladzyustawodawczej, Politologia UMCS - materiały, IV Semestr letni, System polityczny RP


Sejm i Senat są organami władzy ustawodawczej. Sejm jest izbą pierwszą parlamentu, a Senat drugą.

Sejm i Senat są jedynymi organami przedstawicielskimi, które posiadają przywilej bezpośredniego prezentowania narodu i podejmowania w jego imieniu decyzji.

Regulamin Sejmu (Senatu) określa organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu. Przyjmowany przez każda izb w formie uchwały.

Sejm składa się z 460 posłów, a Senat z 100 senatorów, kadencja trwa 4 lata. Obrady są jawne, chyba, ze Sejm uchwali tajności obrad na wniosek Prezydium lub 30 posłów(10 senatorów), w sytuacji, kiedy wymaga tego dobro państwa. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym (Senacie bez proporcjonalnych). W podziale mandatów uczestniczą partie polityczne, które zdobyły skali kraju co najmniej 5% (koalicja 8%).

Wybory zarządza prezydent nie później niż 90 dni przed upływem kadencji obecnego parlamentu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu. Wybory do obu izb są przeprowadzane w ciągu tego samego dnia. Kadencja Sejmu i Senatu rozpoczyna się z dniem zebrania Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednocześnie skrócenie kadencji Senatu.

Prezydent RP po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Senatu, w sytuacjach określonych w Konstytucji może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu i Senatu:

  1. fakultatywnie- jeżeli w ciągu 4 m-cy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona prezydentowi do podpisu

  2. obligatoryjnie- gdy Sejm nie jest w stanie udzielić rządowi powołanemu przez prezydenta wotum zaufania większością głosów

Bierne prawo wyborcze- obywatel polski, do sejmu 21 lat, do Senatu- 30 lat

Czynne prawo wyborcze- obywatel polski, skończone 18 lat w dniu głosowania

Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne i obywatele.

Wybory przeprowadzają: Państwowa Komisja Wyborcza, okręgowe komisje wyborcze oraz obwodowe komisje wyborcze.

Każdy obywatel może wnieść do SN protest przeciwko ważności wyborów. SN podejmuje uchwałę o ważności lub nieważności wyborów.

Cisza wyborcza rozpoczyna się 24h przed dniem wyborów i trwa aż do zakończenia głosowania.

Finansowanie kompanii wyborczej jest jawne.

Zasada niepołączalności stanowisk (zasada incompatibilitas)- mandatu posła (senatora) nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, RP Dziecka, ambasadora, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka KRRiT, z zatrudnieniem w kancelarii Sejmu, Senatu, prezydenta i administracji rządowej. Sędzia, prokurator, urzędnik cywilny, żołnierz, policjant, funkcjonariusz ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów.

Nie można być równocześnie posłem i senatorem.

Mandat parlamentarny ma charakter generalny (wyraża wolę narodu), nieodwołalny( parlamentarzystów nie można odwołać), niezależny (posła nie obowiązują instrukcje wyborcze). Jest to tzw. mandat wolny, jest przeciwieństwem mandatu imperatywnego.

Parlamentarzyści dysponują immunitetem parlamentarnym. Rodzaje immunitetu:

  1. formalny (procesowy)- zakaz pociągnięcia posła do odpowiedzialności karnej, jedynie za zgoda Sejmu lub gdy sam poseł zrezygnuje, nie wchodzi odpowiedzialność cywilna lub zawodowa

  2. materialny- zakaz pociągnięcia posła do odpowiedzialności związanej z wykonywaniem jego funkcji(jak głosował, przemawiał), nawet po wygaśnięciu mandatu. Za taką działalność poseł lub senator odpowiada jedynie przed Sejmem lub Senatem

  3. nietykalność- chroni parlamentarzystę przed aresztowaniem, jedyny wyjątek- ujęcie na gorącym uczynku przestępstwa, kiedy narusza dobro osób trzecich i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu (Senatu), który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Immunitet ma chronić niezależność parlamentarzystów i zapewnić im swobodę wykonywania swoich funkcji.

Inne gwarancje i obowiązki niezależności przedstawiciela: