1. Transformacja systemu politycznego w latach 80tych.
*Reformy ustrojowe w 1982 roku - ustanowienie Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego.
* Okrągły Stół
Zakres i kształt reform ustrojowych został ustalony w ramach „kontraktu" politycznego spisanego w formie Porozumień „okrągłego stołu" w dniu 5.04.1989r. „Okrągły stół" to określenie debat nad kształtem reform ustrojowych w Polsce końca lat 80tych. Stanowi zatem początek pokojowej transformacji systemu polityczno-ustrojowego „realnego socjalizmu" w kierunku stworzenia ładu ustrojowego państwa demokratycznego.Rewolucyjnemu zakresowi zmian towarzyszył reformatorski i pokojowy charakter. Pomysł zwołania konferencji „okrągłego stołu" zrodził się w 08.1988r, wskutek kryzysu społeczno-politycznego i dużych rozmiarów erozji systemu, wzrosło zapotrzebowanie na zmiany.
Obrady odbyły się w Warszawie od 6.02-5.04.1989. Wyodrębniono 3 zasadnicze sfery reform, które były negocjowane w 3 zespołach tematycznych: reform politycznych, polityki społecznej i gospodarczej, pluralizmu związkowego. 
Postanowienia:
- wybory „kontraktowe" do Senatu w oparciu o umowny podział mandatów w proporcji 65% dla koalicji ówczesnych partii politycznych (PZPR, ZSL i SD - 60%; PAX, UchS, PZKS - 5% <- ugrupowania katolickie) i 35% dla opozycji polit., a właściwie dla wolnej konkurencji wyborczej. W wyborach opozycja je faktycznie zdobyła;
- wolne i demokratyczne wybory do Senatu z prawem inicjatywy ustawodawczej i weta wobec ustaw sejmowych;
- wprowadzenie instytucji prezydenta, miał mieć władzę wykonawczą i kontrolę nad parlamentem;
- legalizacja NSZZ „Solidarność" u wprowadzenie zasad pluralizmu związkowego w zakładach pracy;
- reforma ustroju sądów w kierunku ich niezależności oraz niezawisłości i nieusuwalności sędziów;
- poszerzenie pola swobód polit. Poprzez zagwarantowanie zasady wolności słowa oraz częściowe zniesienie monopolu rządowego i politycznego środków masowego przekazu, a także wolności zrzeszania się w formie stowarzyszeń.
- ustrój określony podczas obrad „okrągłego stołu" był konstrukcją przejściową, łączącą wizję zreformowanego systemu polityczno-ustrojowego w ramach tzw. Socjalistycznej demokracji parlamentarnej oraz elementy klasycznej demokracji - ograniczony pluralizm polityczny i wolne wybory do Senatu.
* Nowelizacje Konstytucji RP - 7 kwietnia i 29 grudnia 1989
Nowela kwietniowa zmierzała przede wszystkim do demokratyzacji s.politycznego. Dotyczyła następujących zmian:
- zasad organizacji i funkcjonowania systemu naczelnych organów państwa
- zasad prawa wyborczego
- ustroju sądów
Po zakończeniu obrad Okrągłego Stołu Sejm PRL w dniu 7 kwietnia 1989 r. uchwalił ustawę o zmianie ustawy zasadniczej z 1952 r. oraz ordynacje wyborcze - do Sejmu oraz do przywróconego Senatu.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w wersji z 7 kwietnia 1989 wraz z późniejszymi zmianami obowiązywała od 8 kwietnia 1989 do 8 grudnia 1992, do czasu wejścia w życie tzw. Małej Konstytucji.
Nowelizacja wprowadzała (bądź przywracała) następujące instytucje:
- Senat - z prawem do wnoszenia poprawek do ustaw oraz z prawem inicjatywy ustawodawczej,
- urząd Prezydenta w miejsce dotychczasowej kolegialnej Rady Państwa,
- Krajową Radę Sądownictwa, organu właściwego dla proponowania nominacji sędziowskich.
Ordynacja wyborcza: Wybory miały być powszechne, równe i bezpośrednie a głosowanie tajne. Wybory do Sejmu i Senatu miały być przeprowadzone w dwóch turach. Uzyskanie mandatu poselskiego w pierwszej turze było możliwe po uzyskaniu bezwzględnej większości głosów w okręgu wyborczym. 65% mandatów w izbie niższej (299 z 460), przyznano Komisji Rządzącej z PZPR na czele. Pozostałe 35% mandatów (161 z 460) poddano pod wybory powszechne(z czego wszystkie 161 przypadło opozycji). W każdym okręgu wyborczym, co najmniej 1 mandat zagwarantowano dla kandydatów bezpartyjnych. Senat w liczbie 100 senatorów miał zostać wyłoniony w całkowicie wolnych i demokratycznych wyborach. Kadencja Senatu upływała wraz z kadencją Sejmu. Rozwiązanie Sejmu pociągało za sobą koniec kadencji Senatu.
Sejm: pierwsza izba parlamentu była najwyższym organem władzy państwowej. Prezydium Sejmu miało prawo do zwoływania posiedzeń (poza pierwszym posiedzeniem zwoływanym przez prezydenta). powoływanie rządu. uchwalanie budżetu. brak możliwości wydawania dekretów z mocą ustawy. mógł się rozwiązać mocą własnej uchwały.

Senat: druga izba parlamentu posiadała ograniczone uprawnienia ustawodawcze. współudział w uchwalaniu ustaw. prawo do ponownego rozpatrzenia ustawy niepodpisanej przez prezydenta.
Prezydent: był wybierany na 6-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe. Pierwszym i jedynym Prezydentem PRL został gen. Wojciech Jaruzelski.
Uprawnienia prezydenta: funkcje reprezentacyjne. prawo do zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu. desygnacja kandydata na premiera. prawo niepodpisywania ustawy uchwalonej przez obie izby. nadzór nad radami narodowymi. prawo do rozwiązania Sejmu w sytuacji, gdy Sejm nie powołał rządu i nie przyjął budżetu.
Odpowiedzialność prezydenta: prezydent nie ponosił odpowiedzialności politycznej. prezydent mógł być pociągnięty do odpowiedzialności konstytucyjnej.
Nowelizacja z 29.12.1989
 Sprowadzała się w istocie do przebudowy podstaw ustrojowych państwa i określenia nowej treści Konstytucji. Obejmowała:
- przywrócenie zlikwidowanej w 1952r. nazwy państwa „ Rzeczpospolita PL", a także zmianę Godła Państwa w postaci przywrócenia wizerunkowi orła tradycyjnej korony;
- zmianę konst. określenia suwerena. W miejsce dotychczasowej zasady suwerenności „ludu pracującego miast i wsi" podmiotem suwerennej władzy państwowej zostaje „naród";
- wprowadzenie nowej definicji konstytucyjnej państwaw formule państwa prawa - Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej;
- wprowadzenie zasady pluralizmu polit., fundamentalnej zasady systemu politycznego państwa i mechanizmów politycznych funkcjonowania państwa demokratycznego;
- rewizję dotychczasowego ustroju gosp., kształtowanie nowych stosunków społecznych i gosp. Na zasadzie swobody działalności gosp. Wszystkich podmiotów oraz na zasadzie równouprawnienia wszystkich form własności.
Przebudowano zasadniczo treść Ustawy zasadniczej, wykreślenie ideologicznej preambuły oraz rozdziału II (Ustroj spoleczno-gosp.). Treść nowych zasad ustroju państwa została ujęta w Rozdziale I ( Podstawy ustroju politycznego i gospodarczego.
*Sejm Kontraktowy
Sejm kontraktowy - potoczna nazwa Sejmu PRL X kadencji wybranego 4 i 18 czerwca 1989 r. Szerzej również używana na określenie całego parlamentu (Sejmu X i Senatu I kadencji) obradującego w latach 1989 - 1991. Kadencja tego parlamentu przypadła na kres istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i zapoczątkowała demokratyczną III Rzeczpospolitą.
Sejm kontraktowy był efektem zawartego 5 kwietnia 1989 roku porozumienia kończącego obrady Okrągłego Stołu. Nazwę swoją zawdzięcza swoistemu kontraktowi: podczas gdy wybory do Senatu miały być całkowicie wolne i demokratyczne, w Sejmie jedynie 35% miejsc (161 mandatów) było obsadzanych w wolnych wyborach, reszta (w tym 35 miejsc z listy krajowej) była zagwarantowana dla PZPR i partii sojuszniczych (ZSL, SD oraz trzech stronnictw "katolickich").
Frekwencja jak na przełomowe wybory była niska - 62,7% 4 czerwca i 25% 18 czerwca. Wynik był ogromnym sukcesem Solidarności. Zaledwie 40% wyborców oddało swój głos na kandydatów innych niż wystawieni przez Obywatelski Komitet Wyborczy skupiony wokół Solidarności. W wyborach do Senatu "S" zdobyła 99 mandatów na 100; 92 w pierwszej i 7 w drugiej turze. Jedynym senatorem niezwiązanym z "Solidarnością" został wówczas Henryk Stokłosa. Na 161 możliwych mandatów poselskich "S" zdobyła w pierwszej turze 160 miejsc. Poza dwoma osobami przepadła lista krajowa, która miała zapewnić działaczom centralnym PZPR miejsce w Sejmie. 4 czerwca z listy krajowej dostali się jedynie Mikołaj Kozakiewicz (ZSL) i Adam Zieliński (PZPR). Obie strony uzgodniły, iż 33 pozostałe miejsca z listy krajowej zostaną obsadzone w II turze w postaci list okręgowych; była to zresztą niezbyt zgodna z prawem decyzja, ale została przyjęta przez Radę Państwa.
Klęska obozu rządzącego była ogromna i nie całkiem spodziewana: jeszcze parę dni przed wyborami w gronie partyjnym martwiono się jak opinia zachodnia przyjmie sytuację, gdy Solidarność nie zdobędzie ani jednego mandatu; pocieszano się, iż na pewno kilka mandatów zdobędzie. Opozycja z kolei zastanawiała się, jak powinna się zachowywać w parlamencie, w którym spodziewano się zdobyć kilkanaście lub trochę więcej mandatów. Obie strony nie bardzo były świadome nastrojów społecznych. Kandydatów Solidarności, którzy weszli do parlamentu nazywano "drużyną Lecha", jako że wszyscy oni prezentowali swoje kandydatury na łamach "Gazety Wyborczej" w formie zdjęcia z Lechem Wałęsą.
Reformy gospodarcze 1989 (i kawalek z 1988)
Realizacja 1988-89 - Plan Konsolidacji Gospodarki (Rząd Mieczysława Rakowskiego) 
1. Likwidacja i restrukturyzacja przedsiębiorstw - m.in. kontrowersyjna decyzja o likwidacji Stoczni im. Lenina 31.10.1988) czy "Ustawa o niektórych warunkach konsolidacji gospodarki narodowej" z lutego 1989 r., która kryła możliwość przejmowania majątku państwowego przez osoby prywatne i spółki prywatno-państwowe. 2. Przekształcenie Komisji Planowania w Centralny Urząd Planowania.. Nowy urząd pozbawiono funkcji bieżącego zarządzania gospodarką - stanowił jedynie organ sztabowo-konsultacyjny rządu (Ustawa z dnia 23.12.1988). 3. Liberalizacja działalności gospodarczej. Przyjęcie 23.12.1988 rewolucyjnych ustaw: o działalności gospodarczej (każdy na równych prawach może prowadzić działalność gospodarczą i dokonywać wszystkich czynności które nie są przez prawo zabronione) oraz o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (do 100% kapitału zagranicznego). W ustawach zastrzeżono koncesjonowanie w 11 dziedzinach. 4. Znoszenie reglamentacji. Od 1.01.1989 benzyny i węgla oraz likwidacja asygnat w sprzedaży samochodów. Od 1.08.1989 zniesiono reglamentację i wprowadzono wolne ceny mięsa i jego przetworów. 5. Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego. Powołany ustawą z 15 lutego 1989 r. jako jeden z państwowych funduszy celowych. Miał gromadzić dewizy i poprzez podstawione podmioty skupować na wolnym rynku zagraniczne długi PRL wykorzystując ich niskie notowania. 6. Legalizacja wolnego obrotu dewizowego. Od 15 marca 1989 dopuszczono legalny obrót dewizami w kantorach z całkowicie wolnym kształtowaniem kursu wymiany.

2. Tryb przygotowania Konstytucji RP z 1997 roku
Tryb uchwalenia
Konstytucję RP uchwaliło Zgromadzenie Narodowe dnia 2 kwietnia 1997 roku. Dnia 25 maja została ona zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum. Dnia 16 lipca została podpisana przez Prezydenta Rzeczpospolitej, a 17 października tr. weszła w życie. 
Zasady naczelne to normy prawne zawarte w konstytucji, których szczególna doniosłość wyraża się w tym, że wynikają z nich inne normy konstytucyjne, określają one cechy danej instytucji, wyrażają podstawowe wartości konstytucyjne i są za takie uznawane w orzecznictwie i doktrynie.
Republikańska forma rządów: wyrażona jest w samej nazwie państwa ( Rzeczpospolita Polska), w tytule konstytucji i przede wszystkim w jej instytucjach i urządzeniach. Oznacza ona, z jednej str., wykluczenie jakiejkolwiek władzy dziedzicznej lub dożywotniej w państwie, a z drugiej, postulat ustanowienia rządów prawa i ustroju demokratycznego. Konstyt. RP z 1997 r. określa, że Rzecz.Polska to republika jako nazwa państwa i republika jako ustrój polityczny państwa ( nie zawsze się to pokrywało w innych państwach). Zasada ta jest wyrażona przepisami Konstytucji, których zmiana jest szczególnie utrudniona.
Demokratyczne państwo prawne: ustanowione w art.2 Konstytucji i jest to podstawowa zasada ustroju politycznego. To takie państwo, w którym prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości, oparty na prawie naturalnym i standardach prawa międzynarodowego. W demokratycznym państwie prawa wola większości, wyrażona w formie ustawy, może być przezwyciężona w wyniku zastosowania konstytucyjności prawa. Z pojęcia tego wynikają: zasada zaufania obywateli do państwa, co należy rozumieć jako nakaz lojalnego postępowania wobec obywateli; zakaz działania prawa wstecz; zasada ochrony praw nabytych; zas. Sprawiedliwości społecznej; zas. Respektowania dobra ogółu; zas. Stabilnego i bezpiecznego prawa; zas. Podziału władzy; zas. Niezawisłości sędziowskiej; zas. Prawa do sądu; zas. Nakazu określoności przepisów karnych; zas. Nullum crimen sine lege; zas. Zakazu nadmiernej ingerencji ustawodawcy w prawa jednostki.( te przesłanki zinterpretował Trybunał Konstytucyjny - zaanalizowano jego orzecznictwo, lista ta jednak nie jest zamknięta). T. Konst. demokratyczne państwo prawne uznał jako zbiorcze wyrażenie szeregu zasad, z których każda może stanowić samoistną podstawę oceny konstytucyjności ustaw lub aktów normatywnych.
Zasada autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi: Konstytucja RP z 1997r. w art. 25 ust. 3 określa generalną zasadę ustrojową wyrażającą instytucjonalne relacje między państwem a kościołami, która stanowi:" stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego". Pełni rolę zasady naczelnej w stosunku do innych zasad, np. równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych czy bezstronności władz publicznych RP w sprawie przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych oraz kształtowania stosunków między państwem a Kościołem katolickim na podstawie umowy międzynarodowej ( Konkordatu) i ustawy, a między państwem i innymi kościołami (zw.wyznaniowymi) w drodze ustawy uchwalonej na podstawie umów zawartych między Radą Ministrów i ich właściwymi przedstawicielami. Formuła „autonomii i niezależności" pozostaje w związku z postanowieniami Konkordatu podpisanego 28.07.1993 między Stolicą Apostolską i RP, który stosunki między państwem a Kościołem katolickim określa niemalże w ten sam sposób. Zasada ta ( ciężko ją obiektywnie interpretować) niewątpliwie przesądza negatywnie na możliwość kształtowania stosunków wyznaniowych w klasycznym modelu państwa wyznaniowego: odrzuca ścisłe powiązanie między państwem a Kościołem. Zasada równouprawnienia kościołów przekreśla koncepcję ustrojowego zagwarantowania jednemu z kościołów pozycji wyraźnie uprzywilejowanej.Konstytucyjna zasada w nawiązaniu do doktryny Vaticanum II, stwierdza istnienie dwóch społeczności - wspólnoty politycznej (państwo) i wspólnoty religijnej (Kościoł). W doktrynie Vaticanum II pojawia się też pojęcie dualizmu chrześcijańskiego, gdzie konstytucyjne rozwiązania mają swoje uzasadnienie. Zasada ta dotyczy ustalenia relacji między państwem a Kościołem, polegających na oddzieleniu sfery politycznej i społecznej od sfery religijnej. „Oddajcie Cesarzowi co cesarskie, a Bogu co boskie". Separacja skoordynowana to koncepcja, która polega na ukształtowaniu stosunków między państwem a Kościołem w ten sposób, że podstawą relacji jest rozdział między państwem a Kościołem, natomiast wszystkie kościoły w państwie mają charakter publicznoprawny. Państwo gwarantuje kościołom wolność i niezależność. Status ten nie ogranicza niezależności Kościoła od państwa i na odwrót. W zakresie szeregu spraw o charakterze mieszanym następuje wzajemne zbliżenia państwa i Kościoła oraz koordynacja dla realizacji dobra człowieka.Zakres współpracy: dla dobra kazdego czlowieka i calej wspolnoty panstwowej. (Jeszcze trza wiedziec, ze jest podzial panstw na wyznaniowe i laickie - świeckie).
Zasada wolności praw człowieka i obywatela: Zasada obowiązku państwa do zapewniania wolności praw człowieka i obywatela i ich bezpieczeństwa znajduje się w art. 5 konstytucji. Prawa te są gwarantowane Europejską Konwencją Praw Człowieka. Istnieją wspólne założenia ustrojowe państw zachodnich ( z których czerpie też Polska) w zakresie koncepcji katalogu i gwarancji praw jednostki - są to następujące zasady: uznanie, że prawa podstawowe są uprawnieniami o charakterze, czerpiącym swe uzasadnienie z norma moralnych o charakterze uniwersalnym, oparcie relacji jednostka - zbiorowość na zasadzie wolności w dziedzinie praw tradycyjnych i socjalnych. Ustawy nie powinny naruszać godności ludzkiej, nie mogą ograniczać politycznej i gospodarczej wolności tak dalece, by uszczerbku doznać mogła istota danej wolności czy prawa. Prawa socjalne i tradycyjne tworzą integralną całość.U podstaw dochodzenia roszczeń wynikających z praw jednostki leży zasada państwa prawnego, zaś powszechnie obecnie przyjęta zasada państwa socjalnego stanowi ideologiczno-prawne źródło obowiązku państwa o troszczenie się o sprawiedliwy porządek społeczno-prawny. Na czele stoi zasada ochrony konstytucyjnej. Ustawa zasadnicza ustanawia zespół wartości, które ograniczają władzę publiczną. 
Normami współokreślającymi zasadę wyrażoną w art.5 jest szereg innych postanowień Rozdziału I Konstytucji ( w szczególności art. 2, 8-9, 11-14, 18-22, 24). Z ich analizy wynika, że państwo musi zapewnić wolność tworzenia partii politycznych, związków zawodowych, innych dobrowolnych zrzeszeń obywateli, zapewnienie wolności prasy i innych środków przekazu, ochrona pracy i państwowego nadzoru nad warunkami jej wykonywania, ochrona rodziny, macierzyństwa itp.
Zasada suwerenności Narodu w znaczeniu zewnętrznym oznacza suwerenność państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego. W znaczeniu wewnętrznym natomiast oznacza władzę publiczną w państwie oraz kto jest źródłem tej władzy i w czyim interesie jest sprawowana. Zasada suwerenności narodu polega na tym, że władza najwyższa w państwie (władza suwerena) znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli. Podstawowe formy wykonywania władzy przez Naród określa art. 4 ust. 2 Konstytucji: ,,władza zwierzchnia w RP należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio". Artykuł ten nawiązuje do rozróżnienia demokracji bezpośredniej i demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) jako dwu podstawowych form sprawowania władzy.
Zasada niepodległości i suwerenności Państwa. Suwerenność oznacza zdolność państwa do samodzielnego decydowania o wszystkich dotyczących go sprawach i samodzielnego podejmowania wszystkich dotyczących go decyzji. Niepodległość oznacza niezależność od innych państw w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych. Zasada niepodległości i suwerenności państwa znajduje odniesienie w art. 5, art. 26 ust. 1 i art. 126 ust. 2 Konstytucji RP. Suwerenność Polski w stosunkach międzynarodowych nie oznacza jednak zakazu je włączania w proces integracji europejskiej. Przystąpienie Polski do NATO i UE oznacza pewne ograniczenie międzynarodowej suwerenności Polski. Ograniczenie suwerenności może nastąpić tylko na podstawie wyraźnej i szczególnej regulacji konstytucyjnej, dlatego tez w Konstytucji RP zawarta została w art. 90 ust. 1 tzw. klauzula europejska, która pozwala, by ,,na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach".
Zasada reprezentacji politycznej. Zasada reprezentacji (przedstawicielstwa) wyrażona jest w Konstytucji przy określeniu sposobu wykonywania władzy zwierzchniej Narodu: ,,Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli…" (art. 4 ust. 2). Max Weber wyróżnił 4 typy reprezentacji:
stan, w którym reprezentant jest właścicielem swojej funkcji (np. dziedziczni monarchowie),
stan, w którym pewien porządek ustrojowy jest reprezentowany przez jego członków (np. zgromadzenie stanowe),
reprezentacja związana, wynikła z faktu mandatu imperatywnego i prawa odwoływania służącego reprezentowanym,
reprezentacja wolna, w której przedstawiciel nie jest związany żadną instrukcją i pozostaje panem swojego działania.Wyróżniamy reprezentację pośrednią i bezpośrednią. Reprezentacja jest to zjawisko zgodności albo zbieżności pomiędzy treścią decyzji państwa, czyli linią polityki, a opinią publiczną. Formy korelacji (zależności): wybory powszechne, strajk, manifestacje, referendum, petycje. 
Zasadę podziału władzy wyraźnie wprowadza Konstytucja RP, stwierdzając w art. 10 ust. 1 i 2, że ,,Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały". Konstytucja z 1997r. tylko organy władzy ustawodawczej uznaje jako reprezentantów narodu (art. 104 i 108). Prezydenta traktuje jako ,,najwyższego przedstawiciela RP…" (art. 126), Radę Ministrów jako organ prowadzący ,,politykę wewnętrzną i zagraniczną RP" i kierujący ,,administracją rządową" (art. 146). Konstytucja z 1997r. utrzymała w Polsce parlamentarny system rządów. Organizacja władzy wykonawczej oparta jest na zasadzie dualizmu (prezydent oraz rząd z premierem na czele), rząd i poszczególni ministrowie ponoszą polityczną odpowiedzialność przed sejmem, prezydentowi nie przysługują kompetencje, które pozwalałyby mu przejąć kierowanie sprawami rządowymi. Centralne miejsce w systemie organów państwowych przysługuje sejmowi, wiele jednak decyzji musi być podejmowanych bezwzględna lub kwalifikowana większością głosów, a jeśli tej większości zabraknie, sejm musi pogodzić się z wolą Senatu czy prezydenta. Na zupełnie innych zasadach ukształtowana jest pozycja władzy sądowniczej, której podstawę stanowi niezależność sądownictwa od władz pozostałych. Mówi o tym art. 173 Konstytucji RP: ,,Sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz". Pozycja sądownictwa opiera się na zasadzie separacji lub nawet izolacji władzy sądowniczej, ponieważ jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego jest to, ze tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość.
Zasada pluralizmu politycznego. Pojęcie pluralizmu oznacza respektowanie odmienności i różnorodności wszystkich ludzi. Różnice wynikają z natury człowieka, ale wszyscy ludzie są równi. Zasadę pluralizmu ustanawia art. 11 Konstytucji stwierdzający, że ,,Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich, w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa." Jako zasada ustrojowa w prawie konstytucyjnym pluralizm polityczny polega:
uznaniu za pożądany fakt istnienia wielości partii,
uznaniu równości partii wobec prawa. Równość ta polega na nakazie jednakowego traktowania partii przez prawo. Żadna partia z mocy prawa nie może zajmować w systemie partyjnym pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych (np. nie może mieć statusu partii państwowej lub kierowniczej),
określeniu demokratycznej roli partii politycznej.

Znaczenie prawne tak rozumianej zasady determinuje system wielopartyjny - wyklucza jakąkolwiek jednopartyjność. Po drugie jest to punkt wyjścia kreowania jakości systemu partii. Wywieść należy z niego bezpośredni zakaz istnienia partii o cechach antydemokratycznych w programie i metodach swojego działania (zakaz taki wyraża art. 13 Konstytucji) - ,,Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu…". 
Zasada społeczeństwa obywatelskiego Pojęcie społeczeństwo obywatelskie w Polsce zyskała racje bytu dopiero w tzw. okresie ,,pierwszej Solidarności". Do roku 1981 obywatel pozbawiony był możliwości oddziaływania na proces rządzenia, był jedynie przedmiotem działań władzy (partii rządzącej). Społeczeństwo obywatelskie jest organizacją złożoną z jednostek świadomych swoich praw i celów oraz zdolnych do ich realizacji. Idea społeczeństwa obywatelskiego opiera się na kilku założeniach:
zakłada, że każdy obywatel funkcjonuje równocześnie w kilku układach społecznych (wielość ról), przede wszystkim w układzie politycznym partie), pracowniczym (związki zawodowe), terytorialnym (samorząd terytorialny). W każdym z nich ma określone interesy oraz dążenia i w każdym z nich powinien dysponować instrumentami pozwalającymi mu na ich wyrażanie i realizację,
zakłada, że interesy i dążenia maja z natury charakter zróżnicowany, a często przeciwstawny. Proces ich wyrażania musi mieć charakter pluralistyczny, polegający na możliwości równoległego formułowania konkurencyjnych programów i tworzeniu organizacji służących realizacji tych celów. 
Zatem społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo pluralistyczne, w którym każdy ma możliwość działania w wybranych przez siebie organizacjach i strukturach, służących realizacji jego podmiotowości jako obywatela, pracownika czy mieszkańca. Rozdział pierwszy Konstytucji RP wskazuje dwie instytucje o szczególnym znaczeniu: środki masowego przekazu oraz kościoły i związki wyznaniowe. Konstytucja wprowadziła do zasad ustroju, oprócz indywidualnych gwarancji wolności sumienia i wyznania (art. 53), ogólną definicję roli kościołów i związków wyznaniowych. Art. 25 Konstytucji formułuje w tym zakresie 4 zasady:
równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych,
bezstronności (neutralności) państwa w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych,
oparcia treści stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi na zasadach poszanowania ich autonomii, wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie oraz współdziałania dla dobra człowieka,
oparcia formy określenia stosunków między państwem a kościołami na ustawach uchwalonych na podstawie umów zawartych przez RM z ich właściwymi przedstawicielami, a gdy chodzi o stosunki państwa i Kościoła katolickiego - na umowie (konkordacie) zawartej ze Stolicą Apostolską oraz na ustawach.
Zasada społecznej gospodarki rynkowej. Zasada ta dokonuje najbardziej ogólnej charakterystyki ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej. Art. 20 wskazuje fakt, że: ,,Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, wolności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP." A więc społeczna gospodarka rynkowa stanowi podstawę ustroju gospodarczego oraz określa podstawowe komponenty tej gospodarki: wolność działalności gospodarczej, własność prywatną oraz solidarność, dialog i współpracę partnerów społecznych. Samo pojęcie społeczna gospodarka rynkowa zostało przyjęte z doktryny niemieckiej. Istotą tej koncepcji jest powiązanie dwóch podstawowych idei: gospodarki rynkowej i państwa socjalnego. Koncepcja państwa socjalnego - to aktywny sposób oddziaływania państwa na likwidowanie kryzysów i napięć społecznych. Dokonuje się to poprzez politykę interwencjonizmu państwowego, a z drugiej strony przez rozbudowę sieci świadczeń socjalnych. Sformułowanie art. 20 należy rozumieć jako ogólne zobowiązanie państwa do podejmowania działań łagodzących społeczne skutki funkcjonowania praw rynku, ale jednocześnie dokonywanych przy poszanowaniu tych praw. Ogólna zasada społecznej gospodarki rynkowej odnosi się do wszystkich sektorów i branż gospodarki, a więc także do ustroju rolnictwa (istotne modyfikacje wnosi art. 23, który określa gospodarki rodzinne podstawą ustroju rolnego państwa). 
Zasada podziału władzy i równowagi władzy. Art. 10 ust. 1 - ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Ust. 2 - Władzę ustawodawczą sprawują sejm i senat, władzę wykonawczą prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Art. 10 - podkreśla więc, że ustrój państwa został oparty na podziale i zrównoważeniu władz. W tym zakresie ustawa zasadnicza wymienia władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Zgodnie z koncepcją twórców tej doktryny, władze te powinny być rozdzielone, a więc wykonywanie każdej z nich powinno być powierzone odrębnym organom, ale także zrównoważone. O podziale władz można mówić mając na względzie znaczenie przedmiotowe i podmiotowe. W sensie przedmiotowym (funkcjonalnym) podział władz oznacza wydzielenie pewnych rodzajowo odmiennych kierunków (sfer) działania państwa takich jak ; stanowienie prawa, wykonywanie prawa, sądzenie. Zasada podziału władz wymaga zatem odrębnego istnienia organów władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej - powoływanych do wykonywania swojego odcinka władzy państwowej. Drugim klasycznym elementem zasady podziału władzy jest tzw. system hamulców i równowagi lub też system wzajemnego hamowania się równoważenia władz. Podstawową zasadą rządzącą stosunkami pomiędzy tymi trzema władzami jest zasada równości poszczególnych władz.
Decentralizacja władzy publicznej: Decentralizacja władzy publicznej to rozproszenie władzy publicznej, to przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej możliwie najniższego szczebla (szczeble strukturalne nie są wzajemnie podporządkowane). Zgodnie z Konstytucją RP(art. 15) ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej. Decentralizacja administracji jest to proces przekazywania uprawnień ze szczebla centralnego na szczeble niższe, a także sposób organizacji i wykonywanie władztwa administracyjnego państwa, w którym organy działające na niższym szczeblu nie pozostają w stosunku hierarchicznej podrzędności do organów szczebla wyższego.
Aby można było mówić o decentralizacji muszą być spełnione warunki:
- wyposażenie organu niższego rzędu we własne, właściwe kompetencje
- brak hierarchicznego podporządkowania
- faktyczna samodzielność organu niższego stopnia - gwarantowane przez nadzór, kompetencje, źródła finansowania, osobowość prawną, a więc równorzędne stosunki z państwem
- swoboda w określaniu wydatków
- niezależność w polityce kadrowej.
Wyróżniamy dwa rodzaje decentralizacji:
- terytorialną np. samorząd terytorialny, samorząd specjalny
- rzeczową - powierzenie samodzielnym organom zarządzanie określonymi sprawami.
Podstawową formą decentralizacji administracji utworzony w 1990 i 1998 roku samorząd terytorialny na skutek powstania trój szczeblowego podziału administracyjnego:
- gminy
- powiaty
- województwa.
Przykładem decentralizacji administracji są także samorząd zawodowy i gospodarczy. Wykonuje on swoje zadania na własny rachunek, we własnym imieniu, na własną odpowiedzialność
Podział władzy wykonawczej, czyli decentralizacja zadań i uprawnień wygląda następująco:
a) podział zasadniczy:
- województwo: samorząd terytorialny i administracja zespolona pod nadzorem wojewody
b) podział specjalny:
- organy nie należące do systemu ogólnych organów organizacji rządowych i 
Samorząd terytorialny (w ramach resortów do wykonania określonych zadań)
- z tego podziału mogą korzystać instytucje niepaństwowe wykonujące zadania 
Publiczne
b) podział pomocniczy:
- w celu wykonania zadań należących do terenowych organów państwowych
- ma uzupełnić podział zasadniczy lub specjalny ze względu na postulat racjonalności, skuteczności i wykonania zadań.
Samorząd terytorialny[edytuj]
Brak wersji przejrzanej

W Polsce (na wzór innych krajów kontynentu europejskiego) tylko część zadań lokalnych i regionalnych jest realizowana przez agendy administracji rządowej, które bezpośrednio (hierarchicznie) podlegają Radzie Ministrów, Premierowi bądź poszczególnym ministrom. Zasadnicza część zadań administracyjnych, nie mająca znaczenia ogólnokrajowego, jest realizowana przez samorząd terytorialny. Czynią to organy samorządowe, które są podporządkowane odpowiedniej wspólnocie lokalnej (gminnej, powiatowej) bądź regionalnej (wojewódzkiej) i które reprezentują jej interesy.

Samorząd terytorialny jest to specyficzna organizacja społeczności lokalnej (gmina, powiat) lub regionalnej (województwo samorządowe) i zarazem - forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej. Samorząd rozumiany jako organizacja mieszkańców jest przymusową korporacją prawa publicznego mieszkańców danego obszaru, mających wspólne interesy i potrzeby publiczne. Ustawodawca konstytucyjny i zwykły powierza samorządowi uprawnienie stanowienia prawa miejscowego i wykonywanie olbrzymiej większości zadań z zakresu administracji lokalnej (i ewentualnie również - regionalnej, jak to jest w przypadku polskiego samorządu województwa). Za niezbędny element sytuacji prawnej samorządu terytorialnego współczesnego demokratycznego państwa prawnego uważa się kontrolowanie i ochronę tego samorządu przez niezawisłe sądy (administracyjne i powszechne) oraz rozstrzyganie przez sądy administracyjne sporów między samorządem i nadzorującą administracją rządową.

W większości współczesnych państw demokratycznych ustrój władzy lokalnej opiera się na zasadzie dualizmu, ale np. w Stanach Zjednoczonych Ameryki zamiast owego dualizmu obowiązuje znacznie większy wachlarz rozwiązań - od autonomii (mającej w szczególności postać home rule po szczegółowe wyznaczanie kompetencji władz lokalnych w ustawach stanowych. Zawsze jednak amerykański samorząd lokalny wywodzi swą legitymację z konstytucji lub ustawy stanowej (a political subdivision of a state exists at state's will and it is connected to the state as a child is connected to a parent), co w dużym uproszczeniu odpowiada polskiej zasadzie samorządności z tą jednak poprawką, że nie towarzyszy temu dualizm w znanej nam w Polsce postaci. 
Samorząd terytorialny jest najważniejszą formą samorządości rozumianej jako przesunięcie w obrębie administracji publicznej kompetencji do załatwiania pewnej grupy spraw, tj. odebranie ich scentralizowanej administracji rządowej i powierzenie ich do samodzielnego rozwiązywania tej grupie społecznej, której te sprawy dotyczą. Tak znaczącej roli nie odgrywają już samorząd zawodowy, akademicki, studencki, gospodarczy. W Polsce samorząd terytorialny (gminny) został przywrócony w 1990 r. 1 stycznia 1999 wprowadzono trójstopniowy podział terytorialny i trzy szczeble samorządu: gminny, powiatowy i wojewódzki. Obecnie (2008) w Polsce jest 16 województw, 314 powiatów i 2478 gmin.
Zasady ustroju i działania samorządu terytorialnego 
unitarność - państwo stanowi całość, a gminy, powiaty i województwa nie są autonomiczne w stanowieniu prawa; przeciwnie jednostki samorządu terytorialnego są tylko administracją zdecentralizowaną czyli powstają i działają tylko na podstawie prawa krajowego (ustaw bądź rozporządzeń naczelnych organów administracyjnych),
subsydiarność (pomocniczość) - sprawowanie władzy publicznej powinno spoczywać w rękach instytucji najbliższych zainteresowanym obywatelom; zadania i kompetencje oraz środki finansowe przydzielane są więc w pierwszej kolejności gminom; nie należy jednostce wyższego rzędu (powiatowi, województwu) powierzać zadań, które równie dobrze mogą być wykonane przez jednostkę mniejszą; przekazanie tych zadań na poziom wyższy może nastąpić tylko wtedy, gdy ich wykonanie przekracza możliwość poziomu niższego; państwo powinno je przejmować gdy będą przez nie wykonane zdecydowanie efektywniej,
względna samodzielność - wykonywanie zadań na własną odpowiedzialność bez skrępowania poleceniami indywidualnymi, które pochodziłyby od innych władz publicznych, a nadzór administracji rządowej co do zasady ograniczony jest do kryterium legalności z wykluczeniem - celowości,
demokracja - radni oraz wójtowie gmin, burmistrzowie i prezydenci miast wybierani są w wyborach demokratycznych, powszechnych, bezpośrednich, równych i tajnych,

Cechy jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu, samorządu województwa) 
powstaje tylko z mocy prawa krajowego i działa w granicach przez prawo określonych, członkami wspólnoty samorządowej z mocy prawa są wszyscy mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego, posiada własną demokratyczną organizację ustaloną przez ustawę i własny statut, powołana do wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej w formach właściwych dla tej administracji, corocznie uchwala własny budżet, nie będący częścią budżetu państwa, ani - budżetu innej jednostki samorządu terytorialnego, jest podmiotem zarówno prawa publicznego (dysponując kompetencjami administracyjnoprawnymi), jak i podmiotem prawa prywatnego (osobą prawa cywilnego, mającą zdolność sądową), swe decyzje podejmuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, jej względną samodzielność ogranicza zdecentralizowany nadzór organów państwowych, z reguły ograniczony do kryterium legalności, kontrolowana i chroniona przez niezawisłe sądy administracyjne i sądy powszechne.
3.System wyborczy
(system ze skryptu)

---