dr feliks bocian poradnik pisania pracy dyplomowej

M a t e r i a ł y d y d a k t y c z n e d r F e l i k s a B o c i a n a

Poradnik pisania pracy dyplomowej

1. Uwagi ogólne

1.1. Cel pisania pracy dyplomowej

W kolegiach nauczycielskich i na innych studiach na poziomie licencjackim celem kształ-

cenia jest nie tylko przygotowanie teoretyczne i praktyczne słuchaczy do prawidłowego wykonywa-

nia obowi

zków zawodowych: np. nauczyciela nauczania pocz

tkowego, czy te

wychowawcy

placówek opieku

czo-wychowawczych i resocjalizacyjnych, ale równie

przygotowanie do dosko-

nalenia swej pracy pedagogicznej, w tym równie

prowadzenia prac badawczych i popularyzowa-

nia swych osi

gni

ęć

. Dlatego te

w szczegółowych celach kształcenia w kolegiach nauczycielskich

i innych szkołach wy

szych uczelniach (licencjackich) zwraca si

uwag

na wykształcenie

umiej

tno

ci korzystania z literatury naukowej i metodycznej przydatnej w doskonaleniu

swego warsztatu pracy pedagogicznej i na zdobycie podstawowych umiej

tno

ci metodolo-

gicznych pozwalaj

cych na podejmowanie bada

i analiz

rodowiska wychowawczego i

własnej pracy z dzie

mi i młodzie

żą

oraz ukształtowanie postawy nauczyciela wychowawcy o

nastawieniu twórczym, badacza i nowatora w pracy dydaktycznej i opieku

czo – wycho-

wawczej.

Realizacja tych celów mo

liwa jest przede wszystkim na seminariach dyplomowych, na

których pod kierunkiem promotora przygotowywane s

przez słuchaczy prace dyplomowe.

Celem seminarium jest przygotowanie słuchaczy do samodzielnego przygotowania pracy

dyplomowej, to jest do wyboru tematu pracy, przedstawienia jego podstawowych tez zawartych w

aktualnej literaturze naukowej, przyj

cia zało

metodologicznych (lub projektowych) i prezentacji

wyników bada

(lub opracowanego projektu) oraz podsumowania i wniosków.

Przy ustalaniu tematu pracy dyplomowej powinny by

brane pod uwag

zainteresowania

słuchacza specjalno

ść

oraz mo

liwo

ci opieki naukowej nad dan

prac

dyplomow

w danej

uczelni.

Za prac

dyplomow

e by

uznana wył

cznie praca przygotowana samodzielnie przez

słuchacza. W wyj

tkowych wypadkach, je

li mo

na ustali

samodzielnie przygotowane przez słu-

chacza, za prac

dyplomow

e by

uznana praca zespołowa lub projekt.

Prac

dyplomow

wykonuje słuchacz pod kierunkiem uprawnionego do tego nauczyciela

kolegium, co najmniej ze stopniem doktora

1.2. Struktura pracy dyplomowej

Praca dyplomowa w kolegiach nauczycielskich ma najcz

ęś

ciej charakter pracy badawczej

lub projektowej, co oznacza przeprowadzenie bada

diagnostycznych lub opracowania projektu

metodycznego w wybranej placówce (w

rodowisku).

da praca badawcza składa si

z trzech podstawowych cz

ęś

ci.

W pierwszej (okre

lanej umownie jako cz

ęść

teoretyczna) - autor ma wykaza

zna-

jomo

i rozwag

w doborze aktualnej i reprezentatywnej literatury dotycz

cej tematu pracy i

umiej

tno

krytycznej analizy podstawowych tez odno

nie tematu pracy.

M a t e r i a ł y d y d a k t y c z n e d r F e l i k s a B o c i a n a

W drugiej (okre

lanej jako cz

ęść

metodologiczna lub metodyczna) autor ma wykaza

umiej

tno

okre

lenia zało

metodologicznych zgodnych z rodzajem pracy i przyj

orientacj

badawcz

W trzeciej (okre

lanej jako cz

ęść

empiryczna) autor ma wykaza

umiej

tno

pre-

zentacji i analizy zgromadzonych w toku bada

materiałów i danych, opracowanie wniosków wy-

nikaj

cych z analizy materiału badawczego co oznacza:

da z wy

ej wymienionych cz

ęś

ci stanowi rozdział pracy (punkt), przy czym pierwsza

ęść

składa si

niekiedy z dwóch rozdziałów (punktów), podzielonych na podrozdziały (pod-

punkty).

Na pocz

tku pracy autor zamieszcza Spis tre

ci i Wst

p, w którym okre

la cel i zakres

tematyczny bada

oraz przedstawia struktur

prezentowanej pracy i jej uzasadnienie, a w ko

pracy (po trzeciej cz

ęś

ci) - Podsumowanie i wnioski z przeprowadzonych bada

i analiz.

W pracy niezb

dne jest przedstawienie spisu literatury wykorzystanej w toku pisania

pracy (jako Bibliografia ) najcz

ęś

ciej z podziałem na: A. Pozycje zwarte (ksi

ąż

kowe), B. Arty-

kuły - w których to punktach w układzie alfabetycznym prezentowane s

poszczególne pozycje.

W pracy dyplomowej wymagane s

tak

e zał

czniki (Aneksy), którymi s

: wzory narz

dzi

badawczych stosowanych w badaniach (np. kwestionariusz ankiety, wywiadu, karta obserwacji,

druk testu, itp.), zbiorcze zestawienia wyników bada

, kopie lub fragmenty wa

nych dokumen-

tów, które były przedmiotem analizy w pracy.

1.3. Strona formalna pracy dyplomowej

Przedmiotem oceny pracy dokonywanej przez promotora i recenzenta jest tak

e strona

formalna (graficzna) pracy, w tym graficzna prezentacja tekstu, tabel, schematów i wykresów, co

przyczynia si

do zwi

kszenia jej czytelno

ci, a tym samym zrozumienia tre

ci w niej zawartych.

W tym zakresie trudno ustali

szczegółowe zalecenia, a jedynie okre

niektóre parame-

try podnosz

ce ogóln

estetyk

pracy dyplomowej.

Estetyczny wygl

d pracy zwi

ksza zapewne napisanie jej na komputerze, w najbardziej

powszechnym edytorze tekstów - WORD, w którym mo

na ustawi

wszystkie parametry edycji

tekstu

1. Marginesy podstawowych stron tekstowych:

górny: 2,5 – 3,0 cm; dolny: 2,5 – 3,0 cm;

lewy: 3,5 - 4,0 cm; prawy: 2,5 cm

Inne stosowane parametry marginesów

nagłówek (od górnej kraw

dzi strony): 1,5-2,0 cm

stopka (od dolnej kraw

dzi strony): 1,5-2,0 cm

Powy

sze parametry okre

la si

w edytorze WORD do całego danego dokumentu ( pliku)

otwieraj

c kolejno: [PLIK - Ustawienie strony - Marginesy].

M a t e r i a ł y d y d a k t y c z n e d r F e l i k s a B o c i a n a

2. Numeracja stron

Zaleca si

automatyczne wstawienie stron w nagłówku (góra strony - do prawej lub do

rodka)), przy czym strona tytułowa pracy - to strona 1, spis tre

ci - to strona 2. Strony te nie s

wpisywane, ale liczone. Oznacza to,

e numerowanie stron zaczyna si

od strony 3 - gdzie naj-

cze

ciej jest pocz

tek „Wst

pu” dopracy.

Strony numeruje automatycznie funkcja WORD-a: [Wstaw- Numery stron]

3. Czcionki - rodzaj, styl i rozmiar

Zalecane stosowanie czcionek: TIMES NEW ROMAN lub inne z rozszerzeniem CE, czyli

czcionki zawieraj

ce znakowane litery polskie, jak np.: Arial, Book Antiqua, Bookman Old Style,

Garamond

Rozmiar czcionki tekstu podstawowego przy zastosowaniu TIMES NEW ROMAN - 12 lub

14, przy czym wielko

ść

czcionki zwi

ksza si

w tytułach rozdziałów lub podrozdziałów (ró

nicuj

odpowiednio), a zmniejsza w tabelach, zestawieniach i wykresach, itp. W przypadku zastosowania

innej czcionki nale

y odpowiednio wybra

wielko

ść

czcionki tekstu podstawowego i odpowiednio

do tego zró

nicowana wielko

ść

czcionki w tytułach rozdziałów lub podrozdziałów. Wyró

nienia w

tek

cie mo

na uzyskiwa

stosuj

c zmienny typ czcionki: czcionk

pogrubion

, a w cytatach -

kursyw

lub te

( rzadziej) czcionk

podkre

lon

. Tytuły rozdziałów i podrozdziałów –

pogrubione i odpowiednio powi

kszone ze zró

nicowaniem wielko

ci czcionek. Tytuły rozdziałów

wypo

rodkowane z odst

p 1-2 wierszy od tekstu podstawowego. Tytuły podrozdziałów z odpo-

wiednio mniejsz

czcionka od tytułu rozdziału z akapitem, ale z czcionk

ksz

lub pogrubiona w

stosunku do tekstu podstawowego. Czcionki zastosowane w tytułach rozdziałów i podrozdziałów

nie powinny by

wersalikami lub kapitalikami (chyba,

e decyzja promotora b

dzie inna). Teksy

podstawowy pisany z akapitami (standardowy akapit – 1,25 cm lub mniejszy); Akapity oznaczaj

nowa my

l prezentowanych tre

ci lub podjecie nowego zagadnienia.

Parametry czcionek (rodzaj, styl, rozmiar) ustawia si

w funkcji: [FORMAT - Czcionka]

;

4. Odst

p mi

dzy wierszami

Zalecany odst

p mi

dzy wierszami tekstu podstawowego, to: 1,5 (półtora wiersza). Od-

p mo

e by

w niektórych miejscach zwi

kszony (podwójny), je

eli tego wymaga od[powiednie

rozmieszczenie tekstu na stronie lub zmniejszony.

W tabelach, zestawieniach i wykresach stosuje si

najcz

ęś

j odst

p pojedynczy mi

dzy

wierszami

Parametry odst

pu ustawia si

w funkcji [FORMAT– Akapit-Odst

p mi

dzy wierszami]

1.4. Zasady stosowania przypisów

Zaleca si

przestrzeganie nast

puj

cych zasad przy stosowaniu przypisów:

przypisy na ka

dej ( tzw.: dolne) stosuje si

wg ró

nych sposobów numeracji: a/ od nowa

na ka

dej stronie b/ ci

gła w ka

dym podrozdziale lub rozdziale, c/ ci

gła w całej pracy; -

M a t e r i a ł y d y d a k t y c z n e d r F e l i k s a B o c i a n a

przy czym ostatni sposób nie jest zalecany ze wzgl

du na mo

liwo

ść

pomyłek w

oznaczeniu przypisów lub i przesuni

cia ich numeracji;

stosowanie przypisów ujednoliconych w całej pracy odnosi si

do ka

dego cytowanego

dosłownie fragmentu tekstu ( koniecznie z cudzysłowie lub kursyw

) i tekstu

streszczonego z okre

lonej pozycji ksi

ąż

kowej lub artykułu;

przypisem oznacza si

równie

wszelkie wyliczenia i klasyfikacje z wyj

tkiem tych, które

pisz

cy prac

sam opracował na podstawie posiadanej wiedzy i do

wiadczenia, przy

czym teksty wylicze

powinny by

oznaczane punktami (np.: a, b, c, d... lub 1., 2., 3...,

albo i., ii, iii...) lub wybranymi wyró

nikami ( strzałki, kropki, kreski, itp.);

tre

ci zawarte w wyliczeniach lub klasyfikacjach powinny by

krótkie, a liczna punktów

ograniczona do najwa

niejszych, a w przypadku dłu

szych tekstów klasyfikacyjnych

zaleca si

najpierw wyliczy

ich syntetyczne skróty(tytuły), a potem zawrze

opis w

normalnym tek

cie, wyró

niaj

c ka

dy nowy fragment opisu akapitem.;

bez przypisu zamieszcza si

w pracy te teksty, które pisz

cy sam sformułował na podsta-

wie posiadanej wiedzy i do

wiadczenia, a dotyczy to w szczególno

ci syntez, s

dów i

opinii danej sprawie;

stosowane s

niekiedy przypisy po ka

dym po ka

dym podrozdziale lub rozdziale z zasto-

sowaniem numeracji ci

głej.

1.5. Formatowanie wykresów i tabel przegl

dowych

2. Uwagi dotycz

ce tre

ci i formatowania karty tytułowej.

3. Zawarto

ść

i konstrukcja spisu tre

ci pracy.

4. Tre

ść

i konstrukcja wst

pu do pracy

5. Cz

ęść

teoretyczna pracy dyplomowej.

5.1.Uwagi do konstrukcji i zawarto

ci merytorycznej.

5.2. Przedmiot oceny cz

ęś

ci teoretycznej

1. Czy Autor(ka) wykazał(a) si

znajomo

i rozwag

w doborze literatury dotycz

cej te-

matu pracy, wykazuj

c tym samym orientacj

w przedmiocie bada

i analiz?

2. Czy Autor(ka) przeprowadził(a) krytyczn

analiz

literatury i materiałów

ródłowych?

3. Czy analiza oparta była o reprezentatywn

literatur

dla wybranego przedmiotu bada

4. Czy Autor(ka) wykazała si

w pracy umiej

tno

krytycznego korzystania z pi

mien-

nictwa naukowego?

5. Czy Autor(ka) posiada umiej

tno

ść

naukowego wykładu tre

ci b

cej przedmiotem ba-

i analiz, a w tym:

•

prawidłowego i syntetycznego przedstawiania tre

ci zwartych w literaturze naukowej w

formie streszcze

;

M a t e r i a ł y d y d a k t y c z n e d r F e l i k s a B o c i a n a

•

wła

ciwego doboru i prezentacji w pracy cytatów definicyjnych, klasyfikacji i znacz

cych

dów

•

poprawnego i logicznego wykładu my

li ró

nych autorów i ich wła

ciwej interpretacji?

6. Czy Autor(ka) posiada umiej

tno

ść

poprawnej pod wzgl

dem stylu i słownictwa prezen-

tacji tez zawartych w literaturze naukowej i ich logicznego wi

zania oraz syntetycznego podsumo-

wania?

7. Czy Autor(ka) przedstawia tezy zawarte w literaturze jasno, rzeczowo i obiektywnie?

8..Czy Autor(ka) opanował(a) umiej

tno

ci konstruowania pracy naukowej i technik

jej pi-

sania (doboru cytatów i streszcze

, stosowania przypisów, itp.)?

6. Cz

ęść

metodologiczna pracy dyplomowej..

6.1. Uwagi do konstrukcji i zawarto

ci merytorycznej..

Propozycja tytułu rozdziału: Zało

enia metodologiczne bada

własnych

Propozycj

tytułów podrozdziałów

1. Przedmiot, (zakres) cel i problemy bada

2. Metody, techniki i narz

dzia bada

3. Charakterystyka

rodowiska bada

i grupy badawczej

Ew.: Je

li dane o

rodowisku i grupie prezentowane b

w cz

ęś

ci empirycznej pracy, to

trzeci podrozdział powinien mie

tytuł: 3. Organizacja i przebieg bada

Propozycj

zawarto

ci merytorycznej poszczególnych podrozdziałów.

1. Przedmiot, (zakres) cel i problemy bada

Plan szczegółowy.

W nawi

zaniu do cz

ęś

ci teoretycznej napisa

kilka zda

o przedmiocie (temacie)

podejmowanym w swojej pracy i jego znaczeniu w pedagogicznej działalno

ci.

Okre

na podstawie zalecanej literatury metodologicznej definicje badania

naukowego, jego struktury ( procedura bada

), przedmiotu i celu bada

uzupełniaj

te de-

finicje o informacje zwi

zane z wybranym tematem pracy.

Okre

na podstawie zalecanej literatury metodologicznej definicje i rodzaje

problemów badawczych, uzupełniaj

c te definicyjne okre

lenia o własne wpisuj

c ustalone

problemy badawcze ( problem ogólny i problemy szczegółowe) wraz z uzasadnieniem,

e tako

sformułowane problemy badawcze pozwol

na osi

gniecie (zrealizowanie) okre

lonego w pracy

celu bada

2. Metody, techniki i narz

dzia bada

Plan szczegółowy.

W nawi

zaniu do procedury bada

okre

znaczenie doboru wła

ciwych metod i tech-

nik badawczych, podaj

c definicje metody bada

M a t e r i a ł y d y d a k t y c z n e d r F e l i k s a B o c i a n a

Okre

rodzaje metod stosowanych w pedagogicznych badaniach empirycznych (zale-

cony podział wg T. Pilcha: Zasady bada

pedagogicznych. Warszawa 1995).

Poda

jaka metoda zastosowana została w badaniach własnych, podaj

e jej za-

stosowanie było zgodne ze definicyjnym jej rozumieniem ( poda

definicje zastosowanej

metody).

Poda

jakie techniki zastosowane zostały w badaniach własnych, podaj

e ich

zastosowanie było zgodne ze definicyjnym ich rozumieniem ( poda

definicje zastosowa-

nych technik).

Poda

jakie zostały opracowane i zastosowane narz

dzia w badaniach własnych,

podaj

e ich zastosowanie było zgodne z zastosowanymi technikami bada

Dokona

charakterystyki zastosowanych narz

dzi badawczych, podaj

c ich konstruk-

cje, wzory opracowa

, ilo

ść

i rodzaje pyta

, itp.

3. Charakterystyka

rodowiska bada

i grupy badawczej

Plan szczegółowy.

W nawi

zaniu do celu i problemów bada

zebra

i zaprezentowa

podstawowe informa-

cje o

rodowisku, w którym przeprowadzone były badania.

Dokona

charakterystyki badanej grup odwołuj

c si

do metodologicznych zasad doboru

grup badawczych i wykorzystuj

c dane ”metryczkowe”.

Zalecana literatura do opracowania rozdziału metodologicznego

Frankfort-Nachmias Ch, Nachmias D.: Metody badawcze w naukach społecznych. Po-

zna

2001

Konarzewski K.: Jak uprawia

badania o

wiatowe. Metodologia praktyczna. Warszawa

2000.

Nowak S.: Metodologia bada

społecznych. Warszawa 1985.

Pilch T.: Zasady bada

pedagogicznych. Warszawa 1995.

Wroczy

ski R. Pilch T.: Metodologia pedagogiki społecznej. Wrocław 1974

Zaczy

ski W.: Praca badawcza nauczyciela. Warszawa 1995.

A tak

e inne opracowania metodologiczne, słownikowe i encyklopedyczne, jak np.: W.

Okonia, J.Pietera, W. Szewczuka i innych.

6.2. Przedmiot oceny cz

ęś

ci metodologicznej

1. Czy zało

enia metodologiczne s

zgodne z okre

lonym rodzajem pracy

(teoretyczna, empiryczna, historyczna ) i przyj

orientacj

badawcz

2. Czy w pracy wła

ciwie sformułowano problemy bada

(ogólny i szczegółowe) i

zadania badawcze?

3. Czy odpowiednio do okre

lonych problemów badawczych sformułowano hipotezy

badawcze i okre

lono zmienne?

4. Czy adekwatnie do celu i problemów bada

dobrano metod

i techniki badawcze?

5. Czy odpowiednio do zamierze

badawczych dobrano lub opracowano narz

dzia

badawcze i jaka jest ich warto

ść

diagnostyczna?

M a t e r i a ł y d y d a k t y c z n e d r F e l i k s a B o c i a n a

6. Czy zgodny jest z celem i problemami badawczymi dobór i charakterystyka grupy i

rodowiska?

7. Czy przyj

te w zało

enia metodologiczne zostały konsekwentnie zrealizowane?

8. Jaki jest twórczy wkład Autora w opracowanie zało

metodologicznych bada

własnych i ich realizacj

( nowatorstwo w: konstruowaniu narz

dzi badawczych,

przeprowadzeniu bada

, prezentacji i analizie wyników, itp)

7. Cz

ęść

empiryczna pracy dyplomowej

7.1. Uwagi do konstrukcji i zawarto

ci merytorycznej.

7.2. Prezentacja wyników bada

w tabelach i wykresach.

7.3. Przedmiot oceny cz

ęś

ci empirycznej

1. Czy wyniki bada

prezentowane s

w czytelnych tabelach, zestawieniach i wykresach?

2. Czy analiza wyników bada

jest w logicznym zwi

zku z przyj

tymi w pracy problemami

badawczymi?

3. Czy analiza i interpretacja wyników bada

ma charakter jako

ciowy i nawi

zuje do tez

i ocen prezentowanych w cz

ęś

ci pierwszej pracy?

4. Czy Autor(ka) zawarł(a) ocen

i podsumowanie analizowanych wyników badanego zja-

wiska?

5. Czy wnioski z bada

uzasadnione wynikami bada

i jak

maj

warto

ść

teoretyczn

i praktyczn

8. Podsumowanie i wnioski - konstrukcja i zawarto

ść

tre

ciowa.

9. Konstrukcja i zawarto

ść

bibliografii.

10. Aneksy w pracy dyplomowej - rodzaje i formy prezentacji

ródło: Metodyka bada

empirycznych w pracy dyplomowej. Bytomskie Zeszyty Pedagogiczne 2004, nr 8, s.59-66.