Tablica 2
Judaizm i Żydzi

Żołnierze rzymscy wynoszą
Menorę, siedmioramienny
świecznik oraz inne zdobycze
ze Świątyni w Jerozolimie.
Rzymski wódz Tytus nakazał
zniszczyć Świątynię w 70 r.
n.e., a ludność żydowską
wysiedlić z Judei. Żydzi
zaczęli się osiedlać na całym
obszarze Cesarstwa
Rzymskiego, wzdłuż
wybrzeży Afryki Północnej, na
terytorium obecnych Włoch i
Hiszpanii, wzdłuż Renu, i we
Francji.

Rabini z Jemenu. Po
zburzeniu Świątyni w
Jerozolimie przez Rzymian w

Strona pochodząca z
Talmudu Babilońskiego.
Talmud [hebr. nauka] jest
najważniejszą po Biblii księgą
judaizmu, która zawiera
komentarze do Pisma
Świętego, rabiniczne
dyskusje, zasady, obejmujące
wszystkie dziedziny życia,
wskazania moralne i
przypowieści. Powstawał
stopniowo a jego zasadnicze
części skodyfikowane zostały
w IV wieku n.e. w
akademiach religijnych
Babilonu. Liczący 5894 strony
Talmud składa się z dwóch
podstawowych części Miszny
(prawo przekazywane ustnie)
i Gemary (komentarze i
objaśnienia do Miszny).
Talmud stanowi
najważniejsze dzieło
nauczania żydowskiego.
Studiowanie Tory i Talmudu
jest obowiązkiem każdego
pobożnego Żyda.

Zwój Tory. Tora [hebr. prawo, nauka]
podstawowa część hebrajskiego
kanonu Pisma Świętego, pierwsze
pięć ksiąg Biblii (Pięcioksiąg
Mojżesza). Jest znana chrześcijanom
jako Stary Testament. Dla Żydów
stanowi najświętszy obiekt kultu.
Tora musi być przepisywana ręcznie.
Każdego tygodnia jej fragment jest
uroczyście odczytywany w
synagodze.

W XIII w. p.n.e. naród żydowski
zamieszkiwał miasta i wsie na
terenach, które stanowią dzisiaj
terytorium Izraela. Centralnym
miastem była Jerozolima, gdzie
wzniesiono Świątynię. Religią
Żydów był judaizm, głoszący wiarę
w jednego Boga, wymagający od
swoich wiernych etycznego
postępowania, propagujący
wspólną modlitwę.

Po powstaniach żydowskich
skierowanych przeciw okupacji
rzymskiej (66 - 135 r. n.e.)
zabroniono Żydom
zamieszkiwania w Jerozolimie i

1

70 r. n.e. judaizm stał się
religią pozbawioną jednego
centrum. Od tego czasu
nauczanie i przywództwo
religijne przejęli rabini, którzy
studiują i interpretują Pisma
oraz objaśniają prawa
religijne. Pełnią oni również
funkcję sędziów.

Święto Pesach. Jest to jedno
z najstarszych i
najważniejszych świąt
żydowskich, upamiętniające
wyzwolenie Izraelitów spod
władzy faraonów i ucieczkę z
Egiptu. Symbolizuje także
zapowiedź odkupienia świata
po przyjściu Mesjasza.
Obchodzone jest wiosną,
podczas pierwszej pełni
księżyca po zrównaniu się
dnia z nocą. W diasporze
trwa osiem dni a w Izraelu -
siedem. Święto Pesach
rozpoczyna się od uroczystej
wieczerzy, zwanej sederową
[hebr. porządek], która
odbywa się według ściśle
określonych reguł.
Odczytywana jest wtedy
Hagada (zbiór modlitw,
błogosławieństw oraz
opowieści o życiu Izraelitów w
niewoli egipskiej), a zawarte

Chłopiec podczas
uroczystości bar micwy [hebr.
syn przykazania]. Żydzi
obchodzą bar micwę w wieku
13 lat (dziewczynki w wieku
12 lat - bat micwa). Jest to
symboliczny moment, w
którym stają się
pełnoprawnymi członkami
żydowskiej wspólnoty
religijnej. Od tej pory
obowiązują ich wszystkie
przykazania religijne oraz
samodzielnie odpowiadają za
swoje czyny. Podczas
uroczystości bar micwy,
chłopcy wzywani są po raz
pierwszy do odczytania
fragmentu Tory oraz
wygłoszenia do niej
komentarza. W XIX wieku
podobne ceremonie zostały
wprowadzone także dla
dziewcząt. Od czasów
biblijnych, dzieci żydowskie
płci męskiej były uczone
czytania i pisania. W okresie
diaspory Żydzi,
zamieszkujący wiele państw

Judei. Żydzi zmuszeni zostali do
opuszczenia swojej ojczyzny a
Jerozolima została zburzona.
Rozpoczął się okres diaspory -
dwóch tysięcy lat życia w
rozproszeniu. Żyjąc w diasporze
tworzyli własne gminy, które
obejmowane były specjalnymi
prawami i ograniczeniami. Po
otrzymaniu równych praw zaczęli
się integrować ze
społeczeństwami, wśród których
mieszkali od wieków. Dla wielu z
nich fakt bycia Żydem przyjął
wymiar świecki i narodowy. W
końcu XIX w. powstał

syjonizm -

żydowski ruch narodowy -
propagujący ideę powrotu do
Palestyny i ponowne utworzenie
tam państwa żydowskiego. Po
tragedii Holocaustu idea wspólnej
historii i losu nabrała
szczególnego znaczenia. Stała się
ona jeszcze mocniejsza po
utworzeniu w 1948 r.
niepodległego państwa
żydowskiego. Mimo, iż w latach
następnych 2,5 miliona Żydów
"powróciło" do Izraela, to jednak
większość ludności żydowskiej
żyje do dziś w diasporze.

2

w tej opowieści wydarzenia
są symbolicznie
upamiętniane. Aby podczas
wieczerzy wspomnieć
prymitywne warunki, jakie
napotkali Izraelici podczas
40-letniej wędrówki po
pustyni, spożywa się macę
(placek z niekwaszonego
chleba). Wiele świąt
żydowskich upamiętnia
opisane w Biblii wydarzenia.

Europy Środkowowschodniej,
stanowili zazwyczaj jedyną
grupą społeczną
powszechnie posiadającą tę
umiejętność.

Po blisko dwudziestowiecznym
okresie rozproszenia Żydzi, na
wezwanie organizacji
syjonistycznych, głoszących
konieczność utworzenia
niepodległego państwa żydowskiego
na jego historycznym terytorium,
zaczęli na przełomie XIX i XX w.
licznie osiedlać się na terytorium
Palestyny z głównym jej miastem
Jerozolimą. Tereny te od wieków
wchodziły w skład państwa
tureckiego i zamieszkane były przez
Arabów. W 1917 r. Brytyjczycy
doprowadzili do klęski i kapitulacji
Turcji, a na zajętym przez nich
obszarze Palestyny, który potem stał
się brytyjskim terytorium
mandatowym, obiecali utworzenie
"żydowskiej siedziby narodowej"
(deklaracja A.J. Balfoura). Idę tę
gorąco popierał wybitny działacz
syjonistyczny i pierwszy premier
Izraela Dawid Ben Gurion>. Urodził
się on w 1886 r. w Płońsku na

3

ziemiach polskich, a w 1906 r. osiedlił
się w Palestynie. Gdy w 1947 r.
Brytyjczycy opuścili Palestynę, Ben
Gurion 14 maja 1948 r. uroczyście
proklamował na przyznanej Żydom
przez ONZ części Palestyny (druga
część przyznana została Arabom)
powstanie niepodległego państwa
Izrael. Ten wybitny polityk izraelski
zmarł w 1973 r.

Anna Woźniak

&

BLUE LINE design studio

4