Tablica 9
Żydzi w II Rzeczypospolitej. Gospodarka

Fabryka i pałac Izraela
Kalmanowicza Poznańskiego
w Łodzi, XIX w. W latach
1860-1880 kilkadziesiąt
zasymilowanych rodzin
żydowskich stworzyło wielkie
fortuny. Chociaż firma I. K.
Poznański w 1928 zatrudniała
10 tys. osób, to żydowscy
przemysłowcy okresu
międzywojennego nie
powtórzyli sukcesów z końca
ubiegłego stulecia.

Kram na Rynku w Gorlicach,
1932. Niektóre zawody
rzemieślnicze, takie jak
perukarze, kapelusznicy,
szewcy czy złotnicy były
zdominowane niemal
wyłączne przez Żydów.

Drukarz żydowski. W
drukarstwie Żydzi odgrywali
istotną rolę.

Szyldy sklepów i warsztatów
na ulicy Lubartowskiej w
dzielnicy żydowskiej Lublina.
Chociaż wśród ogólnej liczby
właścicieli przedsiębiorstw i
firm rzemieślniczych w Polsce
udział Żydów przekraczał
20%, to jednak tylko co
dziesiąty zakład zatrudniał
więcej niż 10 pracowników.

Stragan żydowski na ulicy Mostowej
w Warszawie, 1937. Obszarami
głównej aktywności ekonomicznej
ludności żydowskiej w II
Rzeczypospolitej był handel, finanse i
ubezpieczenia (prawie 60%) oraz w
mniejszym stopniu rzemiosło i usługi.

Kryzys gospodarczy w okresie
międzywojennym dotknął
wszystkich obywateli, ale
najbardziej dał się we znaki
drobnym kupcom i rzemieślnikom,
wśród których dwie trzecie
stanowili Żydzi. Udział ludności
żydowskiej był znaczny także w
przemyśle odzieżowo - skórzanym
(50 %) i handlu detalicznym (70 %).
Żydzi - naród miejski - mieszkali
nie tylko w dużych miastach, gdzie

1

Warsztaty rzemieślnicze
dawały skromne utrzymanie
jednej trzeciej ludności
żydowskiej.

Jarmark w Rokitnie
Wołyńskim na Kresach
Wschodnich. Ponad jedna
trzecia ludności żydowskie
utrzymywała się z handlu.
Żydzi dominowali w handlu
obnośnym i obwoźnym, w
handlu hurtowym ich pozycja
była słabsza.

Leopold Gottlieb, Portret dra
Bernarda Kupczyka (1870-
1941). Dla Żydów,
pozbawionych praktycznie
możliwości zrobienia kariery
urzędniczej, korzystne było
praktykowanie wolnych
zawodów: lekarza (56%),
adwokata i notariusza (33%).

Dr Natan Lowenstein (zm.
1932), przedstawiciel palestry
lwowskiej, poseł do
parlamentu austriackiego, a w
niepodległej Polsce do Sejmu
Ustawodawczego.

stanowili ponad jedną trzecią
ogółu mieszkańców, ale również w
małych miasteczkach, w których
często tworzyli większość.

Sukcesy przedsiębiorstw
żydowskich nie były częste,
większość żyła w biedzie. Wielu
Żydów dostrzegało zatem, że
szansę na lepsze życie daje
wykształcenie. Popularne wśród
młodzieży żydowskiej były studia
prawnicze i medyczne, po których
można było otworzyć prywatną
praktykę.

Leopold Julian Kronenberg (1849-
1937), finansista, prezes wielkiego
Banku Handlowego w Warszawie do
1926 (założonego przez jego ojca
Leopolda), współzałożyciel
Filharmonii Warszawskiej. Pochodził
z rodziny zasymilowanych Żydów
wyznania augsbursko-
ewangelickiego.

2

Anna Woźniak

&

BLUE LINE design studio

3