Tablica 10
Antysemityzm w II Rzeczypospolitej

Protokoły Mędrców Syjonu,
broszura antysemicka,
dokumentująca rzekomy
spisek żydowski zmierzający
do zdobycia dominacji nad
światem. Została
sfabrykowana przez carską
tajną policję tzw. ochranę u
schyłku XIX w. Przed I wojną
światową nie odegrała ona
wielkiej roli, ale w okresie
międzywojennym stanowiła
podstawowy tekst, na który
powoływali się propagandyści
antysemityzmu.

Prezydent RP Gabriel
Narutowicz (1865-1922) po
złożeniu przysięgi w Sejmie
11 XII 1922. Na ten urząd
wybrany został m.in. dzięki
głosom bloku mniejszości
narodowych,
skonstruowanego przez
żydowskiego polityka Icchaka
Grünbauma, co wywołało
silne emocje antysemickie u
sporej części społeczeństwa
polskiego. W wyniku brutalnej
nagonki na osobę
prezydenta-elekta,
zorganizowanej przez
Narodowa Demokracje,
został on 16 grudnia
zamordowany przez
fanatycznego zwolennika
endecji, Eligiusza
Niewiadomskiego.

Ofiara bojkotu - zamknięty sklep w
dzielnicy żydowskiej w Warszawie,
1938.

Współżycie wielu narodów w
niepodległej Rzeczypospolitej
(65% Polaków, 16% Ukraińców,
9,8% Żydów) nie układało się
harmonijnie. Odrębność języka,
religii i obyczajów powodowała, że
Polacy i Żydzi żyli niejako obok
siebie. Antysemityzm polski miał
podłoże polityczne i gospodarcze.
Był charakterystyczny dla
programów partii narodowych,
szczególnie w momencie
odbudowy państwa polskiego, gdy
Żydów posądzano o niechęć i
przeciwdziałanie staraniom
polskim o odzyskanie
niepodległości. W latach
trzydziestych, a zwłaszcza po

1

Nagonka na nauczycieli
Żydów. Objawem nasilenia
się fali antysemityzmu były
m.in. wysiłki zmierzające do
eliminacji Żydów nie tylko z
polskiego życia
ekonomicznego ale i
kulturalnego.

Demonstracja studentów
Politechniki lwowskiej
żądających wprowadzenia
getta ławkowego, 1937 r.

"Getto ławkowe". Widownią
ekscesów antysemickich były
także Uniwersytety.
Prawicowo zorientowana
młodzież coraz gwałtowniej
żądała przestrzegania zasady
"getta ławkowego",
dzielącego salę wykładową
na tzw. stronę aryjską (P) i
żydowską (L).

Ulica w Mińsku Mazowieckim
po zajściach antyżydowskich,
8 VI 1936. Ugrupowania
skrajne głosiły potrzebę
rozwiązania tzw. kwestii
żydowskiej raz na zawsze,
nie stroniąc w razie potrzeby
przed użyciem siły. Powróciły
pogromy ludności żydowskiej.

Miejsca najpoważniejszych
zajść antyżydowskich w
Polsce w latach 1935-1937.
W sumie w tym czasie
odnotowano ok. 100
ekscesów.

śmierci Józefa Piłsudskiego,
został wzmocniony polityką
państwa (przyzwolenie na bojkot
ekonomiczny, ustawa z 1936 r.
ograniczająca ubój rytualny).

W atmosferze propagandy i
prowokacji nasiliły się napady i
tumulty. Hasła antysemickie
przenikały nawet do środowisk
akademickich, a uniwersytety stały
się widownią zajść
antyżydowskich, inspirowanych
przez związanych z ruchem
narodowym studentów. Pod ich
presją władze niektórych uczelni
wprowadziły tzw.

getto ławkowe

(osobne miejsca dla studentów
żydowskich) oraz

numerus

clausus, który ograniczał
swobodny dostęp Żydów do
wyższych uczelni poprzez
wyznaczenie limitów przyjęć dla
poszczególnych narodowości.

2

Plakat wyborczy Obozu
Zjednoczenia Narodowego z
1938 r. wzywający do izolacji
Żydów a w konsekwencji
usunięcia ich z Polski. W
momencie wybuchu II wojny
światowej poziom niechęci
Polaków w stosunku do
żydowskich współobywateli
był wysoki i rzutował na
wzajemne stosunki w
momencie realizacji przez
nazistów programu Zagłady.

Bojkot ekonomiczny Żydów w 1936 r.
W wyniku kryzysu gospodarczego,
którego skutki ugodziły zarówno w
chrześcijan jak i Żydów, nasiliły się
objawy antysemityzmu
ekonomicznego. Działo się to już za
przyzwoleniem rządu, który ustami
premiera F. Sławoja-Składkowskiego
ogłosił: "Walka ekonomiczna
owszem, ale krzywdy żadnej".

Anna Woźniak

&

BLUE LINE design studio

3